Mùa thu năm 2025 đã đánh dấu một giai đoạn mới của cuộc khủng hoảng chính trị ở Pháp. Đầu tiên, Chính phủ của ông François Bayrou đã từ chức sau chưa đầy một năm nắm quyền, và sau đó, Thủ tướng đương nhiệm Sébastien Lecornu chỉ có thể thành lập nội các sau lần thử thứ hai, suýt chút nữa đã không tránh khỏi cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm tức thì từ phe đối lập cánh tả và cánh hữu. Giữa bối cảnh xáo trộn nội các và tình hình kinh tế – xã hội phức tạp, uy tín của Tổng thống Emmanuel Macron, theo một số đánh giá, đã giảm xuống 14%, mức thấp kỷ lục trong suốt những năm ông cầm quyền. Thêm vào bầu không khí hỗn loạn đang diễn ra là việc cựu Tổng thống Nicolas Sarkozy bị tống giam (trường hợp đầu tiên trong lịch sử nền Cộng hòa thứ Năm với một nhân vật có địa vị cao như vậy), cùng với vụ cướp bảo tàng Louvre, đã tạo ra một làn sóng bình luận về sự kém hiệu quả của các thể chế nhà nước. Với việc cả ngành hành pháp và lập pháp gần như tê liệt, đất nước rơi vào tình thế mà sự phân bố lực lượng không chỉ không rõ ràng cho năm tiếp theo mà còn cả cho những tuần sắp tới, và trong khi một số lực lượng chính trị đòi hỏi các giải pháp triệt để, những lực lượng khác lại hy vọng giành được lợi thế chiến thuật ngay tại thời điểm này.
Thuyền trưởng và con tàu
Những lý giải cho cuộc khủng hoảng hiện tại dễ dàng được tìm thấy ở nhiều khía cạnh. Một mặt, có thể phân tích từ góc độ lịch sử về sự tan rã của nhà nước và chủ quyền Pháp, trong đó chính trị thực tế đã được thay thế bằng một vở kịch tồi tệ với các diễn viên thay đổi liên tục. Mặt khác, một luận điểm phổ biến là về sự biến đổi của xã hội Pháp, thay vì là một cơ chế thống nhất như trước đây, giờ đây là một cấu trúc xã hội phân mảnh, không thể quản lý theo phong cách tập trung, mạnh mẽ nữa. Mặt thứ ba, dễ bị cám dỗ khi chỉ ra cảm giác bi quan, sự suy tàn lan rộng (“déclinisme”), đã bao trùm công dân Pháp cùng với sự mất lòng tin vào bất kỳ chính trị gia và cơ quan quyền lực nào nói chung, bất chấp sự hài lòng tương đối với điều kiện sống của bản thân. Tất cả những giả thuyết này đều đúng theo cách riêng của chúng và không mâu thuẫn lẫn nhau, tuy nhiên, cần phải bổ sung thêm một yếu tố khác – yếu tố cá nhân, bởi lẽ chế độ Cộng hòa thứ Năm đòi hỏi người đứng đầu phải nắm giữ mọi sợi dây điều hành đất nước.
Thật vậy, tình hình chính trị hiện tại có lẽ sẽ ít rối ren hơn, nếu không có quyết định của Tổng thống Emmanuel Macron vào tối ngày 9 tháng 6 năm 2024 về việc giải tán hạ viện quốc hội và tổ chức bầu cử sớm.
Động cơ thực sự thúc đẩy Tổng thống đưa ra bước đi này có lẽ sẽ trở thành một trong những bí ẩn lớn nhất trong nhiệm kỳ của ông và sau này sẽ được thảo luận trong hồi ký của một thành viên nào đó trong chính quyền Điện Élysée. Bởi lẽ vào thời điểm đó, vị thế của đội ngũ cầm quyền dễ dàng hơn rất nhiều so với hiện tại: từ năm 2022, những người theo Tổng thống Macron nắm giữ thế đa số, dù chỉ là tương đối; cải cách lương hưu gây tranh cãi đã được triển khai thành công, phá vỡ sự phản kháng của công chúng; và vị trí Thủ tướng thuộc về ông Gabriel Attal, một người trẻ tuổi và nổi tiếng với tiềm năng kế nhiệm Tổng thống Macron. Giả thuyết thuyết phục nhất về lý do Tổng thống đột ngột muốn thay đổi mọi thứ vào mùa hè năm 2024 nằm ở kết quả cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu, nơi phe cực hữu Tập hợp Quốc gia – Rassemblement National (RN) đã giành chiến thắng thuyết phục tại Pháp. Về mặt hình thức, không có gì bắt buộc người đứng đầu nhà nước phải tính đến kết quả của chiến dịch châu Âu trong bối cảnh trong nước; hơn nữa, vào năm 2014 và 2019, cánh hữu đã đạt được kết quả cao nhưng không dẫn đến bất kỳ sự xáo trộn nào. Tuy nhiên, chủ nhân Điện Élysée, là một người theo chủ nghĩa châu Âu kiên định, có lẽ đã coi kết quả này là một cuộc tấn công cá nhân nhắm vào mình. Quyết định tổ chức bầu cử sớm Quốc hội cho thấy mong muốn giành lại thế chủ động, thổi bùng nỗi sợ hãi của người dân trước mối đe dọa từ phe cực hữu và qua đó củng cố vị thế của chính mình so với năm 2022.
Như đã biết, những sự kiện tiếp theo đã minh họa rõ ràng câu nói phổ biến “cái tốt nhất là kẻ thù của cái tốt“. Các lực lượng mới trong quốc hội trở thành thế chân vạc với ba khối có số lượng gần như ngang nhau – cánh tả, cánh hữu và trung dung. Khối trung dung, sau khi mất vị trí dẫn đầu, buộc phải cân bằng giữa hai cánh, cố gắng tìm kiếm nguồn lực cho các liên minh tình huống ở đây và ở đó. Phe đối lập lại có cơ hội liên tục gây áp lực lên chính quyền thông qua mối đe dọa bỏ phiếu bất tín nhiệm. Chính phủ của ông Michel Barnier (tháng 9 – tháng 12 năm 2024), được thành lập sau các cuộc đàm phán hậu trường kéo dài, đã bị bỏ phiếu bất tín nhiệm, do không thuyết phục được các đối thủ về sự cần thiết phải thắt chặt chi tiêu công trong khuôn khổ dự thảo ngân sách năm 2025. Nội các của ông François Bayrou (tháng 12 năm 2024 – tháng 9 năm 2025) trụ được lâu hơn một chút nhờ vào việc kéo dài một cách máy móc các thông số ngân sách chính từ giai đoạn trước sang năm mới. Tuy nhiên, những nỗ lực thảo luận các vấn đề thực chất – tổ chức “hội nghị kín” kéo dài bốn tháng với các công đoàn và doanh nghiệp về số phận của cải cách lương hưu – đã không mang lại kết quả nào. Nhận thấy nguy cơ bị bỏ phiếu bất tín nhiệm khi thảo luận ngân sách năm 2026, ông Bayrou đã đẩy nhanh tiến trình và vào đầu mùa thu đã đưa ra bỏ phiếu “câu hỏi về sự ủng hộ” của ông, điều đương nhiên là không nhận được từ đa số nghị sĩ.
Cuối cùng, ông Sébastien Lecornu, người kế nhiệm, trước đây giữ chức Bộ trưởng Bộ Lực lượng Vũ trang, đã mất gần một tháng để thành lập chính phủ, và cuối cùng đã trình diện công chúng một nội các mà hầu hết các nhân sự đều lặp lại nội các trước. Hơn nữa, Thủ tướng mới còn dự định để Bộ Quốc phòng cho một trong những nhân vật chủ chốt của phe theo Tổng thống Macron, cựu Bộ trưởng Kinh tế và Tài chính Bruno Le Maire, một người gây nhiều sự khó chịu. Ông dường như đã tính toán rằng bước đi này sẽ trót lọt. Nhưng những lời đe dọa mới về việc bỏ phiếu bất tín nhiệm (“thiếu điều kiện” để bắt đầu làm việc) đã buộc ông Lecornu phải từ chức vào sáng ngày 6 tháng 10, để rồi vài ngày sau lại quay lại vị trí này, nhưng với một đội ngũ ít gây tranh cãi hơn. Ngày 14 tháng 10, ông đã có bài phát biểu chương trình trước các nghị sĩ, trong đó ông đưa ra một số nhượng bộ, bao gồm việc đóng băng cải cách lương hưu cho đến năm 2028. Điều này vừa lòng những người cánh tả ôn hòa, những người đã không bỏ phiếu thuận cho một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm khác hai ngày sau đó, cho phép nội các “Lecornu-II” tạm thời vẫn còn trên mặt nước (271 phiếu thuận cho việc bất tín nhiệm, trong khi cần 289 phiếu).
Trong khi đó, Tổng thống, người mà quyết định của ông đã khởi động chuỗi sự kiện này, lại thể hiện thái độ xa cách đáng kinh ngạc với những gì đang diễn ra, chỉ có thể so sánh với sự ngoan cố chính trị đáng ghen tị của ông. Người đứng đầu nhà nước, người từng bắt đầu nhiệm kỳ với hình ảnh của một Thần Jupiter toàn năng, chưa bao giờ công khai đứng ra bảo vệ các Thủ tướng của mình, thực tế là sử dụng họ như một cột thu lôi. Trong khi đất nước đang tranh cãi về cải cách lương hưu và ngân sách, và phong trào cực tả “Chúng ta hãy chặn mọi thứ” xuống đường, Tổng thống vẫn chuyên tâm tỏ ra quan tâm đến những vấn đề khác – công nhận Palestine, đưa hài cốt của Bộ trưởng Tư pháp Robert Badinter, người đã bãi bỏ án tử hình vào năm 1981 vào Điện Panthéon, v.v… Điều quan trọng nhất là, khi chỉ bổ nhiệm các đại diện từ khối trung dung vào vị trí Thủ tướng, Tổng thống Macron đã hết lần này đến lần khác từ chối phe đối lập tiếp cận quyền lực, mặc dù trong tình hình hiện tại, “đồng tồn tại” (cohabitation) sẽ là một bước đi hợp lý. Ở mỗi vòng xoáy, đường lối này lại càng trở nên cứng rắn hơn: nếu Thủ tướng khủng hoảng đầu tiên là ông Michel Barnier, đại diện của Đảng Cộng hòa, có chung hệ tư tưởng nhưng lại hơi tách biệt với phe Tổng thống Macron, thì người thứ hai là ông François Bayrou, lãnh đạo Phong trào Dân chủ trung dung, luôn trung thành, còn người thứ ba là ông Sébastien Lecornu, một thành viên trong vòng tròn thân cận nhất của Tổng thống, người do ông đề cử. Bằng cách xáo trộn nội các, người đứng đầu nhà nước đã cố gắng trì hoãn tối đa một cuộc bầu cử quốc hội khác (trong đó phe Tổng thống Macron chắc chắn sẽ nhận được kết quả thậm chí còn tệ hơn năm 2024), đồng thời loại trừ hoàn toàn việc chính ông từ chức sớm.
Thái độ này đã nhanh chóng được người dân đánh giá đúng mức. Ngoài việc phá kỷ lục về mức độ phổ biến thấp, con số 70% là rất quan trọng – đây chính là số lượng người được hỏi, theo cuộc thăm dò tháng 10 của trung tâm Odoxa, mong muốn người đứng đầu từ chức sớm (+16% so với một năm trước). Nếu trước đây, chỉ có ông Jean-Luc Mélenchon cực tả phát triển chủ đề này, và các chính trị gia chính thống kiềm chế bình luận, thì giờ đây điều cấm kỵ cũ đã bị loại bỏ: một cựu Thủ tướng khác (2017–2020), ông Édouard Philippe trung dung, cũng đã kêu gọi cựu sếp của mình từ chức. Ý tưởng giải tán Quốc hội một lần nữa nhận được sự ủng hộ tương đương 60%. Nhìn chung, điều này cho phép giả định rằng công dân muốn giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị càng sớm càng tốt bằng mọi cách. Bản thân Tổng thống, người ngụ ý rằng sự bất ổn hiện tại không phải do ông, mà là do các lực lượng chính trị khác không thể hiện sự sẵn lòng thỏa hiệp cần thiết, lại muốn tiếp tục.
Đối đầu chính trị
Tám năm trước, khi Tổng thống Emmanuel Macron lần đầu lên nắm quyền, một trong những khẩu hiệu trong nhiệm kỳ mới bắt đầu của ông là mở ra “thế giới mới” của chính trường Pháp. Điều này được hiểu là sự tái cấu trúc hoàn toàn không gian chính trị – đảng phái, dẫn đến sự kết thúc của sự phân chia cũ giữa cánh tả và cánh hữu, các lực lượng chính thống trước đây sẽ chấm dứt tồn tại và hòa nhập vào chủ nghĩa trung dung thống trị, và các đảng phái nói chung với tư cách là các đơn vị hoạt động sẽ không cần thiết lắm đối với xã hội. Ban đầu, mọi thứ trông đúng như vậy: chính quyền đã thay thế thành công cuộc đấu tranh giữa các đảng bằng các hình thức riêng của mình (như “các cuộc tranh luận toàn quốc” năm 2019), và phe đối lập ở cả hai cánh đều chìm trong khủng hoảng nội bộ và không thể đưa ra bất kỳ giải pháp thay thế rõ ràng nào.
Tuy nhiên, theo thời gian, “thế giới cũ” ngày càng tự khẳng định về sự hiện diện của mình. Hồi chuông cảnh báo đầu tiên đối với Điện Élysée vang lên trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2022, khi các lực lượng cánh tả lần đầu tiên sau một thời gian dài đã hợp nhất thành một liên minh rộng lớn – Liên minh Sinh thái và Xã hội Nhân dân Mới (NUPES), làm phức tạp cuộc sống của những người theo Tổng thống Macron và tước đi thế đa số tuyệt đối của họ. Sau đó, vào năm 2024, trong khi Tổng thống Macron tính toán rằng quyết định giải tán quốc hội sớm của mình sẽ khiến mọi người bất ngờ, họ đã giữ được sự thống nhất hàng ngũ, dưới biểu ngữ Mặt trận Nhân dân Mới (NNF), và tổng cộng giành được nhiều ghế nhất. Song song đó, Tập hợp Quốc gia (R.N) củng cố vị thế là lực lượng thống trị ở cánh hữu: đảng của bà Marine Le Pen và ông Jordan Bardella, ngay cả khi chịu áp lực truyền thông mạnh mẽ và hệ thống bầu cử đa số không thuận lợi, đã hai lần phá kỷ lục về số lượng nghị sĩ của mình (lần lượt là 89 và 143). Cuối cùng, Đảng Cộng hòa trung hữu bắt đầu có dấu hiệu hồi sinh, và một phần trong số họ thậm chí đã được phép tham gia chính phủ vào mùa thu năm 2024. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Bruno Retailleau đặc biệt tích cực, nhờ những tuyên bố cứng rắn về vấn đề nhập cư và Algeria, đã giành được đủ uy tín để kiểm soát toàn bộ đảng.
Nói cách khác, vì không thể xây dựng hoàn toàn “thế giới mới” của mình, những người theo Tổng thống Macron phải đối mặt với nhu cầu phải thỏa hiệp bằng cách này hay cách khác với “thế giới cũ“. Chiến thuật chính của Điện Élysée đã trở thành việc xây dựng một liên minh hỗn tạp ở trung tâm của phổ chính trị, trải dài từ Đảng Cộng hòa ở cánh hữu đến những thành viên ôn hòa nhất của phe cánh tả (đảng Xã hội). Trong khi đó, phe đối lập cực đoan ở cả hai phía – Tập hợp Quốc gia (R.N) ở cánh hữu và Nước Pháp Bất khuất của ông Jean-Luc Mélenchon ở cánh tả – được lên kế hoạch giữ trong tình trạng bị cô lập, loại khỏi mọi thỏa thuận và quy trình ra quyết định. Điều thú vị là sự kết hợp này, được gọi là “nền tảng chung” (socle commun), đã trải qua hai giai đoạn phát triển. Giai đoạn đầu tiên (tháng 9 năm 2024 – tháng 10 năm 2025) được đặc trưng bởi việc đặt cược rõ rệt hơn vào Đảng Cộng hòa và số phiếu của họ trong quốc hội; giai đoạn thứ hai (từ tháng 10 năm 2025) khác biệt bởi sự xoay trục sang Đảng Xã hội, những người đã nhận được sự nhượng bộ về cải cách lương hưu, và theo đó, Đảng Cộng hòa trung hữu chính thức không tham gia nội các “Lecornu-II” ngoài một vài kẻ bất đồng.
Điều quan trọng cần lưu ý là các lực lượng chính trị khác không phản ứng một chiều với đường lối của Điện Élysée, và điều này phần lớn tạo ra ít nhất một khoảng không gian để Tổng thống Macron và ông Sébastien Lecornu xoay xở. Chẳng hạn, bên trong Mặt trận Nhân dân Mới (NNF), bất chấp sự thống nhất bên ngoài vào năm 2022 và 2024, hiện không có quan điểm rõ ràng về việc phải làm gì tiếp theo. Đảng Xã hội đã sẵn sàng thỏa hiệp với Tổng thống, hiểu rằng giờ đây họ nắm giữ “cổ phần vàng” – khả năng ảnh hưởng đến các ưu tiên tiếp theo của nhánh hành pháp (trong bối cảnh thảo luận ngân sách năm 2026). Do đó, chính phần này của khối cánh tả không còn quá quan tâm đến việc giải tán quốc hội lần thứ hai và tổ chức bầu cử mới như một tháng trước, mặc dù cơ hội cải thiện kết quả năm 2024 dường như vẫn còn. Đảng Cộng sản bác bỏ rõ ràng các thỏa thuận với Điện Élysée và yêu cầu bầu cử; Đảng Xanh kêu gọi không bầu cử mà là bổ nhiệm một Thủ tướng cánh tả. Lực lượng đông đảo nhất, Nước Pháp Bất khuất, đặt vấn đề cứng rắn nhất, cho rằng không chỉ cần lật đổ nội các mới nhất và tổ chức chiến dịch bầu cử quốc hội sớm, mà còn phải phế truất Tổng thống Macron, qua đó làm cho chế độ Cộng hòa thứ Năm hoàn toàn sụp đổ. Bằng cách theo đuổi một đường lối cố ý triệt để, ông Jean-Luc Mélenchon và những người ủng hộ ông tự thể hiện mình là phe đối lập thực sự duy nhất đối với chủ nghĩa Tổng thống Macron ở cánh tả, điều này cùng với sự phổ biến và uy tín cá nhân của lãnh đạo sẽ tạo nên hành trang của họ trước cuộc đua tổng thống năm 2027.
Ở cánh hữu, không có sự bất đồng quan điểm tương tự, vốn có lợi cho chính quyền, nhưng cũng có đủ các vấn đề nội bộ. Đặc biệt, Đảng Cộng hòa tiếp tục trải qua sự mất phương hướng: sự tham gia tạm thời vào phe Tổng thống Macron đã tước đi vẻ ngoài đối lập của đảng, đồng thời nó kéo dài không lâu và không có kết quả. Cử tri trung hữu, vốn đã khá ít ỏi, bị mất tinh thần bởi vụ án chống lại cựu Tổng thống Nicolas Sarkozy và vụ án mới chống lại Bộ trưởng Bộ Văn hóa Rachida Dati, người lẽ ra đã có lợi thế xuất phát tốt trong cuộc đua giành ghế thị trưởng Paris vào năm 2026. Ý tưởng về một liên minh của các lực lượng cánh hữu – tức là Đảng Cộng hòa và những người theo bà Marine Le Pen, với vai trò thứ yếu rõ ràng hơn cho Đảng Cộng hòa – đang ngày càng phổ biến. Ngược lại, Tập hợp Quốc gia (R.N.), so với tất cả các lực lượng khác, trông mạnh mẽ nhất: không có sự chia rẽ nội bộ nghiêm trọng nào trong tổ chức, các nhà lãnh đạo vượt xa tất cả về mức độ ủng hộ (cả bà Le Pen và ông Jordan Bardella đều có thể nhận được hơn một phần ba số phiếu bầu trong vòng đầu tiên của cuộc bầu cử tổng thống), chiến lược “bình thường hóa” dần dần phe cực hữu đang mang lại kết quả. Ở giai đoạn hiện tại, Tập hợp Quốc gia (R.N) yêu cầu ít nhất một trong hai điều: hoặc giải tán quốc hội lần thứ hai, hoặc Tổng thống từ chức, hiểu rằng họ sẽ là ứng cử viên được yêu thích trong bất kỳ cuộc bầu cử nào. Nếu bà Marine Le Pen không thể lãnh đạo đảng vì bản án liên quan đến vụ án trợ lý trong Nghị viện châu Âu, thì người kế nhiệm trẻ tuổi ông Jordan Bardella sẽ giành chiến thắng, sử dụng sự hướng dẫn và giúp đỡ của bà từ hậu trường.
Tuy nhiên, việc có một lựa chọn dự phòng mạnh mẽ cũng đặt ra mối đe dọa chính cho Tập hợp Quốc gia (R.N.). Phe cực hữu hiện đang ở trong một tình huống rất giống với những người theo De Gaulle vào đầu những năm 1990, khi họ cũng có hai ứng cử viên mạnh – ông Jacques Chirac và ông Édouard Balladur. Khi đó, không ai hy sinh tham vọng cá nhân của mình, khiến họ cản trở lẫn nhau trong cuộc bầu cử năm 1995, và ghế tổng thống suýt rơi vào tay ông Lionel Jospin cánh tả. Kịch bản này có thể xảy ra vào năm 2027, nếu bà Marine Le Pen có quyền chính thức ra tranh cử, và ông Jordan Bardella lặp lại sai lầm của ông Balladur và thách thức sếp của mình; kết quả là đảng sẽ bị xé thành nhiều mảnh. Tuy nhiên, ngay cả khi ông Bardella trở thành ứng cử viên duy nhất của Tập hợp Quốc gia (R.N.), chiến thắng của ông vẫn chưa được đảm bảo. Bản thân sự trẻ tuổi khó có thể được coi là một lập luận thuyết phục, đặc biệt là sau Tổng thống Macron, người cũng nhấn mạnh yếu tố này. Ở Pháp, một quốc gia có truyền thống đại học mạnh mẽ, nhiều cử tri chắc chắn sẽ cảm thấy khó chịu với việc ông chưa hoàn thành giáo dục đại học; những người ủng hộ việc hạn chế nhập cư có thể lo ngại về nguồn gốc Italia-Algeria của ứng cử viên. Cuối cùng, không rõ ông Bardella sẽ đối phó thế nào với chiến thuật “mặt trận cộng hòa” (liên minh tình huống theo nguyên tắc “tất cả chống lại cực hữu“). Năm 2024, khi phe cánh tả và trung dung chia nhau các khu vực bầu cử một cách chiến thuật trước vòng hai, ông đã không tìm được cách đáp trả, khiến giấc mơ về vị trí thủ tướng phải hoãn lại.
Bức tranh hỗn loạn trong tất cả các lực lượng chính trị chủ chốt của đất nước được hoàn thiện bởi những biến động nội bộ ngay cả trong phe ủng hộ Tổng thống. Cụ thể, như đã đề cập ở trên, ông Édouard Philippe đã tách mình khỏi Tổng thống Macron, lực lượng chính trị “Chân trời” của ông mặc dù vẫn là một phần của liên minh cầm quyền, nhưng lại hành xử ngày càng độc lập. Cựu Thủ tướng đã tuyên bố ý định tranh cử tổng thống tiếp theo vào giữa năm 2024, và dường như đã quá vội vàng: mức ủng hộ thoải mái hơn 20% khi bắt đầu, giờ đã giảm xuống còn 15–16%. Rõ ràng, chính mong muốn ngăn chặn sự sụt giảm của bản thân đã gây ra tuyên bố gần đây của ông về việc Tổng thống Macron từ chức sớm. Ông Gabriel Attal, hiện là Tổng thư ký đảng Phục hưng của Tổng thống Macron, cũng đang thăm dò theo cùng hướng. Từng là người trung thành nhất trong số những người trung thành, ông đã nhấn mạnh rằng mình “không còn hiểu” các quyết định của người đứng đầu. Trong bối cảnh đó, câu hỏi về ứng cử viên tiềm năng của chính quyền vào năm 2027 vẫn còn bỏ ngỏ, mặc dù ông Sébastien Lecornu cũng đang có cơ hội của mình. Theo các cuộc thăm dò mới nhất, hình ảnh của ông hiện được lòng các cử tri trung tả, gắn liền với “sự khiêm tốn” và “tìm kiếm sự thỏa hiệp”, trái ngược với sự xa cách và kiêu ngạo của Tổng thống Macron.
Tương lai mù mịt
Rõ ràng, trong những tháng tới, đặc điểm chính của đời sống chính trị Pháp sẽ vẫn là sự không chắc chắn. Xem xét cách các sự kiện đã diễn ra từ mùa hè năm 2024, việc dự đoán các bước ngoặt tiếp theo của câu chuyện ngày càng trở nên khó khăn hơn; hơn nữa, cuộc đua tổng thống năm 2027, như thường lệ, chắc chắn sẽ phát triển theo logic riêng của nó, mặc dù chịu ảnh hưởng của những gì đang xảy ra hiện nay. Tuy nhiên, có vẻ cần thiết phải chỉ ra một số sự kiện có thể xảy ra với mức độ xác suất khác nhau.
Kịch bản 1. Tổng thống Macron từ chức sớm. Lựa chọn Tổng thống từ bỏ chức vụ nên được coi là một giải pháp thay thế cực kỳ khó xảy ra, mặc dù không thể loại trừ hoàn toàn khả năng này. Thủ tục luận tội, do Nước Pháp Bất khuất khởi xướng, không có cơ hội thành công thực tế, vì nó phải nhận được sự ủng hộ của đa số đủ điều kiện của các nghị sĩ, điều mà trong điều kiện hiện tại không thể đạt được. Do đó, nếu không có mong muốn của chính người đứng đầu nhà nước, không thể làm được gì ở đây, và ông đã nhiều lần cho thấy rằng ông không có ý định nhượng bộ áp lực từ bên ngoài, cũng như chia sẻ quyền lực với bất kỳ ai trước thời hạn. Khó có thể tưởng tượng những yếu tố nào có thể thúc đẩy ông thay đổi quan điểm, vì những trục trặc trong hoạt động của các nhánh quyền lực khác chỉ củng cố niềm tin của ông về sứ mệnh của chính mình là người bảo đảm duy nhất cho hoạt động của các thể chế nhà nước. Hơn nữa, việc tuyên bố từ chức, về lý thuyết, nên gắn liền với một sự kiện chính trị đặc biệt lớn – chẳng hạn như một cuộc trưng cầu dân ý bị thua (như Charles de Gaulle đã làm vào năm 1969), nhưng việc tổ chức nó vào năm 2026, một năm trước cuộc đua tổng thống tiếp theo, hầu như không thích hợp. Đồng thời, việc thay đổi Tổng thống sẽ không tự động giải quyết cuộc khủng hoảng: người đứng đầu mới sẽ phải đối phó với chính quốc hội bị chia rẽ này (trừ khi giải tán nó ngay ngày sau khi lên nắm quyền). Theo đó, yếu tố của người đứng đầu nhà nước hiện tại vẫn sẽ không thay đổi trong tương lai gần.
Kịch bản 2. Nội các “Lecornu-II” từ chức vào cuối năm 2025 – đầu năm 2026 hoặc mùa xuân năm 2026. Khả năng chấm dứt công việc khá nhanh chóng của chính phủ đương nhiệm được coi là một lựa chọn có xác suất cao hơn nhiều, điều này có thể xảy ra ngay trong những tuần tới (trong trường hợp các cuộc đàm phán ngân sách sụp đổ), hoặc vào mùa xuân năm sau. Trong trường hợp thứ hai, mốc giới hạn sẽ là cuộc bầu cử địa phương (ngày 15 và 22 tháng 3), mà những người theo Tổng thống Macron, vốn không có sự ủng hộ đồng đều trên khắp đất nước, chắc chắn sẽ thua. Một biến số quan trọng là sự ủng hộ của Đảng Xã hội, nếu không có nó, chính phủ có nguy cơ sụp đổ, ngay cả khi không đợi đến mùa xuân. Bất kể ngày chính xác nào nội các hiện tại ngừng hoạt động, một ngã rẽ sau đây sẽ mở ra:
Kịch bản 2.1. Tuyên bố bầu cử sớm mới. Bản thân Tổng thống Macron đã chỉ ra triển vọng này vào giữa tháng 10 trong lúc cao điểm đàm phán về chính phủ “Lecornu-II“, thúc đẩy phe cánh tả ôn hòa, những người khá hài lòng với sự phân bố lực lượng hiện có, hướng tới một lập trường dễ thỏa hiệp hơn. Tuy nhiên, việc mất đi sự ủng hộ của họ cùng với sự xa cách khỏi Đảng Cộng hòa trung hữu sẽ có nghĩa là các cơ hội để xoay xở trong khuôn khổ “nền tảng chung” đã cạn kiệt và không một thủ tướng tiếp theo nào có thể đạt được nhiều hơn. Cuộc bầu cử sớm Quốc hội rất có thể sẽ kết thúc bằng chiến thắng của phe đối lập cực hữu hoặc cánh tả (trong trường hợp trở lại sự thống nhất) và một thất bại lớn của khối trung dung, mà sự đại diện của họ có nguy cơ giảm xuống mức tối thiểu. Theo đó, trong năm cuối cùng của nhiệm kỳ, Tổng thống Macron sẽ phải “đồng tồn tại” với một thủ tướng đối lập, điều mà ông đã cố gắng tránh né suốt thời gian qua. Ngay cả khi vậy, thủ tướng đó có nhiều khả năng sẽ là người từ phe cánh tả ôn hòa, vì việc Tổng thống Macron cho phép phe cực hữu lên nắm quyền là điều không thể.
Kịch bản 2.2. Thành lập nội các mới với sự phân bố lực lượng cũ trong quốc hội. Trong lựa chọn này, về cơ bản, mọi thứ vẫn tiếp diễn như những gì có thể thấy từ mùa hè năm 2024. Thay thế ông Sébastien Lecornu, một người khác trong nhóm thân cận của Tổng thống sẽ đảm nhận vị trí thủ tướng; khối trung dung vẫn sẽ bám vào “nền tảng chung” và tìm kiếm liên hệ ở các cánh; phe đối lập cực đoan lại treo lên mối đe dọa bỏ phiếu bất tín nhiệm. Nội các tiếp theo sẽ có chức năng “kỹ thuật”, chỉ đơn giản là kéo dài đến cuộc bầu cử tổng thống mà không có các cải cách lớn hoặc sáng kiến. Khoảng từ mùa hè năm 2026, tất cả các đảng chính trị lớn sẽ chìm vào chuẩn bị cho cuộc đua vào Điện Élysée, do đó số phận của chính phủ sẽ không còn được quan tâm nhiều. Theo đó, sau cuộc bầu cử tổng thống, người đứng đầu nhà nước mới sẽ chỉ định một đội ngũ cầm quyền khác theo ý mình, và cũng sẽ tuyên bố bầu cử quốc hội sớm để củng cố thành công của chính mình.
Kịch bản 3. Duy trì hiện trạng cho đến cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Macron. Giải pháp thay thế này, về bản chất, lặp lại kịch bản 2.2 với sự khác biệt là ông Sébastien Lecornu sẽ có thể thông qua dự thảo ngân sách năm 2026, và người đứng đầu nhà nước sẽ coi việc sa thải ông sau một chiến dịch địa phương bị thua là không cần thiết nữa. Trong trường hợp này, Thủ tướng, vượt qua hai chướng ngại vật này, sẽ làm việc tương đối yên bình cho đến tháng 5 năm 2027, khi theo hiến pháp sẽ trao quyền lại cho chủ nhân mới của Điện Élysée. Quốc hội cho đến thời điểm đó vẫn sẽ bị chia rẽ thành ba khối, tuy nhiên, người đứng đầu nhà nước tiếp theo, một lần nữa, sẽ tuyên bố bầu cử sớm Quốc hội để củng cố thành công của chính mình.
Dễ dàng nhận thấy rằng trong tất cả các kịch bản, các cuộc bầu cử quốc hội mới ít nhiều đều xuất hiện. Vấn đề chỉ là khi nào chúng sẽ diễn ra – vẫn còn dưới thời Tổng thống Macron hay ngay sau khi người kế nhiệm ông lên nắm quyền. Ai thực sự sẽ là người đó và do đó sẽ đưa Pháp thoát khỏi cuộc khủng hoảng chính trị gay gắt, hiện vẫn chưa thể nói được. Tuy nhiên, sự hỗn loạn được mô tả của các lực lượng chính trị khác nhau và sự mệt mỏi tích tụ của công dân trước những gì đang diễn ra có thể mang lại thêm điểm cho một lực lượng đã đi theo con đường của mình một cách có hệ thống và thận trọng trong mười lăm năm qua, bất chấp mọi rào cản, “trần kính” hay “tường lửa”, đó là Tập hợp Quốc gia (R.N.). Theo các cuộc thăm dò xã hội học mới nhất, được thực hiện theo yêu cầu của cả báo chí và trung tâm phân tích trung tả, một số lượng kỷ lục người được hỏi (47%) trong thời gian gần đây tin rằng Tập hợp Quốc gia (R.N) thực sự có khả năng tiếp quản việc điều hành đất nước (bao gồm cả về chất lượng cán bộ hiện có trong đảng). Theo nghĩa này, logic tương tự như ở Ý vài năm trước hoàn toàn có thể hiệu quả ở Pháp, khi phe cực hữu đơn giản là lực lượng duy nhất chưa từng nắm quyền và do đó chưa kịp gây nhàm chán cho cử tri. Với kết quả như vậy, con tàu của nhà nước Pháp, đã bị hư hại đáng kể trong những năm gần đây, sẽ đi vào những vùng nước chưa được biết đến, bí ẩn theo cách riêng của chúng, nhưng có lẽ ít sóng gió hơn những vùng nước mà vị thuyền trưởng trước đây đã kiên trì chèo lái./.
Biên dịch: Bùi Toàn
Tác giả: Alexey Chikhachev là Phó Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Chính trị tại Khoa Nghiên cứu Châu Âu thuộc Đại học Tổng hợp St. Petersburg, Chuyên gia hàng đầu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược thuộc Viện Quan hệ Kinh tế Đối ngoại thuộc Trường Kinh tế Cao cấp, Đại học Nghiên cứu Quốc gia (Nga).
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
