Tóm tắt: Chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã báo hiệu một sự chuyển dịch “đại chiến lược” về quan hệ của các quốc gia Châu Âu trong nhiều vấn đề quan trọng bậc nhất của khu vực, đặc biệt là vấn đề quan hệ Xuyên Đại Tây Dương với Mỹ và vấn đề xung đột Nga-Ukraine hiện nay.
Sự vươn lên của Trung Quốc
Từ sau cuộc cải cách dưới thời Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc đã từng bước củng cố ảnh hưởng trên toàn cầu. Khi Tập Cận Bình trở thành lãnh đạo tại đất nước tỷ dân, ông đã đề ra Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI) thông qua học thuyết Giấc mộng Trung Hoa. Sau 13 năm, BRI đã hiện diện tại trên 140 quốc gia và vùng lãnh thổ với nhiều dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn, cùng các dự án chuyển đổi số mang tính chiến lược. Trong khi đó, thu nhập bình quân đầu người tại Trung Quốc đạt khoảng 13.800 USD, trong khi sức mua (PPP) đạt 29.000 USD. Những dữ liệu kể trên cho thấy Trung Quốc đã đầy đủ nguồn lực để sẵn sàng vươn lên trở thành lãnh đạo của một trật tự toàn cầu mới, thay thế cho trật tự đã được Mỹ xác lập từ sau Chiến tranh lạnh.
Trên bình diện quốc tế, Trung Quốc đang thể hiện vai trò quan trọng ở nhiều vấn đề quan trọng. Trung Quốc là thành viên sáng lập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) và là thành viên quan trọng hàng đầu của BRICS, liên kết được thành lập để công khai đối đầu với các tổ chức, liên kết do Mỹ dẫn dắt. Ngoài ra, Trung Quốc củng cố sự ảnh hưởng thông qua diễn đàn Bác Ngao và Tương Sơn, những diễn đàn được xem là đối trọng của APEC và Diễn đàn Kinh tế Thế giới (lĩnh vực kinh tế) và Shangri-la (an ninh) do Mỹ và đồng minh hậu thuẫn, tổ chức. Bắc Kinh cũng chủ động tham gia nhiều diễn đàn, sáng kiến ở các khu vực và trên thế giới.
Sau khi Donald Trump đắc cử nhiệm kỳ đầu tiên, Mỹ-Trung đã leo thang căng thẳng thông qua chiến tranh thương mại từ năm 2018 đến nay. Trái ngược với dự báo của nhiều chuyên gia, học giả về khả năng chống chịu trước các lệnh trừng phạt và trả đũa từ Mỹ, Trung Quốc đã tiếp tục đứng vững và nhiều lĩnh vực chứng kiến khả năng làm chủ công nghệ như (1) năng lượng và nguyên liệu chiến lược; (2) công nghiệp chế tạo – sản xuất robot, đóng tàu và ngành công nghệ cao; (3) không gian – hàng không vũ trụ; (4) nông nghiệp chiến lược Trung Quốc cũng tự chủ đáng kể nhiều quy trình sản xuất chip bán dẫn, vật liệu được đánh giá là “chiến trường” mang yếu tố quyết định đến sự vươn lên của Trung Quốc đối với Mỹ.
Vì sao là Trung Quốc?
Châu Âu đang trải qua nhiều khủng hoảng chưa từng có. Từ sau khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2008, các nước Châu Âu chia rẽ sâu sắc vì bất đồng quan điểm liên quan đến người tị nạn năm 2015. Năm 2016, nước Anh rút khỏi EU với sự kiện BREXIT đã đánh dấu sự khủng hoảng bùng phát tại tổ chức uy tín hàng đầu thế giới. Khi thế giới tập trung về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, các nước Châu Âu đã có những chiến lược bày tỏ quan tâm riêng đối với khu vực này. Trong khi đó, quan hệ Xuyên Đại Tây Dương ngày càng suy yếu nghiêm trọng do sự rút lui khỏi các cam kết của giới hoạch định chính sách Mỹ, trong đó nổi bật là dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Sau khi Donald Trump trở thành Tổng thống ở nhiệm kỳ hai, ông đã chủ trương gia tăng hợp tác với Nga. Chính quyền 2.0 đã công khai ủng hộ các sáng kiến của chính quyền Tổng thống Vladimir Putin nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine. Tháng 11/2025, Kế hoạch 28 điểm được phía Mỹ và Nga đồng soạn thảo bị rò rỉ trên phương tiện truyền thông, khiến các quốc gia Châu Âu nhận thấy việc các nước này trở thành vùng ngoại vi của trật tự toàn cầu và đặc biệt là trở thành “nhân vật phụ” là hoàn toàn có thể xảy ra.
Do đó, tìm đến Trung Quốc, một quốc gia đầy đủ các công cụ đối ngoại nhằm giảm thiểu hoặc thậm chí là thay thế ảnh hưởng của Mỹ, là một phương án được lãnh đạo các nước Châu Âu tính đến. Ngày 23/5/2025, sau một ngày tuyên thệ nhậm chức, Thủ tướng Friedrich Merz đã chủ động đề xuất cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Lãnh đạo hai nước đã khẳng định cùng hợp tác và gác lại quá khứ. Thậm chí, lãnh đạo Trung Quốc còn khẳng định sẵn sàng hợp tác với Đức để củng cố quan hệ Trung Quốc-EU và duy trì ổn định của nền kinh tế toàn cầu. Đồng thời, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng khẳng định thế giới đang chứng kiến sự hỗn loạn chưa từng có. Tuyên bố cho thấy hai bên đã âm thầm gắn kết, tạo ra mặt trận thống nhất nhằm vượt qua ảnh hưởng do thuế quan của chính quyền Trump đưa ra vào tháng 4/2025. Trước đó, Trung Quốc đã tuyên bố phản đối cuộc họp Mỹ-Nga cần có sự tham dự của Ukraine, Châu Âu và Bắc Kinh, chứng minh nước này đang củng cố vị thế của mình trong các vấn đề Châu Âu và toàn cầu. Vào tháng 7/2025, đoàn lãnh đạo Châu Âu và Trung Quốc đã có những cuộc tiếp xúc lẫn nhau tại Bắc Kinh trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Quốc lần thứ 25 và khẳng định hai bên tiếp tục hợp tác trong các vấn đề cùng quan tâm, dựa trên cơ sở công bằng và có qua có lại.
Châu Âu sẽ trao đổi gì với Trung Quốc?
Ngày 4/12/2025, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron có chuyến thăm đến Trung Quốc. Trên trang cá nhân, Tổng thống Macron khẳng định sẽ hội đàm với lãnh đạo Trung Quốc vấn đề “hòa bình” (liên quan đến xung đột Nga-Ukraine), “tái cân bằng kinh tế” (giảm thiểu ảnh hưởng từ đơn phương áp đặt thuế quan của chính quyền Donald Trump) mà người đứng đầu nước Pháp khẳng định là “thế giới rất cần”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định: “Giờ đây, hơn bao giờ hết, đối thoại giữa Trung Quốc và Pháp là vô cùng quan trọng”. Người đứng đầu nước Pháp cũng khẳng định hai nước cần ổn định địa chính trị, trong đó vấn đề Trung Quốc can thiệp vào tình hình Nga-Ukraine là ưu tiên hàng đầu.
Khi tiến hành bất kỳ giao dịch, dù ở cấp độ quốc gia hay công ty, các bên cần đưa ra thứ quý giá mà bên kia tìm kiếm. Trung Quốc hiện tại đang nắm giữ thứ được xem là quyết định đến cục diện khu vực và thế giới, quan hệ với Nga. Từ khi xung đột diễn ra từ năm 2022 đến nay, nước Nga tiếp tục bị bao vây cấm vận kinh tế bởi Mỹ và đồng minh. Tuy nhiên, Moscow vẫn vượt qua làn sóng cấm vận vì sự hỗ trợ kinh tế từ Trung Quốc. Bắc Kinh đã từng bước gia tăng ảnh hưởng đối với Moscow thông qua kinh tế. Trung Quốc đã xuất khẩu nhiều mặt hàng sang Nga tăng 70% trong giai đoạn năm 2021-2024. Nhiều mặt hàng ghi nhận mức tăng trưởng gấp 2 lần chỉ trong 2 năm. Về năng lượng, Trung Quốc là nước nhập nhiều nhiên liệu hóa thạch nhất của Nga, chiếm 38% (5,4 tỷ euro) tổng kim ngạch xuất khẩu hàng tháng của Moscow. Trung Quốc mua của Nga bao gồm 44% lượng than, 47% lượng dầu thô, 13% lượng dầu mỏ, 21% lượng khí đốt. Có thể thấy, Trung Quốc đang đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế Nga và có ảnh hưởng sâu sắc đến tình hình hiện tại của Moscow. Trong khi đó, Châu Âu, vốn là vùng ảnh hưởng truyền thống của Mỹ từ sau Thế chiến 2. Do đó, việc Trung Quốc can dự vào tình hình khu vực và có quan hệ tốt với các nước ở lục địa già sẽ đe dọa đến vị thế của Mỹ trong khu vực và thiết lập ảnh hưởng xuyên suốt ở lục địa Á-Âu. Việc can dự sẽ kéo giãn ảnh hưởng của Mỹ ra khỏi khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đặc biệt là khu vực eo biển Đài Loan. Theo đó, Mỹ sẽ không đủ nguồn lực để duy trì ảnh hưởng tại Châu Á. Các nước Châu Âu mong muốn kết thúc nhanh cuộc xung đột Nga-Ukraine, sẽ tìm cách lôi kéo Trung Quốc vào khu vực thông qua các hoạt động hợp tác phát triển cơ sở hạ tầng trọng điểm. Ngoài ra, các quốc gia Châu Âu sẽ tìm cách giảm sự can dự vào Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, thu hút sự ảnh hưởng của Mỹ về Châu Âu nhằm trao đổi những vấn đề mà Trung Quốc quan tâm. Do đó, trong thời gian tới, Trung Quốc sẽ tiếp tục gia tăng can dự vào tình hình Châu Âu, dẫn đầu hòa giải Nga-Ukraine và thay thế ảnh hưởng của Mỹ cũng như thực hiện các mục tiêu mà Bắc Kinh mong muốn.
Kết luận
Chuyến viếng thăm Trung Quốc của Tổng thống Emmanuel Macron vào tháng 12/2025 là một động thái mang tính thay đổi cục diện chính trị tại Châu Âu. Theo đó, các nước Châu Âu sẽ tìm cách giảm thiểu ảnh hưởng của Mỹ thông qua tăng cường hợp tác với Trung Quốc nhằm giải quyết vấn đề xung đột Nga-Ukraine. Đồng thời, tình hình Châu Á sẽ chứng kiến chủ nghĩa phiêu lưu trong khu vực, xuất phát từ mong muốn thống nhất hai bên eo biển Đài Loan của Trung Quốc. Những dữ kiện kể trên sẽ dẫn đến một sự thay đổi căn bản trong trật tự quốc tế được thiết lập từ sau Chiến tranh lạnh./.
Tác giả: Bùi Gia Kỳ
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
