Giới thiệu
Đất hiếm là nhóm nguyên tố kim loại quan trọng chiến lược, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp công nghệ cao, quốc phòng và năng lượng sạch. Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu từ khai thác, tinh luyện đến sản xuất nam châm. Điều này đã tạo cho Bắc Kinh vị thế chi phối thị trường và là điểm tựa địa chính trị quan trọng. Theo ước tính, Trung Quốc chiếm khoảng 90% sản lượng nam châm đất hiếm của thế giới và khoảng 85% công suất tinh luyện, chế biến đất hiếm toàn cầu. Sự phụ thuộc quá mức của các nước khác, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU) vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc đã dấy lên lo ngại về an ninh kinh tế và công nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung ngày càng gay gắt.
Trong những năm qua, EU ngày càng ý thức rõ ràng về nguy cơ bị tổn thương nếu để Trung Quốc “nắm cán” về đất hiếm, một mặt hàng nguyên liệu cốt lõi cho chuyển đổi số và xanh. Thực tế, hơn 90% nam châm đất hiếm mà EU nhập khẩu hiện nay đến từ Trung Quốc và nhu cầu đất hiếm của châu Âu dự kiến tăng vọt gấp sáu lần vào năm 2030. Bài học từ cuộc khủng hoảng đất hiếm năm 2010 (khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu, khiến giá cả tăng vọt) đã thúc đẩy EU, Hoa Kỳ và Nhật Bản kiện Trung Quốc lên WTO. Kết quả là năm 2014, Tổ chức Thương mại Thế giới đã ra phán quyết chống lại các hạn ngạch xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh, buộc Trung Quốc phải dỡ bỏ hạn chế vào năm 2015. Tuy nhiên, ở hiện tại, Trung Quốc đã thay đổi chiến thuật kiểm soát đất hiếm dưới danh nghĩa biện pháp kiểm soát an ninh và bảo vệ lợi ích quốc gia, gây ra thách thức mới và phức tạp hơn cho EU.
Đặc biệt, trong giai đoạn năm 2023 – 2025, Bắc Kinh nhiều lần siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm. Tháng 7/2023, Trung Quốc áp đặt quy định cấp phép xuất khẩu đối với các kim loại chiến lược như gali và germani. Sang đầu năm 2025, Trung Quốc mở rộng diện kiểm soát sang đất hiếm. Đỉnh điểm là đến tháng 10/2025, Bắc Kinh thông báo một loạt quy định mới nghiêm ngặt, đòi hỏi mọi công ty nước ngoài phải xin phép chính quyền Trung Quốc trước khi xuất khẩu các sản phẩm có chứa từ 0,1% trở lên các nguyên tố đất hiếm nằm trong danh sách kiểm soát. Đặc biệt, các sản phẩm xuất khẩu liên quan đến lĩnh vực quốc phòng sẽ bị cấm tuyệt đối và những mặt hàng công nghệ cao, lưỡng dụng như chip vi mạch hay trí tuệ nhân tạo sẽ bị xem xét cấp phép theo từng trường hợp thay vì tự do giao thương. Những động thái này của Trung Quốc diễn ra song song với việc nước này biện minh rằng các biện pháp kiểm soát đất hiếm là “hành động có trách nhiệm” nhằm bảo vệ hòa bình và ổn định thế giới, ngăn đất hiếm bị sử dụng cho mục đích quân sự có thể đe dọa an ninh. Dẫu vậy, đối với châu Âu và các nước phương Tây, đây rõ ràng là một hình thức vũ khí hóa thương mại, nghĩa là dùng ưu thế nguồn cung nguyên liệu quan trọng để gây sức ép chính trị và kinh tế.
Trong bối cảnh đó, EU đã và đang phải tìm cách ứng phó như thế nào trước việc Trung Quốc thắt chặt kiểm soát đất hiếm, đặc biệt là khi Bắc Kinh dường như không tuân thủ đầy đủ cam kết nới lỏng tại Hội nghị thượng đỉnh EU – Trung Quốc diễn ra hồi tháng 7/2025?
Cam kết tại Hội nghị thượng đỉnh EU – Trung Quốc tháng 7/2025 và diễn biến sau đó
Ngày 24/7/2025, Hội nghị thượng đỉnh EU – Trung Quốc lần thứ 25 đã diễn ra tại Bắc Kinh, đánh dấu 50 năm quan hệ ngoại giao EU – Trung Quốc. Tại cuộc gặp này, lãnh đạo hai bên đã trao đổi thẳng thắn về nhiều vấn đề gai góc trong quan hệ, trong đó có thương mại và chuỗi cung ứng. Phía EU, đại diện là Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, đã đặc biệt nhấn mạnh tác động tiêu cực của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và nam châm vĩnh cửu mà Trung Quốc áp đặt, đồng thời kêu gọi Bắc Kinh gỡ bỏ các hạn chế này. Đáp lại mối lo ngại của EU, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa ra một cam kết mang tính nhượng bộ: Trung Quốc đồng ý đẩy nhanh quy trình cấp giấy phép xuất khẩu đối với các nguyên liệu thô thiết yếu (bao gồm đất hiếm) cho các doanh nghiệp châu Âu. Đây được coi là một kết quả tích cực bước đầu, dù chưa đạt mức kỳ vọng tối đa của EU là Bắc Kinh phải cấp giấy phép dài hạn hoặc xóa bỏ hẳn yêu cầu giấy phép đối với xuất khẩu đất hiếm sang châu Âu.
Tuy nhiên, thực tế hậu hội nghị thượng đỉnh cho thấy “bức tranh kém sáng sủa hơn mong đợi. Chỉ trong vòng hai tháng sau cam kết trên, các doanh nghiệp châu Âu tại Trung Quốc đã phản ánh rằng tình hình không có chuyển biến đáng kể, thậm chí có dấu hiệu trì trệ thêm. Ông Jens Eskelund, Chủ tịch Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc nhận định rằng bất chấp những thỏa thuận và cam kết đạt được tại hội nghị thượng đỉnh EU – Trung Quốc ngày 24/7/2025, châu Âu vẫn chứng kiến các nút thắt nghiêm trọng đối với hoạt động của các doanh nghiệp của khối. Theo ông Eskelund, tốc độ phê duyệt giấy phép xuất khẩu sau hội nghị không những không cải thiện mà còn chậm lại, khiến nhiều lô hàng đất hiếm tiếp tục bị ách tắc tại cảng Trung Quốc. Phòng Thương mại EU cho biết tính tới giữa tháng 9/2025, trong số khoảng 140 đơn xin giấy phép xuất khẩu đất hiếm mà họ biết, chưa đến 1/4 được phía Trung Quốc phê duyệt. Nhiều công ty châu Âu thậm chí phải chủ động nộp đơn xin phép từ rất sớm, trước khi có đơn hàng cụ thể, như một biện pháp “đặt chỗ trước”, vì lo sợ rằng sẽ có độ trễ kéo dài trong khâu cấp phép, có thể gây thiệt hại lớn nếu nguyên liệu về chậm.
Phản ánh từ hiện trường sản xuất cho thấy cam kết “đẩy nhanh cấp phép” của Bắc Kinh hầu như chưa đem lại cải thiện nào đáng kể. Tháng 8/2025, các doanh nghiệp EU đã phải dừng dây chuyền sản xuất ít nhất 7 lần do thiếu hụt nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc và khoảng hơn 40 vụ dừng sản xuất khác xảy ra chỉ trong tháng 9 khi tình hình không được giải quyết. Đại diện Phòng Thương mại EU, ông Carlo D’Andrea, mô tả tình trạng hiện nay là “mọi thứ dịch chuyển nhưng cực kỳ, cực kỳ chậm chạp”, điểm nghẽn về nguồn cung đất hiếm đang là vấn đề lớn nhất đối với các thành viên của họ. Thậm chí có sự phân biệt ngầm khi một số công ty (đặc biệt là công ty Mỹ) dường như được cấp phép rất nhanh chỉ trong 1 – 2 ngày, trong khi nhiều công ty châu Âu phải chờ đợi đến vài tháng. Nếu đúng như vậy, điều này đặt ra nghi vấn về độ tin cậy trong cam kết của Trung Quốc với EU và khiến Brussels thêm lo ngại rằng những lời hứa tại hội nghị thượng đỉnh có thể chỉ mang tính xoa dịu nhất thời.
Tóm lại, bức tranh sau hội nghị thượng đỉnh tháng 7/2025 cho thấy: Trung Quốc về nguyên tắc đã hứa tăng tốc cấp phép xuất khẩu đất hiếm cho châu Âu, nhưng trên thực tế việc thực hiện rất hạn chế. Các hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh vẫn gây thiệt hại nghiêm trọng cho các ngành công nghiệp EU. Điều này đặt EU vào tình thế phải tìm kiếm các biện pháp đối phó quyết liệt và hiệu quả hơn, thay vì chỉ trông chờ vào thiện chí của Trung Quốc.
Tác động của việc Trung Quốc kiểm soát đất hiếm đối với châu Âu
Việc Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm đã và đang gây ra những hệ lụy tức thời và đáng kể cho nền kinh tế và công nghiệp châu Âu. Ngành ô tô, công nghệ sạch và quốc phòng, những lĩnh vực sử dụng nhiều nam châm đất hiếm và linh kiện điện tử sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Từ năm 2023 khi căng thẳng thương mại Mỹ – Trung leo thang, các hãng ô tô châu Âu đã từng trải qua tình trạng trì hoãn sản xuất và đóng cửa dây chuyền trên diện rộng sau khi Bắc Kinh lần đầu tiên áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với một số đất hiếm và nam châm, như một biện pháp trả đũa việc Mỹ tăng thuế quan. Sang năm 2025, vòng kiểm soát mới của Trung Quốc khiến tình hình tái diễn: linh kiện chứa đất hiếm cạn kiệt, nhà máy thiếu nguyên liệu, sản lượng đình trệ. Thống kê nhanh cho thấy chỉ riêng tháng 8/2025, đã có ít nhất 7 đợt các công ty EU phải ngừng sản xuất. Các nhà sản xuất xe điện, tua-bin gió “đang phải trả giá đắt” khi họ buộc tái sắp xếp lịch trình sản xuất hoặc tạm ngừng hoạt động một phần nhà máy vì thiếu nam châm hiệu suất cao dùng trong động cơ điện và máy phát điện gió.
Ngành công nghiệp bán dẫn của châu Âu cũng chịu liên lụy. Đất hiếm và các kim loại hiếm liên quan như gali, germani,… là nguyên liệu thiết yếu trong chế tạo chip và thiết bị viễn thông. Khi Trung Quốc áp đặt yêu cầu giấy phép xuất khẩu đối với các vật liệu này, các hãng sản xuất chip châu Âu lo ngại chuỗi cung ứng của họ sẽ bị “bóp nghẹt”. Thực tế, một số nhà sản xuất bán dẫn đã phải đệ đơn kiến nghị trực tiếp lên Bộ Thương mại Trung Quốc xin miễn trừ hoặc đẩy nhanh cấp phép, do lo sợ gián đoạn nguồn cung vật liệu thượng nguồn ảnh hưởng tới hoạt động nhà máy. Điều này cho thấy tính dễ tổn thương của châu Âu trong bối cảnh chuỗi cung ứng công nghệ bị vũ khí hóa. Dù không trực tiếp đối đầu như Mỹ, EU vẫn trở thành nạn nhân chịu tổn thất gián tiếp trong cuộc chiến công nghệ Mỹ – Trung.
Đặc biệt nghiêm trọng là ngành công nghiệp quốc phòng của châu Âu. Các hệ thống vũ khí hiện đại từ tên lửa, radar, xe tăng cho đến chiến đấu cơ đều sử dụng nhiều vật liệu chiến lược, trong đó có đất hiếm và các kim loại hiếm khác. Việc Trung Quốc mở rộng kiểm soát đất hiếm nhắm thẳng vào mục đích quân sự (Trung Quốc tuyên bố sẽ “tự động từ chối” mọi đơn xin xuất khẩu đất hiếm nếu được cho là phục vụ quân đội nước ngoài) được xem như rút tấm thảm dưới chân nỗ lực tái vũ trang của châu Âu. Giáo sư Daniel Fiott tại Trung tâm An ninh, Ngoại giao và Chiến lược (CSDS) cảnh báo rằng các hạn chế này có thể làm chậm trễ việc sản xuất đạn dược và hệ thống công nghệ cao của châu Âu, đúng vào lúc khối này đang nỗ lực mở rộng năng lực quốc phòng. Tương tự, nhà phân tích Joris Teer từ Viện Nghiên cứu An ninh EU (EUISS) nhận định rằng Trung Quốc đang dần giật tấm thảm dưới chân các nỗ lực tái vũ trang của châu Âu, vào đúng thời điểm tồi tệ nhất khi căng thẳng với Nga leo thang. Điều này không chỉ ảnh hưởng châu Âu mà còn có thể kìm hãm đổi mới quân sự trên toàn NATO cũng như các đối tác châu Á của phương Tây, do chuỗi cung ứng quốc phòng ngày nay mang tính liên kết cao.
Trước tình hình đó, đại diện các tập đoàn quốc phòng châu Âu đã lên tiếng thúc giục EU khẩn trương giảm phụ thuộc vào nguyên liệu quan trọng từ Trung Quốc. Hiệp hội Công nghiệp Hàng không Vũ trụ & Quốc phòng châu Âu (ASD), đại diện cho hơn 4.000 công ty (bao gồm Airbus, BAE Systems, Saab, Thales, Rheinmetall…), bày tỏ lo ngại sâu sắc và đang theo dõi sát sao tác động của các biện pháp mới từ Trung Quốc. Mặc dù một số doanh nghiệp lớn tuyên bố họ có chuỗi cung ứng tương đối ổn định với nhiều nhà cung cấp đa dạng và kho dự trữ nguyên liệu chiến lược (như Rheinmetall cho biết họ đã có kho dự phòng cho các đầu vào thiết yếu), các công ty nhỏ hơn thừa nhận nếu Trung Quốc tiếp tục siết chặt, họ sẽ phải đối mặt với chi phí tăng cao và gián đoạn sản xuất, chỉ có thể xoay xở bằng cách mua trước nguyên liệu, tìm nhà cung ứng thay thế hoặc điều chỉnh thiết kế sản phẩm để bớt phụ thuộc đất hiếm. Tóm lại, toàn bộ chuỗi cung ứng công nghiệp của châu Âu đang bị thách thức nghiêm trọng bởi việc Trung Quốc kiểm soát đất hiếm: từ xe điện, năng lượng tái tạo cho tới vi mạch và quốc phòng.
Phản ứng ngoại giao của EU: từ đối thoại thượng đỉnh tới vận động hậu trường
Trước đòn bẩy đất hiếm mà Trung Quốc đang sử dụng, EU ưu tiên phản ứng ngoại giao nhằm giảm nhiệt tình hình, tận dụng kênh đối thoại song phương để tháo gỡ vướng mắc. Ngay sau khi Trung Quốc công bố các biện pháp kiểm soát mở rộng vào đầu tháng 10/2025, Cao ủy An ninh và kinh tế thương mại EU Maros Sefcovic đã khẩn trương liên lạc với người đồng cấp Trung Quốc Vương Văn Đào. Ông Sefcovic gọi các biện pháp này là “phi lý và không thể chấp nhận được”, nhấn mạnh chúng làm tổn hại thêm các công ty châu Âu vốn đã khốn đốn vì việc chậm cấp phép xuất khẩu. Trong cuộc điện đàm ngày 17/10/2025, ông Sefcovic thẳng thắn nói với phía Trung Quốc rằng EU “không có ý định leo thang, nhưng tình hình này đang phủ bóng đen lên quan hệ song phương, do đó cần sớm có giải pháp”. Ông cũng yêu cầu tăng cường tiếp xúc, do đó, hai bên nhất trí cử một phái đoàn cấp cao Trung Quốc sang Brussels trong vài ngày tới để thảo luận trực tiếp về vấn đề đất hiếm. Việc Trung Quốc đồng ý cử đoàn sang châu Âu cho thấy Bắc Kinh ít nhiều cũng muốn xoa dịu lo ngại của EU và tránh kịch bản đối đầu công khai. Phía Trung Quốc đồng thời trấn an qua kênh ngoại giao rằng các biện pháp của họ là “hành động có trách nhiệm nhằm bảo vệ hòa bình thế giới” và Bắc Kinh sẵn sàng tăng cường trao đổi, hợp tác với mọi bên để đảm bảo an ninh, ổn định chuỗi cung ứng toàn cầu. Những tuyên bố mang tính ngoại giao này phần nào cho thấy Trung Quốc muốn định hình lại câu chuyện: họ không thừa nhận đang “vi phạm cam kết” hay “ép” châu Âu, mà muốn diễn giải rằng họ hành động vì lợi ích chung.
Ở cấp cao hơn, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng nhanh chóng đưa ra tuyên bố cứng rắn nhằm trấn an dư luận và phát tín hiệu tới Bắc Kinh. Phát biểu vào ngày 22/10/2025, bà Ursula khẳng định EU sẽ có các biện pháp “quyết đoán và khẩn trương” để tăng cường an ninh kinh tế và đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu. Bà nhấn mạnh rằng EU không thể để mình rơi vào những phụ thuộc mới và nguy hiểm. Trong những năm gần đây, các nước châu Âu đã chứng kiến điều gì xảy ra khi một quốc gia đơn lẻ nắm quyền kiểm soát nguồn cung một sản phẩm hay công nghệ trọng yếu. Lời lẽ này không chỉ ám chỉ rõ ràng đến tình cảnh hiện tại của đất hiếm, mà còn là một lời cảnh tỉnh rằng EU sẽ không khoanh tay để bị dồn vào chân tường bởi sự phụ thuộc. Bà Ursula cũng tuyên bố sẽ tích cực tham vấn lãnh đạo các nước thành viên EU và các đối tác quốc tế trong thời gian tới, bởi khủng hoảng về nguồn cung nguyên liệu thiết yếu không còn là rủi ro xa vời. Điều này cho thấy EU coi việc Trung Quốc siết đất hiếm là tình huống khẩn cấp, đòi hỏi phối hợp hành động ở cấp cao nhất cả trong nội bộ EU lẫn với các đồng minh.
Tại Brussels, chủ đề đất hiếm lập tức được đưa vào chương trình nghị sự trong các cuộc họp lãnh đạo EU. Mặc dù không có mục riêng chính thức trong lịch trình Hội nghị Thượng đỉnh EU hồi cuối tháng 10/2025, nhưng theo tiết lộ của giới ngoại giao, các nước thành viên đã âm thầm chuẩn bị thảo luận. Pháp là nước chủ động đề xuất bổ sung nội dung về đất hiếm vào tuyên bố chung của hội nghị thượng đỉnh, với sự ủng hộ của Ba Lan. Tuy sáng kiến này chưa đạt đồng thuận rộng rãi nhưng chắc chắn vấn đề sẽ được nêu ra tại bàn tròn lãnh đạo. Một quan chức EU tiết lộ: “Đây là chủ đề quan trọng mà các lãnh đạo đều ý thức”. Đức, một trong những nền kinh tế lớn tại EU, đồng thời phụ thuộc nhiều vào thương mại với Trung Quốc, cũng dự kiến nêu vấn đề đất hiếm, theo một nguồn tin quan chức Đức. Việc Berlin nhập cuộc có thể thúc đẩy các thủ đô khác nghiêm túc bàn thảo giải pháp chung. Dẫu vậy, cũng có ý kiến hoài nghi về sự nhất quán trong lập trường của Đức bởi tuy tuyên bố cứng rắn, Berlin từng bị cáo buộc “chơi trò hai mặt” với Trung Quốc vì lợi ích doanh nghiệp. Ví dụ điển hình là năm 2024 Đức phản đối áp thuế chống trợ cấp đối với xe điện Trung Quốc. Do đó, cuộc thảo luận nội bộ EU về phản ứng với Trung Quốc có thể sẽ không dễ dàng do lợi ích không đồng đều và mức độ lệ thuộc Trung Quốc khác nhau giữa các nước.
Trong khi đó, EU vẫn cố gắng duy trì kênh đối thoại mở với Bắc Kinh. Quan điểm chính thức từ Ủy ban châu Âu là “đối thoại là cách thức phù hợp và hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề này” và Brussels vẫn tập trung vào biện pháp ngoại giao thay vì vội vã coi đây là hành vi “cưỡng ép kinh tế”. Phát ngôn viên Ủy ban châu Âu từ chối bình luận liệu EU có kích hoạt công cụ chống cưỡng ép hay không, nhấn mạnh ưu tiên vẫn là tiếp tục trao đổi với Trung Quốc. Chiến lược này phản ánh sự thận trọng của EU, không muốn đẩy tình huống vào leo thang đối đầu thương mại nếu còn cơ hội giải quyết qua thương lượng. Tương tự, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và Chủ tịch EC Ursula von der Leyen được cho là đang cân nhắc chuyến thăm Trung Quốc vào cuối năm 2025 để đối thoại trực tiếp với lãnh đạo Bắc Kinh, trong đó chắc chắn vấn đề đất hiếm sẽ nằm cao trong nghị trình.
Tóm lại, về mặt ngoại giao, EU đang dùng cả “cây gậy lẫn củ cà rốt” (vừa cứng rắn, vừa mềm mỏng). Một mặt, kiên quyết nêu vấn đề qua mọi kênh (điện đàm, họp lãnh đạo, tuyên bố công khai), khẳng định sẽ hành động quyết liệt để bảo vệ lợi ích. Mặt khác, vẫn mở cửa đối thoại, cố gắng kéo Trung Quốc vào bàn thương lượng và tìm giải pháp giảm căng thẳng. Đây là bước đi hợp lý trong bối cảnh EU chưa có ngay giải pháp thay thế đất hiếm Trung Quốc và sự liên kết kinh tế sâu rộng khiến châu Âu khó áp dụng lập tức biện pháp mạnh mà không lường hết hậu quả.
Sử dụng công cụ thương mại và pháp lý: EU “ra đòn” kiềm chế Trung Quốc
Dù ưu tiên đối thoại, EU cũng song song chuẩn bị các biện pháp thương mại và pháp lý để sẵn sàng phản ứng nếu đàm phán với Bắc Kinh không mang lại kết quả. Ủy ban châu Âu – cơ quan phụ trách chính sách thương mại chung cho khối, đã được giao nhiệm vụ xây dựng một danh sách các biện pháp thương mại có thể áp dụng đối với Trung Quốc, nhằm tạo đòn bẩy trong đàm phán và bảo vệ lợi ích châu Âu. Theo tờ Bloomberg, Ủy ban sẽ hoàn tất danh sách biện pháp này vào cuối tháng 10/2025. Mặc dù chi tiết danh sách chưa được công bố (do tính nhạy cảm), nhưng các biện pháp có thể bao gồm: áp thuế hoặc hạn chế nhập khẩu đối với một số mặt hàng chiến lược từ Trung Quốc, siết đầu tư của Trung Quốc trong các lĩnh vực nhạy cảm ở châu Âu, hoặc thậm chí hạn chế xuất khẩu ngược sang Trung Quốc những sản phẩm châu Âu nắm ưu thế. Trên thực tế, một báo cáo của Hội đồng Đối ngoại châu Âu (ECFR) đã gợi ý các điểm nghẽn mà EU có thể tận dụng để gây sức ép ngược lại Bắc Kinh, chẳng hạn hạn chế bán cho Trung Quốc phụ tùng hàng không, máy quang khắc tia cực tím sâu (DUV) dùng trong sản xuất chip hoặc các sản phẩm thép đặc chủng như vòng bi chính xác cao. Đây đều là những lĩnh vực công nghiệp mà Trung Quốc còn phụ thuộc nhập khẩu từ phương Tây, do đó có thể trở thành “đòn phản công” của châu Âu nếu cần thiết.
Song song với việc chuẩn bị các biện pháp thương mại, EU cũng kích hoạt các cơ chế pháp lý mới để đối phó hành vi bị xem là cưỡng ép kinh tế từ phía Trung Quốc. Một công cụ đáng chú ý là “Công cụ chống cưỡng ép” (Anti-Coercion Instrument) mà EU đã thông qua năm 2023. Công cụ này cho phép EU áp đặt hàng loạt biện pháp đáp trả (từ thuế quan, hạn chế đầu tư, hạn chế dịch vụ, đến kiểm soát xuất khẩu hàng nhạy cảm) đối với quốc gia được kết luận là đang ép buộc kinh tế EU hoặc một nước thành viên, nhằm buộc đối phương phải rút lại hành động cưỡng ép. Trường hợp của Trung Quốc siết xuất khẩu đất hiếm hoàn toàn có thể xem xét dưới góc độ “cưỡng ép” bởi lẽ nó gây thiệt hại rõ ràng cho công nghiệp EU và nhiều ý kiến cho rằng đây là phản ứng gián tiếp của Bắc Kinh trước việc EU điều tra trợ cấp xe điện Trung Quốc hoặc trước các hạn chế công nghệ từ phương Tây. Tuy nhiên, việc kích hoạt công cụ chống cưỡng ép đòi hỏi đa số đủ lớn của 27 nước thành viên. Như đã đề cập, nội bộ EU còn phân hóa về mức độ sẵn sàng “ra đòn” với Bắc Kinh, do một số nước lo ngại lợi ích kinh tế bị ảnh hưởng. Những quốc gia có quan hệ kinh tế mật thiết với Trung Quốc (Đức, Hungary,…) có thể do dự khi bỏ phiếu, khiến ngưỡng đa số gặp trở ngại. Dù vậy, chỉ riêng sự tồn tại của công cụ này cũng đóng vai trò răn đe tâm lý nhất định đối với Bắc Kinh, bởi nó cho thấy EU đã có sự sẵn sàng nếu đàm phán thất bại.
Ngoài ra, EU có thể cân nhắc hành động pháp lý ở tầm đa phương, cụ thể là đưa tranh chấp này ra Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Như đã nêu, EU từng cùng Mỹ và Nhật thắng kiện Trung Quốc tại WTO năm 2014 về hạn ngạch đất hiếm. Hiện nay, mặc dù Trung Quốc biện minh các biện pháp mới nhằm lý do an ninh (trường hợp này thường được WTO cho phép linh hoạt hơn), EU vẫn có thể lập luận rằng Trung Quốc đang lạm dụng lý do an ninh để che đậy biện pháp bảo hộ phi pháp. Tháng 10/2023, Nhật Bản đã chính thức kiện Trung Quốc tại WTO về hạn chế xuất khẩu gali và germani (hai kim loại dùng trong chip), một động thái cho thấy tiền lệ thách thức pháp lý. EU có thể tham khảo và phối hợp với Nhật Bản cũng như Mỹ trong mặt trận pháp lý này. Tuy nhiên, WTO hiện nay đang trong tình trạng khủng hoảng (cơ quan phúc thẩm tê liệt do Mỹ ngăn bổ nhiệm thẩm phán), nên tiến trình và hiệu lực của một vụ kiện có thể không đáp ứng tính cấp bách trước mắt. Vì thế, EU dường như đang ưu tiên các công cụ tự vệ nhanh nhạy hơn trong tay mình, thay vì trông chờ giải quyết qua WTO.
Ở cấp độ chính trị cao nhất, các nhà lãnh đạo EU cũng phát đi tín hiệu sẵn sàng “cứng rắn” nếu cần. Dự thảo kết luận của Hội nghị Thượng đỉnh EU cuối tháng 10/2025 có đoạn: “Để bù đắp các hành vi thương mại không công bằng, Hội đồng châu Âu mời gọi Ủy ban hãy tận dụng tối đa các công cụ an ninh kinh tế của EU”. Ông Maros Sefcovic cũng tuyên bố: “Chúng tôi không muốn leo thang, nhưng tình hình hiện nay phủ bóng quan hệ hai bên, do đó cần khẩn trương giải quyết”, đồng thời cho biết ông sẽ tăng cường liên hệ với các đồng minh G7 để tìm biện pháp tập thể. Tinh thần chung là EU muốn tránh chiến tranh thương mại, nhưng cũng chuẩn bị “đạn dược” đầy đủ để bảo vệ mình nếu bị dồn ép.
Tóm lại, bên cạnh nỗ lực ngoại giao, EU đang phát tín hiệu răn đe thông qua chuẩn bị các biện pháp đáp trả thương mại. Đây là chiến lược “song hành”: dùng áp lực mềm của đàm phán nhưng hậu thuẫn bởi áp lực cứng của đòn bẩy kinh tế. Chiến lược này nhằm thuyết phục Trung Quốc rằng, nếu không nhượng bộ hợp lý, Bắc Kinh sẽ phải đối mặt với sự đáp trả đồng loạt và kiên quyết từ châu Âu.
Đa dạng hóa nguồn cung: Giảm phụ thuộc Trung Quốc bằng liên kết đồng minh và tìm kiếm đối tác mới
Về trung và dài hạn, giải pháp căn cơ nhất cho EU trước sức ép đất hiếm từ Trung Quốc là giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung Trung Quốc, thông qua đa dạng hóa nguồn cung toàn cầu và tăng cường tích trữ, khai thác thay thế. Nhận thức này đã được EU và các nước thành viên thúc đẩy mạnh mẽ từ sau cú sốc năm 2010, nhưng càng cấp thiết hơn trong bối cảnh hiện nay. Chủ tịch Ursula von der Leyen đã nhấn mạnh: EU phải “tránh rơi vào những phụ thuộc nguy hiểm mới”, và bà tuyên bố sẽ làm việc chặt chẽ với các lãnh đạo châu Âu và đối tác quốc tế để xây dựng liên minh chuỗi cung ứng cho các nguyên liệu thiết yếu.
Trên bình diện quốc tế, EU đang tích cực hợp tác với các đồng minh cùng chí hướng nhằm “chia sẻ gánh nặng” tách khỏi đất hiếm Trung Quốc. Một ví dụ tiêu biểu là quan hệ hợp tác EU – Nhật Bản trong lĩnh vực này. Vào tháng 7/2025, Nhật Bản và EU đã thống nhất khởi động một cơ chế đối thoại kinh tế cấp cao “2+2” với trọng tâm ban đầu là hợp tác về chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng như đất hiếm. Theo thỏa thuận, EU và Nhật sẽ xem xét các dự án liên doanh công – tư nhằm phát triển chuỗi cung ứng đất hiếm chung, cùng nhau đầu tư khai thác và tinh chế đất hiếm ở các nước thứ ba, đồng thời chia sẻ dữ liệu thị trường để tránh bị Trung Quốc lũng đoạn. Hai bên cũng bàn cách đơn giản hóa quy định và tạo điều kiện cho doanh nghiệp Nhật tham gia các dự án tài nguyên trong EU, cũng như doanh nghiệp châu Âu tiếp cận quỹ, công nghệ Nhật. Động thái này cho thấy sự gắn kết giữa các nền dân chủ công nghiệp: Nhật Bản có kinh nghiệm “thoát Trung” về đất hiếm sau khủng hoảng 2010 và giờ đây EU muốn học hỏi và hợp sức với Nhật để tăng sức nặng thương lượng cũng như chia sẻ nguồn lực.
Tương tự, EU cũng tìm đến Mỹ và các đối tác G7 khác để hình thành một mặt trận chung. Tháng 12/2022, EU đã tham gia cùng Mỹ, Canada, Úc, Nhật Bản và hơn 10 nước khác khởi xướng Đối tác An ninh Khoáng sản (Minerals Security Partnership – MSP) nhằm thúc đẩy đầu tư công – tư vào các dự án khai khoáng và chế biến khoáng sản chiến lược trên thế giới. Trong khuôn khổ MSP, EU đã phối hợp chia sẻ thông tin và đồng tài trợ cho một số dự án, chẳng hạn dự án đất hiếm ở Canada, khai thác lithium ở Argentina, hay tinh luyện cô-ban ở Zambia. Tháng 10/2025, EU còn chủ trì cuộc họp MSP tại Brussels trong Tuần lễ Nguyên liệu thô, mời cả các nước giàu tài nguyên như Kazakhstan, Namibia tham dự. Điều này cho thấy EU đang cố gắng kết nối cung – cầu trên phạm vi toàn cầu, tận dụng sức mạnh tập thể của các nền kinh tế phát triển để phản cân bằng ảnh hưởng Trung Quốc. Thậm chí, các chuyên gia gợi ý rằng phương Tây có thể xây dựng “liên minh đất hiếm” áp thuế chung với đất hiếm Trung Quốc hoặc định ra chuẩn mực đầu tư, dự trữ chung, qua đó giảm lợi thế giá rẻ mà Trung Quốc đang dùng để duy trì sự phụ thuộc của thị trường.
Bên cạnh hợp tác với đồng minh phát triển, EU cũng chủ động tiếp cận các quốc gia giàu tài nguyên ở châu Phi, Mỹ Latinh để thiết lập các đối tác chiến lược song phương về nguyên liệu thô. Trong hai năm gần đây, EU đã ký các thỏa thuận hoặc biên bản ghi nhớ về khoáng sản chiến lược với Namibia, Cộng hòa Dân chủ Congo, Zambia, Rwanda… Chẳng hạn, với Namibia, EU ký kết đối tác về chuỗi giá trị khoáng sản và hydrogen xanh, cam kết hỗ trợ đầu tư 1 tỷ euro để phát triển năng lực khai thác, tinh chế đất hiếm và các kim loại hiếm tại Namibia. Tương tự, EU đang làm việc với Chile và Argentina (những nước giàu lithium, đồng) để lồng ghép nội dung hợp tác khoáng sản vào các đàm phán thương mại hoặc đầu tư. Canada và Úc là hai quốc gia đồng minh có trữ lượng đất hiếm lớn, cũng được EU tăng cường tiếp cận. Tháng 6/2023, EU và Canada ký thỏa thuận đối tác khoáng sản, còn Úc thì có truyền thống cung cấp đất hiếm cho châu Âu thông qua công ty Lynas. Thậm chí, EU và Nhật Bản còn nhắm tới Greenland (thuộc Đan Mạch) như một nguồn đất hiếm tiềm năng, dù dự án tại đây còn vướng vấn đề môi trường và phản ứng của người dân địa phương.
Dĩ nhiên, việc đa dạng hóa nguồn cung không thể mang lại kết quả ngay lập tức, nhưng EU đã rút ra bài học là phải hành động trước khi quá muộn. Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine cũng đã phơi bày sự nguy hiểm khi phụ thuộc năng lượng Nga, hiện nay, nguy cơ tương tự hiện rõ với đất hiếm Trung Quốc. Các nỗ lực ký kết đối tác, tạo liên minh chuỗi cung ứng của EU là nhằm xây dựng một “mạng lưới an toàn”. Đồng thời, EU cũng khuyến khích các doanh nghiệp châu Âu đầu tư ra nước ngoài vào mỏ và nhà máy tinh chế. Tháng 10/2025, Ủy ban châu Âu đã chọn lọc 13 dự án chiến lược ở nước ngoài về nguyên liệu thô để hỗ trợ, trong đó có dự án đất hiếm ở Brazil và Canada. Các dự án này có thể được nhận vốn từ Quỹ Toàn cầu Gateway của EU hoặc bảo lãnh từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu, nhằm giảm rủi ro cho nhà đầu tư châu Âu tham gia.
Bên cạnh nỗ lực tìm kiếm nguồn mới, EU cũng chú trọng tăng cường tích trữ và dự phòng. Một số quốc gia thành viên như Đức, Pháp đã đề xuất ý tưởng thiết lập kho dự trữ chiến lược chung của EU cho các nguyên liệu như đất hiếm, tương tự như kho dự trữ khí đốt hay dầu mỏ. Tuy việc này còn đang nghiên cứu, nhiều công ty tư nhân đã tự xây kho nguyên liệu để cầm cự trong vài tháng nếu có cú sốc nguồn cung. Đây là biện pháp “chữa cháy” tạm thời nhưng cần thiết trong ngắn hạn, trong lúc các giải pháp dài hạn chưa kịp phát huy.
Tóm lại, đa dạng hóa nguồn cung quốc tế là mũi nhọn quan trọng trong phản ứng của EU. Cùng với Mỹ, Nhật và các đối tác, châu Âu đang dần dần bồi đắp một hệ sinh thái cung ứng đất hiếm bên ngoài Trung Quốc, qua đó từng bước “hóa giải độc chiêu” của Bắc Kinh về lâu dài.
Tăng cường năng lực tự chủ: Chiến lược phát triển nội địa và tái chế đất hiếm
Ngoài việc hướng ra bên ngoài tìm nguồn thay thế, EU cũng nhận thức rằng tự cường bên trong là yếu tố then chốt để thoát khỏi thế yếu trong cuộc chơi đất hiếm. Điều này đồng nghĩa với việc châu Âu phải xây dựng năng lực khai thác, chế biến và tái chế đất hiếm nội địa, cũng như phát triển các vật liệu thay thế để tiết giảm nhu cầu phụ thuộc. Năm 2023, EU đã đưa ra Đạo luật Nguyên liệu Thô Quan trọng (Critical Raw Materials Act – CRMA), một kế hoạch tổng thể nhằm củng cố mọi khâu của chuỗi giá trị khoáng sản chiến lược trong EU. Đạo luật này được Nghị viện châu Âu và Hội đồng EU thông qua vào đầu năm 2024, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ để giảm phụ thuộc vào các nước thứ ba.
CRMA đặt ra các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 rằng ít nhất 10% nhu cầu hàng năm của EU về mỗi nguyên liệu quan trọng sẽ được đáp ứng bằng khai thác nội địa, 40% nhu cầu được đáp ứng bằng khâu tinh chế, chế biến trong EU và 15% nhu cầu đến từ tái chế. Đồng thời, EU đặt trần giới hạn: không quá 65% lượng tiêu thụ hàng năm của EU đối với bất kỳ nguyên liệu quan trọng nào được phép phụ thuộc vào một quốc gia bên ngoài duy nhất. Riêng với đất hiếm, hiện tại con số phụ thuộc Trung Quốc lên tới khoảng 98 – 99% (gần như độc quyền), nên mục tiêu 65% là tham vọng nhưng cho thấy định hướng rõ: phải cắt giảm mạnh sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong những năm tới. Để đạt được điều này, EU huy động nhiều công cụ: đơn giản hóa thủ tục cấp phép mỏ mới, tạo quỹ đầu tư hỗ trợ dự án khai khoáng, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ tái chế nam châm và pin để thu hồi đất hiếm, cũng như tài trợ R&D để tìm vật liệu thay thế cho đất hiếm trong một số ứng dụng.
Một bước tiến gần đây minh chứng cho nỗ lực tự chủ của châu Âu là việc khánh thành nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm đầu tiên tại EU. Ngày 19/9/2025, nhà máy nam châm vĩnh cửu quy mô lớn tại Narva, Estonia đã chính thức đi vào hoạt động. Đây là dự án do công ty Neo Performance Materials (Canada) đầu tư, với sự hỗ trợ tài chính 14,5 triệu euro từ Quỹ Chuyển đổi Công bằng của EU. Nhà máy đặt mục tiêu sản xuất 2.000 tấn nam châm NdFeB mỗi năm và sẽ tăng lên 5.000 tấn trong tương lai, đủ để cung cấp cho một phần nhu cầu của ngành xe điện và điện gió châu Âu. Sự kiện này được Ủy ban châu Âu ca ngợi là một bước ngoặt cho tự chủ chiến lược của EU. Ngoài Estonia, một số dự án khác cũng đang được chuẩn bị. Ví dụ, Pháp và Đức đang nghiên cứu xây dựng nhà máy tinh luyện đất hiếm; Thụy Điển sau phát hiện mỏ đất hiếm lớn ở vùng Kiruna (đầu 2023) cũng lên kế hoạch khai thác trong thập kỷ tới.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng xây dựng năng lực nội khối sẽ cần thời gian và nỗ lực bền bỉ. Ông Daniel Fiott (CSDS) nhận xét rằng Châu Âu cần những ý tưởng táo bạo trong đầu tư vào khâu tinh chế và tái chế trong nước để giảm phụ thuộc Trung Quốc. Điều này có thể phải trả giá về môi trường, do đó không dễ cân bằng giữa mục tiêu quốc phòng và mục tiêu khí hậu. Thật vậy, khai thác và chế biến đất hiếm có tác động môi trường lớn (rác thải phóng xạ, hóa chất độc hại). Trước nay, một phần lý do châu Âu “nhường sân” cho Trung Quốc chính là vì muốn tránh gánh nặng môi trường này. Giờ đây, để tự chủ, EU có thể phải chấp nhận đánh đổi nhất định. Đây sẽ là bài toán khó: Làm sao phát triển công nghiệp đất hiếm nội địa mà không vấp phải phản đối xã hội về môi trường, cũng như đảm bảo hiệu quả kinh tế khi phải cạnh tranh với giá thành rẻ từ Trung Quốc.
Một mũi nhọn khác là đẩy mạnh tái chế và thay thế. EU có lợi thế là một nguồn lớn sản phẩm điện tử và xe cũ. Đây là những “mỏ đất hiếm” có thể thu hồi. Các chương trình nghiên cứu đang tập trung vào tái chế nam châm từ ổ cứng, động cơ, nếu quy mô đủ lớn, tái chế có thể cung cấp một phần đáng kể đất hiếm thứ cấp, giảm áp lực nhập khẩu. Đồng thời, EU tài trợ nghiên cứu vật liệu mới. Nếu đột phá công nghệ, nhu cầu đất hiếm có thể giảm trong dài hạn. Tất nhiên, các hướng này đều đang ở giai đoạn đầu và chưa thể thay thế hoàn toàn đất hiếm Trung Quốc trong trước mắt.
Nhìn chung, chiến lược nội địa hóa của EU về đất hiếm đã có định hướng rõ ràng qua CRMA và các dự án cụ thể. Nhưng khoảng trống thời gian từ nay tới khi các mục tiêu 2030 đạt được vẫn là thách thức lớn. Trong giai đoạn chuyển tiếp này, châu Âu vẫn sẽ phụ thuộc đáng kể vào Trung Quốc và do đó phải kết hợp các biện pháp ứng phó ngắn hạn (ngoại giao, thương mại) và đầu tư dài hạn vào tự chủ. Dẫu sao, việc EU thông qua CRMA và triển khai các dự án đầu tiên cho thấy một quyết tâm chính trị chưa từng có. Châu Âu không muốn lặp lại sai lầm phụ thuộc năng lượng vào Nga trong lĩnh vực đất hiếm với Trung Quốc và sẵn sàng hành động mạnh mẽ để định hình lại chuỗi cung ứng theo hướng an toàn hơn.
Đánh giá và kết luận
Cuộc đọ sức về đất hiếm giữa EU và Trung Quốc là phép thử quan trọng đối với chiến lược “giảm rủi ro” (de-risking) mà châu Âu đặt ra trong quan hệ với Bắc Kinh. Về bản chất, EU không chủ trương “tách rời” hoàn toàn khỏi kinh tế Trung Quốc, nhưng trường hợp đất hiếm cho thấy sự nguy hiểm của phụ thuộc chiến lược khi chỉ cần một quyết định từ Bắc Kinh cũng đủ làm lung lay các ngành công nghiệp mũi nhọn của châu Âu. Trung Quốc, thông qua việc kiểm soát đất hiếm, đang gửi đi thông điệp rằng họ nắm đằng chuôi và có thể gây sức ép khi cần, bất chấp đã đưa ra những lời trấn an hay cam kết tại bàn hội nghị. Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến mức độ tin cậy giữa EU và Trung Quốc. Từ phía EU, việc Bắc Kinh không thực thi đầy đủ cam kết “đẩy nhanh cấp phép xuất khẩu” sau Hội nghị tháng 7/2025 đã xói mòn lòng tin và củng cố quan điểm cứng rắn rằng châu Âu phải tự bảo vệ mình.
Phản ứng của EU cho đến nay cho thấy một cách tiếp cận đa tầng, linh hoạt: kết hợp ngoại giao song phương, phối hợp đa phương với đồng minh, sử dụng công cụ pháp lý – thương mại và chiến lược phát triển dài hạn. Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc cảnh báo rằng động thái của Trung Quốc về đất hiếm có thể đẩy căng thẳng thương mại leo thang và họ kêu gọi duy trì đối thoại để bảo đảm dòng chảy đất hiếm sang châu Âu không bị gián đoạn. Thông điệp này phản ánh tâm trạng chung của giới doanh nghiệp: họ muốn EU cứng rắn nhưng không muốn “đoạn tuyệt” với Trung Quốc, bởi lợi ích kinh tế đan xen rất lớn.
Hiệu quả các biện pháp của EU sẽ cần thời gian để kiểm chứng. Về ngắn hạn, Trung Quốc có thể nhượng bộ nhỏ nhằm xoa dịu EU và tránh một cuộc chiến thương mại toàn diện. Thực tế, dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy xuất khẩu nam châm đất hiếm (trong đó có sang châu Âu) đã tăng vọt từ tháng 6/2025, sau khi Trung Quốc đạt thỏa thuận với Mỹ và EU về đối thoại. Điều này ám chỉ Bắc Kinh có điều tiết “lỏng – chặt” linh hoạt tùy diễn biến đàm phán. EU, nếu thể hiện lập trường đoàn kết và sẵn sàng đáp trả, có lẽ sẽ khiến Bắc Kinh cân nhắc thận trọng hơn. Tuy nhiên, nếu Trung Quốc vẫn kiên quyết sử dụng đất hiếm làm đòn bẩy mặc cho EU phản đối, quan hệ hai bên sẽ bước vào giai đoạn căng thẳng mới. Khi đó, EU có thể buộc phải triển khai các biện pháp cứng để bảo vệ lợi ích, dẫn đến nguy cơ đáp trả từ Trung Quốc. Kịch bản xấu nhất là một vòng xoáy trả đũa lẫn nhau, gây tổn hại kinh tế cho cả hai, trong đó châu Âu có thể chịu thiệt hại lớn hơn do chưa kịp tìm nguồn cung thay thế hoàn toàn.
Ở tầm chiến lược, cuộc khủng hoảng đất hiếm này là “hồi chuông báo thức” nữa để EU đẩy nhanh điều chỉnh chiến lược với Trung Quốc. Nó củng cố lý do để EU thực hiện chính sách “derisking” mà bà Ursula von der Leyen đã đề xướng. EU có thể sẽ cứng rắn hơn trong việc sàng lọc đầu tư Trung Quốc, đồng thời tích cực xây dựng liên minh với các nước có cùng mối lo ngại về Trung Quốc để hình thành mạng lưới cung ứng mới. Sự kiện này cũng đặt ra bài toán cho chính sách công nghiệp EU: làm sao cân bằng giữa tính hiệu quả kinh tế ngắn hạn (thường thì nguồn cung từ Trung Quốc rẻ hơn) và tính bền vững an ninh dài hạn (nguồn cung đa dạng hơn nhưng có thể đắt hơn). Nhiều khả năng, EU sẽ phải chấp nhận việc trả giá cao hơn cho nguyên liệu để đổi lấy an toàn chuỗi cung ứng. Đây là sự đánh đổi cần thiết, bởi như bà Ursula cảnh báo, cái giá của phụ thuộc một chiều cuối cùng còn đắt hơn nhiều.
Tóm lại, EU đang ứng phó một cách toàn diện và quyết liệt trước việc Trung Quốc kiểm soát đất hiếm bất chấp cam kết đã đưa ra. Từ mặt trận ngoại giao (hội đàm, thượng đỉnh, tuyên bố chính trị) đến mặt trận thương mại – pháp lý (danh sách biện pháp, dọa sử dụng công cụ chống cưỡng ép, tiềm năng kiện WTO) và các chiến lược dài hạn (đa dạng hóa nguồn cung, tự chủ nội địa thông qua đạo luật và dự án cụ thể), có thể thấy châu Âu đang huy động mọi nguồn lực để giảm thế yếu và tăng thế chủ động. Cuộc đối đầu đất hiếm với Trung Quốc sẽ còn tiếp diễn, nhưng một điều rõ ràng là EU đã thức tỉnh trước “điểm nghẽn chiến lược” này và không còn kỳ vọng vào những lời hứa suông. Thay vào đó, châu Âu đang dần xây dựng cho mình một vị thế vững chắc hơn, sẵn sàng cho một kỷ nguyên mà cạnh tranh địa chính trị và kinh tế đan xen, nơi đất hiếm và các nguyên liệu quan trọng khác trở thành “tài sản chiến lược” quyết định cán cân quyền lực./.
Tác giả: Nguyễn Phương Ngân
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
Biju, J., & Desai, P. (2025, July 17). Japan, EU to explore joint rare earths procurement, Nikkei reports. Reuters. Retrieved November 14, 2025, from https://www.reuters.com/world/china/japan-eu-explore-joint-rare-earths-procurement-nikkei-reports-2025-07-17/
Chu, M. M., & Freed, J. (2025, September 16). EU firms brace for more shutdowns due to China rare earth controls despite summit promise. Reuters. Retrieved November 14, 2025, from https://www.reuters.com/world/china/eu-firms-brace-more-shutdowns-due-china-rare-earth-controls-despite-summit-2025-09-17/
Corlin, P. (2025, October 21). EU Commission calls for no escalation with China over rare earths. Euronews.com. Retrieved November 14, 2025, from https://www.euronews.com/business/2025/10/21/european-commission-calls-for-no-escalation-with-china-over-rare-earths
Corlin, P. (2025, October 27). Why is China restricting rare earth exports and will the EU respond? Euronews.com. Retrieved November 14, 2025, from https://www.euronews.com/business/2025/10/27/why-is-china-restricting-rare-earth-exports-and-how-will-the-eu-respond
Corlin, P., Liboreiro, J., & Murray, S. (2025, October 22). EU countries mull response to China’s squeeze on rare earths. Euronews.com. Retrieved November 14, 2025, from https://www.euronews.com/my-europe/2025/10/22/eu-countries-mull-response-to-chinas-squeeze-on-rare-earths
European Council. (2025, July 24). 25th EU-China summit – EU press release. European Council. https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2025/07/24/25th-eu-china-summit-eu-press-release/
Inforegio – EU funded Europe’s largest rare-earth magnet factory opens in Narva, Estonia. (2025, September 19). European Commission. Retrieved November 14, 2025, from https://ec.europa.eu/regional_policy/whats-new/newsroom/19-09-2025-eu-funded-europe-s-largest-rare-earth-magnet-factory-opens-in-narva-estonia_en
Nardelli, A., Valero, J., Rudnitsky, J., & Doyle, G. (2025, October 22). EU Prepares Trade Options to Counter China Rare Earth Curbs. Bloomberg.com. Retrieved November 14, 2025, from https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-10-22/eu-prepares-trade-options-to-counter-china-rare-earth-curbs
Soler, P. (2025, October 14). Defence industry warns EU to ‘urgently’ curb dependence on rare earths. Euronews.com. Retrieved November 14, 2025, from https://www.euronews.com/my-europe/2025/10/14/defence-industry-warns-eu-to-urgently-curb-dependence-on-key-raw-materials
