BBT - Xung đột Nga - Ukraine không chỉ đơn thuần là câu chuyện giữa lực lượng vũ trang hai nước này. Thay vào đó, bàn tay can thiệp quân sự của các nước phương Tây đã thể hiện một cách rõ ràng dù mới chỉ mang tính gián tiếp. Trong số đó, Anh là một bên hỗ trợ quân sự mạnh mẽ số hai cho Ukraine, sau Mỹ. Đó là một thay đổi lớn bởi trước chiến tranh, hỗ trợ quân sự của London cho Kiev không đáng kể và chỉ ủng hộ Ukraine về mặt chính trị là chủ yếu. Điều gì đã làm cho chính sách quân sự của Anh đối với Ukraine chuyển biến nhanh chóng như vậy?
Sự phát triển trong chính sách của Anh đối với Ukraine
Trong khi Vương quốc Anh đã trải qua ba thủ tướng khác nhau và một quốc vương mới kể từ khi bắt đầu cuộc chiến tại Ukraine, thì sự ủng hộ của nước này đối với cuộc chiến của Kiev vẫn không hề thay đổi. Điều đó không có gì đáng ngạc nhiên; xét cho cùng, các bài viết gần đây tại Anh vẫn luôn xác định Nga là mối đe dọa toàn diện đối với Vương quốc Anh và các đồng minh của họ. Giống như phần lớn lục địa Tây Âu, thái độ của London đối với thách thức của Nga đã có những bước phát triển để phù hợp với thời đại.
Ví dụ, Đánh giá An ninh và Phòng thủ Chiến lược năm 2010 của họ chỉ đưa ra một vài đề cập đến Nga. Điều này càng đáng ngạc nhiên hơn khi xét đến sự căng thẳng có thể cảm nhận được giữa hai nước nảy sinh sau cái chết của Alexander Litvinenko, một cựu sĩ quan tình báo Nga và là công dân Anh nhập tịch từ tháng 11 năm 2006, người đã chết một cách đáng ngờ ở London sau khi bị đầu độc vài tuần trước đó. Các nghi vấn của Anh và phương Tây đều tập trung cho rằng: người Nga đứng sau vụ mưu sát này.
Bản đánh giá năm 2010 cũng đưa ra một dự báo quân sự phù hợp với hầu hết các dự báo khác vào thời điểm đó, rằng “các chiến thuật bất đối xứng như kinh tế, không gian mạng và các hành động ủy nhiệm thay vì đối đầu quân sự trực tiếp sẽ đóng một vai trò ngày càng lớn” trong các cuộc xung đột ở tương lai. Ít ai có thể dự đoán rằng đến năm 2022, xe tăng Nga sẽ ồ ạt đổ vào Ukraine, tên lửa Iskander và vũ khí có nguồn gốc Iran sẽ tấn công châu Âu. Bên cạnh đó, Belarus sẽ chuẩn bị tiếp nhận vũ khí hạt nhân chiến thuật của Nga.
Trong những năm gần đây, các tài liệu về quốc phòng và an ninh của London, cũng như những lời hoa mỹ của các quan chức Anh, đã phản ánh sự hiểu biết sâu sắc hơn. Trong một bài phát biểu vào tháng 6 năm 2018 trước Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), Tổng Tham mưu trưởng khi đó là ông Mark Carleton-Smith đã lưu ý đến mối đe dọa từ Nga và thúc giục Quân đội Anh luôn sẵn sàng chiến đấu. Cùng năm đó, chỉ huy quân sự của Anh thậm chí còn đi xa hơn và cảnh báo rằng Nga là mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với an ninh quốc gia của Vương quốc Anh so với al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo (IS). Đó không phải là một đánh giá ngây ngô từ một người đàn ông xuất thân từ hàng ngũ lực lượng đặc nhiệm (SAS), đã tham chiến nhiều lần ở Afghanistan và Iraq.
Bộ Quốc phòng Anh cũng coi Liên bang Nga là “mối đe dọa quân sự thông thường cũng như mối đe doạ hạt nhân lớn nhất đối với an ninh châu Âu, mặc dù mối đe doạ ấy vẫn ở ngưỡng an toàn” từ rất lâu trước khi Moscow xâm lược Ukraine vào năm 2022, cũng như Ủy ban An ninh và Tình báo của Quốc hội đã thúc giục sớm chống lại các hành động lật đổ của Nga, sớm nhất vào năm 2020. Đánh giá tích hợp năm 2021, tài liệu an ninh quốc gia hàng đầu của chính phủ Anh, đã xác định Nga là mối đe dọa trực tiếp, nghiêm trọng nhất đối với Vương quốc Anh.
Đánh giá của nó đã được dự đoán trước: chỉ vài tháng sau khi phát hành tài liệu này, Vladimir Putin đã công bố tài liệu “Về sự thống nhất lịch sử của người Nga và người Ukraine”, một luận điểm theo chủ nghĩa phi chính thống nêu rõ tham vọng của ông Putin trong không gian Xô Viết cũ. Đánh giá Tích hợp mới của năm 2023 tuyên bố rằng “an ninh tập thể của liên minh châu Âu-Đại Tây Dương hiện nay về bản chất có liên quan đến kết quả của cuộc xung đột ở Ukraine”. Hỗ trợ Ukraine hiện là ưu tiên cấp bách nhất trong chính sách an ninh của Anh trong ngắn hạn và trung hạn.
Chương trình hỗ trợ quân sự đầy tham vọng của Vương quốc Anh cho Ukraine
Vương quốc Anh điều hành chương trình hỗ trợ quân sự lớn thứ hai cho Ukraine, chỉ sau Hoa Kỳ. Người Anh đã cam kết viện trợ quốc phòng trị giá 4,6 tỷ bảng Anh (5,7 tỷ USD) cho Kiev, với 2,3 tỷ bảng Anh (2,8 tỷ USD) đã được chi vào năm 2022. Hỗ trợ quân sự của Anh bao gồm tên lửa, đạn pháo, các trang thiết bị tác chiến trên bộ khác.
Vương quốc Anh cũng tổ chức chiến dịch quân sự đa quốc gia (Operation Interflex) do họ dẫn đầu nhằm đào tạo cho hơn 30.000 nhân viên quân sự Ukraine. Các chương trình đào tạo của phương Tây rất quan trọng đối với Ukraine vì những nỗ lực này là cách duy nhất để xoá bỏ những gì được coi là tàn dư của Hồng quân Liên Xô tồn tại trong Lực lượng Vũ trang Ukraine – những điều được xác định bởi Tổng Tham mưu trưởng Ukraine Valerii Zaluzhnyi. Quan trọng hơn, chính phủ Anh đào tạo quân nhân Ukraine về các hệ thống vũ khí cao cấp chưa được đưa vào các chương trình hỗ trợ đang diễn ra, bao gồm đào tạo phi công trên máy bay chiến đấu tiên tiến của phương Tây. Các chương trình đào tạo như vậy sẽ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sau chiến tranh của quân đội Ukraine khi quân đội này hướng tới các tiêu chuẩn của NATO.
Người Anh cũng đã mạnh dạn đi đầu trong việc chuyển giao vũ khí. Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM) Javelin của Mỹ, NLAW (vũ khí chống tăng hạng nhẹ sử dụng cho bộ binh) của Anh và máy bay không người lái TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ đã gây thiệt hại đáng kể cho các lực lượng trên bộ của Nga. Tính đến tháng 3 năm 2023, Vương quốc Anh đã chuyển khoảng 3.600 hệ thống NLAW cho quân đội Ukraine.
Tương tự như vậy, hàng ngàn hệ thống phòng không di động MANPADS đã đổ vào Ukraine. Hệ thống phòng không phóng ba tên lửa đánh chặn tốc độ cao trong một lần bắn và được dẫn đường bằng laze. Với tốc độ và cấu hình nhiều đạn đánh chặn, hệ thống này được thiết kế riêng cho việc giải quyết các mối đe dọa cấp bách.
Trong số các động thái nổi bật của London ở Ukraine, việc chuyển giao 14 xe tăng chiến đấu chủ lực Challenger-2 có tầm quan trọng đặc biệt. Mặc dù 14 chiếc Challenger-2 không làm thay đổi cán cân sức mạnh trong chiến tranh trên bộ, việc gửi xe tăng chiến đấu chủ lực tới Kiev đã tạo tiền lệ vững chắc cho phần còn lại của châu Âu. Thực sự, sau động thái của Vương quốc Anh, một số quốc gia đã làm theo bằng cách gửi xe tăng Leopard-2 do Đức sản xuất tới Ukraine. London cũng đã nhanh chóng thách thức các mối đe dọa từ Điện Kremlin và gửi đạn uranium nghèo xuyên giáp cho Lực lượng Vũ trang Ukraine.
Trang bị Storm Shadow cho Ukraine
London cũng là người ủng hộ mạnh mẽ việc trang bị vũ khí tầm xa, độ chính xác cao cho Ukraine, chẳng hạn như hệ thống tên lửa phóng loạt M-270. Quyết định chuyển giao tên lửa hành trình phóng từ trên không Storm Shadow gần đây càng làm sâu sắc thêm cam kết đó.
Với phạm vi được báo cáo là từ 250 km trở lên, Storm Shadow là vũ khí hoàn hảo để tấn công các mục tiêu có giá trị cao ở hậu phương của lực lượng đối phương. Như các ấn bản trước của báo cáo này đã nhấn mạnh, việc đánh vào hậu phương của Nga, bao gồm các trung tâm kiểm soát chỉ huy, kho đạn dược và các khu vực tập kết, vẫn là điều kiện tiên quyết chính cho sự thành công của cuộc phản công dự kiến của Ukraine. Đầu đạn kép BROACH (Bom Royal Ordnance Augmented Charge) của Storm Shadow, giúp tên lửa xuyên qua và phát nổ bên trong các cấu trúc được gia cố. Các quan chức Ukraine đã bày tỏ sự cần thiết của một loại vũ khí có khả năng như vậy. Storm Shadow đánh dấu một trong những hệ thống vũ khí tiêu chuẩn NATO đáng chú ý nhất được tích hợp vào lực lượng răn đe trên không của Không quân Ukraine.
Lực lượng Không quân Ukraine đã bắt đầu sử dụng tên lửa chống lại các mục tiêu của Nga và gây ra những thiệt hại nhất định. Một chiến thuật đáng chú ý, Lực lượng Vũ trang Ukraine đang sử dụng loại vũ khí này kết hợp với các đạn giả, chẳng hạn như tên lửa mồi nhử AGM-160B do Mỹ cung cấp, nhằm gây thêm khó khăn cho hệ thống phòng không của Nga.
Cung cấp hỗ trợ tình báo
Ngoài các gói hỗ trợ quân sự hào phóng, sự hỗ trợ của Anh dành cho Ukraine cũng được mở rộng sang lĩnh vực thông tin tình báo.
Các cơ quan tình báo và cộng đồng chiến lược của Anh đã cung cấp hỗ trợ tình báo cho Ukraine kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột để chống lại những nỗ lực tiến hành chiến tranh chính trị và thông tin của Nga. Bộ Quốc phòng Vương quốc Anh đã giải mật những phát hiện cốt lõi trong các đánh giá tình báo quân sự và định kỳ phát hành các bản tóm tắt tình báo thông qua tài khoản Twitter chính thức của họ. Những báo cáo tình báo này đã đóng một vai trò quan trọng trong việc đối phó với “học thuyết lừa dối” trong quân sự của Nga (còn được gọi là maskirovka) – nghĩa đen là “nguỵ trang” – và các nỗ lực điều hành thông tin trong khi cung cấp cho cộng đồng chính sách phương Tây một nguồn đáng tin cậy.
Các Think Tank của Anh cũng đã hoàn thành phần việc của mình. Ví dụ, RUSI đã công bố các báo cáo tình báo quốc phòng tỉ mỉ, tiết lộ các thành phần của phương Tây trong các hệ thống vũ khí quan trọng của Nga, bao gồm cả các khí tài chiến tranh tên lửa tiên tiến. Những phát hiện này giúp các bộ phận đầu não của NATO điều chỉnh các biện pháp trừng phạt để hạn chế tốt hơn khả năng sửa chữa và thay thế các trang bị chiến tranh của Moscow.
Là một quốc gia NATO hậu Brexit, không thuộc EU, chính sách quân sự của Vương quốc Anh ở Đông Âu có sự phân nhánh địa chính trị rộng rãi đối với cấu trúc an ninh châu Âu thời hậu chiến. Các nhà hoạch định chính sách của Anh coi mối đe dọa từ Nga là một thách thức đáng kể đối với lợi ích toàn cầu của họ. London coi Ukraine là điểm dừng chân cuối cùng trước khi giới cầm quyền Nga nhắm trực tiếp vào liên minh châu Âu-Đại Tây Dương. Các lựa chọn chính sách của nó phản ánh rõ nhận thức này và sẽ tiếp tục làm như vậy trong tương lai gần./.
Biên dịch: Hoàng Hải
Về tác giả: Can Kasapoğlu là Nghiên cứu viên cao cấp (không thường trú) tại Viện Hudson.
Mọi phản hồi học thuật cũng như các vấn đề khác quý độc giả có thể trao đổi với Ban Biên tập Nghiên cứu Chiến lược qua địa chỉ mail: [email protected]
