Mặc dù nội dung phản ánh trong thông cáo của Hội nghị Thượng đỉnh G7 Nhật Bản là biểu hiện chung của sự cân bằng về lợi ích của bảy quốc gia, nhưng nó cũng chứa đầy những luận điệu ngoại giao mang tính khoa trương, đồng thời cũng có một số khác biệt nhất định so với quan điểm một phía từ Hoa Kỳ, nhưng về tổng thể nó vẫn là sản phẩm của ý thức chung phương Tây. Ở mức độ tích cực, thực sự có những mối quan tâm về nhiều vấn đề trên thế giới và những nỗ lực đang được thực hiện để tìm ra các giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn khó che giấu tư thế ngạo mạn, tư lợi bao trùm và thể hiện chủ nghĩa can thiệp, nhất là trong thái độ đối với Trung Quốc. Việc tập trung vào khu vực châu Á-Thái Bình Dương hoặc Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương chắc chắn sẽ có tác động lớn đến những thay đổi chiến lược khu vực trong tương lai, đồng thời những thách thức đối với Trung Quốc cũng sẽ tăng lên.
Từ ngày 19 đến ngày 21 tháng 5 năm 2023, những người đứng đầu Nhóm Bảy nước (G7) đã tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh thường niên tại Hiroshima và vào ngày 20, họ đã ra thông cáo của các nhà lãnh đạo (sau đây gọi là thông cáo). Sau khi đọc qua, cảm nhận chung là quan điểm đoàn kết, duy trì quan hệ nồng ấm trong nhóm, cùng nhau xây dựng một thế giới mà nhóm này cho là đúng đắn và lý tưởng. Bề ngoài thông cáo có vẻ hào nhoáng, đầy công lý, nhưng sự ích kỷ đằng sau nó rất khó che giấu. Dựa trên sự hiểu biết của tác giả, bài viết sẽ diễn giải nội hàm và bản chất của các quan điểm chính của nó và chia sẻ chúng với độc giả.
Thông cáo chủ yếu bao gồm các điểm chính sau:
Thứ nhất, tổ chức này nhất nhấn mạnh rằng 7 thành viên cần phải đoàn kết hơn bao giờ hết. Nói chung, nội dung càng được nhấn mạnh thì càng có nhiều vấn đề, có nghĩa là G7 hiện không thực sự đoàn kết. Vì vậy, tăng cường đoàn kết là ưu tiên hàng đầu của G7, chỉ có như vậy nhóm này mới có thể có được tiếng nói chung và đạt được lợi ích chung.
Thứ hai, trong lĩnh vực quản trị toàn cầu, họ hứa sẽ tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và nhắc lại tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương. Ít nhất, điều này cũng có nghĩa là G7 tin rằng Liên hợp quốc vẫn là một nền tảng quan trọng để xây dựng, duy trì hệ thống quốc tế, thúc đẩy hòa bình, ổn định và thịnh vượng thế giới trong khuôn khổ, trên cơ sở Hiến chương Liên hợp quốc. G7 có ba thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (Pháp, Anh và Mỹ), tuyên bố như vậy không có gì đáng ngạc nhiên, ít nhất nó cũng cho thấy rằng Liên hợp quốc sẽ tiếp tục là một nền tảng quan trọng nhất trong lĩnh vực quản trị toàn cầu trong tương lai.
Thứ ba, cam kết phối hợp phục hồi kinh tế và tìm cách bảo đảm an ninh kinh tế, thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế năng lượng sạch trong tương lai, thúc đẩy phục hồi kinh tế toàn cầu, duy trì ổn định tài chính, củng cố hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, bắt kịp với sự phát triển của công nghệ số. Điều này có nghĩa là năng lượng sạch và nền kinh tế kỹ thuật số sẽ trở thành hướng phát triển của những nỗ lực trong tương lai. Đồng thời, nó cũng cho thấy rằng G7 đầy lo lắng về hiện trạng kinh tế và tài chính thế giới, hy vọng sẽ thay đổi hiện trạng thông qua nỗ lực chung để ngăn chặn sự xuất hiện của khủng hoảng kinh tế và tài chính.
Thứ tư, trên lĩnh vực an ninh truyền thống, lên án cuộc “chiến tranh xâm lược bất hợp pháp” của Nga và bày tỏ tiếp tục ủng hộ Ukraine. Nhấn mạnh vào giải trừ quân bị và không phổ biến vũ khí hạt nhân, đặc biệt ủng hộ việc thành lập một thế giới không có vũ khí hạt nhân. Điều này có nghĩa là giải trừ vũ khí hạt nhân, đạt được sự ổn định chiến lược và ngăn chặn chiến tranh hạt nhân vẫn là mối quan tâm lớn của G7, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc chiến chưa có hồi kết giữa Nga và Ukraine, việc ngăn chặn chiến tranh hạt nhân bùng nổ là vấn đề thực tiễn cực kỳ quan trọng.
Thứ năm, bày tỏ quan ngại về các vấn đề trong lĩnh vực an ninh lương thực thế giới, biến đổi khí hậu, khủng hoảng thiên nhiên, dịch bệnh, trí tuệ nhân tạo và đấu tranh chống khủng bố, chủ nghĩa cực đoan bạo lực, tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia. Điều đó cho thấy những vấn đề an ninh mà nhân loại đang phải đối mặt không chỉ đòi hỏi nỗ lực của G7 mà còn cần sự tham gia chung và hợp tác lẫn nhau của tất cả các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển mới có thể giải quyết được một cách hiệu quả.
Thứ sáu, về các vấn đề khu vực và quốc gia, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển quan hệ hợp tác với châu Phi, đồng thời hoan nghênh lãnh đạo các nước Australia, Brazil, Comoros, Cook Islands, Ấn Độ, Indonesia, Hàn Quốc và Việt Nam tham dự các chương trình do G7 giữ vai trò trung tâm. Thông cáo cũng nhắc lại tầm quan trọng của một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở, nhấn mạnh cam kết tăng cường phối hợp với các đối tác khu vực, trong đó có Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và các quốc gia thành viên; Tái khẳng định quan hệ đối tác với các quốc đảo Thái Bình Dương, đồng thời bày tỏ quan ngại về Trung Quốc, Triều Tiên, Myanmar, Afghanistan, Iran, Israel, Palestine, Syria, Yemen, Sudan, Trung Á và Mỹ Latinh từ đó đề xuất giải pháp cho các vấn đề liên quan. Nhìn chung, hầu hết mọi thứ đều được đề cập đến, nhưng khu vực châu Á-Thái Bình Dương rõ ràng là trọng tâm hơn. Đồng thời, do đặc biệt chú trọng đến Châu Phi, điều đó cũng cho thấy Châu Phi sẽ trở thành một trong những lĩnh vực quan tâm trọng điểm của Nhóm G7 trong tương lai.
Nếu đọc sơ qua, thông cáo sẽ mang đậm giá trị phương Tây, tạo cho người ta cảm giác “năng lượng tích cực”. Tuy nhiên, nếu tìm hiểu kỹ, không khó để nhận thấy ẩn chứa trong đó không ít sự ích kỷ, tư lợi, đặc biệt là ở sự quan tâm, quan điểm về Trung Quốc, mặc dù dung lượng nói về Trung Quốc nói chung chỉ chiếm khoảng 3,1% toàn bộ thông cáo.
Thứ nhất, về tổng thể quan hệ với Trung Quốc, thông cáo cho rằng G7 sẵn sàng thiết lập mối quan hệ mang tính xây dựng và ổn định với Trung Quốc bất cứ lúc nào, đồng thời nhận thấy tầm quan trọng của việc đối thoại thẳng thắn với Trung Quốc và trực tiếp bày tỏ mối quan ngại của nhóm này với Trung Quốc. G7 hành động vì lợi ích quốc gia của các thành viên. Với vai trò của Trung Quốc trong cộng đồng quốc tế và quy mô nền kinh tế của nước này, G7 cần phải hợp tác với Trung Quốc trong các thách thức toàn cầu và các lĩnh vực cùng quan tâm. Mặc dù những cách diễn đạt như vậy về cơ bản là những lời sáo rỗng chính trị, nhưng ít nhất chúng phản ánh rằng G7 hoàn toàn nhận ra rằng quản trị toàn cầu không thể tách rời khỏi Trung Quốc, đồng thời một mối quan hệ mang tính xây dựng và ổn định là rất quan trọng. Tuy nhiên, một mối quan hệ mang tính xây dựng và ổn định như vậy, G7 vẫn tham vọng phải thuyết phục Trung Quốc theo quan điểm của riêng họ và đi theo con đường mà họ “dẫn dắt” để đạt được.
Thứ hai, trong lĩnh vực kinh tế – thương mại, thông cáo nhấn mạnh các chủ trương, chính sách của G7 không nhằm làm phương hại Trung Quốc, cũng không nhằm cản trở sự tiến bộ và phát triển kinh tế của Trung Quốc. Một Trung Quốc phát triển theo quy tắc quốc tế sẽ thu hút sự quan tâm của toàn cầu. G7 chưa tách khỏi Trung Quốc hay chỉ hướng về nội bộ. Đồng thời, G7 nhận ra rằng khả năng phục hồi kinh tế đòi hỏi phải giảm thiểu các rủi ro và đa dạng hóa. Nhóm này sẽ thực hiện các bước, từ góc độ cá nhân và tập thể, để đầu tư vào sức sống kinh tế của chính G7. G7 sẽ giảm sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc trong các chuỗi cung ứng quan trọng. Để đạt được mối quan hệ kinh tế bền vững với Trung Quốc và củng cố hệ thống thương mại quốc tế, G7 sẽ đấu tranh để có một sân chơi bình đẳng cho người lao động và các công ty của họ. Đồng thời, nhóm này sẽ làm việc để giải quyết những thách thức gây ra bởi các chính sách và thông lệ phi thị trường của Trung Quốc, chúng đang bóp méo nền kinh tế toàn cầu. G7 sẽ chống lại hành vi nguy hiểm, chẳng hạn như chuyển giao công nghệ bất hợp pháp hoặc tiết lộ dữ liệu. Nhóm sẽ xây dựng khả năng phục hồi trước các “cưỡng bức kinh tế”. Họ cũng nhận ra sự cần thiết phải bảo vệ một số công nghệ tiên tiến có thể được sử dụng để đe dọa an ninh quốc gia của G7 mà không hạn chế thương mại và đầu tư một cách quá mức.
Có hai điểm mấu chốt ẩn chứa trong cách diễn đạt trên sẽ không được phát hiện một cách tình cờ, đó là “luật lệ quốc tế” và “sự phụ thuộc quá mức”. Về bản chất, họ vẫn cho rằng Trung Quốc không phát triển theo luật chơi quốc tế, nhưng quên rằng họ đã kéo Trung Quốc vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nơi họ đặt ra các quy tắc. Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng theo khuôn khổ và cơ sở của tổ chức mà họ đã tạo ra. Tuyên bố ngụ ý rằng Trung Quốc không tuân thủ các quy tắc quốc tế, rõ ràng đó là một luận điệu mâu thuẫn. Cái gọi là “sự phụ thuộc quá mức” vào Trung Quốc với việc không “tách rời và hướng nội” rõ ràng là mâu thuẫn, và họ đang viện cớ cho việc “tách rời” với Trung Quốc. Những lời bào chữa như vậy gắn với khẩu hiệu “sẽ đấu tranh cho một sân chơi bình đẳng cho người lao động và các công ty của chúng tôi” và “phản ứng với các chính sách và thông lệ phi thị trường của Trung Quốc làm méo mó nền kinh tế toàn cầu”. Tuy nhiên, câu cuối cùng “cần phải bảo vệ một số công nghệ tiên tiến có thể được sử dụng để đe dọa an ninh quốc gia của chúng tôi (G7)” cho thấy ý định thực sự là họ sợ cạnh tranh bình thường và tìm cách kìm hãm sự phát triển của Trung Quốc.
Cuối cùng, về các vấn đề liên quan đến công việc nội bộ của Trung Quốc, thông cáo cho rằng G7 vẫn quan ngại sâu sắc về tình hình ở Biển Hoa Đông và một số khu vực khác. Chúng tôi (G7) phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực hoặc ép buộc. Đồng thời, họ nhắc lại rằng hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan có tầm quan trọng tối thượng đối với an ninh, thịnh vượng của cộng đồng quốc tế. Lập trường cơ bản của các quốc gia thành viên G7 về vấn đề Đài Loan không thay đổi, bao gồm cả chính sách một Trung Quốc đã nêu. Họ kêu gọi một giải pháp hòa bình cho các vấn đề xuyên eo biển. Nói chung, nó thể hiện lập trường nguyên tắc của “một Trung Quốc” và giải quyết hòa bình các vấn đề xuyên eo biển”, nhưng cụm từ “phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi hiện trạng thông qua vũ lực hoặc ép buộc” và “hòa bình, ổn định ở cả hai bên eo biển Đài Loan là vô cùng quan trọng đối với an ninh, thịnh vượng của cộng đồng quốc tế” ẩn chứa hai ẩn ý. Nghĩa là hàm ý Trung Quốc sẽ sử dụng vũ lực hoặc cưỡng ép để thay đổi hiện trạng ở Biển Hoa Đông và Eo biển Đài Loan, bởi đây là những vấn đề quốc tế.
Khách quan mà nói, nếu vấn đề Biển Hoa Đông liên quan đến các quốc gia khác và trở thành “vấn đề quốc tế” dưới sự thúc đẩy của phương Tây, thì cách giải quyết của họ có thể có tác động nhất định đến cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, vấn đề Đài Loan rõ ràng là vấn đề nội bộ của Trung Quốc, việc giải quyết như thế nào hoàn toàn phụ thuộc vào chính phủ Trung Quốc, nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cộng đồng quốc tế? Đây là biểu hiện điển hình của việc quốc tế hóa rõ ràng công việc nội bộ của một quốc gia, là âm mưu làm phức tạp hóa vấn đề Đài Loan nhằm ngăn cản việc giải quyết vấn đề Đài Loan một cách suôn sẻ. Tạo bầu không khí thuận lợi của dư luận trên trường quốc tế phản đối việc giải quyết vấn đề Đài Loan là tiến hành cuộc chiến dư luận và cuộc chiến nhận thức.
Ngoài ra, không có gì bất ngờ khi Thông cáo đề cập đến cái gọi là vấn đề nhân quyền ở Tây Tạng, Tân Cương của Trung Quốc, cũng như các quyền, tự do và mức độ tự trị cao ở Hồng Kông. Nó cũng kêu gọi Trung Quốc gây áp lực buộc Nga chấm dứt các hoạt động quân sự ở Ukraine. Đây cũng là những biểu hiện ngạo mạn, can thiệp rõ ràng vào công việc nội bộ của Trung Quốc. Tất nhiên, Trung Quốc cũng khuyến khích ủng hộ một nền hòa bình toàn diện, công bằng và lâu dài dựa trên sự toàn vẹn lãnh thổ cũng như các nguyên tắc và mục đích của Hiến chương Liên Hợp Quốc, bao gồm cả thông qua đối thoại trực tiếp với Ukraine. Đây có thể coi là sự tìm lại chút cân bằng cho diễn ngôn trước đó.
Tóm lại, mặc dù nội dung phản ánh trong thông cáo của Hội nghị Thượng đỉnh G7 Nhật Bản là biểu hiện chung của sự cân bằng về lợi ích của bảy quốc gia, nhưng nó cũng chứa đầy những luận điệu ngoại giao mang tính khoa trương, đồng thời cũng có một số khác biệt nhất định so với quan điểm một phía từ Hoa Kỳ, nhưng về tổng thể nó vẫn là sản phẩm của ý thức chung phương Tây. Ở mức độ tích cực, thực sự có những mối quan tâm về nhiều vấn đề trên thế giới và những nỗ lực đang được thực hiện để tìm ra các giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn khó che giấu tư thế ngạo mạn, tư lợi bao trùm và thể hiện chủ nghĩa can thiệp, nhất là trong thái độ đối với Trung Quốc. Việc tập trung vào khu vực châu Á-Thái Bình Dương hoặc Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương chắc chắn sẽ có tác động lớn đến những thay đổi chiến lược khu vực trong tương lai, đồng thời những thách thức đối với Trung Quốc cũng sẽ tăng lên./.
Biên dịch: Hoàng Hải
Tác giả Lưu Cường (刘强) là Nghiên cứu viên cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế Thái Bình Dương Thượng Hải. Ông từng là Viện trưởng Viện Quan hệ Quốc tế của PLA.
Mọi phản hồi học thuật cũng như các vấn đề khác quý độc giả có thể trao đổi với Ban Biên tập Nghiên cứu Chiến lược qua địa chỉ mail: [email protected]
