Donald Trump trở lại Nhà Trắng sau 4 năm kể từ lần thất bại trước ông Joe Biden. Tổng thống Donald Trump vẫn coi Trung Quốc là mục tiêu đối đầu lớn nhất trong nhiệm kỳ của mình. Vì vậy, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương sẽ tiếp tục là địa bàn để chính quyền Donald Trump 2.0 triển khai các chiến lược, động thái ngoại giao đối với quốc gia Đông Bắc Á. Theo đó, quan hệ giữa Mỹ và Đài Loan dự kiến sẽ tiếp tục là hạt nhân dưới thời chính quyền 2.0 của Tổng thống Donald Trump.
Khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đã trở thành trung tâm trật tự toàn cầu của thế kỷ XXI. Khu vực chiếm đến 60% GDP của nền kinh tế toàn cầu, 2/3 tàu thuyền thương mại đi qua khu vực này. Tuy nhiên, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đang chứng kiến những động thái trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc trong khu vực. Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình kể từ khi triển khai Sáng kiến Vành đai Con đường đã góp phần củng cố hình ảnh, ảnh hưởng và vị thế quốc tế của Trung Quốc.
Nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Quốc ở các khu vực khác, Mỹ đã triển khai nhiều động thái tập trung vào khu vực. Dưới thời Tổng thống Barack Obama, Mỹ đã chuyển dịch chiến lược từ khu vực Trung Đông sang Châu Á – Thái Bình Dương với học thuyết “Xoay trục”. Dưới thời Tổng thống Donald Trump và Joe Biden, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đã trở thành trọng tâm của chiến lược đối ngoại nhằm bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia của Mỹ trước các động thái của Trung Quốc. Trong mối quan hệ của Mỹ với các quốc gia, vùng lãnh thổ dưới nhiệm kỳ mới của Tổng thống Donald Trump, Đài Loan sẽ đóng vai trò là đầu tàu trong chiến lược của Washington.
Quan hệ Mỹ – Đài Loan dưới thời Tổng thống Joe Biden
Trong giai đoạn Joe Biden trở thành Tổng thống, quan hệ Mỹ – Đài Loan tương đối mờ nhạt. Tuy nhiên, việc duy trì chiến lược đối ngoại mờ nhạt, trong đó có quan hệ với Đài Loan của Tổng thống Joe Biden nằm trong chiến lược “mập mờ” có chủ đích. Trong suốt nhiệm kỳ, Tổng thống Joe Biden duy trì chiến lược “mập mờ” trong vấn đề đối ngoại. Đài Loan là một chủ đề nhạy cảm trong chính sách đối ngoại của Mỹ, đặc biệt là có sự liên quan mật thiết đối với Trung Quốc, một quốc gia đang công khai thách thức vị thế lãnh đạo của Washington thông qua Sáng kiến Vành đai, con đường dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. Do đó, việc thể hiện động thái mập mờ đối với Đài Loan của chính quyền Tổng thống Joe Biden sẽ giúp Mỹ tránh leo thang căng thẳng trực tiếp với Trung Quốc. Mỹ trong nhiệm kỳ của ông J. Biden luôn khẳng định trong chiến lược an ninh quốc gia năm 2022 rằng Washington có lợi ích lâu dài trong việc duy trì hòa bình và ổn định của eo biển Đài Loan vì hòa bình của eo biển này rất quan trọng đối với an ninh và thịnh vượng trong khu vực cũng như được sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã tuyên bố phản đối bất kỳ hành động đơn phương làm thay đổi nguyên trạng của eo biển Đài Loan và [Mỹ] không ủng hộ Đài Loan độc lập, duy trì nhất quán chính sách “Một Trung Quốc” và các đạo luật; văn bản được ký kết giữa chính phủ Mỹ và Trung Quốc trước đây. Đặc biệt, chính quyền của ông J. Biden mong muốn hợp tác và cạnh tranh với Trung Quốc có trách nhiệm (Joe Biden, 2022). Những tuyên bố kể trên trong chiến lược an ninh quốc gia cho thấy sự trái ngược với tuyên bố ủng hộ Đài Loan của chính quyền ông J. Biden trong văn kiện Hướng dẫn chiến lược an ninh quốc gia tạm thời được công bố vào năm 2021 khi ông cho rằng việc ủng hộ Đài Loan là phù hợp với các cam kết lâu dài của Washington (Gan, Wang, Cheung, & McCarthy, 2022). Ngày 2/8/2022, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi có chuyến thăm chính thức Đài Loan. Tại buổi tiếp đón, bà N. Pelosi khẳng định chuyến thăm của bà là lời khẳng định của chính quyền Mỹ về cam kết hỗ trợ Đài Loan. Chuyến thăm của bà N. Pelosi là chuyến thăm mang tính lịch sử trong quan hệ Mỹ – Đài Loan khi bà đã trở thành người đầu tiên có chức vụ cao nhất trong Quốc hội Mỹ thăm Đài Loan trong hơn 25 năm qua (Office of the United States of Trade Representative, n.d.). Sau chuyến thăm của Chủ tịch Thượng viện Nancy Pelosi, Trung Quốc đã triển khai tập trận vây quanh Đài Loan. Những dữ kiện trên cho thấy chính quyền của ông J. Biden đã triển khai thành công chiến lược đối ngoại “mập mờ” đối với vấn đề Trung Quốc và Đài Loan với mong muốn hạ nhiệt căng thẳng với Trung Quốc, tranh thủ thời gian để đối đầu với Nga khi chính quyền của ông đang xem nước Nga là đối thủ hàng đầu do các động thái từ năm 2014 và mới nhất là sự kiện triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt đối với Ukraine vào tháng 2/2022 nhưng không phớt lờ vấn đề Đài Loan.
Về kinh tế – thương mại, Mỹ – Đài Loan duy trì kim ngạch xuất nhập khẩu ở mức cao với 158,6 tỷ USD vào năm 2024. Trong đó, Mỹ nhập hàng hóa từ Đài Loan đạt 116,3 tỷ USD, tăng 32% so với năm 2023 và Đài Loan nhập hàng hóa từ Mỹ đạt 42,3 tỷ USD, tăng 6% so với năm 2023 (Office of the United States of Trade Representative, n.d.). Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Đài Loan và là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thứ ba tại Đài Loan. Hai bên cũng ký kết Sáng kiến Mỹ – Đài Loan về Thương mại Thế kỷ 21 vào tháng 6/2023, trong đó Washington hỗ trợ Đài Bắc phát triển thương mại nguồn nhân lực và kỹ thuật số,… Về quân sự, Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden là quốc gia cung cấp vũ khí chủ yếu cho Đài Loan với 37 tỷ USD nhằm tăng cường năng lực phòng thủ cho hòn đảo này để sẵn sàng đối đầu với các động thái ngày càng phức tạp và khó lường của Trung Quốc (Knightsbridge Strategic Group, n.d.). Trong khi đó, Đài Loan trở thành nhà đầu tư lớn của Mỹ với hơn 100 tỷ USD, trong đó tập đoàn sản xuất chất bán dẫn hàng đầu thế giới của Đài Loan TSMC đầu tư 72,5 tỷ USD vào Mỹ (Shannon Tiezzi, n.d.). Những dữ kiện trên cho thấy quan hệ Mỹ – Đài Loan dưới thời Tổng thống Joe Biden mặc dù có sự mờ nhạt nhằm tập trung giải quyết vấn đề Nga – Ukraine nhưng vẫn tiếp tục phát triển quan hệ với Đài Loan để tránh leo thang xung đột trực tiếp với Trung Quốc.
Dự báo quan hệ Mỹ – Đài Loan dưới thời Trump 2.0
Ngày 2/1/2025, Trung Quốc bắt đầu cuộc tuần tra quân sự lần đầu kể từ khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố thắng cử cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024 (International Desk, 2025). Trong 4 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã thực hiện nhiều cuộc tập trận và tuần tra quy mô lớn với nhiều binh chủng. Mục tiêu của Trung Quốc là sẵn sàng chiến đấu, sáp nhập Đài Loan. Ngày 26/2/2025, lực lượng Hải quân Trung Quốc thực hiện cuộc tập trận ở ngoài khơi bờ biển Cao Hùng và Bình Đông ở phía Nam Đài Loan mà không thông báo trước (FP News Desk, 2025). Động thái của Trung Quốc thể hiện sự thách thức đối với chính quyền Tổng thống Donald Trump về vấn đề Đài Loan.
Năm 2025, Donald Trump trở lại Nhà Trắng sau cuộc tranh cử. Ông D. Trump dự kiến sẽ tiếp tục chính sách, chiến lược đối đầu với Trung Quốc như trong nhiệm kỳ đầu tiên. Mục tiêu của Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ 2.0 là giảm xung đột với Nga để đối đầu trực tiếp với Trung Quốc vì ông hiểu rằng Trung Quốc đang có ảnh hưởng ngày càng sâu rộng. Kể từ khi xung đột Nga – Ukraine diễn ra vào năm 2022, Trung Quốc đã hỗ trợ Nga nhằm củng cố vị thế của nước này trên chiến trường. Trong suốt quá trình tranh cử, Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần công khai nhận định Trung Quốc là đối thủ lớn nhất trong chiến lược đối ngoại của Mỹ. Về vấn đề Đài Loan, ông D. Trump đã công khai sẽ áp thuế 200% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm thể hiện động thái ủng hộ Đài Loan khi ông đắc cử (Li, 2024). Trong khi đó, Phó Tổng thống JD Vance thời điểm tranh cử đã tuyên bố Trung Quốc là đối thủ lớn nhất của Mỹ (Lim, 2024).
Tuyên bố trong chiến dịch tranh cử của chính quyền Donald Trump tái khẳng định vấn đề Trung Quốc trong chính sách đối ngoại Mỹ. Nhằm ngăn chặn các động thái của Trung Quốc, ông D. Trump đã tối đa hóa hệ thống quan hệ đối tác – đồng minh “chung chí hướng”. Trong đó, vấn đề Đài Loan sẽ tiếp tục trở thành yếu tố chiến lược quan trọng để chính quyền Donald Trump kìm chế sức ảnh hưởng của Trung Quốc. Đài Loan đã trở thành địa điểm đầu tư của nhiều doanh nghiệp chất bán dẫn hàng đầu thế giới. Kể từ khi TSMC được thành lập vào năm 1987, giá trị sản xuất của ngành bán dẫn năm 2025 tại Đài Loan dự kiến đạt 183 tỷ USD, trong khi đó giá trị vốn hóa toàn ngành của Đài Loan đứng ở vị trí thứ hai với hơn 1 nghìn tỷ USD (Mai Anh, 2025). Nhiều công ty bán dẫn tại Đài Loan là đối tác sản xuất của các tập đoàn công nghệ hàng đầu tại Mỹ. Trong khi đó, giá trị ngành bán dẫn của Mỹ chiếm đến hơn 70% vốn hóa thị trường (Ngọc Hân, 2025). Khi xung đột eo biển Đài Loan diễn ra, các công ty công nghệ Mỹ sẽ bị thiệt hại trầm trọng, dẫn đến gián đoạn chuỗi cung ứng, gây thiệt hại kinh tế và đe dọa đến an ninh quốc gia Mỹ. Vì vậy, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã gia tăng ảnh hưởng của Đài Loan trên bản đồ toàn cầu thông qua các thương vụ hợp tác giữa các công ty Mỹ và Đài Loan trong lĩnh vực chất bán dẫn để duy trì vị thế của chủ thể này trong ngành bán dẫn toàn cầu.
Ngày 4/3/2025, công ty TSMC đã thông báo mở rộng đầu tư lên đến hơn 100 tỷ USD vào bang Arizona. Thông báo mở rộng đầu tư của TSMC sau khi công ty này quyết định đầu tư 65 tỷ USD, đưa tổng vốn đầu tư lên 165 tỷ USD. TSMC dự kiến sẽ tạo ra 40.000 việc làm chất lượng cao liên quan đến các ngành công nghệ mũi nhọn trong 4 năm nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump và hơn 200 tỷ USD gián tiếp cho kinh tế bang Arizona (TSMC, 2025). Động thái của TSMC cho thấy Đài Loan nắm bắt ý nghĩa của Tổng thống Donald Trump đang mong muốn có thành tựu quan trọng đối với vấn đề việc làm trong nước và bảo vệ lợi ích của người dân ở nhiệm kỳ 2. Sự kiện diễn ra khi Đài Loan chứng kiến các động thái gia tăng đầu tư từ các doanh nghiệp Trung Quốc vào hòn đảo này. Tháng 12/2023, Đài Loan đã đưa ra danh sách 22 công nghệ cốt lõi và tiên tiến, trong đó có công nghệ bán dẫn cần được bảo vệ trước làn sóng đầu tư từ Trung Quốc có thể làm suy giảm an ninh và bí mật công nghệ của hòn đảo này cũng như của Mỹ (Alvarado, 2024). Ngoài ra, việc đầu tư vào Mỹ của TSMC nhằm trấn an chính quyền Tổng thống Donald Trump. Trong giai đoạn nhiệm kỳ trước, chính quyền của ông D. Trump đã áp đặt trừng phạt đối với tập đoàn công nghệ Huawei của Trung Quốc, khiến TSMC phải ngừng cung cấp chip cho tập đoàn Trung Quốc (Min-yen & Chih-Hua, 2025). TSMC không chỉ là một tập đoàn công nghệ, mà còn đại diện cho hình ảnh kinh tế của Đài Loan trong các vấn đề toàn cầu (Jeremy & Cheng, 2025). Đài Loan cũng đang nắm giữ 741 tỷ đô-la cổ phiếu chứng khoán và trái phiếu thông qua các tập đoàn và tổ chức, trong đó có trái phiếu kho bạc Mỹ trị giá 241 tỷ đô-la, trở thành nhà đầu tư lớn thứ 10 của Mỹ (Walters, 2024). Do đó, việc tăng đầu tư vào Mỹ sẽ gắn chặt vai trò của hòn đảo này với chiến lược đối ngoại và kinh tế của Washington dưới thời chính phủ 2.0 của Tổng thống Donald Trump cũng như trong thời gian tới. Đồng thời, việc đầu tư vào Mỹ đồng thời sẽ củng cố lý do để Tổng thống Donald Trump tăng cường hiện diện tại Đài Loan, bảo vệ hòn đảo này trước những động thái ngày càng cứng rắn với tần suất tăng cao của Trung Quốc.
Nhằm bảo vệ Đài Loan cũng như lợi ích quốc gia, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã củng cố vị thế của Đài Loan thông qua động thái ngoại giao. Ngày 16/2/2025, hãng tin Reuters đưa tin cho thấy trang của Bộ Ngoại giao Mỹ đã loại bỏ dòng chữ “Chúng tôi không ủng hộ Đài Loan độc lập” vào ngày 13/2/2025. Trang thông tin cho biết Mỹ sẽ ủng hộ tư cách thành viên của Đài Loan tại các tổ chức quốc tế đa phương khi phù hợp (Thanh Bình, 2025). Sau khi thông tin được đăng tải, Trung Quốc đã chỉ trích chính quyền Tổng thống Donald Trump về lập trường đối với Đài Loan và cáo buộc nước Mỹ dưới thời ông D. Trump tìm đến Đài Loan như một yếu tố cân bằng quyền lực với Trung Quốc, dẫn đến quan hệ song phương trở nên căng thẳng và khó lường (Nectar Gan, 2025). Việc loại bỏ dòng chữ “chúng tôi không ủng hộ Đài Loan độc lập” của chính quyền Tổng thống Donald Trump cho thấy chính quyền 2.0 của ông đang từng bước gia tăng vị thế của Đài Loan, tăng cường hình ảnh của Đài Loan như một quốc gia, đi ngược với các cam kết đã ký với Trung Quốc nhằm củng cố vị thế và tính chính danh của Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc trong thế kỷ 20, đặc biệt là chính sách “Một Trung Quốc” vốn được duy trì từ năm 1972. Kể từ khi xung đột Nga – U-crai-na diễn ra từ năm 2022, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gia tăng các tuyên bố cứng rắn và triển khai nhiều cuộc tập trận ở eo biển Đài Loan. Đặc biệt, ngày 31/12/2024, sau khi Donald Trump tuyên bố thắng cử trong cuộc đua vào Nhà Trắng, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố “không ai có thể ngăn cản động lực lịch sử thống nhất đất nước [của Trung Quốc]” (Yasin Gungor, 2024). Tuyên bố của Chủ tịch Tập Cận Bình cho thấy người đứng đầu đất nước Trung Quốc sẽ đối đầu với người đứng đầu Mỹ để sáp nhập Đài Loan bằng mọi phương thức.
John Noh, Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách các vấn đề an ninh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, trong phiên điều trần Ủy ban Quân vụ Hạ viện Mỹ vào tháng 4/2025, tuyên bố Trung Quốc đã sẵn sàng lực lượng quân sự sáp nhập Đài Loan vào năm 2027. Tuyên bố của ông J. Noh tái khẳng định tuyên bố trước đây vào tháng 2/2023 của Giám đốc CIA William J. Burns về khả năng sẵn sàng sử dụng vũ lực của Trung Quốc đối với Đài Loan vào năm 2027 (Campbell, 2024). Ông J. Noh tuyên bố tham vọng của Trung Quốc là thay thế Mỹ trở thành quốc gia lãnh đạo thế giới và kiểm soát Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là mục tiêu của Trung Quốc để hiện thực hóa mục tiêu. Trong khi đó, Đô đốc Hải quân Samuel Paparo, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương Mỹ tại phiên điều trần cho biết các cuộc tập trận của Trung Quốc trong năm 2024 đã mở rộng quy mô, gia tăng tần suất lên 300% để sẵn sàng sáp nhập Đài Loan. Đối với Tổng thống Donald Trump, Trung Quốc tiếp tục là đối thủ lớn nhất của Mỹ trong nhiệm kỳ thứ hai. Ông J. Noh kêu gọi đầu tư năng lực răng đe của Mỹ và đồng minh trong khu vực, tuyên bố những đồng minh mạnh sẽ tạo ra những liên minh mạnh hơn và những liên minh này sẽ ngăn chặn các hoạt động tiêu cực và khiến đối phương vào trạng thái tiến thoái lưỡng nan (David Vergun, 2025). Từ năm 1972 đến nay, Đài Loan đang khuyết về hình ảnh quốc gia do những cam kết trong quá khứ của Mỹ và Trung Quốc. Do đó, động thái củng cố vị thế của Đài Loan được chính quyền 2.0 triển khai để thu hút sự chú ý của thế giới về eo biển Đài Loan nhằm đảm bảo an ninh cho hòn đảo này. Thêm vào đó, động thái của chính quyền 2.0 như một sự bổ sung vào chiến lược tập hợp lực lượng được thực hiện từ những giai đoạn trước, trong đó Đài Loan sẽ trở thành trung tâm chiến lược của nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đối đầu với Trung Quốc nhằm ngăn chặn các tuyên bố và hạn chế động thái ngày càng cứng rắn của lãnh đạo Trung Quốc đối với khu vực và trên thế giới, trong đó có vấn đề sáp nhập Đài Loan.
Sau khi củng cố tính chính danh, chính quyền 2.0 của Tổng thống Donald Trump sẽ tiếp tục tăng cường năng lực quốc phòng Đài Loan đã từng diễn ra ở các giai đoạn trước. Những động thái tiêu cực ngày càng tăng của Trung Quốc đã thúc đẩy các hoạt động tăng cường quốc phòng trong khu vực. Vào tháng 3/2025, Trung Quốc đã công bố mức ngân sách quốc phòng dự kiến hơn 1,7 nghìn tỷ NDT, tương đương 249 tỷ đô-la Mỹ, tăng 7,9% so với 232 tỷ đô-la cùng kỳ năm 2024, đứng thứ hai thế giới (PTI, 2025). Ngân sách dành cho chi tiêu quốc phòng của chính phủ Trung Quốc chiếm đến 50% tổng ngân sách của các nước Châu Á và Châu Đại Tây Dương (SIPRI, 2025). Động thái tăng cường chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc và các cuộc diễn tập từ khi Tổng thống Donald Trump đắc cử đến nay cho thấy quốc gia Đông Bắc Á đã sẵn sàng nguồn lực để sáp nhập Đài Loan như các tuyên bố của những lãnh đạo quốc phòng Mỹ đã được đề cập. Việc tăng cường năng lực quốc phòng cho Đài Loan của chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ giúp Mỹ tăng cường ảnh hưởng, tác động trực tiếp đến an ninh của Trung Quốc (Sarah Neumann, 2024). Trong nhiệm kỳ trước, chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã tích cực tăng cường khả năng phòng thủ của Đài Loan. Do đó, Mỹ dưới nhiệm kỳ 2.0 của ông D. Trump sẽ tiếp tục hỗ trợ Đài Loan củng cố năng lực quốc phòng để ngăn chặn, kìm chế các động thái leo thang của Trung Quốc ở eo biển Đài Loan và khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Từ ngày 21/4 đến 25/4/2025, Phó Tổng thống JD Vance thăm Ấn Độ. Phó Tổng thống đã có cuộc hội đàm với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và hai bên thông báo đã đạt được những thỏa thuận “khởi sắc” về thương mại và thuế quan (Parasha, 2025). Động thái của Phó Tổng thống JD Vance diễn ra nhằm tập hợp lực lượng để hướng đến biệt lập Trung Quốc trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump phát động và leo thang cuộc chiến thương mại với quốc gia Đông Bắc Á từ ngày 9/4/2025 (Ngọc Đức, 2025). Sau đó, Ấn Độ và Pakistan xảy ra xung đột toàn diện khi chính quyền Thủ tướng Narendra Modi cáo buộc Pakistan hỗ trợ lực lượng phiến quân tấn công du khách Ấn Độ ở vùng Kashmir khiến 26 người tử vong (Ngọc Đức – Thanh Hiền, 2025). Xung đột Ấn Độ – Pakistan cho thấy khả năng Trung Quốc có liên quan khi Ngoại trưởng Vương Nghị lên tiếng ủng hộ Pakistan “bảo vệ chủ quyền và lợi ích an ninh” trong cuộc hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Pakistan Ishaq Dar (PTI, 2025). Động thái của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh tập trung đẩy sự chú ý từ vấn đề Đài Loan sang xung đột Ấn Độ – Pakistan để thúc đẩy tiến trình sáp nhập Đài Loan. Vì vậy, việc tăng cường quốc phòng Đài Loan của chính quyền Tổng thống Donald Trump 2.0 trong bối cảnh hiện nay là cực kỳ quan trọng để đảm bảo an ninh của Đài Loan và lợi ích cũng như sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.
Tác động đối với Việt Nam và một số gợi ý chính sách
Kể từ khi ông Donald Trump trở thành Tổng thống, trật tự chính trị toàn cầu đã thay đổi rõ rệt. Mục tiêu của người đứng đầu Nhà Trắng là tối đa hóa lợi ích Mỹ, với mục tiêu khôi phục kinh tế, an sinh xã hội trong nước và vị thế lãnh đạo toàn cầu của Mỹ, đặc biệt là hiện thực hóa các lời cam kết đã hứa với cử tri trong chiến dịch tranh cử. Nhằm hiện thực hóa mục tiêu, ông D. Trump đã thúc đẩy quan hệ với Đài Loan trong nửa đầu năm 2025 với nhiều động thái nhằm củng cố tính chính danh của hòn đảo. Trong bối cảnh thế giới phức tạp, đặc biệt là xung đột Ấn Độ – Pakistan đang diễn ra trong năm 2025, tăng cường năng lực quốc phòng Đài Loan sẽ được Tổng thống D. Trump thúc đẩy trong bốn năm nhiệm kỳ. Những động thái của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với Đài Loan sẽ có những tác động sâu sắc đối với Việt Nam.
Việt Nam sẽ chịu tác động của xung đột, cạnh tranh cường quốc ngày càng sâu sắc. Những động thái tăng cường quan hệ với Đài Loan trong nửa đầu năm 2025 của chính quyền 2.0 cho thấy Đài Loan đang đóng vai trò quan trọng hàng đầu trong các tập hợp lực lượng dưới thời Tổng thống Donald Trump. Việc tăng cường hợp tác với Đài Loan sẽ thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế và làm hạ nhiệt các vấn đề đang diễn ra tại khu vực Biển Đông. Ngày 27/2/2025, Người Phát ngôn Phạm Thu Hằng lên tiếng phản đối phía Trung Quốc đã thông báo tập trận trên Vịnh Bắc Bộ từ ngày 24/2/2025 đến 27/2/2025. Sự kiện diễn ra sau khi Việt Nam ra Tuyên bố về đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trong Vịnh Bắc Bộ vào ngày 21/2/2025 (Thanh Hà, 2025). Sự kiện đồng thời diễn ra sau khi Mỹ bỏ dòng chữ “chúng tôi không ủng hộ Đài Loan độc lập.” Do đó, khi Mỹ tăng cường các hoạt động quan hệ hợp tác với Đài Loan, Việt Nam sẽ chịu những tác động tiêu cực.
Việt Nam đã thành công chiến lược đối ngoại với học thuyết “ngoại giao cây tre” nhằm cân bằng quan hệ với Trung Quốc và Mỹ. Tuy nhiên, việc Tổng thống Donald Trump phát động cuộc chiến thuế quan vào ngày 9/4/2025 đang gây sức ép lớn lên Việt Nam về việc chọn tăng cường quan hệ với Trung Quốc hoặc Mỹ. Đối với quan hệ Việt Nam – Mỹ, hợp tác với Washington sẽ giúp Việt Nam chuyển đổi kinh tế, thúc đẩy các hoạt động phát triển công nghệ cao để tăng tốc phát triển kinh tế. Trong khi đó, việc duy trì quan hệ với Trung Quốc sẽ giúp Việt Nam tăng cường năng lực xuất khẩu trong nước và thu hút khách du lịch. Do đó, việc chọn bên sẽ tác động tiêu cực đối với Việt Nam.
Ngày 14/4/2025, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Việt Nam. Lãnh đạo hai nước tuyên bố tiếp tục hợp tác sâu sắc quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, thúc đẩy xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam – Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược. Lãnh đạo hai nước cũng ký kết 45 văn kiện hợp tác, trong đó có văn kiện hợp tác các lĩnh vực công nghệ mới nổi (Bảo Chi, 2025). Sau chuyến thăm của lãnh đạo Trung Quốc đến Việt Nam, Tổng thống Donald Trump đã nói chuyến thăm nhằm gây sức ép với Mỹ (Razdan, 2025). Tuyên bố của người đứng đầu Nhà Trắng đang hàm ý Việt Nam đang tác động đến lợi ích và an ninh của Mỹ. Trong khi đó, Đài Loan không đáp trả lệnh trừng phạt đối với Mỹ. Ngày 6/4/2025, Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức trong đoạn ghi hình tuyên bố Đài Loan sẽ không đáp trả thuế quan của Mỹ (Văn phòng Tổng thống Đài Loan, 2025). Tuyên bố của lãnh đạo Đài Loan mặc dù vấp phải chỉ trích từ Trung Quốc (Gokmen, 2025), nhưng góp phần thúc đẩy các hoạt động có lợi cho hòn đảo này trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Ngày 25/4/2025, trang South China Morning Post đưa tin Lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc (CCG) đổ bộ lên bãi đá Hoài Ân và tuyên bố chủ quyền đối với bãi đá này vào giữa tháng 4/2025 (Zhen, 2025). Ngày 3/5/2025, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng đã lên tiếng phản đối động thái của Trung Quốc (Duy Linh, 2025). Mốc thời gian đổ bộ của lực lượng CCG cho thấy diễn ra sau tuyên bố của lãnh đạo Đài Loan. Động thái của Trung Quốc biểu thị Bắc Kinh đang mong muốn làm phức tạp tình hình khu vực, điều hướng sự chú ý của thế giới khỏi eo biển Đài Loan. Do đó, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục chịu tác động sâu sắc của cạnh tranh cường quốc do vấn đề Đài Loan.
Có thể thấy, việc tăng cường quan hệ hợp tác với Đài Loan của chính phủ Tổng thống Donald Trump 2.0 sẽ tác động tiêu cực đối với Việt Nam, đặc biệt là vấn đề lãnh thổ, biển đảo. Mục tiêu của Trung Quốc là kéo sự chú ý của thế giới ra khỏi vùng eo biển Đài Loan để tiến đến việc sáp nhập hòn đảo này trong tương lai. Bên cạnh đó, quan hệ giữa hai chủ thể sẽ có tác động tích cực đối với Việt Nam.
Đầu tiên, vấn đề xung đột ở eo biển Đài Loan sẽ góp phần củng cố tiếng nói của Việt Nam. Việt Nam đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong các vấn đề khu vực và toàn cầu. Kể từ khi thực hiện công cuộc Đổi Mới vào năm 1986, vị thế và vai trò quốc tế của Việt Nam từng bước được củng cố theo chiều hướng tích cực. Việt Nam đang là quốc gia thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế ở nhiều tổ chức đa phương khu vực và thế giới như ASEAN, Liên Hợp Quốc,… Sự kiện Việt Nam trở thành nơi tổ chức thành công Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – Triều Tiên lần thứ 2 vào năm 2019 đã khẳng định vị thế của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế. Do đó, khi xung đột ở eo biển Đài Loan bùng phát, sẽ dẫn đến những xung đột quy mô lớn trong khu vực và có khả năng dẫn đến một cuộc chiến tranh toàn diện trên quy mô toàn cầu. Do đó, vị thế, vai trò trung gian hòa giải toàn cầu của Việt Nam sẽ tiếp tục được phát huy.
Thứ hai, quan hệ Mỹ – Đài Loan sẽ góp phần phát triển kinh tế và ổn định an sinh xã hội của Việt Nam. Quan hệ giữa hai chủ thể hiện tại đang được tập trung đẩy mạnh ở các lĩnh vực công nghệ chủ chốt và mới nổi. Tuy nhiên, Đài Loan hiện nay dân số khoảng 23 triệu người và tỷ lệ sinh thấp, có xu hướng giảm dần theo thời gian (Đức Mạnh, 2024). Việt Nam có lợi thế về dân số, đặc biệt là dân số trong tuổi lao động đông đảo và đang định hướng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Thêm vào đó, Việt Nam có vị trí địa chiến lược, địa chính trị quan trọng hàng đầu ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Ngoài ra, tình hình trong nước ổn định góp phần thu hút nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới và Mỹ đã chọn đầu tư vào Việt Nam. Sự kiện NVIDIA đầu tư trung tâm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam vào năm 2024 cho thấy tiềm năng từ nguồn nhân lực của Việt Nam. Dự kiến, NVIDIA sẽ tuyển dụng 1.000 kỹ sư, nhân sự chất lượng tại Việt Nam (Hoàng Giang, 2025). Trong khi đó, vào tháng 2/2025, tập đoàn sản xuất chất bán dẫn hàng đầu thế giới TSMC của Đài Loan đã công bố khoản đầu tư 17 tỷ đô-la vào Việt Nam. Sự kiện đánh dấu vị thế của Việt Nam trong bản đồ công nghệ thế giới, góp phần vào định hướng phát triển công nghệ của Việt Nam và giải quyết việc làm cho người lao động, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao (Hạ Chi, 2025). Nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới cũng đã có các chuyến thăm tại Việt Nam, bày tỏ quan tâm đầu tư lâu dài ở các lĩnh vực về công nghệ mới nổi và công nghệ lõi của thế giới trong bối cảnh hiện nay (My, 2025). Do đó, khả năng tiếp thu những công nghệ ở những công việc trong các lĩnh vực công nghệ trọng yếu sẽ được rộng mở tại Việt Nam trong tương lai, góp phần phát triển kinh tế và củng cố vị thế của Việt Nam trong các vấn đề khu vực và quốc tế.
Kết luận
Quan hệ Mỹ – Đài Loan được hình thành và phát triển bởi mối quan ngại về các hành động tiêu cực của Trung Quốc. Do đó, dưới thời chính quyền 2.0 của Tổng thống Donald Trump, Đài Loan tiếp tục sẽ là nhân tố quan trọng trong các tập hợp lực lượng quan trọng để triển khai chiến lược kìm chế các hành động leo thang căng thẳng của Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Trong khi đó, Đài Loan sẽ hỗ trợ Tổng thống Donald Trump giải quyết các mục tiêu trong nước, trong đó vấn đề cam kết với cử tri trong nội bộ Mỹ. Việt Nam sẽ có những tác động tiêu cực bước đầu và khả năng tiếp tục trải qua các động thái tiêu cực khác của Trung Quốc khi Mỹ – Đài Loan dưới thời chính quyền 2.0 gia tăng hợp tác ở khu vực eo biển Đài Loan và Đông Bắc Á. Bên cạnh đó, quan hệ hợp tác của hai chủ thể cũng sẽ giúp Việt Nam phát triển các định hướng về công nghệ, giải quyết vấn đề kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống cũng như vấn đề lao động chất lượng cao ở các ngành nghề công nghệ hàng đầu thế giới hiện nay.
Tác giả: Bùi Gia Kỳ
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
1. Alvarado, M. (2024). 2024 Investment Climate Statements: Taiwan. Retrieved from https://www.state.gov/reports/2024-investment-climate-statements/taiwan/
2. Bảo Chi. (2025). Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình thăm Việt Nam: Mốc son mới trong quan hệ Việt Nam-Trung Quốc. Retrieved from https://baoquocte.vn/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-tap-can-binh-tham-viet-nam-moc-son-moi-trong-quan-he-viet-nam-trung-quoc-311351.html
3. Campbell, C. (2024). Taiwan: Defense and Military Issues. Retrieved 5 2, 2025, from https://www.congress.gov/crs-product/IF12481
4. David Vergun. (2025). China’s Military Buildup Threatens Indo-Pacific Region Security. Retrieved 5 2, 2025, from https://www.defense.gov/News/News-Stories/Article/Article/4150802/chinas-military-buildup-threatens-indo-pacific-region-security/
5. Đức Mạnh. (2024). Dân số Đài Loan đã tăng trưởng trở lại trong năm 2023. Retrieved from https://vn.rti.org.tw/news/view/id/2010842
6. Duy Linh. (2025). Việt Nam phản đối hoạt động xâm phạm chủ quyền tại ba thực thể ở quần đảo Trường Sa. Retrieved from https://tuoitre.vn/viet-nam-phan-doi-hoat-dong-xam-pham-chu-quyen-tai-ba-thuc-the-o-quan-dao-truong-sa-20250503124557873.htm
7. FP News Desk. (2025). 45 aircraft, 14 warships: Taiwan reports largest Chinese military presence in 2025 after ‘live-fire’ drills. Retrieved 4 24, 2025, from https://www.firstpost.com/world/45-aircraft-14-warships-taiwan-reports-largest-chinese-military-presence-in-2025-after-live-fire-drills-13867033.html
8. Gan, N., Wang, S., Cheung, E., & McCarthy, S. (2022). What you need to know about Pelosi’s visit to Taiwan. Retrieved 4 22, 2025, from https://edition.cnn.com/2022/07/29/asia/pelosi-taiwan-visit-explainer-intl-hnk/index.html
9. Gokmen, B. K. (2025). China says Taiwan’s no tariffs policy on US akin to ‘turning the other cheek’. Retrieved from https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/china-says-taiwans-no-tariffs-policy-on-us-akin-to-turning-the-other-cheek-/3539938
10. Hạ Chi. (2025). TSMC đầu tư khủng 17 tỷ USD để tăng năng lực sản xuất. Retrieved from https://vneconomy.vn/tsmc-dau-tu-khung-17-ty-usd-de-tang-nang-luc-san-xuat.htm
11. Hoàng Giang. (2025). ‘Bắt tay’ NVIDIA, Việt Nam vươn tầm trong kỷ nguyên AI. Retrieved from https://baochinhphu.vn/bat-tay-nvidia-viet-nam-vuon-tam-trong-ky-nguyen-ai-102241211093018752.htm
12. International Desk. (2025). China Conduct First “Combat Patrol” Around Taiwan in 2025, Following Taiwan President’s Call for Dialogue. Retrieved 4 24, 2025, from https://cnewsliveenglish.com/news/29241/china-conducts-first-combat-patrol-around-taiwan-in-following-taiwan-presidents-call-for-dialogue-aj?utm_source=chatgpt.com
13. Jeremy, C., & Cheng, C. (2025). Walking a Tightrope: Navigating Taiwan-U.S. Semiconductor Security Under Trump 2.0.
14. Joe Biden. (2021). The Global Security Landscape. In Interim National Security Strategic Guidance (p. 21).
15. Joe Biden. (2022). Part II: Investing in our Strength. In National Security Strategy (pp. 18-19). Retrieved 4 22, 2025
16. Knightsbridge Strategic Group. (n.d.). Assessing US-Taiwan Relations in the Context of US-China Geopolitical Rivalry (October 2024). Retrieved 4 24, 2025, from https://www.knightsbridgesg.com/post/assessing-us-taiwan-relations-in-the-context-of-us-china-geopolitical-rivalry?utm_source=chatgpt.com
17. Li, Y. (2024). Trump vs. Harris: Who does China prefer in the US election? Retrieved 5 1, 2025, from https://www.dw.com/en/trump-vs-harris-who-does-china-prefer-in-the-us-election/a-70599798?utm_source=chatgpt.com
18. Lim, L. (2024). Trump’s new VP pick J.D. Vance says China is the ‘biggest threat’ to the U.S. Retrieved 5 1, 2025, from https://fortune.com/asia/2024/07/16/trumps-new-vp-pick-jd-vance-china-biggest-threat-us/
19. Mai Anh. (2025). Ngã rẽ của các nhà sản xuất chip Đài Loan. Retrieved 5 1, 2025, from https://vneconomy.vn/techconnect/nga-re-cua-cac-nha-san-xuat-chip-dai-loan.htm
20. Min-yen, C., & Chih-Hua, T. (2025). Walking a Tightrope: Navigating Taiwan-U.S. Semiconductor Security Under Trump 2.0. Retrieved from https://dset.tw/wp-content/uploads/2025/01/Walking-a-Tightrope-Navigating-Taiwan-U.S.-Semiconductor-Security-Under-Trump-2.0.pdf#page=7.13.
21. My, L. T. (2025). “Đại bàng” Mỹ và niềm tin vào Việt Nam”. Retrieved from https://diendandoanhnghiep.vn/dai-bang-my-va-niem-tin-vao-viet-nam-10153285.html
22. Nectar Gan. (2025). Change to State Department website sparks fiery rebuke from Beijing over Taiwanese independence. Retrieved 5 1, 2025, from https://edition.cnn.com/2025/02/17/china/china-rebuke-us-state-department-taiwan-intl-hnk/index.html
23. Ngọc Đức – Thanh Hiền. (2025). Xung đột Ấn Độ – Pakistan: Ấn Độ đưa toàn bộ lực lượng phòng không đến biên giới. Retrieved from https://tuoitre.vn/xung-dot-an-do-pakistan-an-do-dua-toan-bo-luc-luong-phong-khong-den-bien-gioi-20250507082110091.htm
24. Ngọc Đức. (2025). Mỹ chính thức áp thuế quan 104% với hàng Trung Quốc. Retrieved from https://tuoitre.vn/my-chinh-thuc-ap-thue-quan-104-voi-hang-trung-quoc-20250409085124383.htm
25. Ngọc Hân. (2025). Lộ diện 10 công ty bán dẫn có giá trị nhất thế giới: Mỹ chiếm áp đảo, Trung Quốc chỉ có 1 đại diện. Retrieved 5 1, 2025, from thitruongtaichinh.kinhtedothi.vn/nhip-song-do-day/lo-dien-10-cong-ty-ban-dan-co-gia-tri-nhat-the-gioi-my-chiem-ap-dao-trung-quoc-chi-co-1-dai-dien-134275.html
26. Office of the United States of Trade Representative. (n.d.). Taiwan. Retrieved 4 24, 2025, from https://ustr.gov/countries-regions/china/taiwan?utm_source=chatgpt.com
27. Parasha, S. (2025). PM Modi and JD Vance hail ‘significant progress’ in trade talk; PM says ready to host Trump this year. Retrieved from http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/120497966.cms?
28. (2025). China finds ‘India’s military operation regrettable’, calls on India, Pakistan to exercise restraint. Retrieved from https://www.thehindu.com/news/international/china-calls-on-india-pakistan-to-exercise-restraint/article69547820.ece
29. (2025). China maintains defence spending increase at 7.2% amid roiling geopolitical tensions. Retrieved from https://www.telegraphindia.com/business/china-maintains-defence-spending-increase-at-7-2-amid-roiling-geopolitical-tensions/cid/2087205
30. Razdan, K. (2025). Trump says China’s talks with Vietnam are probably intended to ‘screw’ US. Retrieved from https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3306509/trump-says-chinas-talks-vietnam-are-probably-intended-screw-us
31. Sarah Neumann. (2024). The Annexation Of Taiwan In Xi Jinping’s Timeline – OpEd. Retrieved 3 5, 2025, from https://www.eurasiareview.com/06082024-the-annexation-of-taiwan-in-xi-jinpings-timeline-oped/
32. Shannon Tiezzi. (n.d.). The Economic Underpinnings of Taiwan-US Relations. Retrieved 4 24, 2025, from https://magazine.thediplomat.com/2024-11/the-economic-underpinnings-of-taiwan-us-relations?utm_source=chatgpt.com
33. (2025). Unprecedented rise in global military expenditure as European and Middle East spending surges. Retrieved from https://www.sipri.org/media/press-release/2025/unprecedented-rise-global-military-expenditure-european-and-middle-east-spending-surges
34. Thanh Bình. (2025). Trang web Bộ Ngoại giao Mỹ bỏ dòng chữ ‘Chúng tôi không ủng hộ Đài Loan độc lập’. Retrieved 5 1, 2025, from https://tuoitre.vn/trang-web-bo-ngoai-giao-my-bo-dong-chu-chung-toi-khong-ung-ho-dai-loan-doc-lap-2025021615400472.htm
35. Thanh Bình. (2025). Trang web Bộ Ngoại giao Mỹ bỏ dòng chữ ‘Chúng tôi không ủng hộ Đài Loan độc lập’. Retrieved from https://tuoitre.vn/trang-web-bo-ngoai-giao-my-bo-dong-chu-chung-toi-khong-ung-ho-dai-loan-doc-lap-2025021615400472.htm
36. Thanh Hà. (2025). Việt Nam lên tiếng việc Trung Quốc tập trận ở Vịnh Bắc Bộ. Retrieved from https://laodong.vn/the-gioi/viet-nam-len-tieng-viec-trung-quoc-tap-tran-o-vinh-bac-bo-1469587.ldo
37. (2025). TSMC Intends to Expand Its Investment in the United States to US$165 Billion to Power the Future of AI. Retrieved 5 2, 2025, from https://pr.tsmc.com/english/news/3210
38. S Department of State. (2024). 2024 Investment Climate Statements: Taiwan. Retrieved 5 3, 2025, from https://www.state.gov/reports/2024-investment-climate-statements/taiwan/
39. Văn phòng Tổng thống Đài Loan. (2025). President Lai delivers remarks on the US tariff policy response. Retrieved from https://english.president.gov.tw/News/6935
40. Walters, R. (2024). US-Taiwan Economic Relations in Trump 2.0: Opportunities and Challenges. Retrieved from https://globaltaiwan.org/2024/11/us-taiwan-economic-relations-in-trump-2-0/
41. Yasin Gungor. (2024). No one can separate Taiwan from China: Xi. Retrieved 5 2, 2025, from https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/no-one-can-separate-taiwan-from-china-xi/3438987
42. Zhen, L. (2025). Chinese coastguard claims ‘sovereign jurisdiction’ of Sandy Cay in South China Sea. Retrieved from https://www.scmp.com/news/china/military/article/3307831/china-coastguard-claims-sovereign-jurisdiction-sandy-cay-south-china-sea.
