Lễ Kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít đã không chỉ nhắc lại thời khắc lịch sử, mà còn là cơ hội khẳng định tính chính danh và sự ổn định quyền lực lãnh đạo của Đảng Cộng sản thông qua những thành tựu phát triển đã đạt được. Tuy nhiên, trong thời điểm nền kinh tế Trung Quốc đối diện nhiều khó khăn hiện hữu, cùng với sức ép ngày càng gia tăng từ Mỹ và các đồng minh ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, lễ duyệt binh ngày 3/9 đã trở thành phương tiện chính trị đặc biệt truyền tải những thông điệp đối nội sâu sắc. Việc sự kiện diễn ra ngay sau những đồn đoán về vị thế quyền lực của ông Tập Cận Bình và lục đục trong nội bộ PLA càng khiến hình ảnh phát đi từ buổi lễ được theo dõi sát sao.
Bối cảnh trước lễ duyệt binh
Buổi duyệt binh ngày 3/9/2025 diễn ra trong một thời điểm đặc biệt đối với Trung Quốc, khi bức tranh chính trị, kinh tế và an ninh đều chứa đựng nhiều biến động. Để hiểu được thông điệp đối nội sâu sắc mà sự kiện này gửi gắm, trước hết cần đặt nó trong bối cảnh những sức ép từ môi trường xung quanh.
Sau đại dịch COVID-19, nền kinh tế Trung Quốc đã không còn duy trì nhịp tăng trưởng hai con số như trước. Bước sang năm 2025 đến nay, tốc độ tăng trưởng chỉ ở mức 4 đến 4,5%, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu 5% mà chính phủ đặt ra sau kỳ họp Lưỡng hội hồi tháng 3[1]. Trong đó, kinh tế Trung Quốc đối mặt với nhiều thách thức mới, ví dụ tình trạng tiêu dùng nội địa suy trầm và căng thẳng thương mại với Mỹ.
Một yếu tố đáng chú ý khác là những đồn đoán xoay quanh quyền lực của Chủ tịch Tập Cận Bình. Từ giữa năm 2024, đặc biệt sau chuyến công du Đông Nam Á, một số kênh truyền thông phi chính thống liên tục khai thác các lần vắng mặt trước công chúng của ông Tập được mô tả như những dấu hiệu “bất thường”. Lý do được nhấn mạnh nhiều không nằm ngoài tình trạng sức khỏe của nhà lãnh đạo đã ngoài 70 tuổi. Song song với đó, cũng xuất hiện tin tức cho rằng ông Tập đang chịu sức ép phải từ chức từ một số cựu quan chức trong Đảng. Những thông tin này khiến dư luận hoài nghi về độ bền vững của quyền lực cá nhân mà ông đã dày công củng cố trong hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, việc các đồn đoán lặp đi lặp lại, chủ yếu phát đi từ những kênh truyền thông có liên hệ mật thiết với Mỹ và phương Tây, cho thấy đây là sự tái sử dụng công cụ “chiến tranh nhận thức” chứ không phản ánh tín hiệu thực chất từ tình hình chính trị nội bộ sau cánh cổng Trung Nam Hải.
Tình hình nhân sự trong Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) cũng góp phần định hình ý nghĩa chính trị của lễ duyệt binh. Việc Thượng tướng Đổng Quân được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng sau loạt thanh trừng chống tham nhũng ở cấp chỉ huy Lực lượng Tên lửa cho thấy nỗ lực tái cơ cấu bộ máy quân sự của Chủ tịch Tập Cận Bình. Tuy nhiên, việc ông Đổng chưa được đưa vào Quân ủy Trung ương phản ánh tính chất “tạm thời” và thiếu ổn định của những sắp xếp nhân sự PLA hiện nay. Thực tế, ngoài Tập Cận Bình với tư cách Chủ tịch Quân ủy, chỉ còn Phó Chủ tịch Trương Hựu Hiệp là nhân vật nòng cốt thực sự. Điều này phản ánh xu hướng tập trung quyền lực tuyệt đối, trong đó tiêu chí trung thành chính trị được đặt cao hơn yếu tố chuyên môn trong thiết chế quân sự. So với giai đoạn Hồ Cẩm Đào, khi quyền lực quân sự vẫn chịu ảnh hưởng từ nhiều sự chia phe phái. Bức tranh hiện nay phản ánh một mức độ “cá nhân hóa” chưa từng có tiền lệ khi cả hai Ủy ban Quân sự Trung ương (Đảng) và Ủy ban Quân sự Trung ương (Chính phủ), ông Tập đều giữ cương vị Chủ tịch.
Ngoài những động thái trong nước, lễ duyệt binh năm 2025 còn diễn ra trong bối cảnh môi trường an ninh quốc tế và khu vực ngày càng căng thẳng. Chính quyền Trump 2.0 không chỉ công bố loạt thuế quan mới nhằm vào hàng hóa Trung Quốc từ đầu năm 2025 mà còn đẩy mạnh hợp tác an ninh với Đài Loan. Cùng với đó, các cuộc tập trận quy mô lớn của Mỹ với Nhật Bản, Hàn Quốc với các đồng minh Đông Nam Á phản ánh một chiến lược bao vây toàn diện đối với Bắc Kinh, trong đó cạnh tranh kinh tế và đối đầu quân sự ở mức khiêu khích được triển khai song hành. Trong hoàn cảnh này, lễ duyệt binh không chỉ mang tính biểu tượng mà còn thay cho thông điệp đối ngoại rằng Trung Quốc sẵn sàng phô diễn năng lực răn đe chiến lược, khẳng định vị thế cường quốc quân sự. Đồng thời Bắc Kinh gửi đi tín hiệu về khả năng lãnh đạo bên trong của Đảng Cộng sản đủ sức mạnh để ứng phó trước áp lực từ bên ngoài do liên minh mà Washington dẫn dắt.
Hình ảnh trung tâm của ông Tập Cận Bình
Điểm nổi bật của sự kiện duyệt binh ngày 3/9/2025 tại Quảng trường Thiên An Môn không nằm ở quy mô tổ chức hay dàn vũ khí được trưng bày, mà là hình ảnh cá nhân của Chủ tịch Tập Cận Bình được đặt vào vị trí trung tâm.
Ngay từ đầu buổi lễ, việc ông Tập duyệt qua đội hình quân đội trên chiếc xe hở mui, mặc quân phục kiểu “Mao Suit”* màu tối, đã khắc họa hình ảnh một lãnh tụ cầm quân thay vì chỉ là một chính khách dân sự. Cách bố trí khách mời cũng cho thấy ông Tập được đặt ở vị trí nổi bật trên khán đài, trong khi các Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị hay lãnh đạo chính phủ đều “lùi về phía sau” theo đúng nghĩa đen. Thậm chí ông Tập luôn xuất hiện chính giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un trong cùng một khung hình.
Về phần hành động, trước hết, việc Chủ tịch Tập xuất hiện duyệt đội hình quân đội, phát biểu trực tiếp trước hàng vạn binh sĩ được truyền thông nhà nước tường thuật tối đa. Điều này càng được nhấn mạnh khi ông tuyên bố rằng: “Thế giới đang đứng trước lựa chọn giữa hòa bình và chiến tranh”, câu nói trên nhấn mạnh rõ ràng cho toàn thể công chúng trong nước về vai trò quyết định của ông đối với an ninh quốc gia. Báo chí chính thống như Tân Hoa Xã đặc biệt nhấn mạnh các hình ảnh Chủ tịch Tập Cận Bình đứng trên xe chỉ huy, duyệt qua từng hàng ngũ hay phát biểu bằng những câu từ giàu tính biểu tượng như “người lính của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng”[2]. Nhìn từ toàn cảnh, lễ duyệt binh đã trở thành lời đáp trả trực tiếp đối với những đồn đoán gần đây về sức khỏe cũng như quyền lực của ông Tập.
Ngoài ra, cũng trong bài phát biểu khai mạc, ông Tập Cận Bình nhấn mạnh: “Quân đội nhân dân phải tuyệt đối trung thành với sự lãnh đạo của Đảng, tuyệt đối thuần phục mệnh lệnh chỉ huy, tuyệt đối đáng tin cậy trong mọi thời khắc then chốt”[3]. Việc tái khẳng định “ba điều tuyệt đối”** một mặt như lời tuyên thệ công khai trước công chúng, mặt khác cho thấy ông Tập tiếp tục đặt trọng tâm vào việc củng cố sự trung thành chính trị trong quân đội, đồng thời phủ nhận về những rạn nứt trong hàng ngũ tướng lĩnh PLA. Chính vì vậy, sự xuất hiện trọn vẹn, dứt khoát và được truyền thông nhà nước khắc họa đậm nét của ông không chỉ nhằm xóa bỏ nghi vấn, mà còn là thông điệp trực diện rằng ông vẫn nắm giữ toàn bộ quyền lực và tiếp tục là hạt nhân không thể thay thế trong hệ thống chính trị Trung Quốc.
Đáng chú ý, ông Tập cũng đề cập đến khái niệm “phục hưng dân tộc” gắn với sức nạnh quân sự: “Chỉ khi có quân đội hùng mạnh, giấc mơ phục hưng dân tộc Trung Hoa mới trở thành hiện thực”[4]. Việc đặt “giấc mơ Trung Hoa” vào trung tâm của bài diễn văn cho thấy sự lồng ghép chặt chẽ với mục tiêu xây dựng PLA thành quân đội “đẳng cấp thế giới” vào năm 2049.
Theo nhận định của Reuters, lễ duyệt binh phản ánh rõ chiến lược của Tập Cận Bình nhằm củng cố quyền lực tuyệt đối. Ông không chỉ xuất hiện với tư cách là nhà lãnh đạo chính trị tối cao, mà còn được khắc họa như hình ảnh tổng chỉ huy quân đội. Sự song hành giữa vai trò chính khách và tư lệnh quân sự cho thấy mục tiêu của Tập bao hàm hợp nhất các trụ cột quyền lực, qua đó thiết lập biểu tượng quyền lực toàn diện trên cả bình diện dân sự lẫn quân sự[5].
Dưới thời lãnh đạo Hồ Cẩm Đào, mặc dù tiến trình hiện đại hóa PLA diễn ra nhanh chóng, nhưng quyền kiểm soát thực tế của ông đối với quân đội vẫn bị hạn chế, phần lớn do ảnh hưởng kéo dài từ di sản quyền lực của Giang Trạch Dân. Trái lại, Tập Cận Bình đã lựa chọn con đường tái cơ cấu toàn diện quân đội qua đó từng bước biến PLA thành chỗ dựa chính trị vững chắc.
Với người dân Trung Quốc, hình ảnh Tập đứng trước hàng ngũ binh lính chỉnh tề và khí tài hiện đại mang lại cảm giác về sự ổn định sau một giai đoạn tin đồn bất định. Còn với quân đội, đây như một lời nhắc nhở rằng mối quan hệ giữa PLA và lãnh đạo không thể bị đứt gãy. Với cộng đồng quốc tế, sự xuất hiện mạnh mẽ của ông Tập như một thông điệp rằng quyền lực của ông vẫn vững vàng, và các dự án chiến lược của Trung Quốc sẽ tiếp tục được thúc đẩy.
Sự vắng mặt của một số nhân vật
Đáng chú ý, một số cựu lãnh đạo cấp cao như cựu Tổng Bí thư Hồ Cẩm Đào hay cựu Thủ tướng Chu Dung Cơ hoàn toàn vắng bóng trong sự kiện. Kênh CNN đưa tin đây trở thành lần đầu tiên lễ duyệt binh ở Thiên An Môn dưới thời Tập Cận Bình mà không có sự hiện diện của một cựu nguyên thủ quốc gia[6]. Việc thiếu vắng những gương mặt từng giữ vai trò trọng yếu của Đảng không còn hiện diện trong hàng ghế danh dự cho thấy xu hướng tập trung hóa tính chính danh vào thế hệ lãnh đạo đương nhiệm, thay vì duy trì hình ảnh kế thừa tập thể như trước.
Một chi tiết nổi bật thể hiện sự thay đổi đáng kể trong lễ duyệt binh ngày 3/9/2025 là vị trí chỉ huy trực tiếp cuộc diễu binh không được giao cho một tướng lĩnh cấp cao thuộc Quân ủy Trung ương, mà thuộc về Trung tướng Hàn Thịnh Ngạn – một nhân vật tương đối kín tiếng trong giới chỉ huy của PLA[7]. Sự “hạ cấp” về mặt nghi thức này, nếu so với lễ kỷ niệm 70 năm chiến thắng Thế chiến II vào năm 2015, khi Thượng tướng Tống Phổ Tuyển, thành viên Quân ủy Trung ương, đảm nhiệm vai trò chỉ huy trực tiếp, cho thấy rõ khoảng trống nhân sự ở thượng tầng quân đội sau những chiến dịch thanh lọc và kỷ luật quy mô lớn từ năm 2023 đến nay. Đặc biệt, toàn bộ phần phát biểu chính trong lễ duyệt binh năm 2025 chỉ được thực hiện bởi hai nhân vật quyền lực nhất của chính trường Trung Quốc hiện nay: ông Lý Cường, Thủ tướng Quốc vụ viện, và ông Tập Cận Bình, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước kiêm Tổng tư lệnh PLA. Không có bất kỳ bài phát biểu nào từ các tướng lĩnh quân đội, điều này khác hẳn với những lễ duyệt binh trước đây, nơi các vị tướng cao cấp thường được trao cơ hội phát biểu để nhấn mạnh vai trò chuyên môn và uy tín của mình.
Một chi tiết đáng chú ý khác nằm ở sự vắng mặt của Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, Thượng tướng Hà Vệ Đông. Việc ông Hà liên tiếp không xuất hiện tại các phiên họp và buổi lễ quan trọng gần đây đã làm dấy lên đồn đoán rằng ông có thể là mục tiêu mới trong chiến dịch kỷ luật và thanh lọc trong hàng ngũ tướng lĩnh[8]. Trường hợp này càng trở nên nổi bật nếu đặt cạnh việc vắng mặt kéo dài của Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân trong nhiều sự kiện quan trọng nhằm truyền tải lập trường quốc phòng của Trung Quốc ra thế giới. Điển hình, vào cuối tháng 5/2025, ông Đổng đã không tham dự Đối thoại Shangri-La tại Singapore. Sự vắng mặt này, cộng với thực tế rằng hai người tiền nhiệm của ông đều đã bị xử lý, càng làm rõ biểu hiện rằng chức danh Bộ trưởng Quốc phòng hiện nay về cơ bản chỉ mang tính hình thức, trong khi quyền lực thực sự tập trung tuyệt đối vào Chủ tịch Tập Cận Bình và một số ít thân tín trong Quân ủy Trung ương.
Trước đây, chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng thường đồng thời kiêm ủy viên Quân ủy, vừa chịu trách nhiệm quản lý quân đội, vừa đóng vai trò liên kết chính trị giữa PLA với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tuy nhiên, hiện trạng của tướng Đổng Quân hoàn toàn khác khi ông giữ chức Bộ trưởng nhưng không có ghế trong Quân ủy, nghĩa là quyền lực chính trị và quân sự thực chất không nằm trong tay ông. Như vậy, vai trò của Bộ trưởng trong cấu trúc bộ máy hiện nay đã chuyển từ một chức danh có trọng lượng chính trị – quân sự sang một biểu tượng đối ngoại, gần như chỉ còn mang tính nghi lễ. Cơ chế này cho phép Trung ương trực tiếp kiểm soát toàn bộ bộ máy quân sự mà không cần dựa vào cơ quan trung gian, đồng thời hạn chế nguy cơ hình thành các phe phái quân sự độc lập. Cũng cần nói đến thời kỳ PLA đang tập trung mạnh mẽ vào hiện đại hóa lực lượng tên lửa, tác chiến mạng, phòng thủ không gian và năng lực răn đe hạt nhân, vai trò của các chỉ huy xuất thân từ hải quân truyền thống trở nên tương đối hạn chế về chính trị.
Tình hình PLA trong thời gian tới
Tình hình nhân sự của Quân ủy Trung ương sau lễ duyệt binh ngày 3/9/2025 tiếp tục trở thành tâm điểm chú ý bởi những khoảng trống đáng kể trong cơ cấu lãnh đạo quân đội. Việc vị trí Bộ trưởng Quốc phòng hiện tại vẫn chưa được bổ sung vào Quân ủy Trung ương cho thấy sự sắp đặt nhân sự trong quân đội đang ở trạng thái giải pháp tình thế chứ không phải bố trí mang tính lâu dài.
Trong bối cảnh này, câu hỏi lớn đặt ra là liệu ông Tập có sớm bổ sung nhân sự vào Quân ủy Trung ương để lấp khoảng trống hay sẽ chờ đến Đại hội Đảng XXI vào năm 2027. Có hai kịch bản được đặt ra. Thứ nhất, ông Tập có thể tiến hành bổ sung sớm nhằm củng cố sự ổn định và đưa ra thông điệp rằng bộ máy quân đội vẫn vận hành nhịp nhàng dưới quyền chỉ huy của ông. Tuy nhiên, kịch bản thứ hai tại Đại hội XXI lại tỏ ra khả dĩ hơn, bởi nó cho phép ông Tập có thêm thời gian đánh giá mức độ trung thành trước khi bổ nhiệm.
Khi bàn đến khả năng ai có thể được bổ sung vào Quân ủy Trung ương, giới quan sát tập trung sự chú ý vào các tư lệnh chiến khu. Bởi họ là những đầu mối quân sự quan trọng, nắm quyền chỉ huy trực tiếp các lực lượng chiến lược.Tuy nhiên, người được chọn sẽ phải là cá nhân hết sức trung thành, có năng lực chỉ đạo hiện đại hóa và ít có mạng lưới quan hệ quyền lực trong nội bộ quân đội.
Hiện nay, 5 chiến khu bao gồm: Chiến khu Đông Bộ do tư lệnh Lâm Hướng Dương phụ trách eo biển Đài Loan; Chiến khu Nam Bộ do tư lệnh Vương Tú Bân phụ trách Biển Nam Hải (Biển Đông); Chiến khu Tây Bộ do tư lệnh Uông Hải Giang phụ trách biên giới Ấn Độ và Tân Cương; Chiến khu Bắc Bộ do tư lệnh Vương Cường phụ trách bán đảo Triều Tiên và vùng Viễn Đông Nga; Chiến khu Trung Bộ do tư lệnh Ngô Á Nam phụ trích vai trò phòng thủ thủ đô và trung tâm chính trị Bắc Kinh.
Trong số các chiến khu, Tư lệnh Chiến khu Đông Bộ thường được đánh giá cao nhất, bởi đây là khu vực tập trung các lực lượng hải quân và tên lửa chiến lược, đồng thời gắn trực tiếp với trọng tâm chiến lược của Bắc Kinh là “thống nhất Đài Loan”. Theo các báo cáo của Viện Jamestown Foundation đầu năm 2025, vị trí này không chỉ mang ý nghĩa quân sự, mà còn phản ánh mức độ tin cậy chính trị cao với Tập Cận Bình[9].
Tương tự, Chiến khu Nam Bộ với nhiệm vụ mở rộng ảnh hưởng ở Biển Đông cũng có khả năng lọt vào vòng cân nhắc bởi khu vực phía Nam được xem như điểm tựa để ông Tập gửi đi thông điệp ổn định láng giềng. Trong khi đó, Chiến khu Trung Bộ lại có tính chất “cân bằng quyền lực” vì gắn với an ninh nội địa nên tư lệnh tại đây cũng có thể được lựa chọn để giữ vai trò trong Quân ủy Trung ương. Ngược lại, các tư lệnh phía Bắc và phía Tây, dù quan trọng về mặt chiến lược, song thường ít được ưu tiên trong cơ cấu vì không trực tiếp gắn với những trọng tâm chính trị đối nội mà ông Tập đặt lên hàng đầu.
Tổng kết lại, nhìn từ góc độ đối nội, các lễ duyệt binh dưới thời Tập đã trở thành công cụ để ông tái khẳng định tính chính danh. Trong bối cảnh Trung Quốc đối diện áp lực cả bên trong lẫn bên ngoài, việc trình diễn sức mạnh quân sự với sự xuất hiện trung tâm của ông Tập vừa có tác dụng củng cố tinh thần trong quân đội, vừa tạo niềm tin trong công chúng rằng sự lãnh đạo hiện tại vẫn vững chắc. So với năm 2015, khi thông điệp chính là khởi động cải cách và chống tham nhũng, và năm 2019, khi nhấn mạnh không thế lực nào có thể lay chuyển Trung Quốc, thì đến năm 2025 là lời khẳng định cá nhân bất chấp mọi đồn đoán, ông Tập Cận Bình càng củng cố vị thế hạt nhân không thể thay thế của hệ thống chính trị. Thông qua lễ duyệt binh, Bắc Kinh còn khẳng định rằng quân đội không chỉ là công cụ răn đe, mà thực sự đã trở thành phương tiện củng cố vị thế chính trị và định hình trật tự quyền lực nội bộ./.
Chú thích:
* Quân phục Zhongshan, hay còn gọi là áo Tôn Trung Sơn hoặc “Mao Suit”, là một kiểu áo khoác nam có nguồn gốc từ Trung Quốc, được thiết kế để kết hợp trang phục truyền thống và hiện đại. Quân phục này nổi bật với vẻ ngoài trang trọng, có bốn túi lớn phía trước, cúc áo ở giữa và thường có màu xanh, đen, xám.
** Ngày 5/12/2012, tại Bắc Kinh, ông Tập Cận Bình đã gặp gỡ đại biểu Đại hội Đảng lần thứ VIII của Quân đoàn Pháo binh 2, nêu rõ sự cần thiết phải xây dựng quân đội về tư tưởng và chính trị, kiên trì nguyên tắc và chế độ cơ bản về sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với quân đội, bảo đảm sự trung thành, trong sạch và đáng tin cậy tuyệt đối của quân đội .
Tác giả: Phạm Quang Hiền
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
[1] Magnus, George (2025), “How is China’s economy faring?”, Economics Observatory, https://www.economicsobservatory.com/how-is-chinas-economy-faring
[2][3] Xinhua News Agency (2025), “China holds massive parade to mark 80th anniversary of WWII victory”, Xinhua, https://english.news.cn/20250903/9ef980a9b6b649be9399e5300e6c3ea7/c.html
[4] Minh Hạnh, Tùng Dương (2025), “Trung Quốc duyệt binh hoành tráng kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít”, Tiền Phong, https://tienphong.vn/trung-quoc-duyet-binh-hoanh-trang-ky-niem-80-nam-chien-thang-phat-xit-post1775007.tpo
[5] Reuters (2025), “China’s Xi projects power at military parade with Putin and Kim”, https://www.reuters.com/world/china/chinas-xi-projects-power-military-parade-with-putin-kim-2025-09-03/
[6] CNN (2025), “China military parade as it happened: Beijing showcases new weapons with Xi flanked by Putin and Kim” https://edition.cnn.com/world/live-news/china-military-parade-xi-jinping-09-03-25-intl-hnk?t=1756859985548
[7] QQ News (2025), “韩胜延中将任九三阅兵总指挥，系中部战区空军司令员”, https://news.qq.com/rain/a/20250903A037EB00
[8] Financial Times (2025), “China’s new weaponry sends message of deterrence to broad audience” https://www.ft.com/content/8226e1d9-2e4a-4079-8f3c-2ae877ba5ba9
[9] Jamestown Foundation (2025), “Assessment of PLA leaders at the end of 2024”, https://jamestown.org/program/assessment-of-pla-leaders-at-the-end-of-2024/
