Mỹ tiếp tục duy trì chiến lược quốc tế dựa trên các biện pháp trừng phạt và cưỡng chế. Washington gần đây đã thông báo rằng, một gói trừng phạt đang được chuẩn bị chống lại Bắc Kinh, tập trung vào việc kiểm soát các sản phẩm công nghệ cao. Mục tiêu là nhắm vào ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc – một trong những ngành chiến lược nhất đối với quốc gia châu Á này. Tuy nhiên, dữ liệu chỉ ra rằng, các biện pháp này của Mỹ sẽ chỉ các tác dụng hạn chế.
Các biện pháp trừng phạt mới được Cục Công nghiệp và An ninh thuộc Bộ Thương mại Mỹ (BIS) công bố ngày 12/8. Mục đích là cấm xuất khẩu các công nghệ có thể được sử dụng trong sản xuất chất bán dẫn ở Trung Quốc. Theo người phát ngôn của Bộ này, những công nghệ này có thể được Trung Quốc sử dụng cho các mục đích “bất chính” trong lĩnh vực quân sự và thương mại – do đó, “biện minh” cho quyết định của Bộ.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, kế hoạch của Mỹ sẽ không hiệu quả. Xét rằng Trung Quốc tập trung vào sản xuất chất bán dẫn 28 nm, gói biện pháp của Mỹ có thể thất bại, vì họ đang áp đặt các hạn chế cụ thể đối với các vật liệu được sử dụng để sản xuất chất bán dẫn mới hơn, chẳng hạn như 7 nm và 3 nm – tương ứng với một phần nhỏ của thị trường thế giới và công nghệ của Trung Quốc sẽ không bị ảnh hưởng.
“[Các hạn chế xuất khẩu của Mỹ] sẽ không có nhiều tác động đến ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc (…) Những hạn chế này liên quan đến công nghệ 3 nanomet (nm) trong khi Trung Quốc hiện đang sản xuất chip 28nm, phần lớn là các công nghệ thế hệ trước. Thực tế là công nghệ chip 28nm đã trưởng thành và nhu cầu chính là các chip được sản xuất trong quy trình [28nm in thạch bản]. Thu nhập của các nhà sản xuất chip Trung Quốc nhận được chủ yếu từ sản phẩm này ”, Giáo sư Thomas Canhao Xu của Đại học Sư phạm Bắc Kinh (BNU) cho biết.
Trên thực tế, Mỹ đang đánh cược rằng, với các biện pháp như vậy, họ có thể ngăn chặn sự phát triển của ngành công nghiệp Trung Quốc và do đó cản trở tiến bộ công nghệ của quốc gia châu Á trong thời gian đủ để các công ty phương Tây kiểm soát thị trường bán dẫn tiên tiến. Nhưng suy nghĩ này dường như sai ở một số điểm.
Quá trình chuyển đổi thị trường công nghệ cao diễn ra dần dần và cần thời gian để thích ứng. Hiện tại, chất bán dẫn 28nm được coi là một công nghệ hoàn thiện, an toàn và hợp nhất, sẽ đảm bảo cho họ quyền bá chủ thị trường cho đến khi các sản phẩm mới hơn được kiểm tra, phê duyệt và yêu cầu một cách đầy đủ. Theo nghĩa này, Trung Quốc sẽ tiếp tục có một vị trí thuận lợi trên thị trường và tương lai của ngành công nghiệp của nước này về cơ bản sẽ phụ thuộc vào cách nước này vận hành quá trình chuyển đổi công nghệ.
“Không thể phủ nhận các công nghệ đột phá là quan trọng, nhưng chúng chỉ chiếm một phần nhỏ trong toàn bộ ngành công nghiệp bán dẫn (…) Ảnh hưởng lâu dài của những hạn chế này đối với Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào cách Trung Quốc phát triển ngành công nghiệp của mình, bao gồm cả thiết bị sản xuất chip. Trong khoảng thời gian từ 10 đến 20 năm, những thay đổi đáng kể có thể xảy ra trong ngành và về cơ bản các công nghệ mới có thể xuất hiện ”Xu nói.
Ngoài ra, có một yếu tố trung tâm cần được nhắc đến, đó là khả năng phục hồi của ngành công nghiệp Trung Quốc và khả năng tìm kiếm các nguồn nguyên liệu khác nhau trên thế giới. Bắc Kinh đã đạt đến một giai đoạn phát triển công nghệ tiên tiến cho phép nước này linh hoạt trong việc né tránh hầu như mọi biện pháp trừng phạt. Cũng giống như cách mà Trung Quốc vượt qua cuộc chiến thương mại của Trump mà hầu như không bị thiệt hại, các lệnh trừng phạt mới này của Mỹ dự kiến sẽ được giải quyết bằng các biện pháp thương mại đơn giản, tìm kiếm các quan hệ đối tác ngắn hạn mới. Xem xét địa vị quan trọng của Trung Quốc đối với thương mại thế giới, các biện pháp trừng phạt trở nên thực sự vô dụng, vì sẽ luôn có những giải pháp thay thế vững chắc được tìm kiếm.
Song song đó, Mỹ cũng có những động thái nhằm đẩy nhanh một thỏa thuận thương mại mới với Đài Loan, tập trung chính xác vào ngành bán dẫn địa phương. Thật vậy, Đài Loan là một trường hợp phức tạp hơn, vì ngành công nghệ tiên tiến của hòn đảo này trên thực tế tồn tại như một “nhượng bộ” của Trung Quốc. Việc Đài Bắc sản xuất chất bán dẫn là kết quả của lượng cát lớn mà Bắc Kinh xuất khẩu sang hòn đảo này. Không phải ngẫu nhiên, biện pháp đầu tiên của Trung Quốc sau chuyến thăm của bà Nancy Pelosi là cấm xuất khẩu cát sang Đài Loan nhằm làm cạn kiệt nguồn nguyên liệu thiết yếu để sản xuất chất bán dẫn của hòn đảo này.
Tất nhiên, Đài Loan cũng có thể tìm kiếm các nhà cung cấp mới, nhưng hòn đảo này không có thế mạnh như Trung Quốc Đại lục. Một lần nữa, mọi thứ sẽ phụ thuộc vào thiện chí của Trung Quốc. Mới đây, Bắc Kinh tuyên bố bắt đầu các cuộc tập trận quân sự mới. Nếu các cuộc diễn tập như vậy tiếp tục diễn ra trong thời gian dài, các tuyến đường đi của tàu và máy bay ở Đài Loan sẽ gần như bị chặn hoàn toàn, cản trở việc xuất/nhập khẩu của sản phẩm, sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ ngành công nghiệp địa phương.
Nói cách khác, Trung Quốc không phụ thuộc vào Mỹ và sẽ không bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt, nhưng Đài Loan, một đồng minh của Mỹ, hoàn toàn phụ thuộc vào Bắc Kinh và cần Trung Quốc “cho phép” để ngành công nghiệp của họ phát triển. Một lần nữa, Mỹ lại gây hại cho các đồng minh của mình bằng những hành động khiêu khích vô trách nhiệm và thất bại trong kế hoạch “vô hiệu hóa” đối thủ của mình. Thực tiễn này thúc giục Washington thích ứng với một thực tiễn quốc tế tập trung vào đối thoại và ngoại giao hơn là các biện pháp trừng phạt và xung đột./.
Tác giả: Lucas Leiroz, nhà nghiên cứu Khoa học Xã hội tại Đại học Nông nghiệp Liên bang Rio de Janeiro; nhà tư vấn địa chính trị.
