Trong những tháng gần đây, Pháp đã có những điều chỉnh đáng chú ý trong chính sách đối ngoại và quốc phòng dựa trên tham vọng toàn cầu vốn có và củng cố quan điểm chống Nga, đồng thời tăng cường hợp tác với các nước Đông Âu và Vương quốc Anh. Pháp đặt ra các chỉ tiêu mới về chi tiêu quốc phòng và công bố các tài liệu học thuyết mới. Mặc dù tập trung vào châu Âu, Pháp vẫn duy trì tham vọng toàn cầu và mong muốn đóng vai trò quan trọng trên mọi mặt trận, điều này khiến Pháp trở thành một tác nhân quốc tế hiếu chiến và khó lường.
Những chuyển động gần đây trong chính sách đối ngoại và quân sự của Pháp
Trong những tháng gần đây, chính sách đối ngoại và quốc phòng của Pháp đã chứng kiến hàng loạt bước chuyển đáng chú ý. Ở hướng châu Âu, Paris đã đạt được việc ký kết hiệp ước toàn diện về hữu nghị và hợp tác tăng cường với Ba Lan – một dấu hiệu cho thấy mối quan tâm đặc biệt của Pháp đối với các quốc gia Đông Âu, vốn trước đây không nằm trong nhóm ưu tiên chính. Ngay sau đó, Tổng thống Emmanuel Macron thực hiện chuyến thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Anh và ký tuyên bố “Lancaster 2.0”, trong đó hai bên – ngoài nhiều nội dung khác – đã thống nhất phối hợp xây dựng học thuyết hạt nhân. Cùng với các thành viên khác của NATO, Cộng hòa thứ Năm đã đặt ra các chỉ tiêu mới về chi tiêu quốc phòng, công bố kế hoạch tăng ngân sách quân sự đến năm 2027.
Ngoài ra, Pháp cũng công bố các tài liệu học thuyết mới: khái niệm Bắc Cực đầu tiên và Bản đánh giá chiến lược quốc gia. Chuỗi sự kiện dồn dập này đặt ra câu hỏi: định hướng hiện nay của Pháp trong một thế giới đang thay đổi là gì, và nước này bước vào hai năm cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Macron với chính sách đối ngoại – quốc phòng ra sao?
Hai kết luận có thể được rút ra về các ưu tiên của Paris khi bắt đầu giai đoạn cuối cùng của nhiệm kỳ tổng thống Emmanuel Macron:
Thứ nhất, Điện Élysée đã thể hiện rõ vị thế Atlantist (theo chủ nghĩa Đại Tây Dương) và chống Nga, không chỉ tham gia vào cuộc đối đầu mà còn muốn dẫn đầu phần còn lại của “thế giới phương Tây” trong việc chống lại Moscow. Luận điệu “mối đe dọa từ Nga” được lặp lại liên tục, trở thành một phần mới trong lý do tồn tại của giới tinh hoa chính trị Pháp – vốn trước đây từng thực sự quan tâm đến đối thoại với Nga. Điều này giúp Paris duy trì sự đoàn kết giữa các quốc gia châu Âu, kiểm soát tình hình trong nước, và biện minh cho việc tăng chi tiêu quốc phòng – dù gây áp lực lớn cho ngân sách. Pháp đang hướng tới đối đầu lâu dài với Nga, củng cố năng lực quân sự và thắt chặt liên minh với những đối tác Đại Tây Dương thân cận nhất, chuẩn bị cho khả năng xảy ra xung đột toàn diện vào cuối thập kỷ.
Thứ hai, tham vọng toàn cầu không suy giảm. Mặc dù tập trung mạnh vào châu Âu, Paris vẫn giữ tham vọng đóng vai trò quan trọng trên mọi mặt trận, từ Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đến Trung Đông. Dù sức mạnh chính trị và kinh tế đã suy giảm, giới lãnh đạo Pháp vẫn xem mình là cường quốc lớn, có khả năng ảnh hưởng đến tiến trình quốc tế, và không ngần ngại chấp nhận rủi ro “quá sức”.
Kết hợp với căng thẳng nội bộ, điều này biến Pháp thành một tác nhân quốc tế vừa hiếu chiến vừa khó lường – ít nhất cho đến khi có sự thay đổi lãnh đạo vào năm 2027.
Xu hướng chống Nga
Động cơ chủ đạo gắn kết những bước đi gần đây của Điện Élysée trên mặt trận quân sự – chính trị là mong muốn củng cố các liên minh và năng lực phòng thủ trong bối cảnh những bảo đảm từ Mỹ không còn đem lại sự tin cậy như trước, còn tình hình quốc tế với Paris lại trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết. Phía Pháp không ngừng nhấn mạnh rằng, câu trả lời cho sự bất định từ Washington phải là việc hình thành một tự chủ chiến lược của châu Âu, được hiểu không chỉ như khả năng tự cung tự cấp về tài nguyên và công nghệ, mà còn như việc Liên minh châu Âu có thể trở thành một cường quốc quân sự tự đủ sau nhiều năm bị giải giới. Trong cách nhìn của Paris, nguồn đe dọa chính yếu được xác định rõ ràng là Nga, điều này nhiều lần được giới lãnh đạo cấp cao nhắc đến trong các phát biểu công khai.
Mở đầu cho đường lối này trong năm nay là chính Tổng thống Emmanuel Macron. Tháng 3, ông gửi một thông điệp đầy tính cảnh báo tới người dân, tuyên bố rằng Pháp và châu Âu đã bước vào một “kỷ nguyên mới” – nơi sự thịnh vượng và an ninh bị bao phủ bởi bất định, nơi thế giới trở nên cứng rắn hơn, luật của kẻ mạnh lên ngôi và xung đột chỉ có xu hướng lan rộng. Trong bức tranh ảm đạm mà ông phác họa, mối nguy lớn nhất đối với châu Âu xuất phát từ Nga, nước mà theo ông đã biến cuộc xung đột ở Ukraine thành một vấn đề toàn cầu. Không dừng lại ở đó, Macron còn cáo buộc Moscow can thiệp vào tiến trình bầu cử, thao túng dư luận qua mạng xã hội và tiến hành các cuộc tấn công mạng vào hệ thống y tế của các quốc gia phương Tây. Ông dự đoán rằng đến năm 2030, quân đội Nga sẽ bổ sung thêm 300.000 binh sĩ, 3.000 xe tăng và 300 máy bay chiến đấu, và từ đó kêu gọi tăng cường mọi biện pháp đối phó: tiếp tục hỗ trợ Kiev, kiên quyết bác bỏ bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào “theo điều kiện của Nga”, đẩy nhanh việc hình thành “liên minh các nước sẵn sàng” gửi quân tới Ukraine, và tăng cường năng lực phòng thủ của châu Âu – trong đó Pháp phải đóng vai trò đặc biệt với tư cách một cường quốc hạt nhân sở hữu “quân đội hiệu quả nhất châu Âu”.
Đến tháng 7, Giám đốc Tổng cục An ninh Đối ngoại (DGSE) Nicolas Lerner đã tiếp nối giọng điệu của nguyên thủ quốc gia. Trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi, ông nhận định rằng Nga hiện là “mối đe dọa hiện sinh” đối với châu Âu, không chỉ vì chiến sự ở Ukraine mà còn bởi tầm nhìn thế giới đối lập mà Moscow đang thúc đẩy. Theo Lerner, Nga kết hợp triết lý “pháo đài bị bao vây” với khát vọng khôi phục một đế chế đã mất, qua đó hợp thức hóa các bước đi thù địch với NATO trong tương lai, kể cả khả năng làm bùng phát căng thẳng tại khu vực Baltic. Ông cũng cáo buộc phía Nga sử dụng toàn bộ các phương thức của đối đầu hỗn hợp, từ tuyển mộ thông tin viên trong các nhà máy quốc phòng của Pháp đến các chiến dịch trên thực địa nhằm gây bất ổn xã hội – ví dụ như vẽ các ngôi sao David lên tường nhà ở Paris để kích động chia rẽ.
Ngay trước Quốc khánh 14/7, Tổng tham mưu trưởng quân đội, Tướng Thierry Burkhard – khi đó chuẩn bị nghỉ hưu – đã hòa cùng quan điểm của Macron và Lerner. Tại một phiên điều trần trước Ủy ban chuyên trách của Quốc hội và trong một buổi họp báo riêng (một sự kiện hiếm hoi đối với một tướng lĩnh ở vị trí cao như vậy), ông tuyên bố rằng Nga đang trên con đường dẫn tới thất bại chiến lược, khi những vùng lãnh thổ giành được là không tương xứng với tổn thất về nhân lực và vật lực. Theo ông, Moscow đã rơi vào tình trạng cô lập, thể hiện rõ qua việc vùng Baltic đã trở thành “biển nội địa” của NATO. Tuy vậy, Burkhard cũng thừa nhận rằng về chính trị, Nga vẫn có thể thắng nếu “trụ vững lâu hơn chúng ta năm phút”. Đặc biệt, ông tiết lộ rằng chính Điện Kremlin đã coi Pháp là đối thủ chính ở châu Âu. Ngoài Nga, các mối đe dọa đối với Paris còn gồm Trung Quốc – đối thủ lâu dài, Iran – bị cáo buộc “thực hiện khủng bố nhà nước”, và tình hình ở châu Phi – nơi sự hiện diện của Pháp, theo lời ông, vẫn được một số quốc gia sở tại mong muốn, song lại là mục tiêu cho các chiến dịch tuyên truyền của các cường quốc khác.
Việc Burkhard rời chức vụ dường như không bắt nguồn từ mâu thuẫn quan điểm, bởi lập trường của ông hoàn toàn đồng điệu với tổng thống và lãnh đạo tình báo. Ngay từ khi nhậm chức năm 2021, ông đã đưa ra học thuyết “chiến thắng trước khi chiến tranh nổ ra” (gagner la guerre avant la guerre), vốn đã trở thành một phần quen thuộc của tư duy chiến lược Pháp hiện đại. Nhiều khả năng đây chỉ là sự luân chuyển nhân sự theo thông lệ, bởi thời gian ông tại vị đã vượt xa các vị tiền nhiệm trong hai thập kỷ qua.
Bản Đánh giá Chiến lược Quốc gia 2025 và sự củng cố xu hướng chống Nga
Người kế nhiệm Tướng Burkhard là Tướng không quân Frédéric Mandon, trước đó từng giữ chức Trưởng văn phòng quân sự của Tổng thống, đã tiếp nhận di sản không chỉ gồm chuỗi phát biểu chống Nga, mà còn cả Bản Đánh giá Chiến lược Quốc gia mới được công bố. Đây là lần thứ ba dưới thời Emmanuel Macron tài liệu dạng này được ban hành, sau các năm 2017 và 2022. Về bản chất, nó đóng vai trò tương tự “Sách Trắng” về quốc phòng và an ninh (phiên bản cuối cùng của Sách Trắng là năm 2013), nhưng ngắn gọn hơn và được phê chuẩn nhanh hơn.
Không đi sâu vào việc tóm tắt toàn bộ 104 trang của văn bản này, có thể nhận thấy nó đã hợp thức hóa hầu hết những luận điểm mà tổng thống và ê-kíp của ông đã công khai trước đó. Trước hết là một loạt chỉ trích mạnh mẽ nhắm vào Nga, cáo buộc nước này đang đe dọa “một cuộc chiến công khai ngay giữa trái tim châu Âu” và muốn phá vỡ trật tự thế giới đã hình thành. Kế đến, tài liệu thừa nhận sự bất định gia tăng trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương, đồng thời khẳng định rằng châu Âu đã trải qua “sự thức tỉnh chiến lược” như một phản ứng trước cuộc xung đột ở Ukraine và chính sách của Donald Trump.
Một điểm đáng chú ý khác là sự nhấn mạnh đến vai trò ngày càng lớn của nhân tố hạt nhân trong quan hệ quốc tế. Theo tính toán của chuyên gia quốc phòng Élie Tenenbaum, từ “hạt nhân” (nucléaire) dưới các dạng kết hợp khác nhau xuất hiện trong văn bản tới khoảng 100 lần – con số tự thân đã nói lên nhiều điều. Ngoài ra, chiến lược mới xác định rõ định hướng chuẩn bị cho các cuộc xung đột cường độ cao: tăng tốc triển khai sản xuất quốc phòng, tích trữ đạn dược và linh kiện, đồng thời dựa vào sự hội nhập quốc phòng châu Âu.
Giống như Bản Đánh giá năm 2022, tài liệu mới cũng đặt ra các mục tiêu chiến lược cho đến cuối thập kỷ. Trong đó có việc thường xuyên đảm nhiệm vai trò “quốc gia khung” trong NATO (tức quốc gia dẫn dắt các chiến dịch đa quốc gia), duy trì vị thế “đồng minh đáng tin cậy”, chuẩn bị lực lượng vũ trang cho mọi loại nhiệm vụ ở mọi môi trường tác chiến, và tăng cường mối gắn kết giữa quân đội và xã hội. Một thay đổi đáng chú ý về mặt thuật ngữ là sự biến mất hoàn toàn của khái niệm “cường quốc cân bằng” (puissance d’équilibre) mà cách đây ba năm Paris từng sử dụng để mô tả vai trò của mình trên trường quốc tế nhưng không được các thủ đô phương Tây khác đón nhận. Cụm từ “kinh tế thời chiến” (économie de guerre), từng gây chú ý, cũng được làm dịu thành “nền kinh tế chuẩn bị cho chiến tranh” (économie qui se prépare à la guerre).
Đặc biệt, tài liệu dành một tiểu mục chi tiết cho học thuyết hạt nhân, trong đó lần đầu tiên chính thức hóa các khái niệm vốn thường chỉ xuất hiện trong giới chuyên gia: “đủ nghiêm ngặt” (dissuasion strictement suffisante), “thiệt hại không thể chấp nhận được” (dommages inacceptables), “nguyên tắc thường trực” (principe de permanence) và hơn thế nữa. Một điểm mới mang dấu ấn của Macron là đưa yếu tố châu Âu vào chiến lược răn đe hạt nhân quốc gia, qua đó mở đường cho khả năng đối thoại với các nước EU khác về việc đưa họ vào “chiếc ô hạt nhân” của Pháp. Nhiệm vụ này sẽ là một trong những ưu tiên chính của Tướng Mandon.
Tuy nhiên, như nhà phân tích Arnaud Le Blanc của Viện Montaigne nhận xét, cả phiên bản 2022 lẫn 2025 của Bản Đánh giá đều không đưa ra một chiến lược quốc gia hoàn chỉnh đúng nghĩa. Chúng chỉ là những danh mục dài về mối đe dọa và nhiệm vụ, thiếu một tầm nhìn tổng thể và dài hạn.
Dòng chảy phát biểu và văn kiện hiện tại khiến người ta liên tưởng đến một cuộc “tự thú” chính trị: giới lãnh đạo Pháp, từng gọi Nga là một cường quốc châu Âu và thậm chí vẫn thỉnh thoảng điện đàm với Kremlin, nay tự nhận mình là “chim ưng” số một trong EU và NATO, trở thành động cơ thúc đẩy đường lối chống Nga. Vai trò này, một mặt, là sự thích nghi của Paris với đường lối chung của phương Tây sau năm 2022 – đường lối mà Pháp không có đủ khả năng hay ý chí để chống lại vì lo sợ bị cô lập; mặt khác, đó là kết quả tất yếu của quá trình “Đại Tây Dương hóa” giới tinh hoa và chính sách đối ngoại kể từ khi Pháp trở lại thành phần quân sự của NATO năm 2009. Trong hệ tọa độ này, kim chỉ nam của Paris là xích lại gần nhất với những đối tác Đại Tây Dương trung thành nhất – bao gồm Anh, Ba Lan và cả Ukraine, quốc gia mà Macron đã hứa sẽ “không bao giờ bỏ rơi”.
Ngân sách quốc phòng và mạng lưới liên minh của Pháp
Đằng sau những lời lẽ cứng rắn, Paris cũng tiến hành một loạt bước đi cụ thể nhằm khẳng định và củng cố đường lối đã lựa chọn. Trong bài phát biểu tại Bộ Các Lực lượng Vũ trang ngày 13 tháng 7, Tổng thống Macron đã tóm gọn quan điểm chiến lược của mình: “Muốn tự do, phải biết răn đe; muốn răn đe, phải mạnh mẽ.” Việc tìm kiếm “sức mạnh” này đang được thực hiện bằng nhiều con đường.
Như đã đề cập, chính phủ đã công bố một vòng tăng mới về chi tiêu quốc phòng. Theo Luật Kế hoạch Quân sự (LPM) 2024-2030 hiện hành, ngân sách quốc phòng năm 2024 đạt 50,5 tỷ euro, dự kiến tăng lên 53,7 tỷ euro vào năm 2026 và 57,9 tỷ euro vào năm 2027. Tuy nhiên, Macron tuyên bố rằng mức chi này sẽ còn vượt dự kiến, với mục tiêu đạt 64 tỷ euro ngay trong năm 2027 – con số trước đây chỉ được trông đợi vào cuối thập kỷ. Mặc dù đây mới là cam kết bằng lời, nhiều khả năng nó sẽ được đưa vào bản sửa đổi LPM trong kỳ họp Quốc hội tới. Việc Bản Đánh giá Chiến lược Quốc gia được công bố ngay trước đó càng củng cố giả thuyết rằng tài liệu này sẽ đóng vai trò biện minh học thuyết cho việc điều chỉnh luật ngân sách quân sự.
Theo nhiều nghị sĩ và chuyên gia, LPM hiện tại mới chỉ đủ để khắc phục những thiếu hụt nghiêm trọng nhất trong trang bị và bảo đảm hậu cần của quân đội, chứ chưa đủ để nâng cao đáng kể năng lực tác chiến. Việc tăng ngân sách lần này có thể giúp tiến gần hơn tới mục tiêu đó, đặc biệt khi dư luận trong nước đang ủng hộ mạnh mẽ: 84% người dân bày tỏ thiện cảm với quân đội và 72% đồng ý tăng chi tiêu quốc phòng – một phần nhờ vào hiệu quả của việc nhấn mạnh “mối đe dọa từ Nga”.
Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi của LPM mới sẽ là lựa chọn mô hình phát triển quân đội: tập trung hoàn toàn vào đối phó với Nga ở châu Âu, ưu tiên khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, hay duy trì cách tiếp cận “thỏa hiệp” như trước đây. Cho đến nay, Pháp thường theo đuổi phương án thứ ba, yêu cầu quân đội đáp ứng mọi loại nhiệm vụ trên tất cả các môi trường – lục quân, hải quân, không quân – với phân bổ ngân sách tương đối cân bằng, nhằm tránh mâu thuẫn giữa các binh chủng. Nhưng ngày càng nhiều ý kiến cho rằng mô hình này không đáp ứng tốt yêu cầu của các cuộc xung đột cường độ cao, khiến Pháp dù sở hữu nhiều năng lực đặc thù (như tàu sân bay hạt nhân) vẫn chỉ có với số lượng quá ít để tạo ưu thế quyết định.
Các dấu hiệu hiện tại cho thấy Paris sẽ nghiêng về phương án ưu tiên châu Âu. Điều này thể hiện rõ qua việc củng cố quan hệ đồng minh song phương ngoài khuôn khổ NATO và EU. Chẳng hạn, Điều 4 của Hiệp ước Nancy với Ba Lan quy định hai nước sẽ hỗ trợ nhau khi bị tấn công từ bên ngoài, “bao gồm cả biện pháp quân sự”, dù chưa nêu cụ thể về bảo đảm hạt nhân của Pháp. Với Anh, sự kiện “Lancaster 2.0” không chỉ đánh dấu hợp tác trong học thuyết hạt nhân mà còn nâng quy mô Lực lượng Viễn chinh Hỗn hợp (CJEF) lên gấp 5 lần, đạt 50.000 quân, hướng tới hình hài của một lực lượng liên quân phương Tây có thể được “liên minh các nước sẵn sàng” triển khai tới Ukraine.
Một thông điệp khác nhằm trấn an các đồng minh châu Âu là kế hoạch triển khai hai phi đội máy bay Rafale mang vũ khí hạt nhân chiến thuật gần biên giới Đức. Đây được coi là tín hiệu rằng “chiếc ô hạt nhân” của Pháp có thể mở rộng sang các láng giềng thân cận.
Từ năm 2023, Lục quân Pháp cũng đã thành lập Bộ Tư lệnh chuyên trách cho “chiến trường châu Âu”, điều phối các đơn vị đồn trú tại Estonia và Romania. Sau khi rút khỏi một số quốc gia châu Phi, châu Âu hiện là khu vực tập trung nhiều binh sĩ Pháp nhất bên ngoài lãnh thổ – hơn 4.000 người trong các nhiệm vụ NATO. Paris cũng gia tăng hiện diện ở sườn bắc của NATO, tìm cách tích hợp Greenland vào quỹ đạo lợi ích châu Âu và đóng vai trò trung gian giữa khối Anglo-Saxon với các nước Bắc Âu. Chiến lược Bắc Cực mới của Pháp đặt mục tiêu củng cố khối phương Tây tại khu vực này và tạo một mặt trận thống nhất chống Nga. Trong bối cảnh đó, Pháp đã ký thỏa thuận đối tác chiến lược với Na Uy – một quốc gia vốn bị Paris “bỏ quên” trong nhiều năm – với cam kết hình thành “văn hóa chiến lược chung” và tiến hành các hoạt động chung ở Cực Bắc trên cơ sở NATO là “yếu tố trung tâm của an ninh xuyên Đại Tây Dương”.
Chính sách Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Trung Đông và những giới hạn nội bộ
Mặc dù ngày càng tập trung vào ưu tiên châu Âu, chính quyền Pháp không hề muốn giới hạn tầm nhìn chiến lược của mình ở khu vực này. Hoạt động của Paris tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vẫn diễn ra mạnh mẽ. Vào tháng 5 vừa qua, Tổng thống Macron đã thực hiện chuyến công du tới Việt Nam, Indonesia và Singapore, lần đầu tiên tham dự Đối thoại Shangri-La – diễn đàn an ninh hàng đầu châu Á. Trong các phát biểu, ông liên tục nhấn mạnh mối liên hệ giữa an ninh châu Âu và châu Á, cố gắng thu hút các nước trong khu vực đứng về phía lập trường chống Nga, đồng thời so sánh cuộc xung đột ở Ukraine với khả năng xảy ra đối đầu Mỹ – Trung xung quanh vấn đề Đài Loan. Một lần nữa, Macron kêu gọi các quốc gia Đông Nam Á theo “con đường thứ ba” do Paris đề xuất, lấy cảm hứng từ bài diễn văn của tướng Charles de Gaulle năm 1966 tại Phnom Penh – khi Pháp từ chối tham gia logic đối đầu phe khối – dù nội hàm cụ thể của “con đường thứ ba” này vẫn mơ hồ.
Ngay sau chuyến đi, chiến lược khu vực của Pháp đã được cập nhật. Theo chuyên gia Sophie Pugnet, tài liệu mới thực tế và khiêm tốn hơn, nhưng vẫn thiếu một sự xác định rõ ràng về mục tiêu, phương tiện và ngân sách. Trong đó, Mỹ được mô tả là “đồng minh nhưng không phải cấp dưới”, lập trường của Paris về việc NATO mở rộng phạm vi sang Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đã mềm mỏng hơn so với thái độ phủ nhận trước đây, còn Trung Quốc được tiếp cận với “đối thoại có yêu cầu cao” nhưng thiên về phê phán. Một điểm nhấn khác là duy trì và phát triển các lãnh thổ hải ngoại, tránh nhắc trực tiếp đến vấn đề phi thực dân hóa vốn nhạy cảm.
Một ví dụ điển hình cho cách tiếp cận này là việc thay đổi quy chế của New Caledonia: vùng lãnh thổ này, dù trên danh nghĩa trở thành một quốc gia thuộc Cộng hòa Pháp và được trao quyền tự trị rộng rãi, kể cả trong quan hệ quốc tế, vẫn buộc phải tuân theo định hướng chiến lược – quân sự của Paris. Thỏa thuận Bougival ký tháng 7 năm 2025 chính thức hóa tình trạng này, dù vẫn cần được Quốc hội Pháp và chính quyền địa phương phê chuẩn.
Bên cạnh đó, Trung Đông vẫn giữ vị trí ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Pháp, dù không nổi bật bằng châu Âu hay Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Tại đây, Macron tìm cách tái định vị vai trò của Pháp qua một loạt động thái: chính thức công nhận Nhà nước Palestine, mở lại đối thoại với chính quyền Syria mới, và thể hiện sự quan tâm đến hồ sơ hạt nhân Iran – dù mức độ tham gia thực tế trong các căng thẳng gần đây còn hạn chế. Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) nổi lên như đối tác then chốt, không chỉ nhờ vị trí chiến lược mà còn vì vai trò cầu nối trong tầm nhìn Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Paris. Theo các nhà nghiên cứu tại Trường Quân sự thuộc Bộ Các Lực lượng Vũ trang, sự tái khởi động “chính sách Ả Rập” của Pháp – khái niệm từ những năm 1960 nhằm tăng cường quan hệ với các nước Arab đồng thời giữ khoảng cách với Israel – diễn ra đúng lúc cạnh tranh giữa các cường quốc bên ngoài, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc, đang nóng trở lại ở khu vực.
Ngược lại, ở châu Phi, chính quyền Macron tỏ ra lép vế hơn. Sau khi chiến dịch Barkhane kết thúc trong thất bại, Paris gần như không còn gì để khoe khoang ngoài việc vừa rút hoàn toàn quân khỏi Senegal. Bản Đánh giá Chiến lược Quốc gia mới chỉ nói một cách mơ hồ về việc “cập nhật chiến lược châu Phi của Pháp”, gắn với Hội nghị Thượng đỉnh Pháp – châu Phi dự kiến diễn ra tại Kenya vào năm 2026.
Tất cả những hoạt động quốc tế này diễn ra trong bối cảnh nền chính trị – kinh tế trong nước đầy bất ổn. Dù đa số người dân tin tưởng quân đội và ủng hộ tăng chi tiêu quốc phòng, cá nhân Macron chỉ được 21% ủng hộ, còn Thủ tướng François Bayrou thậm chí chỉ đạt 12% – người sẽ phải gánh trách nhiệm tìm nguồn lực tài chính cho các kế hoạch quốc phòng đầy tham vọng. Trước kỳ nghỉ hè, chính phủ đã công bố dự thảo ngân sách 2026 với kế hoạch cắt giảm tổng cộng 43,8 tỷ euro chi tiêu công, nhằm hạ thâm hụt xuống 4,6% GDP (từ mức 5,8% đầu năm 2025). Quốc phòng là khoản duy nhất không bị cắt mà còn được tăng, và Macron khẳng định điều này sẽ không dẫn đến tăng nợ công (vốn đã ở mức 113,9% GDP quý I/2025). Điều đó đồng nghĩa với việc các lĩnh vực khác sẽ phải chịu “cắt sâu”: giảm chi phúc lợi xã hội, tinh giản bộ máy nhà nước, đóng băng trợ cấp và lương hưu, thậm chí hủy bỏ một số ngày nghỉ lễ. Những biện pháp này gần như chắc chắn sẽ làm bùng phát làn sóng phản đối mới trong mùa thu, khi các trận chiến ngân sách diễn ra gay gắt trong bối cảnh chính phủ không có đa số ổn định tại Quốc hội. Theo logic chung của châu Âu – được thể hiện trong các báo cáo như của Mario Draghi – chính phủ có thể sẽ phản bác chỉ trích bằng lập luận rằng chi tiêu quốc phòng sẽ có tác động tích cực tới nền kinh tế nhờ tính công nghệ cao của ngành, việc duy trì công ăn việc làm và các hiệu ứng lan tỏa khác.
Kết luận
Những thay đổi gần đây trong chính sách đối ngoại và quốc phòng của Pháp cho phép rút ra hai kết luận then chốt về ưu tiên chiến lược của Paris trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ Tổng thống Emmanuel Macron.
Thứ nhất, Điện Élysée đã dứt khoát lựa chọn lập trường theo chủ nghĩa Đại Tây Dương, đối đầu với Nga một cách công khai và lâu dài. Pháp không chỉ tham gia vào cuộc đối kháng này mà còn tìm cách đóng vai trò dẫn dắt “phần còn lại” của phương Tây tập thể. Luận điệu về “mối đe dọa từ Nga” – vốn trước đây chỉ là một trong nhiều yếu tố của chính sách an ninh – nay đã trở thành một trong những trụ cột bản sắc chiến lược của giới lãnh đạo Pháp, giúp họ duy trì đoàn kết nội khối châu Âu, kiểm soát tình hình trong nước và biện minh cho việc gia tăng chi tiêu quốc phòng, bất chấp gánh nặng ngân sách. Trên thực tế, Đệ ngũ Cộng hòa đang chuẩn bị cho một cuộc đối đầu quy mô lớn với Nga vào ngưỡng cuối thập kỷ, củng cố năng lực quân sự và thắt chặt liên minh với những đối tác Đại Tây Dương thân cận nhất.
Thứ hai, song song với việc ưu tiên mặt trận châu Âu, Paris vẫn nuôi tham vọng đóng vai trò nổi bật ở các khu vực khác – từ Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đến Trung Đông. Mặc dù vị thế chính trị và kinh tế của Pháp trên trường quốc tế đã suy giảm, giới lãnh đạo nước này vẫn khăng khăng coi mình là một cường quốc toàn cầu có tiếng nói đủ sức tác động đến diễn biến của nhiều tiến trình quốc tế khác nhau, và sẵn sàng mạo hiểm “quá sức” để duy trì hình ảnh đó.
Kết hợp với những bất ổn nội bộ, cả hai xu hướng trên khiến Pháp trở thành một tác nhân quốc tế vừa hiếu chiến vừa khó đoán, ít nhất cho đến khi quyền lực được chuyển giao vào năm 2027.
Biên dịch: Bùi Toàn
Tác giả: PGS.TS Aleksei Chikhachev công tác tại Khoa Nghiên cứu Châu Âu, Đại học Quốc gia Saint Petersburg, đồng thời là chuyên gia cao cấp, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược, Viện Quan hệ Quốc tế và Kinh tế Thế giới, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Nga.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
