Tel Aviv đã giao mặt trận chiến tranh ở Gaza cho các “đội tử thần” và những kẻ cộng tác, lợi dụng danh nghĩa ngừng bắn để tiến hành một chiến dịch chiến tranh ủy nhiệm chống lại lực lượng kháng chiến.
Dù thỏa thuận ngừng bắn đã bị vi phạm, và lực lượng chiếm đóng Israel đang tiến hành rút quân theo từng giai đoạn, Gaza vẫn bị bao vây – lần này là thông qua việc Tel Aviv sử dụng các lực lượng bán vũ trang gồm những kẻ cộng tác.
Áp dụng lại những chiến thuật từng được rèn giũa ở Syria, các “đội tử thần” này được tung ra nhằm ám sát các nhân vật kháng chiến, gieo rắc hỗn loạn và làm suy yếu phần còn lại của chính quyền do Hamas lãnh đạo.
Ba nhóm ủy nhiệm được Tel Aviv hậu thuẫn đã gia tăng các chiến dịch quân sự chống lại lực lượng an ninh và xã hội Gaza. Những lực lượng này được sử dụng để kích động hỗn loạn theo mệnh lệnh trực tiếp của quân đội Israel, với mục tiêu thiết lập các căn cứ kiểm soát tại những khu vực mà Israel vẫn chưa rút quân hoàn toàn.
Sau khi giao tranh giữa quân đội Israel và các phe phái kháng chiến Palestine tạm dừng, ít nhất 7.000 nhân viên an ninh thuộc chính quyền dân sự do Hamas lãnh đạo đã xuống đường tại Gaza để tái lập trật tự và an ninh. Tuy nhiên, gần như ngay lập tức, họ đã bị phục kích, và các cuộc đụng độ vũ trang nổ ra ở nhiều khu vực trong vùng lãnh thổ.
Đặc biệt, các cuộc đụng độ vũ trang ở miền Bắc Gaza đã thu hút sự chú ý lớn nhất của truyền thông, khi phía Israel cùng một số nhân vật liên kết với Chính quyền Palestine (PA) tìm cách mô tả tình hình như một “cuộc nội chiến.”
Các nhóm bản địa thân Israel lợi dụng lệnh ngừng bắn ở Gaza
Giữa lúc hỗn loạn, con trai của lãnh đạo cấp cao Hamas Bassem Naim đã bị các lực lượng ủy nhiệm ám sát. Mohammed Imad Aqel, con trai của một chỉ huy nổi tiếng thuộc Lữ đoàn Qassam, bị các thành viên của gia tộc Doghmush sát hại. Trong khi đó, Saleh al-Jaafarawi, một nhà báo nổi tiếng, đã bị bắt cóc, tra tấn và bắn chết ở cự ly gần.
Vào đầu tháng 10, tại Khan Yunis, gia đình Majayda được cho là đã hợp tác với Hossam al-Astal dưới sự yểm trợ của không quân Israel, tiến hành các cuộc tấn công vào các vị trí an ninh – một ví dụ điển hình cho việc Tel Aviv lợi dụng cấu trúc gia tộc để thúc đẩy chiến lược chiến tranh ủy nhiệm của mình.
Nhà nghiên cứu Israel Or Fialkov ghi nhận:
“Gia tộc Majaydeh ở Khan Yunis – những người đã giao tranh với Hamas một tuần trước – tuyên bố họ đã giải giáp. Gia tộc này, vốn nhận được sự hỗ trợ của quân đội Israel trong các cuộc không kích nhằm vào các thành viên Hamas, cho biết họ đã giao nộp vũ khí cho Hamas. Hamas đang thanh trừng trên khắp Dải Gaza để khẳng định quyền kiểm soát.”
Để đối phó với mối đe dọa từ các phần tử thân Israel có vũ trang này, Hamas đã thành lập hai đơn vị chuyên trách mới.
Đơn vị thứ nhất là Lực lượng Sahm (Mũi tên), gồm các sĩ quan thuộc lực lượng an ninh dân sự.
Đơn vị thứ hai là Lực lượng An ninh Kháng chiến (Amn al-Muqawamah), bao gồm các chiến binh của cánh quân sự Hamas cùng với những người thuộc Mặt trận Giải phóng Palestine (PFLP), Thánh chiến Hồi giáo Palestine (PIJ), Fatah al-Intifada, và các phe phái khác.
Một nguồn tin an ninh cấp cao ở miền Bắc Gaza cho biết rằng một tài liệu chứa danh sách ám sát đã được phát hiện trong một cuộc đột kích vào nơi ẩn náu của kẻ thân Israel. Mặc dù tài liệu này không được công bố, nhưng nguồn tin khẳng định nội dung cho thấy mục tiêu của Israel là “gây hỗn loạn, thực hiện các vụ ám sát, tạo ra tình trạng vô pháp và sử dụng tay sai để chống lại lực lượng kháng chiến.”
Thông tin này được củng cố qua một cuộc phỏng vấn của KAN News, trong đó thủ lĩnh của một nhóm bán vũ trang xác nhận rằng quân đội Israel đang hỗ trợ an ninh cho lực lượng của ông và cho phép họ hoạt động vượt ra ngoài cái gọi là “Đường Vàng” (Yellow Line). Hiện khoảng 54–58% Dải Gaza vẫn nằm dưới sự kiểm soát của quân đội chiếm đóng Israel.
Các cố vấn Mỹ gần đây tiết lộ với Axios rằng Washington đang phối hợp với Israel để triển khai một kế hoạch nhằm tạo điều kiện cho những người Palestine chống đối Hamas sống bên ngoài Đường Vàng. Theo đó, quân đội Israel đang tiến hành dựng các khối bê tông và thiết bị an ninh để đánh dấu ranh giới của khu vực này. Theo Israel Hayom, kế hoạch chung Mỹ–Israel này nhằm sử dụng quỹ tái thiết Gaza để khởi động việc xây dựng bệnh viện, trường học và nhà ở trong các khu vực nằm dưới sự kiểm soát chung của quân đội Israel và các nhóm ủy nhiệm có liên hệ với ISIS.
Theo mô hình này, người Palestine sẽ phải lựa chọn giữa việc sống dưới sự cai quản của Hamas ở vùng ven biển hoặc chuyển vào những khu vực được xây mới. Dường như còn có một lực lượng quân sự đa quốc gia được đề xuất để hỗ trợ việc thực hiện mô hình này.
Tuy nhiên, các nhóm cộng tác hiện đang hoạt động tại đây không nhận được sự ủng hộ của dân chúng, và Israel vẫn tiếp tục phá hủy cơ sở hạ tầng dân sự còn lại trong khu vực. Trong khi đó, các gia tộc lớn – mà một số thành viên từng giao tranh với lực lượng an ninh Gaza – đã ra tuyên bố đứng về phía Hamas và chống lại mọi phần tử ủy nhiệm trong hàng ngũ của họ. Chính quyền Palestine (PA) có trụ sở tại Ramallah cũng bày tỏ tham vọng giành quyền kiểm soát Dải Gaza, song Israel ít nhất là công khai phản đối ý tưởng này vì lo ngại điều đó sẽ giúp PA có cơ sở mạnh hơn để đòi thành lập Nhà nước Palestine. Tuy nhiên, PA vẫn tham gia chiến dịch tuyên truyền nhằm làm mất tính chính danh của Hamas với tư cách là một thực thể chính trị tại Gaza, và cáo buộc Hamas đàn áp bừa bãi các đối thủ của mình.
Tel Aviv tái cấu trúc “đội ám sát” thành “Lực lượng Nhân dân”
Trong suốt hai năm chiến tranh của Israel tại Gaza, các đoàn xe viện trợ nhân đạo thường xuyên bị cướp phá tại khu vực phía nam Dải Gaza, gây ra tình trạng thiếu lương thực nghiêm trọng và làm bùng phát thị trường chợ đen. Ban đầu, việc cướp bóc này liên quan đến các nhóm vũ trang địa phương và tội phạm vặt, những kẻ đòi hối lộ với mức giá cắt cổ để cho phép người dân tiếp cận nguồn viện trợ. Tuy nhiên, sau cuộc tấn công vào Rafah ngày 6 tháng 5, hiện tượng này đã phát triển thành một mạng lưới có tổ chức hơn.
Sự thay đổi đó đã dẫn đến sự hình thành của lực lượng Abu Shabab, một băng nhóm do trùm buôn ma túy bị kết án Yasser Abu Shabab cầm đầu, người có quan hệ lâu dài với các nhánh của tổ chức ISIS tại bán đảo Sinai. Các tay súng của hắn, phần lớn xuất thân từ gia tộc Bedouin Tarabin, có mạng lưới liên kết kéo dài từ vùng Bir al-Saba (Beersheba) do Israel chiếm đóng đến tận bán đảo Sinai của Ai Cập.
Một quan chức Hamas phụ trách hồ sơ về buôn lậu ma túy nói:
“Những người này thường xuyên vượt qua biên giới sang Sinai và duy trì quan hệ mật thiết với các phần tử cực đoan. Họ có mối liên hệ với nhóm Ansar Bait al-Maqdis (ISIS tại Sinai), và sau này là Wilayat Sinai – chi nhánh kế tiếp của tổ chức đó. Những kẻ này không có hệ tư tưởng rõ ràng; chúng chỉ là tội phạm, và chính vì thế chúng tham gia cả vào buôn lậu ma túy. Mối quan hệ của chúng chủ yếu dựa trên liên kết huyết thống và dòng họ.”
Sau khi xuất hiện đoạn video ghi lại cảnh các tay súng của nhóm này lái xe SUV mang biển số Sharjah (Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất), các nguồn tin của tờ Al-Akhbar khẳng định rằng tình báo UAE đã hợp tác với lực lượng này.
Một tháng trước khi nhóm Abu Shabab nổi lên, tổ chức nhân quyền hàng đầu của Israel – B’Tselem – đã công bố báo cáo cáo buộc Tel Aviv “tạo ra nạn đói có chủ đích” tại Gaza. Sau đó, cuộc điều tra của Sky News cho thấy rằng trong khi phần lớn người dân Palestine rơi vào cảnh đói khát, thì băng nhóm Abu Shabab lại sống xa hoa, được chu cấp dồi dào lương thực, xe cộ và vũ khí do Israel cung cấp.
Nhóm này, dù bị người dân khắp Gaza căm ghét vì cướp viện trợ nhân đạo và đòi hối lộ tới 4.000 USD cho mỗi xe tải, nhưng vài tháng sau lại được giao một nhiệm vụ nguy hiểm hơn nhiều. Tháng 11 năm 2024, Israel quyết định “thay áo” cho lực lượng cướp viện trợ này. Khi đó, tờ Washington Post đã phỏng vấn Yasser Abu Shabab, miêu tả hắn như một tội phạm “bất đắc dĩ”, kẻ tự bào chữa rằng “Hamas đã khiến chúng tôi mất tất cả.”
Đến tháng 1 năm sau, trong thời gian lệnh ngừng bắn có hiệu lực, nhóm này tái xuất dưới cái tên mới – “Lực lượng bán quân sự” mặc đồng phục chiến thuật của Israel và hoạt động công khai dưới sự bảo trợ của quân đội chiếm đóng. Thậm chí, tờ Wall Street Journal (WSJ) còn đăng tải một bài xã luận được cho là của chính Abu Shabab, mang tiêu đề “Người dân Gaza đã chán Hamas.” Tuy nhiên, các nguồn tin địa phương xác nhận với The Cradle rằng Abu Shabab mù chữ, không thể viết được một bài tiếng Ả Rập, chứ đừng nói đến tiếng Anh.
Đến tháng 6, cựu Bộ trưởng Israel Avigdor Lieberman công khai cáo buộc Thủ tướng Benjamin Netanyahu hậu thuẫn các lực lượng bán quân sự có liên hệ với ISIS tại Gaza. Thay vì phủ nhận, Netanyahu đã xác nhận sự hợp tác này – và còn công khai biện minh cho nó. Sau đó, vào tháng 9, tờ Haaretz đưa tin rằng các lực lượng “Lực lượng bán quân sự” này đang nhận lệnh trực tiếp từ quân đội Israel và cơ quan an ninh Shin Bet, khẳng định mối liên kết chính thức giữa Tel Aviv và các nhóm dân quân có nguồn gốc tội phạm, liên quan tới ISIS ở Sinai.
Mô hình lực lượng ủy nhiệm của Israel mở rộng trong các tộc người ở Gaza
Khi quân đội Israel rơi vào khủng hoảng nhân lực – gần đây gặp khó khăn trong việc tuyển đủ 60.000 binh sĩ cho chiến dịch “Chiến xa của Gideon 2” nhằm chiếm đóng Thành phố Gaza – Tel Aviv đã quyết định mở rộng chiến lược sử dụng các lực lượng ủy nhiệm (proxy militias).
Vào tháng 8, Israel hợp tác với Hossam al-Astal, một cựu thành viên của Lực lượng An ninh Phòng ngừa (PSF) thuộc Chính quyền Palestine, để thành lập lực lượng “Đội Tấn công Chống Khủng bố” (Counterterrorism Strike Force – CSF) hoạt động tại khu vực Khan Yunis ở Gaza.
Theo hai nguồn tin an ninh, al-Astal từ lâu đã bị nghi ngờ có mối quan hệ với cơ quan an ninh nội địa Israel Shin Bet.
Song song với đó, các nhóm mới như “Lực lượng Quân đội Nhân dân Khu vực Bắc” (People’s Army Northern Forces – PANF) cũng xuất hiện tại Jabalia và Beit Lahia, do Ashraf Mansi – người từng được Yasser Abu Shabab công khai ca ngợi – chỉ huy.
PANF bao gồm các tay buôn ma túy và cựu chiến binh của nhóm Jaish al-Islam, một số người trong đó có liên hệ với ISIS. Nhóm này thậm chí đã tổ chức duyệt binh vũ trang sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, trước khi xảy ra đụng độ với đơn vị an ninh Radaa của Gaza, khiến nhiều tay súng của PANF bị bắt giữ.
Tại Thành phố Gaza, gia tộc Doghmush phát động một chiến dịch bạo lực nhằm giành quyền kiểm soát các khu vực phía bắc. Họ đã tấn công vào nhà dân, cướp bóc tài sản và bị cáo buộc sát hại nhiều nhân vật có tiếng.
Sau vụ giết nhà báo Saleh al-Jaafarawi, Hamas tiến hành truy quét mạnh mẽ, bắt giữ hàng chục người và tiêu diệt tới 40 tay súng thuộc gia tộc này.
Gia tộc Doghmush từ lâu đã mang tiếng xấu trong cộng đồng Gaza, do những hành vi tội phạm của một số thành viên – từ trước cả thời Intifada, khi họ thường xuyên trộm xe trong khu vực do Israel chiếm đóng. Mukhtar (trưởng tộc) của họ từng bị Israel ám sát vào năm 2023, và theo các nguồn tin địa phương, nhiều nhóm nam giới trong gia tộc đã tự trang bị vũ khí trong suốt cuộc chiến. Sau khi căng thẳng leo thang, đặc biệt là sau vụ sát hại Jaafarawi và các cuộc đụng độ hôm Chủ nhật, gia tộc Doghmush đã ra tuyên bố phủ nhận mọi sự cấu kết với Israel và các hành vi “vi phạm”, đồng thời nhắc nhở công chúng rằng nhiều thành viên của họ đã thiệt mạng do các cuộc tấn công của Israel.
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu các tay súng thuộc gia tộc Doghmush có phối hợp với lực lượng PANF hay hành động độc lập nhằm kiểm soát lãnh thổ. Trên thực tế, trường hợp Doghmush phức tạp hơn nhiều. Trong khi một số thành phần trong gia tộc công khai hợp tác với tình báo Israel, những người khác lại kiên quyết từ chối. Gia tộc này bị chia rẽ: một số đã đối đầu với Hamas suốt hơn hai thập niên, trong khi những người khác vẫn nằm trong hàng ngũ kháng chiến.
Các báo cáo cũng cho thấy một số nhánh trong gia tộc có liên hệ với mạng lưới của Mohammed Dahlan và nguồn tài trợ từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), đồng thời có quan hệ với các nhóm thánh chiến Salafi.
Nhóm Jaish al-Islam, do Mumtaz Doghmush từng lãnh đạo, chính là lực lượng chịu trách nhiệm bắt cóc binh sĩ Israel Gilad Shalit vào năm 2006.
Ban đầu, nhóm này liên minh với Hamas nhưng sau đó quay sang đối đầu, tuyên thệ trung thành với Al-Qaeda và thậm chí bắt cóc hai nhà báo của Fox News. Hamas từ lâu đã phải chiến đấu với các nhóm Salafi vũ trang tại Gaza, như Jund Allah và Lữ đoàn Sheikh Omar Hadid. Năm 2009, Hamas đã tiêu diệt nhóm Jund Allah tại Rafah sau khi nhóm này tuyên bố thành lập “tiểu vương quốc Hồi giáo.” Đến năm 2015, Lữ đoàn Omar Hadid bị xóa sổ, và năm 2018, ISIS chính thức tuyên chiến với Hamas.
Hiện nay, các lực lượng ủy nhiệm của Israel lại tái sử dụng luận điệu thánh chiến kiểu Salafi tương tự. Ví dụ, tay súng Ghassan Duhine thuộc nhóm Lực lượng Nhân dân (Popular Forces) đã trích dẫn các fatwa (phán quyết tôn giáo) của ISIS, cho rằng Hamas là “kẻ bội đạo” và “phải bị tiêu diệt.” Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực của Israel nhằm chia rẽ nội bộ Gaza, nhiều gia tộc và cộng đồng vẫn phản kháng mạnh mẽ. Gia tộc Majayda công khai lên án những kẻ phản bội, cũng như các thành viên chủ chốt của tộc Tarabin.
Một quan chức cấp cao của Hamas nói:
“Israel hy vọng có thể đưa những kẻ tay sai này vào điều hành các trại tập trung dành cho người Palestine, giống như kế hoạch đã được chuẩn bị tại Rafah với cái gọi là Quỹ Nhân đạo Gaza. Nhưng người dân chúng tôi đủ tỉnh táo để nhận ra tất cả những âm mưu này.”
Dù Tel Aviv tuyên bố chiến dịch quân sự của mình đã tạm ngừng, thực tế trên chiến trường lại cho thấy điều ngược lại. Israel đang thuê lại các nhóm cộng tác viên, tội phạm và phần tử cực đoan để tiến hành giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến – thực hiện mục tiêu quân sự thông qua lính đánh thuê, đồng thời duy trì khả năng “chối bỏ hợp lý”.
Đây chính là chiến thuật từng được Israel áp dụng ở Syria, nay được tái sử dụng tại Gaza với hậu quả tàn khốc.
Biên dịch: Bảo Trâm, Phương Ngân
Tác giả là Robert Inlakesh một nhà phân tích chính trị, nhà báo và đạo diễn phim tài liệu. Ông từng sinh sống và tác nghiệp tại các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng, hợp tác với các hãng tin như RT, Middle East Eye, The New Arab, MEMO, Mint Press News, Al-Mayadeen English, TRT World, cùng nhiều cơ quan truyền thông khác. Ông từng là phóng viên hiện trường, nhà phân tích chính trị và sản xuất nhiều phim tài liệu về khu vực.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
