Cuộc chiến truyền thông nhằm vào Trung Quốc gần đây tiếp tục có những diễn biến mới. Vấn đề quyền lực của ông Tập Cận Bình một lần nữa trở thành chủ đề đồn thổi của các kênh thông tin “lề trái”. Tính xác thực của chúng như thường lệ không cao, nhưng thực hư quyền lực của nhà lãnh đạo Trung Quốc hiện nay như thế nào?
Nỗ lực tuyên truyền của các đối thủ nhằm vào Trung Quốc
Trong chiến lược chiến tranh nhận thức nhằm vào Trung Quốc của phương Tây, việc đưa ra các thông tin chưa được kiểm chứng về tình hình chính trị nội bộ của Trung Quốc được thực hiện liên tục. Mục tiêu của các thông tin này thường nhằm vào các chính trị gia cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc (CPC), bao gồm cả người lãnh đạo hạt nhân của CPC – Tập Cận Bình. Điều đáng chú ý, cùng với tốc độ trỗi dậy ngày một gia tăng của Trung Quốc, cuộc chiến thông tin này cũng được phương Tây đẩy cao với quy mô cũng như mức độ tinh vi ngày một lớn.
Đối với phương Tây, một Trung Quốc bị chia rẽ, phân tán quyền lực sẽ có lợi đối với chiến lược kiềm chế Bắc Kinh của họ. Ngược lại, sự tập quyền của hệ thống chính trị Trung Quốc nói chung và quyền lực được đảm bảo của ông Tập Cận Bình nói riêng là một trong những rào cản chính. Điều này là một trong những động lực quan trọng cho cuộc chiến nhận thức của phương Tây. Ngay từ khi ông Tập Cận Bình nắm quyền lực vào đầu thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, các thông tin không kiểm chứng về sự nghiệp chính trị của ông Tập đã được phương Tây sử dụng.
Gần đây, một tin đồn về việc ông Tập có khả năng từ chức cũng đã được lan truyền. Tờ Japan Forward (Nhật Bản) đã đăng tải một bài viết, lấy nguồn tin từ một nhà bình luận độc lập rằng, ông Tập Cận Bình đang bị gây sức ép phải từ chức bởi các “nguyên lão” trong Đảng. Nguồn tin này thậm chí còn đưa ra những người có tiềm năng thay thế ông Tập trong những tháng tới, đồng thời mô tả mối quan hệ giữa nhà lãnh đạo Trung Quốc với các cấp dưới của ông đang trở nên xấu đi nhanh chóng[1]. Hoặc tờ Đại Kỷ nguyên (bản tiếng Trung – một kênh truyền thông có xu hướng chống Trung Quốc) đã có bài viết nhấn mạnh ông Tập không xuất hiện trong 14 ngày và có 2 ngày liên tiếp vắng mặt trên trang nhất của một số tờ báo chính thống của Đảng[2].
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đây không phải là lần đầu tiên xuất hiện tin đồn quyền lực của ông Tập Cận Bình bị đe dọa. Năm 2022, các nguồn tin phi chính thống có quan điểm thân phương Tây đồng loạt tung tin đồn rằng ông Tập bị quản thúc tại gia và ở Bắc Kinh đã có một cuộc “đảo chính thầm lặng”[3]. Tất nhiên, sau đó tin đồn này đã được xác định là tin giả với sự xuất hiện trở lại của ông Tập Cận Bình. Đến đầu năm 2025, tức chỉ cách hiện nay 6 tháng, tin đồn về việc ông Tập mất quyền lực cũng đã được một kênh truyền thông có trụ sở ở Mỹ tung ra[4].
Có thể thấy rõ tính lặp lại liên tục của các tin đồn cũng như điểm tương đồng về nguồn gốc của chúng. Chúng đều xuất phát từ các kênh truyền thông chống Trung Quốc, có mối liên hệ mật thiết với Mỹ và phương Tây.
Cơ sở cho những tin đồn: Góc nhìn từ phía đối lập
Mỗi thời điểm khác nhau, luôn có những cơ sở thông tin riêng làm chỗ dựa cho các tin đồn. Lần này, các phương tiện truyền thông chống Trung Quốc nhấn mạnh đến ba yếu tố chính.
Một là, họ mô tả tình hình kinh tế – xã hội Trung Quốc có những khiếm khuyết, khủng hoảng kinh tế cũng như những bất công xã hội đã minh chứng cho sự yếu kém trong năng lực điều hành của Bắc Kinh dưới sự chỉ đạo của ông Tập Cận Bình. Các yếu tố bên trong cũng cộng hưởng với các tác động từ bên ngoài, liên quan đến cuộc chiến nhận thức của phương Tây nhằm vào Trung Quốc về: chiến tranh thương mại, tình hình eo biển Đài Loan và các vấn đề an ninh khu vực khác, để tô vẽ các điểm yếu trong sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình.
Hai là, công cuộc chống tham nhũng của Trung Quốc mà phương Tây thường gọi là một cuộc “thanh trừng” nội bộ của ông Tập Cận Bình đang tạo ra những hệ quả tiêu cực. Các phe nhóm chính trị đang tìm cách phản kháng và liên kết với nhau để “lật đổ” ông Tập. Đặc biệt, gần đây việc xử lý các lãnh đạo cấp cao của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) đang tạo ra những thách thức lớn đối với ông Tập. Một số nguồn tin cho rằng, PLA vẫn luôn là một “đế chế riêng” khó có thể bị kiểm soát kể cả trước thời đại của nhà lãnh đạo Tập Cận Bình[5]. Việc ông Tập cố gắng kiểm soát PLA, đưa các thân tín của mình lên nắm quyền trong quân đội, đang tạo ra sự bất bình của các thế lực trong PLA. Điều đó đang gây sức ép ngược trở lại đối với quyền lực của ông Tập. Thậm chí gần đây, thông tin về tướng Hà Vệ Đông (người quyền lực thứ 3 của PLA) cũng đã không xuất hiện trong một thời gian dài. Các nguồn tin này đặt nghi vấn rằng tướng này cũng đang bị quản thúc chờ xử lý. Họ cho rằng, tướng Hà Vệ Đông và cả tướng Miêu Hoa bị bắt trước đó đều có mối liên hệ với ông Tập Cận Bình[6]. Và đây đều là những tín hiệu cho thấy quyền lực của ông Tập đang bị đe dọa.
Ba là, yếu tố sức khỏe. Các nguồn tin này cho rằng, ông Tập Cận Bình đã bộc lộ những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại sau những chuyến công du nước ngoài. Thậm chí, họ cho rằng ông Tập Cận Bình đã bị đột quỵ[7]. Với tình trạng sức khỏe không đảm bảo, cùng với tham vọng quyền lực quá lớn, phương Tây cho rằng ông Tập và Đảng Cộng sản Trung Quốc đã không có kế hoạch chuẩn bị người kế nhiệm. Trong trường hợp nhà lãnh đạo Trung Quốc bằng cách nào đó phải rời ghế lãnh đạo, nước này sẽ bước vào một giai đoạn chuyển giao quyền lực hỗn loạn[8]. Điều đó cũng sẽ trở thành nhân tố khiến các lực lượng chính trị khác hành động.
Tất nhiên rằng, những cơ sở mà các nguồn tin đồn này đưa ra khó có thể thuyết phục các nhà quan sát. Những lời đồn thổi tương tự như vậy vốn đã xuất hiện từ lâu, nhưng hầu hết đã được chứng minh là bị tô vẽ quá nhiều so với thực tế.
Nhìn lại một cách khái quát quá trình tập trung quyền lực của ông Tập Cận Bình
Ở thế hệ lãnh đạo thứ tư của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhóm tinh hoa có quyền lực lớn nhất trong Đảng là Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị có 9 người với hạt nhân trung tâm là ông Hồ Cẩm Đào. Nhưng bước sang thời kỳ cầm quyền của ông Tập Cận Bình, ủy ban quyền lực này chỉ còn 7 thành viên. Việc giảm nhân sự ở nhóm quyền lực nhất này là bước đi đầu tiên nhằm giảm tính phân tán quyền lực trong nội bộ Đảng. Hơn nữa, trong nhiệm kỳ đầu tiên, 5/7 ủy viên thường vụ đã quá tuổi (theo quy tắc 7 lên 8 xuống). Yếu tố này đã tạo thuận lợi cho ông Tập Cận Bình chi phối nhóm tinh hoa quyền lực trong Đảng thông qua chiến lược nhân sự trong nhiệm kỳ thứ 2.
Để tăng cường quyền lực hơn nữa, ông Tập đã bố trí lại cơ cấu tổ chức của các ủy ban trong Đảng, phần lớn chiếc ghế lãnh đạo các ủy ban then chốt đều do bản thân ông nắm giữ, ví dụ: Ủy ban An ninh Quốc gia Trung ương, Ủy ban Cải cách toàn diện Trung ương, Ủy ban Tài chính Kinh tế Trung ương, Ủy ban Công tác Pháp chế Trung ương, Ủy ban Công tác đối ngoại Trung ương… Về cơ bản, ông Tập đã thâu tóm toàn bộ quyền hành trên các lĩnh vực quan trọng nhất của đất nước về trong tay mình. Đặc biệt, trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, cả hai Ủy ban Quân sự Trung ương (Đảng) và Ủy ban Quân sự Trung ương (Chính phủ), ông Tập đều giữ cương vị Chủ tịch.
Chưa dừng lại ở đó, Điều lệ sửa đổi của Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 2022 đã bổ sung thêm khẩu hiệu “hai bảo vệ” gồm: bảo vệ vị trí hạt nhân lãnh đạo của Tập Cận Bình trong Đảng Cộng sản Trung Quốc; bảo vệ quyền uy và sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Ban Chấp hành Trung ương Đảng[9]. Đây là động thái cho thấy quyền lực bất khả xâm phạm của ông Tập.
Liệu quyền lực của nhà lãnh đạo Trung Quốc có lung lay như lời đồn?
Không có căn cứ nào cho thấy quyền lực đang dịch chuyển trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc. Hiện tại, hình ảnh hoạt động của ông Tập Cận Bình vẫn xuất hiện trên trang nhất các trang tin điện tử chính thống của Đảng và Chính phủ Trung Quốc. Thay vì đưa ra những tuyên bố đính chính để đáp lại các lời đồn đại, đây được coi là một tín hiệu nhằm khẳng định không có sự thay đổi nào ở cấp độ cao nhất của nước này.
Điều kỳ lạ ở chỗ, chính các nguồn tin phương Tây cũng đã đánh giá, ông Tập Cận Bình đã xây dựng được một vị thế quyền lực tuyệt đối, sánh ngang với thời đại Mao Trạch Đông[10]. Vị thế độc tôn quyền lực này đã được gây dựng trong suốt hơn một thập kỷ lãnh đạo. Theo logic thường thấy đối với cá nhân lãnh đạo của một mô hình chính trị tập quyền, một nhà lãnh đạo vốn bị phương Tây coi là một “nhà độc tài” vốn khó có thể tự nguyện từ chức như những thông tin đồn thổi.
Các nguồn tin đồn vẫn cho thấy một đặc điểm chung là thiếu đi độ tin cậy của nguồn tin sơ cấp. Đồng thời, với góc nhìn từ một đối thủ của Trung Quốc, rất khó để các thông tin này đạt được độ khách quan, trung thực, thường đã được xử lý, tô vẽ quá nhiều so với thực tế nhằm phục vụ chiến lược chiến tranh nhận thức của phương Tây. Mặt khác, một số nguồn tin đồn cũng đề cập đến vai trò của ông Hồ Cẩm Đào trong việc “hạ bệ” ông Tập[11]. Tuy nhiên, có hai điểm bất hợp lý: (1) Hình ảnh ông Hồ Cẩm Đào được đưa ra khỏi phiên bế mạc Đại hội XX một cách đầy miễn cưỡng đã cho thấy tầm ảnh hưởng của cựu lãnh đạo Trung Quốc đã không còn đáng kể. (2) Ông Hồ Cẩm Đào vốn xuất thân từ “Đoàn phái”, mà nhóm này đã không đại diện trong Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc. Như vậy, việc các tin đồn sử dụng vai trò của ông Hồ Cẩm Đào như một trung tâm quyền lực để “đối trọng” với vị lãnh đạo đương nhiệm của Trung Quốc là điều không khả khi.
Cũng cần nhắc lại, với việc đã nắm chắc hầu hết các ủy ban quan trọng trong Đảng Cộng sản Trung Quốc, vị thế của ông Tập Cận Bình hiện nay có thể nói là bất khả xâm phạm. Kịch bản “đảo chính” trong nội bộ Đảng là điều rất khó có thể xảy ra.
Âm mưu đằng sau những tin đồn?
Cuộc chỉnh đốn, làm sạch Đảng, sạch quân đội của ông Tập Cận Bình đang có quy mô vô cùng lớn, nhiều chính trị gia cao cấp đã và đang chờ xử lý. Trong bối cảnh đó, việc tung ra các tin đồn có thể hướng đến các mục tiêu như sau:
Thứ nhất, làm nhiễu loạn thông tin nhằm hạ bệ uy tín quốc tế của bản thân nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Tình hình phát triển của các vấn đề toàn cầu đang ngày một phức tạp, việc hạ bệ cá nhân ông Tập cũng có thể được xem là một giải pháp để ngăn chặn sự ảnh hưởng của Trung Quốc đối với các vấn đề quốc tế. Hơn nữa, chúng cũng có thể khiến quan hệ của Trung Quốc với các đối tác bên ngoài bị ảnh hưởng, làm chậm lại quá trình hợp tác, phát triển của nước này với thế giới từ đó làm suy yếu năng lực, sức mạnh tổng thể.
Thứ hai, làm gia tăng sự nghi hoặc của dư luận xã hội về công cuộc chống tham nhũng của ông Tập, từ đó có thể tạo ra sức ép hoặc làm sai lệch các kết quả của cuộc chiến chống tiêu cực do ông Tập Cận Bình đứng đầu. Các chiến dịch tin giả đôi khi có thể tạo ra các kết quả thật bởi đối với phương Tây và các thế lực đối lập, chống Trung Quốc khác, sự duy trì quyền lực của ông Tập tạo ra thách thức, cản trở lớn nhất đối với họ.
Thứ ba, mục tiêu mở rộng nhằm duy trì các cuộc tấn công nhằm vào nhận thức của dư luận về mô hình chính trị tập quyền ở các nước “phi phương Tây”. Hiện nay, các quốc gia phi phương Tây đều có xu hướng gia tăng quyền lực vào chính quyền trung ương mà đại diện là các cá nhân lãnh đạo. Mô hình chính trị ở Trung Quốc từ lâu vẫn là một “hình mẫu” có ảnh hưởng đến nhiều mô hình chính trị ở các quốc gia khác trên thế giới. Các cuộc “tấn công nhận thức” nhằm vào chính trị Trung Quốc có thể tạo ra những tác động tiêu cực đối với nhiều mô hình chính trị khác ở các nước phi phương Tây. Các động thái cải cách, chống tiêu cực đang bị các tập đoàn truyền thông đối lập, thân phương Tây tô vẽ là các cuộc thanh trừng nội bộ. Điều đó khiến các chính sách đối nội của các nước bị nhìn nhận một cách méo mó, thiếu khách quan.
Một số vấn đề đặt ra
Những tin đồn tiêu cực nhằm vào chính trường Trung Quốc hay các nước khác trên thế giới có tính liên tục trong một thời gian dài. Đây là một trong những động thái nằm trong chiến lược chiến tranh nhận thức của các lực lượng bên ngoài. Tất nhiên, mức độ tin cậy của các tin đồn đều không cao, mặc dù chúng có những cơ sở nhất định để làm chỗ dựa nhưng tính phi logic, bất hợp lí vẫn có thể được nhìn nhận.
Với những gì đã gây dựng được trong hơn một thập kỷ nắm quyền, vai trò lãnh đạo của ông Tập Cận Bình khó có thể bị thay thế và thế giới nên chuẩn bị chứng kiến nhiệm kỳ cầm quyền tiếp theo của ông, tiếp tục xây dựng các chính sách thích ứng phù hợp với sự trỗi dậy tất yếu của Trung Quốc trong thời đại Tập Cận Bình.
Một vấn đề khác cần phải nhìn nhận, thông qua các tin đồn, các nước trên thế giới trong đó bao gồm cả Việt Nam cần có giải pháp thích ứng với cuộc chiến nhận thức đang được thúc đẩy với tốc độ ngày một nhanh và cách thức thực hiện cũng ngày càng tinh vi hơn. Các nước cần xây dựng một chiến lược “phòng ngự nhận thức” từ sớm để hạn chế các tác động từ các cuộc tấn công nhận thức thông qua các tin tức thiếu kiểm chứng.
Trong quan hệ quốc tế, Việt Nam cùng các quốc gia cần có thêm các cơ chế hợp tác để kiểm soát cuộc chiến tranh nhận thức trong tương lai. Đây là vấn đề không phải của riêng một quốc gia nào, kể cả khi đó là một cường quốc hùng mạnh như Trung Quốc. Việc mở rộng hợp tác trên lĩnh vực an ninh thông tin cần tiếp tục được đẩy mạnh, các nước cần tích cực tham vấn cùng đưa ra các sáng kiến an ninh thông tin mới, phù hợp với thực tiễn cạnh tranh đương đại./.
Tác giả: Hoàng Hải
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu trích dẫn
[1] Jennifer Zeng (2025), Xi Jinping, Power Struggles and Successor Lists in the CCP, https://japan-forward.com/xi-jinping-power-struggles-and-successor-lists-in-the-ccp/
[2] 大纪元 (2025), 习14天未露面 连两天缺席党媒头版 引揣测, https://www.epochtimes.com/gb/25/6/3/n14523170.htm
[3] Namita Singh (2022), China coup: As rumours swirl online, TV news channel reports joke Twitter thread as genuine, https://www.independent.co.uk/asia/china/coup-china-republic-twitter-fake-news-b2175240.html
[4] 唐正 (2025), 分析：习失去实权 各派势力仍在布局与角力, https://www.ntdtv.com/gb/2025/01/01/a103943785.html
[5] Joel Wuthnow (2025), Can Xi Jinping Control the PLA?, https://www.prcleader.org/post/can-xi-jinping-control-the-pla
[6] Srikanth Kondapalli (2025), The Disappearance of CMC Vice Chairman General He Weidong, https://orcasia.org/article/1145/the-disappearance-of-cmc-vice-chairman-general-he-weidong
[7] Jennifer Zeng (2025), Xi Jinping, Power Struggles and Successor Lists in the CCP, https://japan-forward.com/xi-jinping-power-struggles-and-successor-lists-in-the-ccp/
[8] Shiwen Yap (2025), Power at the Brink: Looming Leadership Crises in China and Russia, https://moderndiplomacy.eu/2025/04/07/power-at-the-brink-looming-leadership-crises-in-china-and-russia/
[9] 新华网 (2022), 中国共产党章程, http://www.news.cn/2022-10/26/c_1129081750.htm
[10] Simon Denyer (2017), China’s leader elevated to the level of Mao in Communist pantheon, https://www.washingtonpost.com/world/chinas-leader-elevated-to-the-level-of-mao-in-communist-pantheon/2017/10/24/ddd911e0-b832-11e7-9b93-b97043e57a22_story.html
[11] Jennifer Zeng (2025), Xi Jinping, Power Struggles and Successor Lists in the CCP, https://japan-forward.com/xi-jinping-power-struggles-and-successor-lists-in-the-ccp/
