Tổng thống Vladimir Putin đã thông qua Học thuyết Hải quân mới trong ngày kỷ niệm truyền thống hơn 300 năm của Hải quân Nga. Văn kiện chiến lược này có nhiều điểm nhấn quan trọng không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của Hạm đội Nga, mà còn tác động tới bối cảnh thế giới.
Theo trang mạng Vz.ru, phát biểu tại lễ duyệt binh của các lực lượng Hải quân Nga, Tổng thống Putin nhấn mạnh Học thuyết Hải quân mới của Nga là sự “đánh dấu các ranh giới và khu vực lợi ích quốc gia” không chỉ về kinh tế, mà còn cả những lĩnh vực quan trọng chiến lược. Nhà lãnh đạo Nga chỉ ra những khu vực có ý nghĩa quan trọng đối với chiến lược đại dương của Nga, bao gồm: vùng biển Bắc Cực, vùng biển của Biển Đen, các eo biển Okhotsk và Bering, eo biển Baltic và quần đảo Kuril. Ông Putin khẳng định sẽ đảm bảo bảo vệ các khu vực này một cách chắc chắn và bằng mọi cách, đồng thời cảnh báo Hải quân Nga “có thể đáp trả với tốc độ cực nhanh” đối với bất kỳ ai quyết định xâm phạm chủ quyền và tự do của Nga.
Học thuyết Hải quân mới được công bố toàn văn bản trên trang website chính thức của Điện Kremlin, xác định các mối đe dọa hàng đầu đối với an ninh của Nga, bao gồm: tham vọng thống trị của Mỹ ở Đại dương Thế giới và ảnh hưởng toàn cầu của họ đối với sự phát triển của các quá trình quốc tế. Ngoài ra, việc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tiến tới biên giới Nga và tăng cường các cuộc tập trận hải quân gần các vùng biển tiếp giáp với Nga cũng được coi là mối đe dọa. Đồng thời, Nga coi việc các nước tích cực gia tăng sức mạnh hải quân cũng là một mối đe dọa, song không chỉ đích danh đó là những quốc gia nào.
Học thuyết cũng chỉ ra sự phụ thuộc đáng kể của Nga vào vận tải biển, sự không nhất quán về trạng thái và thành phần của đội tàu nghiên cứu so với các yêu cầu hiện đại và quy mô nhiệm vụ, cũng như các biện pháp trừng phạt liên quan đến các doanh nghiệp đóng tàu của Nga.
Các chuyên gia lưu ý rằng phiên bản mới của Học thuyết Hải quân là một tài liệu được biên soạn kỹ lưỡng nhằm cải thiện tình hình trong Hải quân Nga. Ngoài ra, tài liệu phản ánh thực tế địa chính trị ngày nay, và một trong những ưu điểm quan trọng của học thuyết là tính rõ ràng và cấu trúc của nó.
Ilya Kramnik, nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế (IMEMO) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, cho biết đây là một tài liệu chi tiết, đưa ra các khái niệm cơ bản có thể được sử dụng cả khi làm việc với tài liệu và khi đánh giá các hoạt động hải quân của Nga. Ông nói: “Tất cả các mối đe dọa và thách thức chính đối với an ninh quốc gia mà chúng ta có ở biển đều được đặt tên rõ ràng, bao gồm cả những vấn đề do con người và tự nhiên gây ra. Điều quan trọng nhất đó là việc phân chia khu vực được đưa ra rất chi tiết và cụ thể”. Điều này cho thấy Nga sẽ phân công những nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng cho từng đơn vị Hải quân và các cơ cấu dân sự tham gia vào các hoạt động hàng hải. Đồng thời, nhà nước sẽ phải tạo ra cơ sở hạ tầng thích hợp và thiết lập các quy phạm pháp luật để điều chỉnh các hoạt động liên quan. Theo chuyên gia Kramnik, Học thuyết mới như một tài liệu rất cụ thể đặt ra các mục tiêu rõ ràng và có thể kiểm chứng được. Do đó, nếu chúng không được hoàn thành, thì những người khá cụ thể sẽ chịu trách nhiệm về việc này. Đó là, nó là một công cụ làm việc thực sự chứ không phải là một tập hợp những lời tốt đẹp.
Cũng theo chuyên gia Nga, tài liệu này còn nhằm cho thế giới thấy ý định của Moskva đối với các hoạt động trên các đại dương. Ngoài ra, Nga sẽ không từ bỏ việc xây dựng hải quân, cũng như sự hiện diện kinh tế và quân sự ở các vùng trọng điểm. Hơn nữa, mọi người đều hiểu rõ rằng ban lãnh đạo Nga xác định mục tiêu và nhiệm vụ dựa trên lợi ích quốc gia, bất kể ai nghĩ gì về điều này. Đồng thời, chuyên gia khẳng định rằng chính phủ Nga có đủ kinh phí cho việc thực hiện tham vọng hải quân, nhưng điều quan trọng là phải quản lý hiệu quả các nguồn lực sẵn có. Ông cho rằng Học thuyết Hải quân mới có thể mở ra cơ hội bổ sung cho sự phát triển của ngành đóng tàu và những lĩnh vực liên quan, bao gồm việc chế tạo tàu ngầm hạt nhân và vũ khí tên lửa hàng hải.
Tuy nhiên, chuyên gia Kramnik cũng cho rằng Nga cần cải thiện hoạt động của các hệ thống điều khiển, chỉ định mục tiêu và thông tin liên lạc, cũng như việc sử dụng các loại máy bay không người lái. Ông nhấn mạnh: “Học thuyết nói rằng chúng ta phải duy trì tiềm năng sản xuất cho phép chúng ta đóng tàu sân bay. Và liệu tiềm năng có được hiện thực hóa hay không là một câu hỏi đối với việc thực hiện Học thuyết Hải quân”.
Bên cạnh đó, chuyên gia quân sự Vasily Dandykin bình luận: “Học thuyết hàng hải là phản ứng của chúng tôi đối với các mối đe dọa mà Mỹ và NATO gây ra ở mọi hướng, bao gồm Bắc Cực, Địa Trung Hải, Baltic và đặc biệt là khu vực Kaliningrad. Ở đây, người ta cũng nên tính đến khả năng Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO”. Chuyên gia dẫn chứng trong tài liệu nói rằng, nếu cần thiết, Moskva có thể tạo căn cứ của mình ở các quốc gia khác trên thế giới, nơi họ có quan điểm phù hợp với quan điểm bảo vệ thông tin liên lạc, dân thường và lợi ích của Nga ở châu Phi, châu Á và châu Mỹ Latinh. Theo ông Dandykin, Học thuyết Hải quân cũng vạch ra các khu vực lợi ích quốc gia, chủ yếu ở Kurils và Bắc Cực. Bộ Quốc phòng Nga đã đề xuất buộc các tàu quân sự và chính phủ nước ngoài chỉ được phép đi vào vùng biển của Tuyến đường Biển phía Bắc khi có sự cho phép ngoại giao, qua đó “sẽ chấm dứt những nỗ lực đầy tham vọng của Mỹ nhằm gây rắc rối cho chúng tôi theo hướng này”.
Cũng theo chuyên gia Dandykin, Điều lệ tàu biển vừa được thông qua cùng ngày cũng là một văn bản để sử dụng chính thức, đáp ứng được thực tế mới. Hiện Nga có một số tàu mới đang được đóng và những vũ khí mới đang được tiếp nhận, bao gồm tên lửa siêu thanh Zircon, không có loại tương tự nào trên thế giới. Dù rất nỗ lực nhưng quân đội Mỹ vẫn chưa tiến gần đến việc tạo ra một vũ khí tương tự như vậy. Trong khi đó, bất chấp các lệnh trừng phạt và áp lực từ phương Tây, Hải quân Nga vẫn sẽ nhận được cả tàu mới và vũ khí mới. Chuyên gia Nga khẳng định Nga là một cường quốc hàng hải với diện tích biển phá kỷ lục thế giới – 8,6 triệu km². Nước Nga được bao quanh bởi ba đại dương – Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Bắc Băng Dương. Ông nhấn mạnh: “Các đồng nghiệp phương Tây nên hiểu rằng kỷ nguyên của một thế giới đa cực đang đến và trong thế giới này, chính sách về biển và đại dương của Nga sẽ khác”.
Trong khi đó, chuyên gia quân sự Maxim Klimov cho rằng những mục tiêu cần đạt được trong Học thuyết Hải quân là “tham vọng”. Ông nói thêm: “Bây giờ, mọi việc còn tùy thuộc vào ngành công nghiệp sẽ phải tạo ra những con tàu mới và nhân viên của đội tàu, những người sẽ phải hoàn toàn làm chủ chúng”. Chuyên gia Klimov cũng không loại trừ rằng trong tương lai Nga có thể phát triển thành công hơn trong lĩnh vực công nghệ siêu thanh. Theo ông, việc thực hiện đầy đủ các khả năng của tên lửa siêu thanh đòi hỏi một hệ thống trinh sát và xác định mục tiêu chất lượng cao. Đây là một trong những ưu tiên quan trọng nhất đối với sự phát triển của Hải quân và Lực lượng vũ trang Nga. Ông nói: “Học thuyết Hải quân mới là một thách thức rõ ràng đối với Mỹ. Đây là một kiểu tuyên bố sẵn sàng thách thức sự thống trị của Mỹ trên các đại dương để đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ mà Nga phải đối mặt”.
Việc thực hiện Học thuyết Hải quân mới rõ ràng sẽ đòi hỏi phân phối lại một phần kinh phí và số tiền được phân bổ cho Hải quân. Giới chuyên gia dự báo rằng nguồn quỹ này có thể được chuyển hướng từ việc chi cho đóng tàu ngầm sang tàu nổi, bao gồm cả tàu sân bay và không quân hải quân.
Học thuyết Hải quân mới cho rằng lợi ích quốc gia của Liên bang Nga trên Đại dương thế giới là tổng thể các nhu cầu của nhà nước và xã hội trong lĩnh vực hoạt động hàng hải, được thực hiện trên cơ sở tiềm năng biển của Liên bang Nga. Các lợi ích quốc gia của Liên bang Nga ở Đại dương Thế giới bao gồm: a) quyền bất khả xâm phạm về chủ quyền của Liên bang Nga, mở rộng đến nội thủy, lãnh hải, đáy và lòng đất của chúng, cũng như vùng trời phía trên chúng; b) quyền chủ quyền và quyền tài phán của Liên bang Nga, được thực hiện trong vùng đặc quyền kinh tế và trên thềm lục địa của Liên bang Nga nhằm mục đích thăm dò, phát triển và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, cả sinh vật và phi sinh vật, nằm ở đáy, trong ruột và vùng nước phía trên, quản lý các nguồn tài nguyên này, sản xuất năng lượng thông qua việc sử dụng nước, dòng chảy và gió, tạo và sử dụng các đảo nhân tạo, các công trình và công trình kiến trúc, nghiên cứu khoa học biển, bảo vệ và bảo tồn môi trường biển, phát triển và sử dụng vào lợi ích quốc phòng, an ninh của đất nước có sự tham gia của thành phần quân sự về tiềm năng biển của nước đó, cũng như quyền thăm dò, khai thác tài nguyên khoáng sản của khu vực đáy biển quốc tế.
Ngoài ra, Học thuyết xác định các lợi ích quốc gia của Liên bang Nga còn bao gồm: c) quyền tự do trên biển cả, bao gồm tự do hàng hải, bay, đánh bắt cá, nghiên cứu khoa học, đặt cáp và đường ống ngầm dưới biển; d) bảo toàn tính mạng con người trên biển; e) hoạt động của các tuyến đường biển quan trọng; f) ngăn ngừa ô nhiễm môi trường biển do sản xuất, tiêu thụ và xử lý chất thải; g) sử dụng tổng hợp các nguồn lực và không gian của Đại dương Thế giới cho các mục đích phát triển kinh tế và xã hội bền vững của đất nước và các vùng ven biển./.
(Theo TTXVN)
