Chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Nga để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể sẽ đưa ra nhiều vấn đề để thảo luận, trong đó, hợp tác kinh tế song phương là một trong những lĩnh vực quan trọng nhất cần được phân tích chuyên sâu với kế hoạch hành động đầy tham vọng.
Như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tuyên bố trong bài báo có tựa đề “Tiến tới mở ra một chương mới cho tình hữu nghị, hợp tác và phát triển chung Trung-Nga,” đăng trên phương tiện truyền thông Nga vào ngày 20/03/2023, cả hai nước “cần nâng cao cả chất lượng và số lượng hợp tác kinh tế đầu tư và đẩy mạnh phối hợp chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác đầu tư giữa chúng ta phát triển với chất lượng cao.”
Thành tích tăng cường hợp tác kinh tế Trung Quốc-Nga vào năm 2022 sẽ cần được đánh giá với sự cân nhắc thích đáng về cả những thành tựu đạt được cũng như những lĩnh vực vẫn còn cơ hội đáng kể để thúc đẩy quan hệ song phương.
Mặt tích cực là kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc và Nga đạt mức cao kỷ lục vào năm 2022. Con số khoảng 190 tỷ USD kim ngạch thương mại gần với mục tiêu 200 tỷ USD mới được thiết lập cho thương mại song phương được đặt ra cho năm 2024. Với tốc độ tăng trưởng hàng năm trong kim ngạch thương mại đạt 34,3% vào năm 2022, Nga và Trung Quốc có động lực mạnh mẽ để đạt được mục tiêu 200 tỷ USD trước thời hạn.
Việc Trung Quốc tối ưu hóa các biện pháp chống COVID-19 và tự do hóa các quy định về giao thông vận tải (bao gồm cả các chuyến bay trực tiếp giữa Trung Quốc và Nga) có thể sẽ thúc đẩy thương mại song phương hơn nữa, bao gồm cả lĩnh vực dịch vụ (đáng chú ý nhất là lĩnh vực du lịch).
Mặt khác, số liệu về đầu tư từ Trung Quốc sang Nga, quan trọng nhất là dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) dài hạn, cho thấy tốc độ tăng trưởng vừa phải hơn đáng kể so với các số liệu tăng trưởng thương mại nêu trên. Dữ liệu FDI do Ngân hàng Phát triển Á-Âu công bố cho thấy, lượng vốn FDI từ Trung Quốc sang Nga đã tăng 27,4% từ năm 2016 đến giữa năm 2022, ngụ ý tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là hơn 3%. Theo dự báo từ Ngân hàng Phát triển Á-Âu, tăng trưởng dòng vốn FDI từ Trung Quốc vào Nga có thể sẽ tiếp tục, mặc dù vẫn ở tốc độ vừa phải.
Trong bối cảnh những xu hướng này trong thương mại và đầu tư, việc sử dụng đồng tiền quốc gia rất có thể sẽ là một điểm thảo luận khác tại các cuộc đàm phán Trung Quốc-Nga. Năm 2022 đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng đồng rúp và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc trong các giao dịch thương mại song phương. Trong năm 2022, tỷ trọng của đồng rúp và nhân dân tệ trong hoạt động xuất khẩu của Nga tăng lần lượt từ 12% và 0,5% lên 34% và 16%; tỷ trọng của đồng đô la Mỹ và đồng Euro giảm xuống dưới 50% vào cuối năm 2022. Về nhập khẩu của Nga, tỷ trọng của đồng nhân dân tệ tăng từ 4% lên 23%, trong khi tỷ trọng của đồng rúp Nga giảm từ 29% xuống 27%, tỷ trọng của đồng đô la Mỹ và đồng Euro giảm từ 65% xuống 46%. Tuy nhiên, bất chấp quy mô phi đô la hóa ấn tượng trong thương mại song phương, vẫn còn nhiều khả năng để tăng cường hơn nữa việc sử dụng đồng tiền quốc gia. Điều này nên được thực hiện bằng cách sử dụng nhiều hơn các hệ thống thanh toán quốc gia và khu vực – không chỉ trên cơ sở song phương, mà còn trong khuôn khổ rộng lớn hơn của BRICS thông qua việc giới thiệu hệ thống Thanh toán BRICS đã được chờ đợi từ lâu.
Một địa điểm khả thi khác để phi đô la hóa có thể được thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh có thể là tung ra đồng tiền dự trữ mới của BRICS – một dự án mà Tổng thống Putin đã công bố vào giữa năm 2022. Tương lai của loại tiền tệ mới này có tên là R5 (tất cả năm loại tiền tệ của các quốc gia BRICS đều bắt đầu bằng chữ cái “R”) ở một mức độ đáng kể sẽ phụ thuộc vào sự sẵn sàng của cả Trung Quốc và Nga trong việc theo đuổi cách tiếp cận phối hợp để khởi động một cam kết như vậy có thể chứng minh quan trọng không chỉ đối với BRICS mà còn đối với lĩnh vực rộng lớn hơn của thế giới đang phát triển.
Để thúc đẩy quá trình phi đô la hóa mạnh mẽ hơn, điều quan trọng là phải đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ hơn trong các tổ chức kinh tế quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng đối với việc nâng cao vai trò toàn cầu của các nhóm như BRICS đang ngày càng nổi bật trên trường quốc tế, đặc biệt là sau khi Trung Quốc đảm nhiệm thành công vai trò chủ tịch BRICS vào năm 2022. Cả hai nước đều đóng vai trò quan trọng trong việc biến BRICS thành một nhóm năng động, nền tảng mở và toàn diện, với một trong những vấn đề ngắn hạn là vấn đề mở rộng BRICS và khả năng đưa các thị trường mới nổi lớn mới vào cốt lõi BRICS.
Cuối cùng, cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Nga sẽ tạo cơ hội để tạo đà mạnh mẽ trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế song phương. Ngoài sự nổi lên ngày càng tăng của Nam bán cầu, còn có sự trỗi dậy của các mối quan ngại về kinh tế ở phương Tây – trong bối cảnh sự mong manh ngày càng tăng trong lĩnh vực tài chính ở Mỹ và châu Âu, việc thúc đẩy quan hệ kinh tế song phương giữa Trung Quốc và Nga có thể được coi là làm giảm nhạy cảm với tần suất gia tăng của các làn sóng khủng hoảng bắt nguồn từ các nền kinh tế phát triển.
Biên dịch: Phương Thảo
Về tác giả: Yaroslav Lissovolik là thành viên của Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng (CFDP), Ủy ban Bretton Woods và Hội đồng Các vấn đề Quốc tế Nga (RIAC). Thành viên của Hội đồng Cố vấn Toàn cầu, Học viện Quốc gia về Phát triển Xanh Vành đai và Con đường, Trung Quốc. Thành viên cấp cao của Hội đồng tư vấn tại Trung tâm hợp tác chiến lược Nga-Trung của Quỹ CITIC về cải cách và phát triển. Thành viên của Ủy ban Ổn định Tài chính với Ngân hàng Trung ương Liên bang Nga. Ông đã xuất bản các cuốn sách về việc Nga gia nhập WTO và quá trình hội nhập của Nga vào nền kinh tế thế giới, cũng như nhiều bài báo và bài viết về các vấn đề kinh tế và chính sách.
