Quan hệ quốc phòng Nga – Indonesia đang bước vào giai đoạn phát triển mới trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang có nhiều biến động. Khi trật tự thế giới đa cực ngày càng định hình rõ nét, cả Nga và Indonesia đều nhìn thấy lợi ích chiến lược trong việc tăng cường hợp tác quốc phòng song phương. Đối với Nga, Indonesia là đối tác quan trọng tại khu vực Đông Nam Á – một trong những khu vực năng động và có vị trí chiến lược quan trọng trong chính sách “hướng Đông” của Moskva. Về phía Indonesia, việc đa dạng hóa quan hệ quốc phòng với các cường quốc, trong đó có Nga, là biểu hiện của chính sách đối ngoại độc lập và tự chủ mà Jakarta kiên định theo đuổi. Sự phát triển mối quan hệ quốc phòng này cần được xem xét trong bối cảnh những thay đổi đáng kể của cục diện quốc tế và khu vực, đặc biệt là việc Indonesia vừa gia nhập khối BRICS và tình hình an ninh ngày càng phức tạp tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Sự phát triển của quan hệ Nga – Indonesia hiện nay
Quan hệ giữa Liên bang Nga và Indonesia đã có những bước phát triển đáng kể trong những năm gần đây, với sự hợp tác ngày càng sâu rộng trên nhiều lĩnh vực từ chính trị, kinh tế đến quân sự. Mối quan hệ này được đánh dấu bằng nhiều sự kiện quan trọng mà cả hai quốc gia đã cùng trải qua, đặc biệt là trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang có nhiều biến động. Indonesia đã chính thức trở thành thành viên của khối BRICS vào năm 2024, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chính sách đối ngoại của quốc gia này. Sự kiện này đã tạo ra một nền tảng mới cho việc tăng cường quan hệ với Nga, một trong những thành viên sáng lập của khối này. Việc gia nhập BRICS không chỉ mở ra cơ hội cho Indonesia tiếp cận với thị trường rộng lớn của các nước thành viên mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia vào các dự án hợp tác đa phương quan trọng mà khối này đang thực hiện.
Thư ký Hội đồng An ninh Nga, ông Sergey Shoigu đã có cuộc hội đàm với Indonesia về quan hệ song phương, tập trung vào an ninh, quốc phòng và các lĩnh vực hợp tác khác. Hai bên cũng trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực, phản ánh mong muốn của Nga trong việc tăng cường quan hệ quốc phòng với các nước Đông Nam Á.
Indonesia vẫn duy trì chính sách đối ngoại trung lập, không đứng về bên nào trong cuộc xung đột Ukraine hay trong cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Chuyến thăm của ông Shoigu đến Indonesia là điểm đầu tiên trong chuyến công du châu Á kéo dài 5 ngày, bao gồm cả Malaysia. Chuyến thăm này diễn ra sau khi Indonesia – quốc gia Hồi giáo đông dân nhất thế giới và là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á – chính thức trở thành thành viên của khối BRICS, trong đó Nga là một thành viên sáng lập.
Vào tháng 11/2024, hai nước đã tổ chức cuộc tập trận hải quân chung đầu tiên tại Đông Java, với sự tham gia của ba tàu chiến, một tàu chở dầu hạng trung, một trực thăng quân sự và một tàu kéo từ phía Nga. Mặc dù Indonesia có quan hệ thương mại trị giá hàng tỷ đô la với Nga, hoạt động nhập khẩu vũ khí lớn đã chậm lại trong những năm gần đây.
Ngày 9/1, Bộ Ngoại giao Nga đã bày tỏ sự hoan nghênh việc Indonesia gia nhập nhóm BRICS với tư cách thành viên chính thức. Indonesia đã nộp đơn gia nhập từ năm 2023 tại Hội nghị thượng đỉnh ở Nam Phi, nhưng đã hoãn việc gia nhập chính thức do cuộc bầu cử Tổng thống. Trong năm 2024, khi Nga giữ chức Chủ tịch BRICS, Indonesia tiếp tục thể hiện mong muốn gia nhập và đã nhận được sự ủng hộ đồng thuận từ tất cả các quốc gia thành viên.
Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh rằng với tư cách là nền kinh tế lớn nhất và đông dân nhất Đông Nam Á, việc Indonesia gia nhập BRICS sẽ củng cố vai trò của hiệp hội trong việc xây dựng một trật tự thế giới đa cực công bằng và cân bằng hơn. Chính phủ Brazil, nước đảm nhiệm vai trò Chủ tịch BRICS từ ngày 1/1/2025, đã xác nhận việc Indonesia chính thức trở thành thành viên đầy đủ của BRICS vào ngày 7/1.
Các chuyến thăm cấp cao giữa lãnh đạo hai nước đã diễn ra thường xuyên, góp phần củng cố mối quan hệ song phương. Chuyến thăm của Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto đến Moskva vào đầu năm 2025 đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới. Trong chuyến thăm này, hai bên đã ký kết nhiều thỏa thuận quan trọng về thương mại, đầu tư và khai thác tài nguyên. Đáp lại, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có kế hoạch thăm Jakarta vào cuối năm 2025, dự kiến sẽ đưa quan hệ song phương lên tầm cao mới.
Hợp tác kinh tế giữa hai quốc gia đã có những bước tiến đáng kể. Kim ngạch thương mại song phương đã tăng trưởng ổn định trong những năm gần đây, với nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Indonesia như dầu cọ, cao su và các sản phẩm nông nghiệp khác ngày càng chiếm thị phần lớn tại thị trường Nga. Ngược lại, Nga cũng đã tăng cường xuất khẩu các sản phẩm như phân bón, thép và các thiết bị công nghiệp sang Indonesia.
Một điểm nhấn quan trọng trong quan hệ kinh tế Nga-Indonesia là việc Nga đã đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tại Indonesia. Công ty dầu khí quốc gia Nga Rosneft đã ký kết hợp đồng phát triển các mỏ dầu ngoài khơi Indonesia với tổng vốn đầu tư lên đến hàng tỷ USD. Dự án này không chỉ giúp Indonesia tăng cường khả năng khai thác dầu khí mà còn tạo ra hàng nghìn việc làm cho người dân địa phương.
Trong lĩnh vực công nghiệp, Nga và Indonesia đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược trong phát triển công nghệ cao. Hai nước đã ký kết thỏa thuận về chuyển giao công nghệ trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ số và không gian. Indonesia đã bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến việc học hỏi kinh nghiệm của Nga trong phát triển các hệ thống vệ tinh và ứng dụng không gian.
Hợp tác quân sự giữa Nga và Indonesia đã phát triển mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Indonesia đã ký kết nhiều hợp đồng mua sắm trang thiết bị quân sự từ Nga, bao gồm máy bay chiến đấu Su-35, hệ thống phòng không S-400 và các tàu chiến hiện đại. Các hợp đồng này có giá trị hàng tỷ USD và đánh dấu sự tin tưởng của Indonesia vào khả năng cung cấp vũ khí hiện đại của Nga.
Ngoài việc mua sắm trang thiết bị, hai nước cũng đã tăng cường hợp tác trong đào tạo quân sự. Nhiều sĩ quan Indonesia đã được gửi sang học tập tại các học viện quân sự của Nga, trong khi các chuyên gia quân sự Nga cũng đã đến Indonesia để huấn luyện cho các đơn vị đặc biệt của quân đội nước này. Các cuộc tập trận chung giữa hai nước cũng được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao khả năng phối hợp tác chiến.
Một lĩnh vực hợp tác quân sự quan trọng khác là việc chuyển giao công nghệ. Nga đã đồng ý hỗ trợ Indonesia trong việc phát triển công nghiệp quốc phòng, bao gồm việc sản xuất một số linh kiện và phụ tùng cho các thiết bị quân sự do Nga cung cấp. Điều này không chỉ giúp Indonesia tiết kiệm chi phí mà còn góp phần nâng cao năng lực sản xuất quốc phòng của quốc gia này.
Dù quan hệ hai nước đang phát triển tốt đẹp, vẫn còn một số thách thức. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga đã gây ra một số khó khăn trong việc thực hiện các thỏa thuận kinh tế và quân sự. Indonesia cần phải cân bằng giữa việc duy trì quan hệ tốt đẹp với Nga và tránh các tác động tiêu cực từ các biện pháp trừng phạt này.
Triển vọng quan hệ Nga-Indonesia trong tương lai được đánh giá là khả quan. Với việc Indonesia trở thành thành viên của BRICS và cam kết của cả hai nước trong việc tăng cường hợp tác, mối quan hệ này dự kiến sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực. Đặc biệt, các dự án hợp tác kinh tế và quân sự đang được triển khai sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển của quan hệ song phương trong những năm tới.
Tóm lại, quan hệ Nga-Indonesia đang trải qua giai đoạn phát triển mạnh mẽ với nhiều thành tựu đáng kể trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và quân sự. Việc Indonesia gia nhập BRICS, các chuyến thăm cấp cao và các thỏa thuận hợp tác quan trọng đã đưa mối quan hệ này lên một tầm cao mới. Mặc dù còn một số thách thức, triển vọng hợp tác giữa hai nước trong tương lai vẫn rất khả quan
Indonesia trong chiến lược của Nga
Indonesia đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chiến lược đối ngoại của Nga, đặc biệt trong bối cảnh Moskva đang tìm cách đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế và tăng cường ảnh hưởng tại khu vực Đông Nam Á. Với vị trí địa chiến lược đặc biệt và nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, Indonesia được Nga xem là đối tác then chốt trong chính sách “Hướng Đông” mà Moskva đang tích cực thúc đẩy.
Nga nhìn nhận Indonesia như một đối trọng quan trọng trong chiến lược cân bằng sức mạnh toàn cầu. Trong bối cảnh quan hệ với phương Tây căng thẳng, Moskva đã tìm kiếm và củng cố các mối quan hệ với các cường quốc mới nổi, trong đó Indonesia với tư cách là thành viên G20 và nền kinh tế lớn thứ 16 thế giới đóng vai trò không thể thiếu. Việc mở rộng quan hệ với Jakarta giúp Nga giảm bớt sự cô lập về chính trị và kinh tế mà các nước phương Tây đang cố gắng áp đặt.
Về mặt kinh tế, Indonesia với dân số hơn 270 triệu người đại diện cho một thị trường tiêu thụ khổng lồ đối với hàng hóa và dịch vụ của Nga. Moskva đặc biệt quan tâm đến việc mở rộng xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp, vũ khí, phân bón và nhiên liệu sang thị trường Indonesia. Đồng thời, Nga cũng nhắm đến các nguồn tài nguyên phong phú của Indonesia, từ dầu mỏ, khí đốt đến các khoáng sản quý hiếm như nickel và bauxite, những nguyên liệu thiết yếu cho các ngành công nghiệp chiến lược của Nga.
Chiến lược năng lượng của Nga dành cho Indonesia đặc biệt đáng chú ý. Các công ty năng lượng lớn của Nga như Rosneft và Gazprom đã tích cực tìm kiếm cơ hội đầu tư vào thị trường năng lượng Indonesia, coi đây là cơ hội để mở rộng ảnh hưởng trong lĩnh vực dầu khí tại Đông Nam Á. Nga đã đề xuất hỗ trợ Indonesia phát triển ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân dân sự thông qua việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại quốc gia này, một lĩnh vực mà Moskva có nhiều kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến.
Trong lĩnh vực quân sự và an ninh, Nga xem Indonesia là thị trường vũ khí tiềm năng và là đối tác quan trọng trong việc duy trì ổn định khu vực. Chiến lược bán vũ khí cho Indonesia không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo ra ảnh hưởng chính trị lâu dài. Thông qua việc cung cấp các hệ thống vũ khí hiện đại, Nga có thể tăng cường sự phụ thuộc của Indonesia vào công nghệ quân sự Nga, từ đó mở rộng ảnh hưởng chính trị và tạo đòn bẩy trong các vấn đề quốc tế.
Nga cũng nhìn nhận Indonesia như một cầu nối quan trọng với ASEAN. Là quốc gia lớn nhất và có tiếng nói quan trọng trong ASEAN, Indonesia có thể giúp Nga tăng cường hiện diện và ảnh hưởng tại khu vực Đông Nam Á. Moskva đã tích cực vận động Indonesia ủng hộ các sáng kiến của Nga trong các diễn đàn khu vực và quốc tế, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến an ninh khu vực và chống chủ nghĩa khủng bố.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung tại khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, Nga nhìn nhận Indonesia như một đối trọng tiềm năng có thể giúp Moskva duy trì vị thế của mình. Thông qua việc củng cố quan hệ với Indonesia, Nga có thể tạo ra không gian chiến lược riêng, không hoàn toàn nghiêng về phía Mỹ hay Trung Quốc, từ đó gia tăng tầm ảnh hưởng và tiếng nói của mình trong các vấn đề khu vực.
Việc Indonesia gia nhập BRICS đã làm tăng đáng kể giá trị chiến lược của Jakarta trong tầm nhìn của Moskva. Là một trong những kiến trúc sư chính của khối BRICS, Nga nhìn nhận việc kết nạp Indonesia vào tổ chức này như một chiến thắng địa chính trị, giúp tăng cường tiếng nói của các nền kinh tế mới nổi và giảm bớt sự thống trị của các thể chế tài chính do phương Tây đứng đầu. Indonesia trong BRICS cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch thương mại giữa hai nước bằng đồng nội tệ, giúp giảm sự phụ thuộc vào đồng USD và né tránh các hạn chế từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây.
Nga cũng nhìn nhận Indonesia như một thị trường tiềm năng cho các công nghệ số và dịch vụ kỹ thuật số của mình. Moskva đã đề xuất nhiều sáng kiến hợp tác trong lĩnh vực công nghệ thông tin, an ninh mạng và thương mại điện tử, nhằm tận dụng thị trường công nghệ đang phát triển nhanh chóng của Indonesia. Các công ty công nghệ Nga đã bắt đầu thâm nhập vào thị trường Indonesia, cung cấp các giải pháp về phần mềm, an ninh mạng và trí tuệ nhân tạo.
Về mặt văn hóa và giáo dục, Nga đã tăng cường các chương trình trao đổi văn hóa và học thuật với Indonesia, coi đây là công cụ ngoại giao mềm để xây dựng thiện cảm và hiểu biết lẫn nhau. Số lượng sinh viên Indonesia được cấp học bổng để học tập tại các trường đại học hàng đầu của Nga đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây. Đồng thời, các trung tâm văn hóa Nga tại Indonesia cũng được mở rộng, giúp quảng bá tiếng Nga và văn hóa Nga đến người dân Indonesia.
Trong dài hạn, Nga xem Indonesia là một đối tác chiến lược tại khu vực Đông Nam Á, có thể giúp Moskva đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế và tạo ra một hệ thống đa cực thực sự, nơi tiếng nói của Nga có thể được lắng nghe và tôn trọng. Với các kế hoạch hợp tác dài hạn trong nhiều lĩnh vực từ quân sự, năng lượng đến công nghệ cao, Nga đang từng bước xây dựng một mối quan hệ bền vững với Indonesia, hướng tới lợi ích chiến lược của cả hai quốc gia.
Nga có thể giúp được gì cho Indonesia hiện nay?
Nga có khả năng hỗ trợ Indonesia trong nhiều lĩnh vực chiến lược, đặc biệt là hai lĩnh vực quan trọng hàng đầu: an ninh năng lượng và tăng cường năng lực quân sự. Với nền tảng công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm phong phú trong các lĩnh vực này, Moskva đang ngày càng trở thành đối tác không thể thiếu trong chiến lược phát triển dài hạn của Jakarta.
Trong lĩnh vực an ninh năng lượng, Nga có thể đóng vai trò then chốt trong việc giúp Indonesia giải quyết các thách thức năng lượng ngày càng tăng. Indonesia hiện đang phải đối mặt với tình trạng cạn kiệt dần các mỏ dầu khí hiện có, trong khi nhu cầu năng lượng trong nước không ngừng tăng cao theo đà phát triển kinh tế và gia tăng dân số. Nga với tư cách là cường quốc năng lượng hàng đầu thế giới có thể hỗ trợ Indonesia thông qua việc chuyển giao công nghệ khai thác dầu khí tiên tiến, giúp quốc gia này khai thác hiệu quả hơn các mỏ dầu khí hiện có và phát hiện các mỏ mới, đặc biệt là các mỏ nằm ở vùng nước sâu khó tiếp cận.
Các công ty năng lượng hàng đầu của Nga như Rosneft và Gazprom có thể đầu tư vào việc phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng của Indonesia, bao gồm xây dựng các nhà máy lọc dầu mới và hiện đại hóa các cơ sở hiện có. Điều này không chỉ giúp Indonesia tăng cường khả năng chế biến dầu thô trong nước mà còn giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu các sản phẩm dầu mỏ đã qua chế biến, góp phần cải thiện cán cân thương mại và tăng cường an ninh năng lượng quốc gia.
Đặc biệt, Nga có thể hỗ trợ Indonesia phát triển ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân dân sự. Với kinh nghiệm phong phú trong việc xây dựng và vận hành các nhà máy điện hạt nhân an toàn, Nga có thể giúp Indonesia thiết lập các nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, cung cấp một nguồn năng lượng sạch, ổn định và lâu dài cho nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của quốc gia này. Rosatom, tập đoàn năng lượng hạt nhân quốc gia của Nga, đã bày tỏ sự sẵn sàng cung cấp gói giải pháp toàn diện, từ thiết kế, xây dựng, cung cấp nhiên liệu đến đào tạo nhân lực cho chương trình năng lượng hạt nhân của Indonesia.
Ngoài ra, Nga cũng có thể hỗ trợ Indonesia phát triển các nguồn năng lượng tái tạo. Mặc dù được biết đến nhiều với vai trò là nhà cung cấp năng lượng truyền thống, Nga cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là thủy điện và năng lượng địa nhiệt. Với địa hình đa dạng và nguồn tài nguyên địa nhiệt phong phú, Indonesia có thể hưởng lợi từ chuyên môn của Nga trong việc phát triển các nhà máy thủy điện quy mô lớn và khai thác hiệu quả tiềm năng địa nhiệt, góp phần đa dạng hóa nguồn cung năng lượng và giảm phát thải carbon.
Trong lĩnh vực tăng cường năng lực quân sự, sự hợp tác với Nga mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho Indonesia. Quân đội Indonesia đang trong quá trình hiện đại hóa để đối phó với các thách thức an ninh ngày càng phức tạp trong khu vực, và Nga với tư cách là một trong những nhà sản xuất vũ khí hàng đầu thế giới có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Nga có thể cung cấp cho Indonesia các hệ thống vũ khí hiện đại mà không kèm theo các điều kiện chính trị như một số nhà cung cấp phương Tây. Các máy bay tiêm kích đa năng Su-35 và Su-57 của Nga được đánh giá cao về khả năng chiến đấu và có thể giúp không quân Indonesia nâng cao đáng kể khả năng phòng thủ không phận. Các hệ thống phòng không S-400 Triumf, được coi là một trong những hệ thống phòng không tiên tiến nhất thế giới, có thể giúp Indonesia thiết lập một mạng lưới phòng không vững chắc, bảo vệ không phận và các tài sản chiến lược của quốc gia.
Hải quân Indonesia cũng có thể hưởng lợi từ việc hợp tác với Nga. Moskva có thể cung cấp các tàu chiến hiện đại, tàu ngầm và các hệ thống chống hạm tiên tiến, giúp Indonesia tăng cường khả năng bảo vệ vùng biển rộng lớn và các tuyến đường biển quan trọng. Đặc biệt, các tàu ngầm lớp Kilo của Nga, nổi tiếng với khả năng hoạt động yên tĩnh và hiệu quả, có thể giúp hải quân Indonesia nâng cao đáng kể khả năng tác chiến dưới nước.
Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp trang thiết bị, Nga còn có thể hỗ trợ Indonesia phát triển công nghiệp quốc phòng nội địa thông qua các thỏa thuận chuyển giao công nghệ và sản xuất chung. Việc thiết lập các cơ sở sản xuất chung để chế tạo một số bộ phận hoặc thậm chí là toàn bộ các hệ thống vũ khí tại Indonesia không chỉ giúp nước này tiết kiệm chi phí nhập khẩu mà còn thúc đẩy phát triển công nghiệp quốc phòng trong nước, tạo việc làm và nâng cao năng lực công nghệ.
Nga cũng có thể hỗ trợ Indonesia trong việc đào tạo nhân lực quân sự chất lượng cao. Các chương trình đào tạo và huấn luyện do các chuyên gia quân sự Nga thực hiện có thể giúp nâng cao trình độ chuyên môn và khả năng tác chiến của các đơn vị đặc biệt trong quân đội Indonesia. Đồng thời, việc gửi các sĩ quan Indonesia sang học tập tại các học viện quân sự danh tiếng của Nga cũng góp phần xây dựng một đội ngũ chỉ huy có trình độ cao, nắm vững các học thuyết và chiến lược quân sự hiện đại.
Ngoài ra, Nga có thể hỗ trợ Indonesia trong lĩnh vực an ninh mạng, một vấn đề ngày càng trở nên quan trọng trong thời đại số. Với kinh nghiệm phong phú và công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực này, Nga có thể giúp Indonesia xây dựng các hệ thống phòng thủ mạng hiệu quả, bảo vệ cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng và các hệ thống chỉ huy quân sự khỏi các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi.
Bên cạnh đó, hợp tác với Nga trong lĩnh vực không gian và vệ tinh cũng mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho Indonesia. Các hệ thống vệ tinh do Nga phát triển có thể giúp Indonesia tăng cường khả năng giám sát biển, phát hiện sớm các hoạt động bất hợp pháp như đánh bắt cá trái phép, cướp biển và xâm phạm lãnh hải, đồng thời cải thiện hệ thống thông tin liên lạc và định vị cho các lực lượng vũ trang.
Tóm lại, sự hợp tác với Nga mở ra nhiều cơ hội cho Indonesia trong việc giải quyết các thách thức về an ninh năng lượng và tăng cường năng lực quân sự. Với chuyên môn kỹ thuật, công nghệ tiên tiến và sự sẵn sàng chuyển giao công nghệ, Nga có thể trở thành đối tác chiến lược quan trọng, giúp Indonesia đạt được các mục tiêu phát triển dài hạn và bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh địa chính trị khu vực đang có nhiều biến động.
Các căn cứ quân sự của Nga tại Indonesia? Liệu có khả thi?
Theo thông tin từ cổng thông tin quân sự Jane’s Defense công bố ngày 14 tháng 4 năm 2025, dẫn nguồn từ chính phủ Indonesia, Nga đã đề xuất được sử dụng căn cứ không quân ở Indonesia.
Trước đây, máy bay ném bom chiến lược Tu-95 và vận tải cơ Il-76 của Nga đã xin phép hạ cánh tại Manuhua, và trong một số trường hợp, Indonesia đã chấp thuận. Căn cứ Manuhua hiện đang được Không quân Indonesia sử dụng cho phi đội CN235 và Phi đoàn tiêm kích số 9 mới thành lập. Địa điểm này có tầm quan trọng chiến lược vì gần các tuyến đường vận tải quan trọng và các căn cứ của Hoa Kỳ, bao gồm cả Guam.
Chính phủ Australia đã bày tỏ quan ngại về khả năng Nga tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực này. Thủ tướng Anthony Albanese cho biết Australia đang đàm phán với Indonesia để tìm kiếm thông tin và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì quan hệ hữu nghị giữa hai nước.
Lãnh đạo phe đối lập Peter Dutton gọi tình hình này là “đáng lo ngại” và “gây bất ổn”, đồng thời kêu gọi chính phủ minh bạch. Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles xác nhận Indonesia vẫn chưa phản hồi yêu cầu của Nga và nhấn mạnh họ đang tích cực hợp tác với các đối tác Indonesia ở cấp cao.
Tuy nhiên, theo thông tin mới nhất, Indonesia đã từ chối yêu cầu của Nga về việc cho máy bay quân sự đóng tại Sân bay Biak ở tỉnh Papua, khẳng định cam kết theo đuổi chính sách đối ngoại trung lập. Hiện tại, Nga chưa chính thức phản ứng trước quyết định này của Indonesia.
Trước đó, đề xuất của Nga đã gây lo ngại cho Australia – nước láng giềng coi sáng kiến quân sự này của Nga là mối đe dọa đối với sự ổn định khu vực, theo Reuters. Việc từ chối của Indonesia cho thấy nước này không có ý định đi chệch khỏi nguyên tắc hiến pháp không liên kết, vốn không cho phép triển khai các căn cứ quân sự nước ngoài trên lãnh thổ của mình.
Nga muốn sử dụng sân bay trên đảo Biak – địa điểm có vị trí chiến lược quan trọng ở khu vực Thái Bình Dương. Theo South China Morning Post, Nga đang tìm cách tiếp cận căn cứ này để bảo dưỡng và tạm thời triển khai máy bay quân sự, nhằm tăng cường ảnh hưởng trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Indonesia, quốc gia có chính sách đối ngoại “tự do và độc lập” được ghi trong hiến pháp, đã bác bỏ những đề xuất như vậy và không cho phép lực lượng quân sự nước ngoài hiện diện trên lãnh thổ của mình.
Hãng tin Al Jazeera lưu ý rằng Nga cũng đang thực hiện cách tiếp cận tương tự ở Iran, nơi cũng có các hạn chế hiến pháp ngăn cản việc thiết lập căn cứ quân sự nước ngoài.
Tình hình này đã gây báo động ở Australia do lo ngại về sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Nga gần biên giới. Australia đã tăng cường tuần tra ở Thái Bình Dương và tham vấn với các đồng minh NATO, bao gồm cả Hoa Kỳ, để phối hợp ứng phó, theo trang The Guardian.
Các chuyên gia cho rằng Nga quan tâm đến căn cứ Biak vì muốn chống lại ảnh hưởng của Hoa Kỳ và các đồng minh trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng gia tăng. Theo báo cáo của Bloomberg, mặc dù giữ thái độ trung lập nhưng Indonesia đang tích cực phát triển lực lượng vũ trang riêng, họ đã mua máy bay chiến đấu từ Pháp và Hoa Kỳ để củng cố khả năng phòng thủ.Tuy nhiên, câu hỏi về khả năng này trong tương lai vẫn là một chủ đề đáng để phân tích, đặc biệt trong bối cảnh địa chính trị khu vực đang biến động và quan hệ Nga-Indonesia ngày càng phát triển.
Về mặt khả thi trong tương lai, việc Nga thiết lập căn cứ quân sự tại Indonesia phải đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Trước tiên, Indonesia có truyền thống lâu đời về chính sách đối ngoại độc lập và tích cực (bebas-aktif), được xây dựng từ thời Tổng thống Sukarno. Chính sách này đã được duy trì qua nhiều thế hệ lãnh đạo và đã trở thành một phần của bản sắc chính trị đối ngoại của Indonesia. Việc cho phép bất kỳ cường quốc nào, bao gồm cả Nga, thiết lập căn cứ quân sự trên lãnh thổ Indonesia sẽ đi ngược lại nguyên tắc cơ bản này.
Thứ hai, Indonesia có mối quan hệ phức tạp và đa chiều với nhiều cường quốc, bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Úc. Việc cấp căn cứ quân sự cho Nga sẽ gây ra phản ứng mạnh mẽ từ các đối tác này, đặc biệt là Mỹ và các đồng minh, có thể dẫn đến các hậu quả kinh tế và chính trị nghiêm trọng cho Indonesia.
Thứ ba, Indonesia đóng vai trò trung tâm trong ASEAN và luôn cố gắng duy trì sự đoàn kết của khối này. Việc cho phép Nga hiện diện quân sự có thể tạo ra căng thẳng trong nội bộ ASEAN, đặc biệt là với các quốc gia có quan hệ chặt chẽ với phương Tây như Singapore, Philippines và Thái Lan.
Tuy nhiên, cũng có một số yếu tố có thể làm tăng khả năng hợp tác quân sự sâu rộng hơn giữa Nga và Indonesia trong tương lai. Quan hệ quốc phòng giữa hai nước đã phát triển đáng kể trong những năm gần đây, với các thỏa thuận mua sắm vũ khí lớn và trao đổi quân sự ngày càng tăng. Nếu xu hướng này tiếp tục, không loại trừ khả năng hai bên có thể đạt được các thỏa thuận cho phép Nga tiếp cận hạn chế vào một số cơ sở quân sự của Indonesia cho mục đích hậu cần, bảo trì hoặc đào tạo.
Nếu giả định rằng trong tương lai xa, Indonesia thay đổi chính sách và cho phép Nga thiết lập căn cứ quân sự hoặc cơ sở hậu cần trên lãnh thổ của mình, điều này sẽ có những tác động sâu rộng đến cấu trúc an ninh khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Đối với Nga, việc có căn cứ tại Indonesia sẽ mang lại lợi ích chiến lược to lớn. Nó sẽ mở rộng đáng kể phạm vi hoạt động của hải quân và không quân Nga, cho phép Moskva triển khai lực lượng sâu hơn vào khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Điều này sẽ tăng cường khả năng của Nga trong việc bảo vệ các tuyến đường biển quan trọng và các lợi ích kinh tế của mình tại khu vực. Ngoài ra, sự hiện diện quân sự tại Indonesia sẽ nâng cao vị thế địa chiến lược của Nga, biến Moskva thành một yếu tố không thể bỏ qua trong các tính toán an ninh khu vực.
Đối với Mỹ và các đồng minh, sự hiện diện quân sự của Nga tại Indonesia sẽ được xem như một thách thức đáng kể đối với chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. Nó sẽ hạn chế khả năng của Mỹ trong việc kiểm soát các tuyến đường biển quan trọng và có thể buộc Washington phải phân bổ lại các nguồn lực quân sự để đối phó với sự hiện diện mới này của Nga. Các đồng minh của Mỹ trong khu vực, đặc biệt là Úc, Nhật Bản và Hàn Quốc, có thể sẽ tăng cường hợp tác quốc phòng với Mỹ và đẩy mạnh chi tiêu quân sự để đối phó với sự hiện diện ngày càng tăng của Nga.
Đối với Trung Quốc, phản ứng có thể sẽ phức tạp hơn. Một mặt, Bắc Kinh và Moskva đã tăng cường hợp tác chiến lược trong những năm gần đây, và sự hiện diện của Nga có thể được xem như một đối trọng với ảnh hưởng của Mỹ. Mặt khác, Trung Quốc cũng có tham vọng riêng tại khu vực và có thể xem sự hiện diện quân sự của Nga tại Indonesia như một sự cạnh tranh tiềm tàng đối với ảnh hưởng của mình tại Đông Nam Á.
Đối với các nước ASEAN, việc Indonesia cho phép Nga thiết lập căn cứ quân sự có thể tạo ra chia rẽ trong khối, với một số quốc gia lo ngại về việc Indonesia đang làm suy yếu nguyên tắc trung lập và độc lập của ASEAN. Điều này có thể dẫn đến sự phân hóa giữa các quốc gia ASEAN theo hướng thân Mỹ và thân Nga-Trung, làm suy yếu vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực.
Đối với Ấn Độ, sự hiện diện quân sự của Nga tại Indonesia có thể được đón nhận với thái độ thận trọng. Mặc dù Ấn Độ có quan hệ lịch sử chặt chẽ với Nga, nhưng New Delhi cũng đang phát triển mối quan hệ chiến lược với Mỹ và các đối tác Quad khác. Sự hiện diện của Nga tại Indonesia có thể tạo ra thách thức cho Ấn Độ trong việc cân bằng các mối quan hệ này.
Tóm lại, mặc dù việc Nga thiết lập căn cứ quân sự tại Indonesia trong tương lai gần là không khả thi do các ràng buộc chính sách đối ngoại của Indonesia, nhưng các hình thức hợp tác quân sự hạn chế hơn có thể được phát triển. Nếu trong tương lai xa, Indonesia cho phép Nga có sự hiện diện quân sự, điều này sẽ tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cấu trúc an ninh khu vực, buộc các cường quốc phải điều chỉnh chiến lược và có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Gợi mở chính sách cho Việt Nam
Từ các phân tích về mối quan hệ Nga-Indonesia và chiến lược của Nga tại khu vực Đông Nam Á, có thể rút ra một số gợi mở chính sách quan trọng cho Việt Nam trong bối cảnh địa chính trị hiện nay.
Việt Nam cần tiếp tục duy trì và phát triển chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế. Kinh nghiệm của Indonesia cho thấy việc không quá nghiêng về bất kỳ cường quốc nào giúp duy trì không gian chiến lược và khả năng chủ động trong chính sách đối ngoại. Việt Nam có thể học hỏi cách Indonesia cân bằng quan hệ với Nga trong khi vẫn duy trì quan hệ với các nước phương Tây và Trung Quốc.
Việt Nam có thể tăng cường hợp tác với Nga trong lĩnh vực an ninh năng lượng. Giống như Indonesia, Việt Nam cũng đang đối mặt với những thách thức về an ninh năng lượng khi nhu cầu trong nước tăng cao và một số mỏ dầu khí đang dần cạn kiệt. Việc hợp tác với Nga trong khai thác dầu khí, phát triển năng lượng tái tạo và cả năng lượng hạt nhân dân sự có thể là hướng đi chiến lược để đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài.
Về lĩnh vực quân sự và quốc phòng, Việt Nam có thể tiếp tục tận dụng mối quan hệ truyền thống với Nga để hiện đại hóa lực lượng vũ trang. Nga không chỉ cung cấp vũ khí với giá cả hợp lý mà còn sẵn sàng chuyển giao công nghệ, điều mà các nước phương Tây thường hạn chế. Việc học hỏi cách Indonesia đàm phán các thỏa thuận sản xuất chung và chuyển giao công nghệ với Nga có thể giúp Việt Nam tăng cường năng lực sản xuất quốc phòng trong nước.
Việt Nam nên cân nhắc tham gia sâu hơn vào các thể chế đa phương mới nổi như BRICS, nơi Nga đóng vai trò quan trọng. Việc Indonesia gia nhập BRICS đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác kinh tế mới, bao gồm việc giảm sự phụ thuộc vào đồng USD trong thương mại quốc tế. Việt Nam có thể xem xét vai trò quan sát viên hoặc đối tác đối thoại với BRICS như một bước đi chiến lược, mở rộng không gian hợp tác quốc tế.
Việt Nam cần thận trọng và khôn khéo trong việc xử lý các vấn đề nhạy cảm như căn cứ quân sự nước ngoài. Bài học từ Indonesia là rõ ràng: chính sách không liên kết và không cho phép căn cứ quân sự nước ngoài giúp duy trì sự độc lập và tránh bị cuốn vào các cạnh tranh giữa các cường quốc. Việt Nam nên tiếp tục duy trì chính sách “ba không” trong quốc phòng: không tham gia liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống nước kia, không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự ở Việt Nam.
Việt Nam có thể mở rộng hợp tác với Nga trong các lĩnh vực công nghệ cao như không gian, an ninh mạng và trí tuệ nhân tạo. Đây là những lĩnh vực Nga có nhiều kinh nghiệm và sẵn sàng chuyển giao công nghệ hơn so với các nước phương Tây. Việc phát triển năng lực trong các lĩnh vực này sẽ giúp Việt Nam tăng cường khả năng tự chủ về công nghệ trong bối cảnh cạnh tranh địa chiến lược ngày càng gay gắt.
Việt Nam cần tăng cường hợp tác với Indonesia để cùng thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực. Cả hai nước đều có lợi ích trong việc duy trì một khu vực Đông Nam Á ổn định, hòa bình và không bị chi phối bởi bất kỳ cường quốc nào. Việc phối hợp lập trường trong các vấn đề khu vực, đặc biệt là vấn đề Biển Đông, sẽ tăng cường tiếng nói chung của cả hai nước.
Trong bối cảnh các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga, Việt Nam cần cân nhắc kỹ lưỡng các cơ chế thanh toán thay thế trong thương mại với Nga để vừa duy trì quan hệ kinh tế với Moskva vừa tránh các tác động tiêu cực từ các biện pháp trừng phạt thứ cấp. Kinh nghiệm của Indonesia trong việc sử dụng đồng nội tệ trong thương mại song phương với Nga có thể là một mô hình đáng tham khảo.
Việt Nam có thể học hỏi cách Indonesia sử dụng các công cụ ngoại giao văn hóa và giáo dục để tăng cường mối quan hệ với Nga. Việc mở rộng các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục và đào tạo với Nga không chỉ góp phần tăng cường hiểu biết lẫn nhau mà còn giúp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam.
Việt Nam cần theo dõi chặt chẽ diễn biến quan hệ Nga-Indonesia và tác động của nó đến cấu trúc an ninh khu vực. Bất kỳ thay đổi lớn nào trong mối quan hệ này, đặc biệt là việc tăng cường hợp tác quân sự, đều có thể tác động đến môi trường an ninh của Việt Nam và đòi hỏi những điều chỉnh trong chính sách đối ngoại và quốc phòng.
Tóm lại, kinh nghiệm phát triển quan hệ với Nga của Indonesia cung cấp nhiều bài học quý giá cho Việt Nam trong việc cân bằng các mối quan hệ quốc tế, tăng cường an ninh năng lượng và hiện đại hóa quốc phòng. Tuy nhiên, Việt Nam cần vận dụng các bài học này một cách linh hoạt, phù hợp với đặc thù lịch sử, văn hóa và vị trí địa chiến lược của mình.
Quan hệ quốc phòng Nga-Indonesia đang đứng trước cả cơ hội và thách thức trong bối cảnh hiện nay. Việc Indonesia chính thức gia nhập BRICS và những diễn biến địa chính trị gần đây đã tạo ra động lực mới cho hợp tác quốc phòng song phương. Tuy nhiên, mức độ và tốc độ phát triển của mối quan hệ này sẽ phụ thuộc vào khả năng hai bên vượt qua các rào cản về địa lý, khác biệt hệ thống chính trị và áp lực từ môi trường quốc tế. Với tư cách là thành viên mới của BRICS, Indonesia có thể sẽ tìm cách tận dụng nền tảng này để mở rộng không gian hợp tác quốc phòng với Nga, đồng thời theo đuổi mục tiêu xây dựng một trật tự thế giới công bằng và cân bằng hơn./.
Tác giả: Như Quỳnh
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
1. Alexey D. Muraviev & Colin Brown. (2023). Strategic Realignment: Russia’s Defense Diplomacy in Southeast Asia. Routledge.
2. Dewi Fortuna Anwar. (2022). Indonesia’s Foreign Policy Challenges in a Changing Regional Architecture. ISEAS-Yusof Ishak Institute.
3. Rizal Sukma. (2023). Indonesia’s Defense Policy in the Indo-Pacific Era. Jakarta: Centre for Strategic and International Studies.
4. Connelly, A. L. (2022). “Indonesia’s Hedging Strategy in the Age of Great Power Competition.” Contemporary Southeast Asia, 44(2), 189-215.
5. Gindarsah, I., & Priamarizki, A. (2023). “Indonesia-Russia Defense Cooperation: Challenges and Opportunities.” Journal of Indo-Pacific Affairs, 15(1), 56-78.
6. Kuhnt, H., & Pichnorak, C. (2023). “ASEAN States and Russia After 2022: A Recalibration of Strategic Partnerships.” Pacific Review, 36(4), 587-612.
7. Storey, I. (2024). “Russia’s Military Diplomacy in Southeast Asia.” ISEAS Perspective, No. 2024/18.
8. Laksmana, E. A. (2024). “Indonesia’s BRICS Membership: Implications for Defense and Security Cooperation.” Journal of Current Southeast Asian Affairs, 43(1), 45-67.
9. International Institute for Strategic Studies. (2024). The Military Balance 2024. London: IISS.
10. Stockholm International Peace Research Institute. (2024). SIPRI Yearbook 2024: Armaments, Disarmament and International Security. Oxford University Press.
11. Kementerian Pertahanan Republik Indonesia [Bộ Quốc phòng Indonesia]. (2023). Buku Putih Pertahanan Indonesia 2023 [Sách Trắng Quốc phòng Indonesia 2023]. Jakarta.
12. Tuấn Dũng (2025), Indonesia là quốc gia Đông Nam Á đầu tiên gia nhập ngân hàng nhóm BRICS, VOV, https://vov.vn/the-gioi/indonesia-la-quoc-gia-dong-nam-a-dau-tien-gia-nhap-ngan-hang-nhom-brics-post1187613.vov
13. Vũ Duy Thành (2025), BRICS mở rộng – cơ hội và thách thức đối với ASEAN, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, http://tapchiqptd.vn/vi/quoc-phong-quan-su-nuoc-ngoai/brics-mo-rong-co-hoi-va-thach-thuc-doi-voi-asean/23877.html
