Cuối tháng 7/2025, Ấn Độ trải qua hai sự kiện đối ngoại trái ngược. Thủ tướng Narendra Modi ký kết thỏa thuận tự do thương mại lịch sử với Anh, với trọng tâm cắt giảm thuế quan và mở cửa thị trường theo lộ trình thận trọng. Vài ngày sau, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ ban hành lệnh đánh thuế bổ sung 25% lên hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, đẩy mức áp thuế lên 50% và đe dọa phá hỏng tiến trình đàm phán một hiệp định thương mại song phương trước đó. Những diễn biến này diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu giữa Mỹ và các nước BRICS (khối gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi và mới đây mở rộng thêm một số nước châu Á, Trung Đông) ngày càng căng thẳng. Giới quan sát nhận định sức ép kép mà New Delhi phải ứng phó: vừa khai thác cơ hội thị trường với phương Tây, vừa giữ quan hệ truyền thống với đối tác phương Đông và BRICS.
Nhìn chung, các chuyên gia cho rằng Ấn Độ đang kiên định theo đuổi tham vọng tự chủ chiến lược (strategic autonomy), giữ độc lập trong chính sách đối ngoại và không nghiêng hẳn về bên nào trong thế giới đa cực. Viện RUSI của Anh nhận định New Delhi “đang điều chỉnh vị thế trong trật tự toàn cầu dồn dập, khẳng định quyền tự chủ chiến lược giữa căng thẳng quốc tế”. Dưới góc nhìn đó, chính sách của Ấn Độ có thể được phân tích qua ba trụ cột chính, bao gồm an ninh – quốc phòng, kinh tế – năng lượng và vai trò địa chính trị – ngoại giao đa phương.
Chiến lược an ninh – quốc phòng: Đa phương hóa đối tác
Truyền thống ngoại giao của Ấn Độ là không liên kết và đề cao tự chủ, tập trung vào đa dạng hóa đối tác quân sự để tránh lệ thuộc. Cho đến nay, khoảng 60% thiết bị quân sự của Không quân và Hải quân Ấn Độ vẫn có nguồn gốc từ Nga. Ví dụ điển hình là hệ thống phòng không tầm xa S-400 và tên lửa hành trình BrahMos là sản phẩm hợp tác Nga – Ấn. Sự hợp tác này được cho là để duy trì khả năng răn đe hiệu quả trước sự đe dọa gia tăng từ Trung Quốc. Dù vậy, New Delhi cũng tìm kiếm công nghệ quân sự từ phía phương Tây. Năm 2025, Mỹ đã đề nghị bán tiêm kích tàng hình F-35 cho Ấn Độ, song chính phủ Ấn Độ chưa chính thức khởi động quy trình mua sắm này. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Mỹ Lindsey Graham thậm chí đã đưa ra dự luật áp thuế 500% với các nước mua dầu Nga, tạo áp lực cứng rắn hơn, trong khi NATO cảnh báo Ấn Độ có thể chịu “các biện pháp rất mạnh” nếu tiếp tục mua dầu Nga. Trước tình thế đó, New Delhi tỏ ra rất thận trọng. Giới phân tích dẫn lời các cựu quan chức quốc phòng Ấn cho biết rằng dù Nga đề nghị sản xuất chung tiêm kích Su-57 tại Ấn Độ với chuyển giao toàn bộ công nghệ tiên tiến, New Delhi vẫn phải thận trọng vì “một hợp đồng quốc phòng lớn như vậy chắc chắn sẽ tạo ra rắc rối về phía Mỹ”.
Có thể thấy, trong lĩnh vực an ninh, Ấn Độ theo đuổi đường lối đa phương hóa và tự cường. Điều này có nghĩa là đất nước này vừa duy trì hợp tác truyền thống với Nga, vừa tăng cường hợp tác với phương Tây và đồng minh châu Á. Năm 2025, Ấn Độ liên tiếp tham gia các diễn đàn an ninh đa phương lớn, có thể kể đến như: Ngoại trưởng Jaishankar tham dự cuộc họp Bộ trưởng Ngoại giao Nhóm Bộ tứ (Quad) tại Washington vào đầu tháng 7, theo sau là chuyến công du Nga của Cố vấn An ninh quốc gia Ajit Doval cuối tháng 7 – đầu tháng 8 kết hợp gặp Tổng thống Putin, khẳng định “đối tác chiến lược đặc biệt”. Đồng thời, New Delhi đang nhắm tới liên kết an ninh với ba nước Mỹ, Nhật Bản, Australia thông qua Quad để chia sẻ công nghệ quân sự và diễn tập quân sự chung. Tuy nhiên, Ấn Độ luôn cẩn trọng không để quan hệ an ninh nào chi phối hết khả năng tự quyết: “bước về phía bên này” có thể bị bên kia coi là phản bội.
Lợi ích kinh tế và năng lượng
Về kinh tế, New Delhi đang ở ngã ba quan trọng của các dòng chảy thương mại toàn cầu. Bên cạnh Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) lịch sử với Anh (ký ngày 24/7/2025) được báo giới quốc tế đánh giá là “đối tác chiến lược lớn nhất với một nền kinh tế tiên tiến” của Ấn Độ, các cuộc đàm phán tương tự với EU và Mỹ cũng đang được xúc tiến. FTA với Anh được ví như “bước ngoặt” hướng đến mở cửa dần cho nền kinh tế vốn mang tính bảo hộ cao, khi Ấn Độ cam kết giảm thuế nhập khẩu ôtô từ trên 100% về 10% trong 15 năm tới, dần gỡ bỏ hạn chế trong các lĩnh vực mua sắm công và dược phẩm, dù vẫn giữ hàng rào bảo hộ đối với nông nghiệp và sữa như cam kết từ chối cấp phép cho táo, quả óc chó hay phô-mai nhập khẩu. Thỏa thuận này cho thấy New Delhi cân nhắc lợi ích dài hạn của tăng trưởng xuất khẩu (dệt may, da giày, linh kiện, thủy sản được hưởng thuế 0%) đối với bảo vệ thu nhập của hàng triệu nông dân và lao động nhỏ tại thôn quê. Ấn Độ cũng tuyên bố sẽ theo đuổi các đàm phán gối đầu (Parallel negotiations) cùng EU, Úc và cả Mỹ, song quốc gia này vẫn vạch rõ “vùng đỏ” về nông nghiệp, không nhượng bộ mở cửa tràn lan trong bất cứ FTA nào.
Trong khi đó, năm 2024 Ấn Độ có thặng dư thương mại lớn với Mỹ (thâm hụt thương mại của Mỹ với Ấn Độ lên tới 45,7 tỷ USD, đứng thứ năm trong các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ). Ấn Độ từng đặt mục tiêu nâng tổng kim ngạch thương mại song phương lên 500 tỷ USD vào năm 2030 (từ khoảng 191 tỷ USD năm 2024) nhờ các thỏa thuận giai đoạn. Tuy nhiên, động thái áp thuế hạ tín nhiệm đối với các ngành xuất khẩu chủ lực (dệt may, da giày, thủy sản) đặt ra thách thức lớn cho mục tiêu này. Nhiều doanh nghiệp Ấn Độ cảnh báo thuế 50% sẽ khiến hàng hóa của nước này trở nên kém cạnh tranh so với đối thủ từ Đông Nam Á và Trung Quốc. Ấn Độ đã cho thấy ít nhiều tín hiệu nhượng bộ khi tạm thời bãi bỏ thuế nhập khẩu bông 11% (một trong những mặt hàng gây tranh cãi) theo yêu cầu của Mỹ, nhưng Bắc Kinh và New Delhi vẫn bày tỏ ngờ vực về thiện chí của Washington khi các cuộc đàm phán vẫn đang bế tắc.
Về năng lượng, Ấn Độ phụ thuộc rất lớn vào dầu nhập khẩu (khoảng 90% nhu cầu). Trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang biến động nhanh chóng và khó lường, New Delhi đã khai thác tối đa lợi thế giá rẻ từ dầu Nga. Theo số liệu Hoa Kỳ, dầu Nga chiếm tới 42% tổng lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ trong năm 2025 (so với chưa đầy 1% trước khi chiến tranh Ukraine nổ ra). Dù vậy, gần đây việc Mỹ siết trần giá và kêu gọi cắt giảm nhập khẩu Nga đã buộc các nhà lọc dầu nhà nước Ấn Độ tạm ngưng mua dầu Nga khi mức chiết khấu thu hẹp. Các công ty tư nhân như Reliance và Nayara vẫn là những khách hàng lớn nhất của dầu thô Urals Nga tại Ấn Độ, song New Delhi cũng mở rộng nguồn cung.
Nhìn chung, trong trụ cột kinh tế – năng lượng, Ấn Độ vừa tận dụng quan hệ với phương Tây để thúc đẩy tăng trưởng như FTA với Anh và đặt mục tiêu thành trung tâm sản xuất toàn cầu, vừa bảo vệ lợi ích nội địa. Thủ tướng Modi tuyên bố sẽ “bảo vệ nông dân và lợi ích trong nước ngay cả khi phải trả giá đắt” trước sức ép ngoại thương. Đối trọng với sức ép từ Mỹ, New Delhi đang mở rộng quan hệ năng lượng với nhiều bên. Thông qua việc đa dạng nhập khẩu từ Trung Đông, Mỹ và thúc đẩy thanh toán bằng đồng nội tệ (rupee hoặc ruble) với Nga, Ấn Độ sẽ có thể giảm tác động của lệnh trừng phạt quốc tế. Hệ quả là, Ấn Độ đã đảm bảo tương đối nguồn cung cấp dầu mỏ (bằng 5,4 triệu thùng/ngày hiện nay có thể lên đến 6,7 triệu thùng vào năm 2030, trong khi vẫn duy trì được xu hướng bảo hộ đối với nông nghiệp và các ngành yếu thế khác.
Vị thế địa chính trị và liên kết đa phương: Nhất quán đuổi theo thế giới đa cực
Trong bối cảnh toàn cầu phân cực, Ấn Độ chủ trương đa chiều hóa chính sách đối ngoại. Song song với tăng cường quan hệ với các nền dân chủ phương Tây (tham gia G7, Nhóm Bộ tứ Quad và các sáng kiến kinh tế như IPEF của Mỹ), New Delhi vẫn giữ quan hệ mật thiết với Nga và Trung Quốc qua các diễn đàn như BRICS, SCO, G20. Một bài bình luận của Chatham House nhận định rằng hoạt động “đi trước hai cuộc họp liên tiếp Quad và BRICS” năm 2025 cho thấy sự nhanh nhạy của Ấn Độ, nhưng cũng nhấn mạnh “thách thức ngày càng lớn trong việc duy trì tự chủ chiến lược trong một hệ thống quốc tế chia rẽ”.
Ở cấp độ BRICS, Ấn Độ chủ trương khai thác BRICS như một công cụ thúc đẩy kinh tế và giọng nói của các nền kinh tế đang lên, đồng thời khéo léo tránh để khối này trở thành trụ đỡ cho bất kỳ cường quốc nào khác. Ấn Độ và Brazil đều nhìn BRICS chủ yếu là một diễn đàn kinh tế, ít tham gia cương lĩnh đối đầu địa chính trị triệt để. Điển hình, tuy Ấn Độ ủng hộ thanh toán song phương bằng tiền tệ quốc gia trong khối, nước này không quá hăng hái với xu hướng “hạ bệ đồng USD” hay thay thế vai trò đồng đô la Mỹ bằng nhân dân tệ trong nền tài chính toàn cầu. Lãnh đạo Ấn Độ cũng tỏ ra dè dặt với kế hoạch mở rộng BRICS, lo sợ giọng nói của nước mình bị pha loãng trong một khối lớn hơn. Mặc dù vậy, với quy mô kinh tế khối BRICS sau khi mở rộng (đã chiếm đến khoảng 30 – 40% GDP toàn cầu), New Delhi không thể phớt lờ tiềm lực này. Tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS ở Rio de Janeiro (7/2025), Ấn Độ đã tận dụng lợi thế ghế chủ tọa sắp tới (dự kiến năm 2026) để thúc đẩy một tuyên bố chung nghiêm khắc hơn với chủ nghĩa khủng bố (đề cập đến vụ tấn công vào Kashmir) và tái khẳng định thiện chí nâng cấp vị thế Ấn Độ (và Brazil) lên vị trí Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. Cũng tại Rio, một điểm được chú ý là các lãnh đạo Trung Quốc và Nga vắng mặt, tạo cơ hội cho Ấn Độ có nhiều ảnh hưởng hơn trong nội dung tuyên bố chung.
Về phần mình, Ấn Độ luôn nhấn mạnh vai trò “đại diện cho tiếng nói của phía Nam bán cầu” (Global South). Điều này thể hiện qua việc thường xuyên chủ động tham gia các cơ chế đa phương: Modi đã dự G20 2023 và được Quốc hội Hoa Kỳ mời dự G7 2024, đồng thời cam kết với Quad tăng cường liên minh khu vực. Năm 2025, Ngoại trưởng Jaishankar dự họp Bộ trưởng Quad ở Washington hồi đầu tháng 7, trong khi Modi cũng xuất hiện tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng SCO hổi đầu tháng 8 và dự Hội nghị thượng đỉnh SCO ở Trung Quốc. Chiến lược đa phương này cho phép Ấn Độ vừa tiếp cận được công nghệ quân sự và thị trường phương Tây (qua Quad, I2U2, CPTPP về sau) vừa duy trì được an ninh năng lượng và chính trị thông qua quan hệ với Nga – Trung (qua SCO, BRICS, Liên minh kinh tế Á – Âu,…). Tờ Asia Times nêu rằng “Ấn Độ bày tỏ rõ sẽ tận dụng cơ hội tăng cường hội nhập với các nước BRICS và kinh tế ngoài phương Tây” khi chịu áp lực từ Mỹ. Đồng thời, các nguồn tin ngoại giao cho biết Modi dự kiến thăm Trung Quốc và Nhật Bản ngay cuối tháng 8/2025. Điều này là minh chứng cho việc New Delhi làm mới quan hệ với Bắc Kinh (hơn ba năm không gặp trực tiếp kể từ hậu cuộc tranh chấp biên giới 2020) và củng cố liên minh với Tokyo.
Nhìn tổng thể, Chính phủ Ấn Độ đang duy trì tư thế “đa cực không lệ thuộc”: nhận thức rõ vai trò lớn dần của BRICS, nhất là sau khi Iran, Ả Rập Saudi, UAE, Indonesia gia nhập, nhưng cũng không bỏ rơi liên minh với Mỹ và các cường quốc khác. Tờ The Diplomat bình luận rằng chính sách “đa đối đầu” của Modi đã biến Ấn Độ thành nước trung gian giữa hai khối Hoa Kỳ và Nga – đồng thời là cơ hội để khẳng định quyền tự chủ và cam kết đối với các nguyên tắc của chính mình. Nói cách khác, New Delhi chủ trương “hợp tác mà không liên minh”, cùng tham gia SCO khi cần giải quyết các vấn đề ngắn hạn với Trung Quốc (như đàm phán buộc Bắc Kinh nhượng bộ nguồn nguyên liệu chiến lược về đất hiếm), đồng thời dùng Quad để phát triển các kênh công nghệ và an ninh thay thế Đài Loan luận về chuỗi cung ứng, trong khi vẫn cảnh báo Trung Quốc về năng lực quân sự và ngoại giao của mình. Cách tiếp cận đa phương linh hoạt này cho thấy Ấn Độ không lệ thuộc hoàn toàn vào bất kỳ cường quốc nào, mà tự điều hướng lợi ích của mình trong bối cảnh thế giới chia cắt.
Kết luận và triển vọng
Tóm lại, Ấn Độ hiện theo đuổi chiến lược đối ngoại tự chủ: vừa tham gia mạnh mẽ vào các cơ chế quan hệ Âu – Mỹ để tăng cường kinh tế và củng cố an ninh trước Trung Quốc, vừa duy trì quan hệ mật thiết với Nga và các nước BRICS để bảo đảm an ninh năng lượng và tiếng nói ở Nam bán cầu. Các sự kiện gần đây như FTA với Anh và lệnh thuế quan của Mỹ càng làm nổi bật tính linh hoạt này. Thủ tướng Modi nhiều lần khẳng định dù bị đối xử bất công, Ấn Độ sẽ không nhượng bộ chủ quyền của mình.
Trong tương lai gần, Ấn Độ dự kiến sẽ tiếp tục kiên trì chiến lược này. Năm 2026, Ấn Độ sẽ chủ trì Hội nghị BRICS, tạo cơ hội để thúc đẩy cải tổ thể chế tài chính khu vực và tăng cường quan hệ với các nước khác. Cùng lúc, ông Modi sẽ chủ trì Hội nghị thượng đỉnh Quad tại Ấn Độ, khởi động liên minh an ninh ở châu Á – Thái Bình Dương giai đoạn mới. Trước áp lực thương mại từ Mỹ, New Delhi có thể tiếp tục nối lại đàm phán từng bước nhưng đồng thời cần chuẩn bị sẵn giải pháp ứng phó. Ấn Độ cũng sẽ tăng tốc các chương trình “Make in India” và xoay trục năng lượng nhằm mở rộng xuất khẩu năng lượng tái tạo, thúc đẩy cơ sở hạ tầng lọc dầu cho nhu cầu nội địa và châu Á.
Nhìn rộng hơn, chính sách tự chủ chiến lược này giúp Ấn Độ đón đầu xu thế đa cực trong thế kỷ 21. Dù đối mặt với sức ép từ một số nước lớn, New Delhi có lợi thế vị trí và thị trường trong xung đột địa chính trị hiện tại: một bên là tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Mỹ ở Thái Bình Dương, một bên là tầm vóc kinh tế và tiếng nói đang lên trong khối BRICS và G20. Lợi thế của Ấn Độ là nó có thể cung cấp cả công nghệ và nguồn nhân lực giá rẻ cho các cường quốc phương Tây, đồng thời đảm bảo nhập khẩu nguồn tài nguyên chiến lược với giá cả cạnh tranh từ Nga và Trung Quốc. Từ góc nhìn này, chiến lược “độc lập và linh hoạt” của Ấn Độ có thể trở thành mô hình để các nước khác ở khu vực Nam bán cầu học tập: vừa theo đuổi tăng trưởng kinh tế – công nghệ, vừa không đặt tất cả niềm tin vào một liên minh nào, mà giữ quyền tự quyết trước các áp lực bên ngoài.
Tác giả: Nguyễn Phương Ngân
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
An Khuê. (2025, August 20). Ấn Độ – Trung Quốc đạt thỏa thuận hỗ trợ lẫn nhau tại các hội nghị thượng đỉnh BRICS. VTV.vn. Retrieved August 24, 2025, from https://vtv.vn/an-do-trung-quoc-dat-thoa-thuan-ho-tro-lan-nhau-tai-cac-hoi-nghi-thuong-dinh-brics-100250820110852126.htm
Dr Chietigj Bajpaee. (2025, July 4). Back-to-back BRICS and Quad meetings highlight India’s increasingly difficult balancing act. ChathamHouse. Retrieved August 24, 2025, from https://www.chathamhouse.org/2025/07/back-back-brics-and-quad-meetings-highlight-indias-increasingly-difficult-balancing-act
Kumar, M., Pandya, D., & Bavier, J. (2025, July 25). India-UK trade deal signals Modi’s priorities as New Delhi eyes EU, US pacts. Reuters. Retrieved August 24, 2025, from https://www.reuters.com/world/asia-pacific/india-uk-trade-deal-signals-modis-priorities-new-delhi-eyes-eu-us-pacts-2025-07-25/
Madan, T. (2025, August 13). A challenging moment for the US-India relationship | Brookings. Brookings Institution. Retrieved August 24, 2025, from https://www.brookings.edu/articles/a-challenging-moment-for-the-us-india-relationship/
Martins, R. (2025, August 16). India’s hand in Trump tariff row stronger than it looks. Asia Times. Retrieved August 24, 2025, from https://asiatimes.com/2025/08/indias-hand-in-trump-tariff-row-stronger-than-it-looks/
Patel, S., & Holmes, D. (2025, February 17). India opposition slams Trump’s F-35 offer, Russia makes its own pitch. Reuters. Retrieved August 24, 2025, from https://www.reuters.com/world/india/india-opposition-slams-trumps-f-35-offer-russia-makes-its-own-pitch-2025-02-17/
Patrick, S. (2025, March 31). BRICS Expansion and the Future of World Order: Perspectives from Member States, Partners, and Aspirants. Carnegie Endowment for International Peace. Retrieved August 24, 2025, from https://carnegieendowment.org/research/2025/03/brics-expansion-and-the-future-of-world-order-perspectives-from-member-states-partners-and-aspirants?lang=en
Rushali Saha. (2025, August 12). How India Could Capitalize on Trump’s Trade Moves. The Diplomat – Asia-Pacific Current Affairs Magazine. Retrieved August 24, 2025, from https://thediplomat.com/2025/08/how-india-could-capitalize-on-trumps-trade-moves/
Singh, S. (2025, July 11). India’s Trade Balancing Act with BRICS Amid US Tariff Threat. India Briefing. Retrieved August 24, 2025, from https://www.india-briefing.com/news/indias-trade-balancing-act-with-brics-amid-us-tariff-threat-38603.html/
Tuấn Sơn. (2025, August 9). Tại sao Ấn Độ chọn máy bay Su-57 của Nga thay vì F-35 của Mỹ? Báo Quân đội nhân dân. Retrieved August 24, 2025, from https://www.qdnd.vn/quan-su-the-gioi/vu-khi-trang-bi/tai-sao-an-do-chon-may-bay-su-57-cua-nga-thay-vi-f-35-cua-my-840654
Vinay Kaura. (2025, July 21). India’s Diplomacy of Dual Alignments: Russia and the US. RUSI. Retrieved August 24, 2025, from https://www.rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/indias-diplomacy-dual-alignments-russia-and-us
Vũ Thanh. (2025, August 6). Mỹ áp thuế mới: Ấn Độ và BRICS chịu áp lực nặng nề. baotintuc.vn. Retrieved August 24, 2025, from https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/cach-tiep-can-cua-chinh-sach-thue-quan-my-voi-an-do-va-brics-20250804214933586.htm
