Gần như đã biến mất khỏi thời đại và cuộc sống của con người, máy nhắn tin lại gây ra thương vong cho hàng ngàn người ở Lebanon, nơi Hezbollah coi Israel là thủ phạm trong vụ đánh bom máy nhắn tin hàng loạt này.
Các tin tức cho biết ngày 18 tháng 9, vào lúc 17h theo giờ địa phương, nhiều vụ nổ máy nhắn tin đã xảy ra tại thủ đô Beirut của Lebanon cũng như nhiều khu vực ở đông nam và đông bắc Lebanon. Theo thông tin mới nhất, Bộ trưởng Y tế Lebanon, Firas Abiad cho biết vụ việc đã khiến hơn 4.000 người bị thương và 11 người thiệt mạng, trong đó khoảng 200 người trong tình trạng nguy kịch.
Hezbollah Lebanon đã ra tuyên bố, cho rằng Israel phải chịu “toàn bộ trách nhiệm” về vụ nổ máy nhắn tin và thề sẽ có hành động trả đũa. Ngoài ra, chính phủ lâm thời của Lebanon cũng lên án vụ việc này trong cùng ngày. Cho đến nay, quân đội Israel vẫn chưa có phản ứng gì về vụ việc.
Vụ nổ tập trung tại các cứ điểm của Hezbollah, hầu hết các nạn nhân là thành viên của tổ chức này?
Theo báo cáo, vụ nổ đầu tiên xảy ra vào lúc 3h45’ chiều thứ Ba (ngày 17/9) theo giờ địa phương, sau đó khoảng hơn 2.000 chiếc máy nhắn tin đã bị kích nổ tại nhiều địa điểm khác nhau ở Lebanon. Toàn bộ sự việc kéo dài khoảng một giờ.
Hezbollah Lebanon đã đưa ra tuyên bố rằng các thiết bị máy nhắn tin mà một số thành viên của tổ chức này sử dụng đã phát nổ, khiến nhiều thành viên của họ thiệt mạng. Bộ Y tế Lebanon cho biết, vụ nổ đã khiến ít nhất 9 người thiệt mạng, trong đó có 1 bé gái và 8 thành viên Hezbollah.
Theo thời báo “The New York Times”, các quan chức Lebanon và Hezbollah mô tả đây là một cuộc tấn công có tổ chức rõ ràng, nhằm vào các thành viên Hezbollah được Iran hậu thuẫn. Bộ Y tế Lebanon đã thông báo tất cả các bệnh viện về “tình trạng báo động cao nhất” và yêu cầu người dân vứt bỏ các máy nhắn tin. Một số quan chức Mỹ và quan chức khác đã nhận được báo cáo tóm tắt cáo buộc Israel chịu trách nhiệm về vụ tấn công bằng cách đặt một lượng nhỏ chất nổ vào một lô máy nhắn tin mới được sản xuất ở Đài Loan và nhập khẩu vào Lebanon để thực hiện vụ tấn công.
Ba quan chức được thông báo tóm tắt về vụ tấn công cho biết mục tiêu của cuộc tấn công là các thành viên của Hezbollah. Những thành viên này đã sử dụng máy nhắn tin trong nhiều năm nhằm ngăn chặn việc thông tin của họ bị chặn lại.
Theo các chuyên gia an ninh, sau khi Israel và Hamas bùng nổ xung đột mới vào ngày 7 tháng 10 năm ngoái, lãnh đạo Hezbollah đã cảnh báo rằng cơ quan tình báo Israel đã xâm nhập vào mạng lưới điện thoại di động. Kể từ đó, Hezbollah bắt đầu sử dụng máy nhắn tin phổ biến hơn nhằm tránh việc Israel theo dõi vị trí của họ thông qua thiết bị liên lạc công nghệ thấp này. Những địa điểm xảy ra vụ nổ máy nhắn tin chủ yếu tập trung ở vùng ngoại ô phía nam Beirut, miền nam Lebanon và thung lũng Bekaa, những nơi được coi là cứ điểm của Hezbollah ở Lebanon .
Theo truyền thông Lebanon, pin của những máy nhắn tin này đã bị kích nổ từ xa. Tuy nhiên, một số chuyên gia an ninh đặt câu hỏi về việc liệu pin của máy nhắn tin có thể gây ra mức độ thương vong nghiêm trọng như vậy hay không. Báo cáo cho biết một số nạn nhân đã chết ngay tại chỗ trong vụ nổ, nhưng rất nhiều người khác bị cụt tay, mù mắt, hoặc bị bỏng nặng.
Nguồn gốc sản xuất của thiết bị liên lạc gây ra vụ nổ vẫn còn là một bí ẩn
Theo tờ United Morning Post của Singapore, ICOM19 của Nhật Bản đã đưa ra một tuyên bố cho biết công ty đã ngừng sản xuất bộ đàm ICOM V82 từ 10 năm trước và dựa trên hình ảnh bộ đàm lưu hành, không có tem dấu ba chiều nào được dán trên sản phẩm để phân biệt hàng giả, vì vậy không thể xác nhận liệu các sản phẩm liên quan có được vận chuyển từ ICOM hay không.
Ngày 18/11, công ty Jin Apollo, nhà sản xuất Đài Loan, cũng đã phản hồi về vụ nổ máy nhắn tin ở Lebanon, cho biết theo thỏa thuận hợp tác, “Công ty đã ủy quyền cho công ty BAC ở Hungary sử dụng nhãn hiệu của chúng tôi trong một khu vực nhất định, nhưng thiết kế và sản xuất sản phẩm đều do BAC hoàn toàn chịu trách nhiệm.” Jin Apollo đã đề cập trong một tuyên bố bằng văn bản rằng địa chỉ của công ty nằm tại Budapest, thủ đô Hungary.
Theo tin từ Reuters, chính phủ Hungary đã đưa ra tuyên bố vào ngày 18 rằng: “Thiết bị máy nhắn tin trong vụ nổ ở Lebanon chưa bao giờ xuất hiện ở Hungary. BAC chỉ là một Công ty trung gian thương mại và không có nhà máy sản xuất nào ở Hungary.”
Giám đốc điều hành của công ty BAC, Christiane Balsoni Asidiacono, trong một cuộc phỏng vấn với NBC đã phủ nhận việc tham gia sản xuất máy nhắn tin, nhưng thừa nhận có hợp tác với Jin Apollo. “Tôi không sản xuất máy nhắn tin, tôi chỉ là một trung gian.” Tính đến thời điểm này, cũng vẫn chưa thể liên lạc qua số điện thoại được cung cấp trên trang web của công ty BAC.
Theo thông tin từ AFP, công ty BAC được thành lập vào năm 2022 và có trụ sở tại một tòa nhà hai tầng ở ngoại ô Budapest. Các tài liệu pháp lý cho thấy Asidiacono dường như là nhân viên duy nhất của công ty này. Tài liệu cũng cho biết doanh thu hàng năm của công ty khoảng 530.000 euro, lợi nhuận khoảng 45.000 euro.
Điều đáng chú ý là Global Network dẫn lời tờ New York Times đưa tin rằng nhiều quan chức tình báo giấu tên tiết lộ, bề ngoài BAC có vẻ như là một công ty có trụ sở tại Hungary, nhưng thực tế công ty này là một trong những vỏ bọc do Israel tạo ra. Họ cho biết Israel còn thành lập ít nhất hai công ty vỏ bọc khác để che giấu danh tính thực sự của những người sản xuất máy nhắn tin.
Hezbollah phải đối mặt với “lỗ hổng an ninh lớn nhất”
Theo thông tin, loại máy nhắn tin phát nổ được cho là “Jin Apollo AR-924” có nguồn gốc từ Đài Loan. Những thiết bị liên lạc này chủ yếu đến từ Iran và gần đây mới được phân phát cho các thành viên của Hezbollah. Đại diện của Jin Apollo đã cho biết rằng máy nhắn tin xảy ra vụ nổ chỉ gắn nhãn hiệu của công ty họ, nhưng không phải là sản phẩm do họ sản xuất.
Một số phân tích chỉ ra rằng những máy nhắn tin này có thể đã được cải tạo trước khi đến tay Iran, với việc cấy một lượng nhỏ chất nổ mạnh và phần mềm độc hại. Việc xác định chính xác giai đoạn nào trong quá trình đã xảy ra cải tạo vẫn cần được điều tra thêm. Nhưng các bộ phận của máy nhắn tin, quá trình sản xuất và vận chuyển sản phẩm đều có thể là những điểm yếu nơi thiết bị này bị can thiệp.
Do trước đây có thành viên Hezbollah bị lộ vị trí qua điện thoại và gặp phải sự cố nghiêm trọng, nên họ rất chú trọng đến tính an toàn của các công cụ liên lạc. Nếu thiết bị được Iran cung cấp, Iran cũng sẽ kiểm tra máy nhắn tin, và Hezbollah cũng sẽ thực hiện các kiểm tra kỹ lưỡng. Trong bối cảnh đó, việc không phát hiện ra mối nguy hiểm cho thấy các phương pháp của bên thực hiện vụ nổ rất tinh vi và bí mật.
Ngoài ra, một số phương tiện truyền thông dẫn lời một quan chức Hezbollah giấu tên cho biết, vụ nổ này được coi là “lỗ hổng an ninh lớn nhất” mà tổ chức này gặp phải trong cuộc xung đột kéo dài gần một năm với Israel.
Chuyên gia về vấn đề Trung Đông, Phó Giáo sư Viện nghiên cứu Trung Đông Đại học Tây Bắc (Trung Quốc), Vương Tấn cho biết hiện tại rất khó để xác định chắc chắn rằng vụ nổ quy mô lớn này là do Israel gây ra. Điều này cần chờ thêm thông tin trong thời gian tới. Tuy nhiên, có thể xác định ban đầu rằng đây là một vụ nổ có tổ chức và có kế hoạch, bởi vì số lượng vụ nổ xảy ra trong thời gian ngắn và mục tiêu bị tấn công rất đặc biệt, cho thấy có thể có lỗ hổng an ninh trong các máy nhắn tin.
Theo Vương Tấn, nếu cuối cùng xác minh được rằng Israel đứng sau vụ việc này, điều đó có thể có nghĩa là Israel muốn sử dụng vụ nổ như một hình thức răn đe lớn hơn. Trước đó, Israel đã thể hiện năng lực theo dõi và giám sát các cá nhân cụ thể tại Gaza. Việc thực hiện các vụ nổ có chọn lọc thông qua các công cụ liên lạc là điều chưa từng xảy ra trước đây, cho thấy khả năng xâm nhập và tấn công quy mô lớn của Israel. Bên cạnh đó, các vụ nổ rộng rãi cũng có thể làm suy yếu khả năng quân sự của đối thủ.
Tình hình khu vực sẽ diễn biến như thế nào khi Hezbollah thề sẽ trả đũa?
Sau vụ nổ máy nhắn tin, sự chú ý của dư luận cũng đổ dồn vào Chính phủ và quân đội Israel. Đến thời điểm hiện tại, chính phủ Israel vẫn chưa đưa ra bình luận nào về vụ việc này.
Theo tin từ CCTV, nhiều phương tiện truyền thông của Israel đưa tin ngày 17/9 tại Tel Aviv, Thủ tướng Israel Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Galant đã tổ chức cuộc họp đánh giá an ninh. Một quan chức chính phủ Israel không muốn tiết lộ danh tính cho biết, nội dung chính của cuộc họp là xem xét phản ứng của Israel đối với căng thẳng có thể phát sinh từ vụ nổ ở Lebanon. Lãnh đạo quân đội Israel nhấn mạnh cần chuẩn bị cho cả tấn công và phòng thủ trong mọi lĩnh vực. Hiện tại, các hướng dẫn cho công dân không thay đổi, yêu cầu người dân cần nâng cao cảnh giác.
Liên quan đến vụ đánh bom máy nhắn tin trên diện rộng này, Hội đồng Chính phủ lâm thời Lebanon đã phát đi tuyên bố tập thể, “lên án hành động xâm lược của Israel,” nhấn mạnh rằng hành động của Israel “đã vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Lebanon và cấu thành tội ác.”
Chính phủ Mỹ cũng đã phản ứng ngay lập tức. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, Matthew Miller, trong cuộc họp báo ngày 17/9 cho biết, Mỹ đang thu thập thông tin liên quan đến vụ nổ bom tại Lebanon và nhấn mạnh rằng Mỹ không có liên quan đến vụ việc. Miller cũng cho biết, Mỹ chưa đưa ra đánh giá về ai có thể là kẻ đứng sau vụ nổ.
Là một đối tác quan trọng của Hezbollah, sau khi xảy ra nhiều vụ nổ bom tại Lebanon, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Ngoại trưởng Lebanon Habib. Ông Araghchi mạnh mẽ lên án hành động khủng bố mà Israel nhắm vào công dân Lebanon.
Đại sứ Iran tại Lebanon đã bị thương trong vụ nổ này, và Araghhi cảm ơn Chính phủ Lebanon đã ngay lập tức có biện pháp cứu chữa cho đại sứ, đồng thời hỏi thăm tình hình sức khỏe của đại sứ. Ngoại trưởng Lebanon cảm ơn Iran vì sự sẵn sàng hỗ trợ và nhấn mạnh rằng chính phủ Lebanon đã thực hiện các hành động nghiêm túc sau vụ việc này.
Hezbollah tuyên bố sẽ tiến hành trả đũa, điều đó khiến dư luận lo ngại rằng vụ nổ máy nhắn tin lần này có thể trở thành ngòi nổ cho một cuộc xung đột quân sự quy mô lớn giữa hai bên, thậm chí là chiến tranh. Ngoại trưởng Ai Cập Abdel Fattah Al-Sisi cảnh báo rằng khu vực Trung Đông đang đối mặt với nguy cơ leo thang căng thẳng và rơi vào một cuộc chiến tranh khu vực toàn diện. Ông nhấn mạnh rằng tình hình ở phía nam Lebanon đang diễn biến theo hướng nguy hiểm. Trung Đông đang đứng trước một bước ngoặt nguy hiểm do những hành động đơn phương vô trách nhiệm và liều lĩnh gây ra. Điều này sẽ tạo ra bóng đen bao phủ sự ổn định của khu vực.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Ai Cập, Tamim, trong một tuyên bố đưa ra vào ngày hôm đó cho biết, Ai Cập coi trọng an ninh và ổn định của Lebanon, phản đối mọi sự xâm phạm chủ quyền của nước này từ các thế lực bên ngoài. Ai Cập sẵn sàng cung cấp mọi hỗ trợ có thể cho Lebanon trong tình huống khẩn cấp này.
Vương Tấn chỉ ra rằng vụ nổ này thực sự cho thấy một hình thái mới của chiến tranh có thể xuất hiện. Nếu thật sự là do Israel gây ra, điều này có thể có nghĩa là tất cả các bên, bao gồm Hezbollah ở Lebanon và các quốc gia khác, sẽ phải đối mặt với một hình thái chiến tranh mới. Bởi lẽ, điện thoại di động và các công cụ liên lạc khác là những công cụ mà mọi người thường sử dụng hàng ngày. Trong tương lai, liệu máy tính bảng, laptop có thể trở thành mục tiêu của các hình thức tấn công tương tự hay không là điều đáng được chú ý.
Một ngày trước khi vụ nổ máy nhắn tin xảy ra, các lãnh đạo Israel đã cảnh báo rằng họ đang xem xét tăng cường các hoạt động quân sự chống lại Hezbollah.
Gần đây, các cuộc đụng độ quân sự quy mô nhỏ giữa Israel và lực lượng Hezbollah không có dấu hiệu dừng lại. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ngày 11/9 cho biết máy bay chiến đấu của Israel đã tấn công các mục tiêu của Hezbollah ở miền nam Lebanon suốt đêm, phá hủy khoảng 30 bệ phóng tên lửa và các cơ sở hạ tầng khác.
Ngày 15/9, Hezbollah đã phóng khoảng 40 quả rocket vào miền bắc Israel và Cao nguyên Golan. Một số trong số đó đã bị chặn lại, trong khi những quả còn lại phát nổ ở các khu vực hoang vắng, không gây thiệt hại về người. Hezbollah tuyên bố họ đã tấn công một căn cứ quân sự của Israel bằng hàng chục quả rocket để đáp trả các cuộc không kích gần đây của quân đội Israel ở Lebanon.
Vụ nổ bom máy nhắn tin ở Lebanon đã làm gia tăng thêm căng thẳng trong khu vực Trung Đông.
“Israel có thể đã sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh toàn diện”
Sau khi xảy ra đợt nổ thứ hai nhằm vào các thiết bị liên lạc ở Lebanon, Bộ trưởng Quốc phòng Gallant, Tổng Tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel Herzi Halevi, và Thủ tướng Netanyahu đã lần lượt đưa ra tuyên bố, nhưng đều không đề cập trực tiếp đến các vụ nổ xảy ra ở nhiều khu vực tại Lebanon.
Ngày 18/9 theo giờ địa phương, ông Netanyahu phát biểu rằng Israel sẽ đảm bảo người dân ở miền Bắc có thể trở về nhà an toàn. Đây là lần đầu tiên ông lên tiếng công khai sau hai ngày liên tiếp xảy ra các vụ nổ lớn nhắm vào thiết bị liên lạc ở Lebanon. Trước đó, vào ngày 17 tháng 9, Văn phòng Thủ tướng Israel đã ra một tuyên bố, cho biết Nội các An ninh của Israel đã cập nhật “mục tiêu chiến tranh”, trong đó có bổ sung nhiệm vụ “đưa người dân sơ tán miền Bắc về nhà an toàn”.
Vào ngày 16, trong cuộc điện đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Gallant cho biết “cánh cửa giải quyết ngoại giao cho xung đột tại biên giới Israel-Lebanon đang dần khép lại”. Theo tiết lộ từ CNN, vài ngày trước khi xảy ra các vụ nổ thiết bị viễn thông tại Lebanon, Gallant đã nói với Austin rằng “Israel sẽ có hành động chống lại Hezbollah ở Lebanon”, nhưng không nêu rõ chi tiết về hành động cụ thể nào sẽ được thực hiện.
Vào ngày 18/9 theo giờ địa phương, John Kirby, Điều phối viên chiến lược truyền thông của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ cho biết, Mỹ không tham gia vào các vụ nổ xảy ra ở Lebanon vào ngày 17 hoặc 18. Khi bị các phóng viên liên tục truy hỏi, Kirby chỉ nhấn mạnh rằng “không có thêm thông tin nào có thể chia sẻ.”
Một quan chức quân đội Mỹ giấu tên đã tiết lộ với hãng tin AP rằng Trung tướng Derek France, chỉ huy lực lượng không quân Mỹ tại khu vực Trung Đông, đã hủy buổi họp báo dự kiến diễn ra vào ngày 18 tại bang Maryland sau vụ nổ thiết bị liên lạc ở Lebanon, nhằm theo dõi sát sao hơn tình hình căng thẳng giữa Lebanon và Israel.
Quan chức này cho biết, vụ tấn công đã khiến lực lượng không quân Mỹ phải xem xét lại việc triển khai lực lượng ở Trung Đông để đề phòng các cuộc trả đũa. Trước đó, vào ngày 11 tháng 9, Hải quân Mỹ đã rút một tàu sân bay ra khỏi khu vực này. Lầu Năm Góc từng quyết định tạm thời triển khai hai tàu sân bay tại khu vực.
Hai ngày xảy ra liên tiếp các vụ nổ ở Lebanon đã làm dấy lên lo ngại trên trường quốc tế về khả năng xung đột giữa Lebanon và Israel leo thang. Giáo sư Ngưu Tân Xuân từ Viện Nghiên cứu các Quốc gia Ả Rập, Đại học Ninh Hạ (Trung Quốc), trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông cho biết, để thực hiện mục tiêu “đưa người dân sơ tán miền Bắc về nhà an toàn”, Israel đang tăng cường áp lực ngoại giao, nhưng quan trọng hơn là đẩy mạnh các cuộc tấn công quân sự. Những đợt tấn công liên tiếp cho thấy Israel có thể đã sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh toàn diện nhằm đạt được các mục tiêu chiến lược của mình.
Tuy nhiên, chuyên gia về Trung Đông Eyal Zisser của Đại học Tel Aviv nhận định rằng, chưa thể kết luận cả hai bên sẽ phát động chiến tranh chỉ dựa vào vụ việc này và cần tiếp tục theo dõi phản ứng của Hezbollah ở Lebanon.
Hãng tin AP hôm 19/9 đưa tin rằng, mặc dù những thiết bị phát sóng này được các thành viên của Hezbollah sử dụng, nhưng không thể đảm bảo rằng ai đang cầm thiết bị vào thời điểm xảy ra vụ nổ. Hơn nữa, nhiều người bị thương vong không phải là chiến binh Hezbollah mà là các thành viên tham gia vào các hoạt động dân sự rộng rãi của tổ chức này, chủ yếu phục vụ cộng đồng người Shia tại Lebanon.
Mary Ellen O’Connell, chuyên gia về luật quốc tế và luật chiến tranh tại Trường Đại học Luật Notre Dame nhấn mạnh rằng: “việc biến các vật dụng do dân thường sử dụng thành vũ khí là điều bị nghiêm cấm.”
Nhìn chung, tình thế căng thẳng giữa Hezbollah và Israel đã tiếp tục leo lên một nấc thang mới. Các hoạt động tấn công quân sự của cả 2 bên nhằm vào nhau chắc chắn sẽ được triển khai. Nhưng ở mức độ như thế nào, có khả năng mở ra một cuộc chiến quy mô hay không sẽ còn cần phải theo dõi thêm những diễn biến sắp tới./.
Tổng hợp, biên dịch: Nguyễn Phượng
Bài viết không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
