Trong những tuần giữa tháng 8/2025, thế giới chứng kiến một chuỗi động thái ngoại giao đáng chú ý: từ cuộc gặp kín giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska đến hội nghị đa phương ở Nhà Trắng diễn ra ngày 18/8/2025, nơi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky được tiếp đón cùng các lãnh đạo châu Âu. Dòng sự kiện này đặt ra một câu hỏi then chốt rằng liệu ý tưởng về một cuộc gặp trực tiếp giữa ba bên Trump, Putin và Zelensky có thể chuyển từ tuyên bố chính trị thành một tiến trình đàm phán thực chất ? Tín hiệu tích cực đến từ ý chí chủ động của một số nhà lãnh đạo và sự ủng hộ ngoại giao từ châu Âu cho thấy cửa sổ cơ hội không phải là không có. Song, ngay cả trong bối cảnh đó, cuộc chiến vẫn tiếp diễn và các lợi thế trên thực địa nằm phần nhiều trong tay Moscow điều làm giảm rất nhiều tính khả thi của một hội nghị cấp nguyên thủ nếu chưa có các điều kiện tiên quyết rõ ràng.
Diễn biến
Bối cảnh ngay trước cuộc gặp ngày 18/8/2025: Cuộc gặp Thượng đỉnh Mỹ – Nga tại Alaska kết thúc “không thỏa thuận”
Ngày 15/8/2025, Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin gặp trực tiếp tại Căn cứ Liên hợp Elmendorf – Richardson (Anchorage, Alaska). Hai bên tuyên bố “không đạt thỏa thuận” về chấm dứt chiến tranh, dù dành nhiều giờ thảo luận kín, cuộc họp báo sau đó cũng không công bố lộ trình hay cơ chế đình chiến cụ thể. Báo cáo tường thuật của Reuters, AP, Al Jazeera và nhiều các cơ quan nghiên cứu chính sách khác ghi nhận rằng không có văn kiện ràng buộc nào, cùng với đó Moscow coi cuộc gặp là chiến thắng biểu tượng, giúp Putin “trở lại sân khấu toàn cầu”, cuối cùng chính là việc Washington nhấn mạnh “áp lực trừng phạt nghiêm khắc” nếu Nga không hợp tác, song cũng phát đi tín hiệu ưu tiên “thỏa thuận toàn diện” hơn là đình chiến trước.
Tuy nhiên, có một điểm quan trọng về lập trường sau cuộc gặp với ông Putin tại Alaska, ông Trump công khai khuyến khích Kyiv từ bỏ mục tiêu vào NATO và kỳ vọng giành lại Crimea như một phần của thỏa thuận, tương thích với những nét chính trong đề nghị của Nga (trao thêm phần lãnh thổ ở Donetsk cho Moscow). Đây là sự dịch chuyển đáng kể so với tín hiệu ủng hộ đình chiến trước rồi mới đàm phán mà một số đồng minh châu Âu thúc giục.
Diễn biến ngày 18/8/2025 tại Washington: Trump tiếp Zelensky và các đồng minh châu Âu
Ngày 18/8/2025 tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump tiếp Tổng thống Volodymyr Zelensky cùng nhóm lãnh đạo châu Âu gồm Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thư ký NATO Mark Rutte. Cuộc thảo luận kéo dài hơn hai giờ sau phần gặp riêng Trum – Zelensky.
Phát biểu trước báo chí, ông Trump nói Mỹ “sẽ giúp châu Âu đảm bảo an ninh cho Ukraine” trong mọi thỏa thuận kết thúc chiến tranh, song chưa nêu mức độ, phạm vi và cơ chế pháp lý. Ông Zelensky gọi đây là “tín hiệu mạnh”, nói các bảo đảm có thể “được văn bản hóa trong vòng 7 – 10 ngày” và đề cập đề nghị mua khoảng 90 tỷ USD vũ khí Mỹ. Tuy nhiên, cùng lúc, Nga công khai bác bỏ khả năng triển khai quân của các nước NATO làm lực lượng bảo đảm hòa bình để đảm bảo một thỏa thuận hòa bình và không làm phức tạp thêm lời đề nghị của ông Trump. Theo nguồn tin mà Reuters dẫn lại, sau các cuộc thảo luận, ông Trump cho biết đã gọi điện cho ông Putin và bắt đầu sắp xếp một cuộc gặp song phương giữa ông Putin và ông Zelensky trước, rồi mới tới thượng đỉnh ba bên. Trong khi phía điện Kremlin chưa đưa ra bất kỳ công bố chính thức nào thì một quan chức Mỹ nói rằng khả năng tổ chức cuộc gặp song phương tại Hungary và Thủ tướng Đức Merz ám chỉ mốc trong hai tuần hai bên sẽ gặp nhau. Bên cạnh đó, cố vấn điện Kremlin Yuri Ushakov chỉ xác nhận trên Telegram rằng Nga và Ukraine đang ở mức “xem xét nâng cấp cấp đại diện” cho các cuộc tiếp xúc tiếp theo.
Các nhà lãnh đạo châu Âu nỗ lực “bẻ lái” ưu tiên của Nhà Trắng về gần với quan điểm của Kyiv. Điều đó có nghĩa là cần đình chiến trước khi đàm phán chi tiết, và cần những bảo đảm an ninh có hiệu lực răn đe thực sự để Zelensky có thể tạo tính chính danh trong nước đối với mọi nhượng bộ khó khăn. Theo tờ Washington Post, Paris và Berlin nhấn mạnh “đình chiến là điều kiện then chốt” và châu Âu cuối cùng cũng sẽ phải hiện diện trong mọi khuôn khổ bảo đảm hậu chiến.
Trong khi cuộc gặp giữa các bên vẫn đang diễn ra tại Mỹ, ngay sáng 18/8/2025, Nga đã phóng tên lửa đạn đạo và UAV tấn công Kharkiv và Zaporizhzhia. Chuỗi tấn công được các nguồn độc lập xác nhận, tạo áp lực dư luận và được Kyiv diễn giải như “đòn thử” chống lại động lực ngoại giao.
Lập trường các bên sau cuộc gặp đa phương ngày 18/8/2025
Phía Mỹ, sau cuộc gặp với ông Putin tại Alaska, Nhà Trắng chuyển từ ưu tiên “đình chiến trước” sang hướng “thỏa thuận toàn diện trong khi chiến sự tiếp diễn”, đồng thời phát tín hiệu “bảo đảm an ninh” cho Kyiv thay thế mục tiêu gia nhập NATO. Đây là điểm khiến báo chí ghi nhận sự chồng chéo giữa lời hứa bảo đảm với thực tế ràng buộc pháp lý còn mơ hồ.
Phía Ukraine, ông Zelensky công khai hoan nghênh mọi “bảo đảm ràng buộc”, nhưng khẳng định đường đỏ về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ vẫn giữ nguyên. Việc Tổng thống Ukraine nhắc tới gói mua sắm vũ khí lớn và yêu cầu sự bảo đảm cho thấy rằng Kyiv đang toan tính hai tầng: Một là tăng sự răn đe và năng lực phòng thủ ngắn hạn. Hai là tạo nền tảng chính trị trong nước nếu phải đưa bất kỳ nhượng bộ nào ra trưng cầu dân ý.
Phía Nga, sau cuộc gặp tại Alaska, Moscow đẩy mạnh “chiến thắng truyền thông”. Các chính khách Nga tuyên bố đây là “thắng lợi ngoại giao”, trong khi Kremlin tiếp tục nêu gợi ý đàm phán ở cấp thấp hơn và bác bỏ hiện diện NATO trong mọi cơ chế bảo đảm. Cùng lúc, chiến dịch quân sự tại miền Đông – Nam được duy trì với nhịp độ cao, củng cố đòn bẩy trên bàn đàm phán.
Những điểm nghẽn pháp lý
(i) Tính ràng buộc của “bảo đảm an ninh”. Nếu những “bảo đảm an ninh” được đưa ra chỉ ở dạng tuyên bố chính trị chứ không phải là một hiệp ước pháp lý, thì mức độ tin cậy đối với công chúng Ukraine sẽ rất hạn chế, điển hình là bài học từ Bản Ghi nhớ Budapest 1994 cho thấy các cam kết chính trị dễ bị xói mòn. EU và các đồng minh có thể dựng một mạng lưới hiệp định đa phương hoặc song phương, nhưng nếu những hiệp định đó thiếu cơ chế tương đương Điều 5 của NATO (tức cam kết dùng vũ lực tự động khi bị tấn công), tính răn đe sẽ yếu hơn nhiều.
(ii) Trật tự trình tự “đình chiến rồi đàm phán” hay “đàm phán song song chiến sự”. Châu Âu thiên về phương án thứ nhất để giảm thiểu “động lực chiếm đất trên thực địa”. Washington thì lại thể hiện rằng sẽ chấp nhận phương án thứ hai do quan ngại “bất đối xứng lợi thế” khi tạm dừng bắn. Kinh nghiệm từ Thỏa thuận Minsk năm 2014 và 2015 cho thấy đình chiến thiếu cơ chế kiểm chứng, chế tài sẽ chỉ tạo “khoảng thở” để tái vũ trang. Tuy nhiên, đàm phán trong chiến sự cũng khuyến khích “leo thang chiến thuật” (đánh để mặc cả).
(iii) Vấn đề trưng cầu dân ý ở Ukraine cho mọi nhượng bộ lãnh thổ. Việc tổ chức trưng cầu dưới hỏa lực, với hàng triệu người di tản và vùng chiếm đóng là bất khả thi trong ngắn hạn. Ở tầm pháp lý, mọi nhượng bộ vĩnh viễn có thể xung đột với hiến định về toàn vẹn lãnh thổ. Việc ông Zelensky thể hiện rằng “bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ nào cũng phải thông qua trưng cầu” phản ánh áp lực chính trị nội bộ mà Kyiv buộc phải quản trị.
(iv) Vị trí của NATO và “khoảng trống răn đe”. Nếu Ukraine buộc phải chấp nhận điều kiện không bao giờ gia nhập NATO, bài toán an ninh hậu chiến sẽ trở nên đặc biệt phức tạp. Khi chiếc “ô NATO” vốn gắn liền với Điều 5 về phòng thủ tập thể, bị loại bỏ, Kyiv chỉ còn cách dựa vào những cơ chế thay thế như triển khai lực lượng quốc tế ngoài khuôn khổ NATO, ký các hiệp định phòng thủ song phương với Mỹ hay các đồng minh châu Âu và xây dựng hệ thống trừng phạt tự động để răn đe Nga. Tuy nhiên, Moscow kiên quyết phản đối sự hiện diện của bất kỳ lực lượng NATO nào trên lãnh thổ Ukraine, kể cả dưới danh nghĩa gìn giữ hòa bình. Điều đó đặt ra thách thức lớn cho phương Tây khi phải thiết kế một cơ chế “phi NATO nhưng có răng”, tức vừa tránh khiêu khích Nga, vừa đủ sức răn đe để bảo đảm rằng Ukraine không trở thành mục tiêu của một cuộc chiến mới.
Có thể thấy rằng việc có hai đường ray ngoại giao đang chạy song song dễ dẫn đến nguy cơ xung đột, khi mà phía Washington thì ưu tiên “thỏa thuận toàn diện”, linh hoạt về trình tự, còn phía châu Âu và Kyiv lại ưu tiên “đình chiến trước” và bảo đảm ràng buộc. Việc ông Trump chuyển thông điệp gần với đề nghị của Moscow giúp mở “khung thương lượng tối đa” nhưng đồng thời tăng rủi ro hợp thức hóa hiện trạng chiếm đóng nếu thiếu cơ chế kiểm chứng và chế tài. Dù vậy, sự hiện diện đồng thời của các nhà lãnh đạo Châu Âu ở Nhà Trắng là tín hiệu chiến lược cho thấy châu Âu quyết định tự đặt mình vào “phòng máy” thiết kế bảo đảm hậu chiến, không để đàm phán trở thành thỏa thuận song phương Mỹ – Nga “trên đầu” Ukraine.
Một điểm “mới” nhưng đáng lo là nhịp độ leo thang tấn công của Nga trùng thời điểm họp. Điều này cho thấy Moscow tiếp tục sử dụng bạo lực làm đòn bẩy đàm phán, kiểm nghiệm giới hạn chịu đựng của Washington và châu Âu. Khi chiến sự vẫn là biến số quyết định trên bàn đàm phán, mọi thiết kế về chính trị – pháp lý sẽ chỉ hiệu quả nếu gắn với năng lực răn đe thực lực.
Cuối cùng, khả năng “gặp ba bên”, điều được ông Trump nêu như bước tiếp theo vẫn phụ thuộc ba điều kiện: (1) điểm cân bằng tối thiểu giữa “đình chiến trước” và “thỏa thuận toàn diện”; (2) thiết kế bảo đảm có đủ ràng buộc để Kyiv trình trước công luận; (3) tín hiệu giảm leo thang chiến thuật từ Nga để tạo không gian chính trị cho đàm phán. Tuy nhiên, cho tới tối 18/8/2025 chỉ điều kiện (2) có tiến triển sơ bộ với ý tưởng văn bản hóa bảo đảm.
Phân tích khả năng thành hiện thực
Ngay sau hội nghị thượng đỉnh Trump – Putin ở Alaska diễn ra ngày 15 – 16/8/2025 và hội nghị Mỹ – Ukraine và đồng minh châu Âu tại Nhà Trắng ngày 18/8/2025, giới quan sát đặt câu hỏi về khả năng một cuộc gặp ba bên giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Những tín hiệu gần đây cho thấy cả ba bên đều ít nhiều bày tỏ ý muốn đối thoại cấp cao, nhưng vẫn tồn tại nhiều rào cản lớn.
Yếu tố thuận lợi
Tổng thống Trump cho thấy quyết tâm thúc đẩy đàm phán hòa bình. Ngay sau hội nghị Alaska, ông tuyên bố đã điện đàm với ông Putin để sắp xếp một cuộc gặp giữa hai ông Putin và Zelensky, sau đó sẽ có thêm một hội nghị ba bên. Trump cũng “cáo thị” ý định này trên mạng xã hội, nói rằng “nếu mọi việc ổn thỏa thì chúng ta sẽ lên lịch gặp với Tổng thống Putin”. Về phần mình, Tổng thống Zelensky bày tỏ sẵn sàng thảo luận các vấn đề then chốt “ở cấp lãnh đạo” trong khuôn khổ ba bên, ủng hộ đề xuất của Trump. Sự tương tác liên tục này cho thấy cả hai bên Mỹ và Ukraine ít nhất công khai muốn tiếp tục đàm phán.
Bên cạnh đó, với tư cách là chủ nhà và người gọi mời, Tổng thống Trump đang cố gắng đóng vai trò làm cầu nối giữa hai bên. Ông đã chủ động đối thoại song song với cả hai bên bằng cách tổ chức thượng đỉnh với Putin ở Alaska, sau đó mời Zelensky và lãnh đạo châu Âu đến Nhà Trắng chỉ vài ngày sau. Giới phân tích nhận định Trump muốn chứng tỏ khả năng “hòa giải”, nhất là khi trước đó từng tuyên bố sẵn sàng cung cấp đảm bảo an ninh cho Ukraine. Trong hội nghị ở Nhà Trắng, Trump đã thể hiện thái độ thiện chí khi tiếp Zelensky thắm thiết hơn nhiều so với cuộc gặp hồi tháng 2/2025. Ngoài ra, ông Trump còn hứa sẽ phối hợp cùng các nước châu Âu để đưa ra “đảm bảo an ninh” cho Ukraine, dù chi tiết chưa được công bố rõ. Như vậy, với cương vị người đứng đầu nước Mỹ, Trump có thể làm “trung gian chính trị” nhằm kéo hai bên lại gần hơn.
Kế đó, hầu hết lãnh đạo chủ chốt Liên minh châu Âu và NATO đã cùng tề tựu tại Nhà Trắng để ủng hộ Ukraine và tham gia hội đàm. Sự hiện diện của Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp, Ý, Thủ tướng Đức, Phần Lan, Ba Lan, cùng Tổng thư ký NATO Mark Rutte và chủ tịch Ủy ban Châu Âu đã thể hiện một “mặt trận thống nhất” phía châu Âu. Các nhà lãnh đạo này nhấn mạnh tính quan trọng của an ninh khu vực và cam kết sẽ hỗ trợ Ukraine. Thủ tướng Anh Starmer thậm chí ca ngợi hai “kết quả quan trọng” của sau cuộc gặp tại Nhà Trắng. Đầu tiên chính là việc liên minh châu Âu và Mỹ sẽ cùng xây dựng đảm bảo an ninh cho Ukraine và kế hoạch tổ chức một cuộc gặp trực tiếp giữa Putin và Zelensky, rồi sau đó mới là cuộc gặp ba bên Mỹ – Nga – Ukraine. Phía Đức, Pháp cũng bày tỏ sẽ duy trì hoặc gia tăng sức ép với Nga và vẫn ủng hộ Ukraine. Nhìn chung, dòng thông tin từ châu Âu phản ánh một thái độ sẵn sàng hợp tác để hướng đến đối thoại ba bên, tạo nên đà chính trị thuận lợi.
Về phía Ukraine, Chính phủ Ukraine đã bộc lộ thiện chí mạnh mẽ cho đàm phán hòa bình ở cấp cao nhất. Trên truyền thông, Zelensky kêu gọi châu Âu tham gia mọi khâu để đảm bảo “đảm bảo an ninh đáng tin cậy” cùng với Mỹ. Bản thân ông cũng mô tả cuộc điện đàm với Trump là “lâu dài và mang tính chất thực chất”. Đặc biệt, Ủy ban Quốc phòng Mỹ tiết lộ Ukraine đã đề nghị mua khoảng 90 tỷ USD vũ khí của Mỹ để đổi lấy cam kết an ninh Mỹ, do châu Âu hỗ trợ tài trợ. Hành động này cho thấy Ukraine rất quyết tâm củng cố thế phòng thủ, đồng thời muốn có đối tác đảm bảo an ninh nghiêm túc. Tinh thần sẵn sàng đàm phán của Ukraine cũng được minh chứng trong phát biểu của Zelensky khi ông nói ủng hộ cuộc gặp ba bên cấp lãnh đạo vì “các vấn đề quan trọng có thể được thảo luận ở cấp lãnh đạo” và khẳng định “Ukraine luôn sẵn sàng” cho mô hình đó. Những cam kết này giúp tăng niềm tin rằng Ukraine sẽ hợp tác nếu cuộc gặp được tổ chức.
Như vậy, tổng hợp các yếu tố trên: từ ý chí hòa đàm của Trump và Zelensky, vai trò làm trung gian của Trump, đến sự hiệp lực ủng hộ của châu Âu và cam kết an ninh của Ukraine, tất cả đều góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho một cuộc gặp ba bên có thể xảy ra. Nhiều giới quan sát đánh giá đây là cơ hội chính trị hiếm có mà ba bên đều ít nhiều quan tâm.
Thách thức
Về phía Nga, mặc dù đã có các đề xuất bước đầu, nhưng Moscow vẫn giữ thái độ chưa rõ ràng. Trong khi Trump nói rằng Putin “đề xuất” cuộc gặp theo tiến trình song song (gặp Zelensky trước, rồi cả ba bên hội đàm) nhưng phía Kremlin vẫn “không công bố công khai bất cứ thỏa thuận nào” về đề nghị này. Cố vấn Yuri Ushakov của Putin chỉ nói chung chung rằng hai Tổng thống Mỹ – Nga bàn bạc về “khả năng nâng cao mức đàm phán giữa đại diện hai bên Ukraina – Nga, nhưng không xác nhận việc Putin sẽ gặp trực tiếp Zelensky. Đặc biệt, các nguồn tin từ hội nghị Alaska tiết lộ Putin cương quyết yêu cầu Ukraine nhượng bộ lãnh thổ (toàn vùng Donetsk) trước khi dàn xếp ngừng bắn, điều mà ông Zelensky ngay lập tức bác bỏ. Bên cạnh đó, thái độ của Nga trong các tuyên bố công khai sau đó cũng gây lo ngại. Đại sứ Dmitriev gọi đàm phán “tập trung vào hòa bình lâu dài chứ không phải đình chiến tạm thời, gián tiếp khẳng định không hạ thấp yêu sách. Hơn nữa, lãnh đạo Nga lâu nay vẫn chưa muốn gặp riêng Zelensky ở cấp cao bằng chứng là việc Nga đã từ chối lời mời của Kyiv tại Thổ Nhĩ Kỳ và chỉ cử phái đoàn cấp thấp. Việc Nga chưa cam kết rõ ràng về tiến trình gặp gỡ, cùng đòi hỏi mang tính phi thực tế, đang là rào cản lớn nhất.
Bên cạnh đó, bối cảnh chiến sự tiếp tục bạo loạn càng làm xói mòn niềm tin. Cuộc xung đột vẫn ác liệt, với các vụ tấn công mới vào các thành phố của Ukraine ngay lúc các hội nghị diễn ra. Tình trạng chiến sự như hiện nay làm cho bất kỳ thỏa thuận nào cũng trở nên bấp bênh, nhiều khả năng bên này hoặc bên kia sẽ tranh cãi khi giao tranh tái bùng phát. Thêm nữa, ở Nhà Trắng, các lãnh đạo châu Âu đều nhấn mạnh một tiền đề cho mọi cuộc đàm phán là phải có ngừng bắn – điều mà Nga từ chối. Trong khi đó, Trump đã bỏ yêu cầu ngừng bắn ban đầu để ủng hộ lập luận “thỏa thuận toàn diện trong khi giao tranh vẫn tiếp diễn”. Sự bất đồng sâu sắc về quan điểm tạo ra nguy cơ cả quá trình đàm phán sẽ thất bại nếu tình trạng bắn phá không dừng lại.
Cùng với đó, cuộc gặp ba bên nếu xảy ra sẽ vấp phải sự giám sát cực kỳ chặt chẽ của dư luận và các lực lượng trong nước Ukraine. Trong nước, ông Zelensky buộc phải cân nhắc nguy cơ để mất uy tín nếu phải nhượng bộ vùng lãnh thổ. Thực tế, cả Quốc hội Ukraine và người dân đều bác bỏ sẵn sàng việc nhượng đất đai. Phương Tây cũng cảnh báo rằng bất kỳ thỏa thuận nào về lãnh thổ đều cần được người Ukraine đồng ý thông qua trưng cầu ý dân hoặc sửa đổi hiến pháp. Ngoài ra, một số ý kiến đối lập và truyền thông Ukraine chỉ trích Trump đã “khoe mẽ” với Putin về các nhượng bộ (như yêu cầu từ bỏ Donetsk, Crimea hay NATO). Bên cạnh đó, cuộc gặp giữa ông Zelensky và ông Trump hồi tháng 2/2025 đã gây ra xô xát ngoại giao vì cách cư xử của Nhà Trắng và lần này, Zelensky đã cố gắng giữ thái độ nhún nhường. Nhưng bản chất cuộc chiến vẫn khiến ông phải kiên quyết giữ vững các nguyên tắc của Ukraine: không từ bỏ Crimea hay vùng lãnh thổ còn lại tại Donetsk, Luhansk. Do đó, nội bộ Ukraine sẽ gây áp lực lên tổng thống để đảm bảo các bên không ép Kyiv nhượng bộ quá mức, đồng thời đòi hỏi giải pháp pháp lý bảo vệ lãnh thổ của mình.
Một thách thức lớn nữa là sự thiếu khuôn khổ pháp lý quốc tế. Mặc dù có tuyên bố chung hứa sẽ hướng tới hội nghị ba bên, nhưng hiện chưa có cơ chế hay hiệp ước quốc tế nào cụ thể cho việc tổ chức và bảo đảm kết quả của một hội nghị như vậy. Liên minh châu Âu đã nhắc lại nguyên tắc “biên giới quốc tế không được thay đổi bởi vũ lực” và khẳng định Ukraine phải nắm quyền quyết định về lãnh thổ. Điều này cho thấy một khung chuẩn mực: bất cứ thay đổi nào cũng phải theo thủ tục pháp lý. Thêm vào đó, cuộc gặp ba bên ở cấp nguyên thủ đang diễn ra ngoài bất kỳ tiến trình của Liên Hiệp Quốc hay các tổ chức đa phương như Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu – OSCE vốn được giao xử lý các tranh chấp lãnh thổ. Việc không có một văn bản quốc tế chính thức quy định phạm vi thảo luận hay cơ chế giám sát cũng làm tăng rủi ro về tính bền vững của kết quả. Chưa kể việc Tòa án Hình sự Quốc tế – ICC đang truy tố vấn đề về xung đột với Nga, khiến việc gặp mặt trực tiếp với Putin mang tính pháp lý rất phức tạp. Tất cả những trở ngại này chỉ ra rằng, ngay cả khi ba nhà lãnh đạo ngồi lại, kết quả của bất kỳ thỏa thuận nào cũng khó bảo đảm về mặt thực thi quốc tế.
Nhìn chung, các rào cản chiến lược và pháp lý này có thể khiến kế hoạch gặp ba bên gặp nhiều khó khăn. Nga vẫn giữ lập trường cứng rắn và chưa thống nhất nội bộ về việc tham gia đàm phán trong khi tình hình chiến sự chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Trong khi, Ukraine thì áp lực phải bảo vệ lãnh thổ và không có cơ chế quốc tế nào định sẵn cho việc này.
Vai trò và tính toán của các bên
Phía Mỹ, về lâu dài, ông Trump cần chứng tỏ thành tựu đối ngoại để củng cố vị thế chính trị. Ông tỏ ra muốn khẳng định nỗ lực chấm dứt “cuộc chiến thảm khốc nhất ở châu Âu” trong nhiệm kỳ của mình. Bằng cách đặt mình giữa Nga và Ukraine, Trump có thể đạt được hai mục tiêu: một mặt giúp nước Mỹ nổi bật như nhà trung gian hòa giải, mặt khác nâng cao giá trị đàm phán khi tiếp xúc trực tiếp với Putin. Đồng thời, ông cũng từng tuyên bố áp lực phải đạt được “thỏa thuận thực sự”. Tuy nhiên, tính toán của Trump cũng khiến các đồng minh lo ngại bởi ông sẵn sàng đổi trừ một số yêu sách của Ukraine (ví dụ bỏ yêu cầu ngừng bắn trước hoặc chấp nhận trao quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ) để đổi lấy thỏa thuận nhanh. Điều này đặt Trump vào vị thế vừa là người bảo trợ cho Ukraine (với lời hứa đảm bảo an ninh) nhưng cũng có thể là áp lực với Kyiv (khi ông thúc giục Zelensky phải “chốt hạ” ngay).
Với Ukraine, dưới áp lực chiến trường và sự ủng hộ từ châu Âu, ông Zelensky muốn một lối thoát nhanh cho Ukraine mà không nhượng bộ quá nhiều. Ông cần đối tác Mỹ và châu Âu giữ ràng buộc chính trị – quân sự để bảo vệ đất nước, như các lời cam kết (bảo đảm an ninh) với Mỹ và quân viện của châu Âu. Tính toán của Zelensky là duy trì liên minh phương Tây, củng cố hình ảnh lãnh tụ kiên định. Vì thế, ông kiên quyết cho rằng tất cả các thảo luận về lãnh thổ của Ukraine phải có sự tham gia của chính Ukraine. Ông cũng giám sát chặt sự gia tăng lực lượng của Nga, do đó một cuộc gặp trực tiếp với Putin sẽ chỉ đem lại giá trị nếu có kết quả thực chất về an ninh. Trong nước, Zelensky phải đáp ứng sự mong đợi của người dân: giành chiến thắng hoặc ít nhất bảo vệ từng tấc đất khi ngồi vào bàn đàm phán.
Còn về phía Nga, ông Putin đặt mục tiêu dài hạn là củng cố chiến thắng trên chiến trường và xóa bỏ các chế tài quốc tế. Ông có thể dùng đàm phán như một chiến thuật “kéo co” để giành ưu thế. Điều đó có nghĩa là nếu gặp mặt trực tiếp, Putin sẽ đòi hỏi các thay đổi lớn (liên quan Crimea, Donbass) và nắm quyền từ chối phần nào điều kiện làm hòa mà không tổn hại thế hình. Tuy vậy, nếu chiến sự diễn ra tốt cho Nga (nhiều lãnh thổ bị chiếm đóng thêm), ông có ít động lực phải nhượng bộ ngay. Putin cũng có thể đang tính toán rằng bằng cách đẩy Trump về phía quan điểm của mình (không nhất thiết đình chiến ngay) và chờ thế giới bị chia rẽ trong quan điểm, Moscow có thể tiếp tục các chiến dịch quân sự. Tuy nhiên, do bị ICC truy tố, Putin cũng biết rằng việc xuất hiện như nhân vật đàm phán quốc tế sẽ rủi ro (có thể đối diện bắt giữ nếu ra quốc tế). Tóm lại, Nga sẽ chỉ chính thức đồng ý gặp Zelensky nếu chắc chắn đạt được nhiều nhượng bộ từ Ukraine và phương Tây, điều đang đặt ra nghi vấn lớn.
Về phía Liên minh châu Âu và NATO, họ quan tâm đến việc duy trì một Ukraine độc lập và hòa bình ổn định, đồng thời cần bảo vệ an ninh toàn khối. Các lãnh đạo châu Âu hy vọng Trump tiếp tục đứng về phía họ trong việc kiềm chế Nga, nên đã khẩn trương đến Washington để “định hình” kế hoạch làm việc. Họ muốn được đảm bảo rằng bất kỳ tiến trình hòa đàm nào cũng phải tuân thủ nguyên tắc “biên giới không thay đổi bởi vũ lực” và phải có một thỏa thuận ngừng bắn chắc chắn trước. Về tính toán, EU cùng căng thẳng giữa mong muốn kết thúc chiến tranh (kiếm lợi khi Nga suy yếu) và sợ NATO bị chia rẽ nếu Mỹ tăng cường quan hệ với Nga. Do vậy, các lãnh đạo như Macron và Merz đã gây áp lực buộc Trump phải cam kết hỗ trợ Ukraine (qua viện trợ quân sự, trừng phạt thêm) và nhấn mạnh vai trò của châu Âu sau này. Nhìn chung, EU tính toán hợp tác với Mỹ để đảm bảo Nga không áp đặt một “hòa bình trên sự tàn phá của Ukraine”, đồng thời không để Mỹ một mình đàm phán quyền lợi với Moscow.
Những quốc gia ngoài nhóm chủ chốt cũng có ảnh hưởng gián tiếp. Ví dụ Hungary từng cảnh báo chống lại áp lực lên Ukraine, trong khi Trung Quốc lên tiếng hoan nghênh đàm phán Mỹ – Nga nhân danh giải quyết hòa bình. Mặc dù vậy, trong bối cảnh hiện nay, vai trò của Nga, Mỹ, Ukraine và EU vẫn là quyết định. Điểm then chốt là mỗi bên đều có mục tiêu riêng: Trump là lợi ích chính trị cá nhân, Putin là chỗ đứng khu vực, Zelensky là bảo vệ lãnh thổ, còn EU là an ninh chung châu Âu. Những tính toán nhiều chiều này khiến tiến trình đàm phán ba bên khó khăn và cần sự linh hoạt cao độ từ mỗi bên.
Dự báo khả năng gặp ba bên
Trên cơ sở các phân tích trên, khả năng tổ chức một hội nghị ba bên Trump – Putin – Zelensky trong năm 2025 là điều còn tranh cãi. Về mặt chính trị, những diễn biến gần đây của cả Mỹ và châu Âu có thể giúp mở ra cơ hội. Tổng thống Trump tự tin tuyên bố đã bắt đầu “vận động” cuộc gặp Putin – Zelensky và tin rằng sẽ diễn ra “trong 2 tuần tới” theo lời Thủ tướng Đức Merz. Ukraine và phương Tây cũng đang khuyến khích thỏa thuận nhanh mà không đợi đình chiến hoàn toàn. Tuy nhiên, các điều kiện tiên quyết mà phía châu Âu và Ukraine đòi hỏi (như ngừng bắn trước hoặc bảo đảm an ninh rõ ràng) chưa được đáp ứng. Mặt khác, Nga chưa có dấu hiệu nhượng bộ trong vấn đề lãnh thổ. Vậy nên, nếu chiến sự tiếp tục khốc liệt hoặc leo thang, Moscow có thể càng kiên quyết đòi hỏi thêm hoặc kéo dài thời gian.
Về tổng thể, các chuyên gia nhận định cuộc gặp chỉ có thể diễn ra khi có “tiền đề cho yên bình nhất định” (ví dụ ngừng bắn thực chất) hoặc ít nhất là khi cả ba bên đều nhận thấy lợi ích nhiều hơn rủi ro. Hiện tượng hai hội nghị liên tiếp đã đem lại “đà ngoại giao” nhất thời, nhưng chỉ khi sự kiên định về lập trường của Ukraine được đáp ứng, thì mới có cơ sở tiến xa hơn. Thái độ ủng hộ mượt mà của Trump tạo ra hy vọng, nhưng cũng gây phản ứng trái chiều ở châu Âu. Trong nhiều bình luận còn lo ngại Mỹ có thể ép Ukraine phải chấp nhận thiệt thòi. Do đó, theo quan điểm của các chuyên gia, khả năng một hội nghị ba bên thực sự diễn ra trong năm 2025 là không cao, trừ khi có sự thay đổi lớn về tình hình chiến sự hoặc áp lực quốc tế buộc Nga giảm yêu sách. Ngược lại, cuộc gặp trực tiếp ba nhà lãnh đạo có thể chỉ là kế hoạch trong tuyên bố và một đòn “đàm phán ấn tượng” khi cần thiết về mặt chính trị, chứ không phải một hội nghị cấp nguyên thủ chắc chắn.
Trong mọi trường hợp, việc ba nhà lãnh đạo đều đề cập đến khả năng gặp nhau, dù chưa chắc đã xảy ra, cũng đánh dấu bước ngoặt trong nỗ lực ngoại giao. Nó ít nhất tạo cơ hội để thăm dò thiện chí đối phương và tìm kiếm công cụ bảo đảm mới cho Ukraine. Tương lai gần phụ thuộc vào quyết tâm duy trì phong trào ngoại giao hiện nay. Trump muốn chứng tỏ ông “biết mình làm gì”, trong khi các bên còn lại sẽ theo dõi chặt chẽ liệu chính quyền Mỹ có tuân thủ cam kết của mình hay không. Nếu những điểm đáng quan ngại như chấp nhận thay đổi lãnh thổ không được giải quyết thỏa đáng, rất có thể hội nghị ba bên chỉ là viễn cảnh xa.
Với tình thế hiện nay, đánh giá một cách thận trọng cho thấy khả năng cuộc gặp diễn ra trong năm 2025 là chưa chắc chắn và nhiều khả năng tùy thuộc vào việc liệu các bên có đạt được các điều kiện cần thiết hoặc tối thiểu trước.
Kết luận
Tổng kết lại, ý tưởng về một cuộc gặp ba bên Trump – Putin – Zelensky phản ánh cả khát vọng chính trị lẫn thực tế đầy rủi ro. Khát vọng vì nó hứa hẹn một lộ trình hòa bình ở tầm cao nhất nhưng cũng rủi ro vì thiếu các tiền đề kỹ thuật, pháp lý và quân sự cần thiết. Các yếu tố thuận lợi bao gồm ý chí của một số lãnh đạo, thiện chí ban đầu của Kyiv và sự ủng hộ biểu hiện của châu Âu chỉ tạo nên tiền đề chính trị chứ chưa đủ để đảm bảo một tiến trình đàm phán có thể thực thi được. Ngược lại, các rào cản then chốt như thái độ chưa rõ ràng của Moscow về nhượng bộ lãnh thổ, tình trạng giao tranh tiếp diễn và khoảng trống về khuôn khổ pháp lý ràng buộc lại là những yếu tố có thể khiến một hội nghị cấp nguyên thủ trở nên hình thức hoặc tạm thời nếu không được chuẩn bị kỹ lưỡng./.
Tác giả: Nguyễn Phương Ngân
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
Alastair McCready. (2025, August 16). ‘No deal’ at Trump-Putin meeting: Key takeaways from Alaska summit. ALJAZEERA. Retrieved August 19, 2025, from https://www.aljazeera.com/news/2025/8/16/no-deal-at-trump-putin-meeting-key-takeaways-from-alaska-summit?
Atlantic Council experts. (2025, August 15). Experts react: Trump and Putin just left Alaska without a deal. Here’s what that means for Russia’s war on Ukraine. Atlantic Council. Retrieved August 19, 2025, from https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/trump-and-putin-just-left-alaska-without-a-deal-russias-war-on-ukraine/?
Cat Zakrzewski, & Michael Birnbaum. (2025, August 19). In hurried D.C. summit, Europeans try to bend Trump away from Kremlin. The Washington Post. Retrieved August 19, 2025, from https://www.washingtonpost.com/politics/2025/08/18/trump-zelensky-europeans-ukraine-war/?itid=sr_0_02a98119-7db0-48fb-97e1-f284162f881f
Ellen Francis, Kostiantyn Khudov, Robyn Dixon, & Catherine Belton. (2025, August 18). Russia pounds Ukraine ahead of Zelensky White House meeting. The Washington Post. Retrieved August 19, 2025, from https://www.washingtonpost.com/world/2025/08/18/ukraine-russia-zelensky-trump-meeting/
Fulton, A., Campbell, L., Krupa, J., Clinton, J., & Rooney, S. (2025, August 19). Starmer describes Ukraine talks as ‘good and constructive’ – as it happened. The Guardian. Retrieved August 19, 2025, from https://www.theguardian.com/world/live/2025/aug/18/ukraine-war-live-update-russia-zelenskyy-washington-trump-europe-meeting-talks-latest-news
Lucy Papachristou. (2025, August 16). Russian politicians hail Alaska summit as victory for Moscow. Reuters. Retrieved August 19, 2025, from https://www.reuters.com/world/europe/russian-politicians-hail-alaska-summit-victory-moscow-2025-08-16/?
Max Hunder, & Andrea Shalal. (2025, August 19). US would help assure Ukraine’s security in a peace deal, Trump tells Zelenskiy. Reuters. Retrieved August 19, 2025, from https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/us-would-help-assure-ukraines-security-peace-deal-trump-tells-zelenskiy-2025-08-19/
PRICE, M. L., & WEISSERT, W. (2025, August 16). Trump-Putin meeting: No deal to end Russia’s war in Ukraine. AP News. Retrieved August 19, 2025, from https://apnews.com/article/trump-putin-summit-alaska-russia-ukraine-a7b167f17a3e06fbce2f583c93f8bae1?
