Chiến thắng của ông Donald Trump một lần nữa thổi bùng các thuyết âm mưu về sự can thiệp từ bên ngoài vào cuộc bầu cử ở Mỹ và Nga trở thành một trong những tác nhân được “đổ lỗi” đầu tiên. Liệu rằng Nga có động cơ cũng như các phương cách nào để có thể can thiệp được vào bầu cử Mỹ?
Mục đích để Nga can thiệp vào kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ
Trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024, mục tiêu chính của Nga dường như xoay quanh việc làm mất ổn định nền dân chủ Mỹ, thúc đẩy các ứng cử viên có chính sách có lợi cho Nga, làm suy yếu lập trường của Mỹ về xung đột Nga – Ucraina và làm giảm sự ủng hộ đối với NATO. Điều này phù hợp với các chiến lược đã được thiết lập của Nga là tận dụng thông tin sai lệch và các hoạt động tâm lý để phân cực cử tri Mỹ và làm suy yếu lòng tin của công chúng vào các thể chế dân chủ.
Làm mất ổn định các quy trình dân chủ của Mỹ
Một mục đích chính đằng sau sự can thiệp của Nga là tạo ra sự hỗn loạn trong môi trường chính trị Mỹ. Bằng cách khuếch đại các vấn đề gây chia rẽ và phát tán thông tin sai lệch về gian lận bầu cử, Nga muốn làm xói mòn uy tín của các thể chế dân chủ Mỹ, đặc biệt là xung quanh quy trình bầu cử. Mục tiêu này phù hợp với thông lệ lâu đời của Nga là tìm cách làm suy yếu đối thủ thông qua “các biện pháp tích cực” – một thuật ngữ thời Liên Xô để chỉ các chiến dịch thông tin sai lệch và gây ảnh hưởng thúc đẩy sự bất hòa chính trị ở các quốc gia mục tiêu[1].
Hỗ trợ các ứng cử viên theo chủ nghĩa cô lập và có lợi cho Nga
Nga có lợi ích chiến lược trong việc ủng hộ các ứng cử viên theo chính sách cô lập hoặc có thiện cảm hơn với Nga về các vấn đề như lệnh trừng phạt, viện trợ cho Ucraina và tư cách thành viên NATO. Trong cuộc bầu cử năm 2024, các báo cáo cho thấy rằng các nỗ lực gây ảnh hưởng của Nga đặc biệt tập trung vào việc hỗ trợ các ứng cử viên hoài nghi hơn về NATO và có nhiều khả năng giảm sự hỗ trợ của Mỹ cho Ucraina. Mục tiêu chính sách này liên quan trực tiếp đến chiến lược địa chính trị rộng lớn hơn của Nga, vì việc làm suy yếu sự hỗ trợ của Mỹ cho Ucraina sẽ có lợi cho Nga trong cuộc xung đột quân sự đang diễn ra và làm giảm sự gắn kết của các liên minh phương Tây chống lại Nga[2].
Khuếch đại tinh thần phản chiến trong lòng nước Mỹ
Xung đột Nga – Ucraina vẫn là trọng tâm chính của chính sách đối ngoại của Nga và việc tác động đến quan điểm của Mỹ về vấn đề này đã trở nên quan trọng đối với Moskva. Vào năm 2024, Nga được cho là đã lan truyền các câu chuyện được thiết kế để đặt câu hỏi về hiệu quả hỗ trợ của Mỹ cho Ucraina, mô tả viện trợ là lãng phí hoặc không cần thiết. Kiểu thông tin này phù hợp với mục tiêu của Nga là thúc đẩy “sự mệt mỏi của công chúng về Ucraina” trong công chúng Mỹ, có khả năng dẫn đến việc cắt giảm viện trợ của Mỹ và hỗ trợ quốc tế cho Ucraina. Các tác nhân Nga đã sử dụng các kênh truyền thông xã hội và tài khoản để thúc đẩy câu chuyện này, lan truyền tới cử tri Mỹ, những người có thể đã chỉ trích các khoản chi tiêu viện trợ nước ngoài[3].
Làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trên trường quốc tế
Sự can thiệp của Nga cũng phản ánh mục tiêu rộng hơn là làm giảm ảnh hưởng của Mỹ trên trường quốc tế bằng cách làm suy yếu niềm tin của công chúng vào hệ thống dân chủ của chính mình. Bằng cách phát tán nội dung khuếch đại sự nghi ngờ về tính toàn vẹn của cuộc bầu cử và coi phương tiện truyền thông chính thống là không đáng tin cậy, Nga tìm cách thúc đẩy câu chuyện về sự suy tàn của Mỹ. Điều này nhằm tạo ra sự chia rẽ nội bộ trong công chúng Mỹ.
Biện pháp triển khai của Nga
Trong những tháng gần đây, Mỹ cáo về sự gia tăng đáng kể trong các nỗ lực của Nga nhằm can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Dựa trên các chiến lược trước đây, các hoạt động của Nga đã mở rộng cả về quy mô và sự tinh vi, với trọng tâm mới là khai thác các chia rẽ xã hội và chính trị để tác động đến dư luận Mỹ và phá vỡ tiến trình dân chủ. Chính phủ Mỹ, do Bộ Tư pháp và các cơ quan tình báo đứng đầu, đã xác định được một số chiến thuật cụ thể của Nga và đã tăng cường các nỗ lực để chống lại chúng.
Một chiến lược quan trọng, được gọi là chiến dịch “Doppelganger”, liên quan đến việc tạo ra các trang web giả mạo bắt chước các hãng tin tức nổi tiếng của Hoa Kỳ như The Washington Post và Fox News. Các trang web trông giống nhau này nhằm mục đích lừa người đọc tiêu thụ các nội dung tuyên truyền do Nga sản xuất được ngụy trang thành tin tức hợp pháp. Bộ Tư pháp gần đây đã thu giữ hơn 30 tên miền như vậy, nhấn mạnh sự tập trung của họ vào thông tin sai lệch của Nga nhắm vào cả chính sách đối ngoại của Mỹ – đặc biệt là sự hỗ trợ của Mỹ cho Ucraina – và các vấn đề trong nước, với thông điệp được thiết kế để thu hút các bộ phận chia rẽ của cử tri. Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Merrick Garland nhấn mạnh rằng các trang web này được tạo ra để làm suy yếu lòng tin của công chúng vào các thể chế của Mỹ bằng cách thúc đẩy sự chia rẽ và thúc đẩy các câu chuyện liên quan đến Nga. Ngoài ra, Bộ Tư pháp đã có hành động pháp lý đối với các cá nhân có liên quan đến phương tiện truyền thông nhà nước Nga và áp đặt các hạn chế về thị thực đối với các nhân vật truyền thông Nga có liên quan đến chiến dịch can thiệp này[4].
Chiến dịch của Nga cũng bao gồm một chiến lược truyền thông xã hội nhắm vào các tiểu bang dao động, nơi họ triển khai các quảng cáo nhằm vào các vấn đề cấp bách như vai trò của Mỹ tại Ucraina. Cách tiếp cận này, được các chuyên gia mô tả là một biến thể của chiến thuật thông tin sai lệch trong lịch sử của Nga, nhằm mục đích khuếch đại các căng thẳng trong nước hiện có thay vì xác nhận rõ ràng một ứng cử viên. Mục tiêu thường không phải là ủng hộ một kết quả cụ thể mà là tạo ra sự nhầm lẫn, gieo rắc bất hòa và làm giảm niềm tin vào chính hệ thống bầu cử.
Chính quyền Biden đã đáp trả bằng các lệnh trừng phạt và cáo trạng để phá vỡ các mạng lưới của Nga liên quan đến sự can thiệp này. Cách tiếp cận của chính phủ không chỉ bao gồm việc truy tố các cá nhân và tổ chức chịu trách nhiệm mà còn cung cấp phần thưởng cho thông tin về các hoạt động can thiệp bầu cử, cũng như các chiến dịch nâng cao nhận thức của công chúng để giúp công dân Mỹ nhận ra thông tin sai lệch. Các chuyên gia an ninh quốc gia cho rằng những hành động này, ngay cả khi chủ yếu mang tính biểu tượng, đóng vai trò răn đe bằng cách hạn chế khả năng di chuyển quốc tế của những cá nhân bị truy tố và thể hiện công khai quyết tâm của Mỹ[5].
Những diễn biến gần đây này làm nổi bật một mô hình can thiệp nước ngoài đang diễn ra đã trở thành một thách thức nội tại trong các cuộc bầu cử của Mỹ. Trong khi Nga vẫn là một tác nhân chính, thì những lo ngại về ảnh hưởng từ các quốc gia khác, chẳng hạn như Trung Quốc và Iran, cũng đã leo thang. Các quan chức đang tìm cách cân bằng tính minh bạch về các mối đe dọa từ nước ngoài với một cách tiếp cận thận trọng để tránh khuếch đại tác động gây chia rẽ của các chiến dịch như vậy.
Tác động, hiệu quả của các động thái can thiệp từ phía Nga
Theo báo cáo tình báo Mỹ, Nga vào năm 2024 đã sử dụng các chiến thuật đánh lạc hướng thông tin và hoạt động mạng đã được chứng minh. Các lĩnh vực chính là:
Chiến dịch thông tin sai lệch: Sử dụng các nền tảng truyền thông xã hội, Nga đã phát tán những thông điệp sai lệch nhằm làm mất uy tín của một trong các ứng cử viên và làm gia tăng sự phân cực chính trị. Đặc biệt, trọng tâm là các thông điệp liên quan đến gian lận bầu cử và làm suy yếu niềm tin vào hệ thống bầu cử Hoa Kỳ.
Deepfakes: Một bước phát triển mới là các video được chỉnh sửa bằng cách sử dụng công nghệ deep learning để tạo ấn tượng sai về tuyên bố hoặc hành động của ứng viên. Ví dụ: một video giả được lan truyền về một trong những ứng cử viên được cho là đã lên tiếng chống lại các lợi ích chính của Mỹ.
Các cuộc tấn công mạng vào hệ thống bầu cử: Tác động trong không gian mạng cũng thể hiện ở việc cố gắng tấn công vào máy chủ của ủy ban bầu cử và nền tảng email. Tuy nhiên, theo Cơ quan Cơ sở hạ tầng và An ninh mạng Mỹ (CISA), không có cuộc tấn công nào trong số này dẫn đến vi phạm hoặc thay đổi dữ liệu thành công.
Ảnh hưởng của Nga vào năm 2024 được các chuyên gia khác nhau đánh giá khác nhau. Các kết luận chính như sau:
Các động thái của Nga gây mất lòng tin từ phía công chúng, cử tri vào hệ thống bầu cử: Nghiên cứu cho thấy các chiến dịch đưa thông tin sai lệch có thể làm tăng mức độ mất lòng tin của cử tri Mỹ. Ngay cả sau khi một số tin giả bị vạch trần, các cuộc thăm dò cho thấy nhiều người vẫn tiếp tục nghi ngờ tính liêm chính của cuộc bầu cử. Điều này đã dẫn đến căng thẳng gia tăng và các cuộc biểu tình trên đường phố ở một số bang.
Các cuộc tấn công không ảnh hưởng đến việc kiểm phiếu: Bất chấp nỗ lực xâm nhập hệ thống bầu cử, CISA xác nhận rằng không có cuộc tấn công mạng nào có thể ảnh hưởng đến việc kiểm phiếu hoặc hoạt động của thiết bị bỏ phiếu. Điều này thể hiện mức độ bảo vệ, chuẩn bị và phối hợp cao của các cơ quan Mỹ cho cuộc bầu cử năm 2024.
Hướng sự chú ý của truyền thông vào khía cạnh an ninh mạng: Tác động của sự can thiệp của Nga được thể hiện thông qua việc gia tăng các cuộc thảo luận về chủ đề “sự can thiệp từ bên ngoài” trên các phương tiện truyền thông Mỹ. Điều này làm tăng sự chú ý đến vấn đề an ninh mạng và mặc dù sự can thiệp trực tiếp vào kết quả bầu cử không được ghi nhận, chủ đề này đã trở thành một phần quan trọng của diễn ngôn bầu cử.
Dữ liệu chính xác về sự can thiệp của Nga ảnh hưởng như thế nào đến sự lựa chọn của cử tri cụ thể vẫn còn nhiều nghi vấn. Nghiên cứu cho thấy rất khó định lượng tác động của thông tin sai lệch vì các biến số bao gồm sở thích chính trị, trình độ hiểu biết về truyền thông của người dân và các yếu tố khác.
Các chuyên gia cũng lưu ý rằng những chiến dịch như vậy có thể nhằm mục đích gây ảnh hưởng lâu dài hơn – làm xói mòn niềm tin vào các tiến trình dân chủ ở Mỹ và sự phân cực chính trị trong xã hội.
Phản ứng và giải pháp đối phó của Mỹ
Để ứng phó với sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024, chính phủ nước này đã áp dụng cách tiếp cận đa cơ quan để bảo vệ tính toàn vẹn của cuộc bầu cử và chống lại ảnh hưởng của nước ngoài. Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính và FBI đã đi đầu trong những nỗ lực này, với các hành động bao gồm đóng băng tài sản, tịch thu tên miền internet và các biện pháp trừng phạt phối hợp.
Bộ Tài chính, thông qua Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài, đã trừng phạt mười cá nhân và hai thực thể có liên quan đến các chiến dịch thông tin sai lệch của Nga. Các biện pháp trừng phạt này là một phần của chiến lược rộng hơn nhằm chặn các kênh tài chính và hoạt động mà Nga sử dụng để thao túng phương tiện truyền thông xã hội và phát tán thông tin sai lệch thông qua nội dung do AI tạo ra và tin tức giả nhắm vào cử tri Mỹ. Các hành động của Bộ Tài chính nhằm mục đích phá vỡ việc Điện Kremlin sử dụng “các hoạt động gây ảnh hưởng ác ý”, bao gồm tạo ra các trang web gây hiểu lầm và tuyển dụng những người có ảnh hưởng không cố ý tại Mỹ để phát tán tuyên truyền có lợi cho lợi ích và chính sách của Nga trong cuộc bầu cử năm nay[6].
Trong khi đó, Bộ Tư pháp đã tịch thu 32 tên miền internet mà các tác nhân Nga sử dụng để mạo danh các hãng tin hợp pháp, với mục đích thao túng dư luận Mỹ. Các tên miền này là một phần của chiến dịch “Doppelganger”, một hoạt động do Điện Kremlin chỉ đạo nhằm khuếch đại các câu chuyện của Nga bằng cách bắt chước các thương hiệu truyền thông đã thành danh. Chiến thuật này khai thác AI và các tài khoản mạng xã hội giả để ngầm quảng bá các câu chuyện phù hợp với các mục tiêu địa chính trị của Nga, bao gồm cả việc làm suy yếu sự ủng hộ của Mỹ đối với Ucraina và thúc đẩy sự chia rẽ trong cử tri Mỹ.
Ngoài ra, chính phủ Mỹ đã mở rộng chương trình “Phần thưởng cho công lý” để cung cấp các ưu đãi tài chính cho thông tin về sự can thiệp của nước ngoài. Các hạn chế về thị thực và các biện pháp pháp lý khác cũng đang được thực thi để chống lại các nỗ lực can thiệp của Nga.
Nhìn chung, những phản ứng này phản ánh cách tiếp cận tăng cường và hợp tác của các cơ quan liên bang Mỹ nhằm chống lại các mối đe dọa từ nước ngoài đối với nền dân chủ, tập trung vào việc phá vỡ các hoạt động gây ảnh hưởng của Nga trước khi chúng có thể tác động đến kết quả bầu cử.
Tác giả: Nguyễn Như Việt Anh
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
[1] VOA (2024), “US issues Election Eve warning of ramped-up Russian influence ops”, https://www.voanews.com/a/us-aiming-for-hack-proof-election/7851626.html
[2] POLITICO (2024), “Foreign influence efforts are circling the presidential election. Again.”, https://www.politico.com/news/2024/09/07/foreign-influence-2024-election-00177828
[3] WIRED (2024), “Russia Is Going All Out On Election Day Inteference”, https://www.wired.com/story/russia-election-disinformation-2024-election-day/
[4] ATLANTIS COUNCIL (2024), “Experts react: The US just accused Russia of meddling in the 2024 election. Here’s what to know.” https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/experts-react-the-us-just-accused-russia-of-meddling/
[5] POLITICO (2024), “DOJ announces new crackdown on Russian disinformation in 2024 election” https://www.politico.com/news/2024/09/04/russia-election-interference-crackdown-merrick-garland-00177347
[6] US DEPARTMENT OF TREAUSERY (2024), “Treasury Takes Action as Part of a U.S. Government Response to Russia’s Foreign Malign Influence Operations” https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy2559
