Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga M. V. Mishustin đã thực hiện chuyến thăm chính thức nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam vào trung tuần tháng 1 năm 2025. Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh hai nước chuẩn bị kỷ niệm 75 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao, nhằm tăng cường quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước. Với những kết quả đạt được từ chuyến thăm, quan hệ song phương Việt – Nga đang có nhiều cơ hội phát triển mạnh mẽ.
Những mục tiêu cơ bản từ chuyến thăm
Mục tiêu chính của chuyến thăm được dàn trải đều trên nhiều lĩnh vực trong quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước bao gồm các hoạt động:
Mở rộng hợp tác kinh tế: Các bên thảo luận về việc tăng kim ngạch thương mại lên 15 tỷ đô la vào năm 2030, cao hơn 2,5 lần so với mức hiện tại[1]. Đặc biệt chú trọng phát triển hệ thống giao thông đường sắt, đường biển và vận tải đa phương thức[2].
Thiết lập quan hệ đối tác về năng lượng: Nga đã cung cấp cho Việt Nam khí đốt tự nhiên hóa lỏng và dầu thô, các thành phẩm chế biến, phát triển các dự án điện mới, bao gồm các dự án điện năng lượng tái tạo. Trong chuyến thăm, một thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân đã được ký kết giữa Rosatom và EVN của Việt Nam, cho thấy ý định của Việt Nam trong việc nối lại các dự án hạt nhân đã bị đình chỉ vào năm 2016[3].
Tăng cường hợp trác trong giáo dục và khoa học: Là một lĩnh vực mũi nhọn trong quan hệ giữa hai nước khi hiện tại đang có hơn 3000 sinh viên Việt Nam đang học tập tại Liên bang Nga, nhiều người nhận được học bổng do chính phủ Nga cấp, đồng thời việc giảng dạy tiếng Nga tại các cơ sở giáo dục – đào tạo tại Việt Nam cũng là chú ý được quan tâm.
Đề xuất về sự tham gia vào BRICS của Việt Nam: Nga đã bày tỏ mong muốn tạo điều kiện cho Việt Nam tham gia với tư cách là “quốc gia đối tác” trong khối các nền kinh tế đang phát triển BRICS, nhấn mạnh mong muốn của cả hai nước trong việc tăng cường hợp tác đa phương[4].
Thúc đẩy các hoạt động giao lưu văn hóa và giao lưu nhân dân: Các bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các hoạt động giao lưu nhân dân, bao gồm tổ chức các ngày văn hóa quốc gia, biểu diễn nghệ thuật và các sự kiện nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước.
Chuyến thăm Việt Nam của ông Mikhail Mishustin là bước đi quan trọng trong việc tăng cường quan hệ song phương, đặt nền tảng cho việc triển khai các dự án chung trong nhiều lĩnh vực và khẳng định mong muốn của cả hai nước trong việc tăng cường hợp tác trên trường quốc tế.
Những kỳ vọng đáng chú ý cho quan hệ Việt Nam – Nga
Chuyến thăm của Mikhail Mishustin, Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga tới Việt Nam vào tháng 1 năm 2025 là dấu mốc quan trọng trong việc tăng cường hợp tác song phương. Trọng tâm chính là thảo luận về các lĩnh vực hợp tác chính như năng lượng, quan hệ thương mại và kinh tế, hợp tác khoa học và kỹ thuật, cũng như lĩnh vực văn hóa và nhân đạo. Chuyến thăm này không chỉ khẳng định mức độ quan hệ cao giữa hai nước mà còn mở ra triển vọng mới cho quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước. Tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ M.V. Mishustin đã đến chào Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm và Chủ tịch nước Lương Cường, hội đàm với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và hội kiến với Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Thủ tướng Chính phủ M.V. Mishustin đã đặt hoa tại Đài tưởng niệm các Anh hùng, liệt sỹ, đặt hoa và vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Phạm Minh Chính và Thủ tướng Chính phủ Nga M.V. Mishustin đã chủ trì cuộc gặp với các doanh nghiệp tiêu biểu hai nước.
Hợp tác chính trị
Hai phía đều ghi nhận quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Nga đang không ngừng phát triển trên cơ sở cùng có lợi nhờ việc trao đổi, tiếp xúc chính trị, đặc biệt là ở cấp cao nhất, được duy trì thường xuyên. Kết quả chuyến thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam của Tổng thống Liên bang Nga V.V. Putin trong tháng 6/2024, cuộc hội đàm giữa Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Phạm Minh Chính và Tổng thống Nga V.V. Putin dịp tham dự Hội nghị thượng đỉnh BRICS Mở rộng vào tháng 10/2024, cũng như chuyến thăm chính thức Nga của Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Trần Thanh Mẫn tháng 09/2024 đã tạo động lực mạnh mẽ cho quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước. Hai nước cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cùng kỷ niệm những ngày lễ lớn trong lịch sử hai nước và trong quan hệ Việt Nam – Nga, trong đó có lễ kỷ niệm 75 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Nga, kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng miền Nam Việt Nam và thống nhất đất nước, kỷ niệm 80 năm Chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của Nga, 80 năm Ngày Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Hợp tác năng lượng
Năng lượng theo truyền thống là một trong những lĩnh vực tương tác quan trọng giữa Nga và Việt Nam. Trong chuyến thăm, một thỏa thuận đã được ký kết giữa tập đoàn Rosatom và công ty năng lượng Việt Nam EVN về phát triển năng lượng hạt nhân. Động thái này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh các dự án điện hạt nhân tại Việt Nam được nối lại sau khi bị đình chỉ vào năm 2016 do lo ngại về kinh tế và môi trường. Việt Nam coi điện hạt nhân là một cách để đạt được mục tiêu cắt giảm 43% lượng khí thải carbon vào năm 2030 và cung cấp nguồn năng lượng ổn định cho nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của mình.
Ngoài ra, Nga còn đề nghị cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng và dầu cho Việt Nam. Những đề xuất này đặc biệt quan trọng khi nhu cầu năng lượng của Việt Nam ngày càng tăng. Trong ba năm qua, mức tiêu thụ năng lượng ở Việt Nam đã tăng 7% mỗi năm. Nga, quốc gia có trữ lượng khí đốt tự nhiên đáng kể, coi Việt Nam là đối tác xuất khẩu đầy hứa hẹn, đặc biệt khi nước này cần đa dạng hóa thị trường do lệnh trừng phạt của phương Tây.
Các dự án chung trong lĩnh vực dầu khí cũng vẫn có liên quan. Công ty Zarubezhneft của Nga và tập đoàn PetroVietnam của Việt Nam đã nhất trí mở rộng hợp tác phát triển các mỏ dầu khí trên thềm lục địa Biển Đông. Theo Bộ Năng lượng Việt Nam, tỷ trọng các dự án Nga – Việt trong tổng sản lượng khai thác dầu khí của cả nước đạt trên 10%.
Hợp tác thương mại và kinh tế
Kim ngạch thương mại song phương giữa Nga và Việt Nam năm 2024 đạt 8,6 tỷ đô la, tăng 12% so với năm trước. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Nga là phân bón, lúa mì và sản phẩm kim loại, trong khi Việt Nam tích cực cung cấp hàng điện tử, dệt may và hải sản cho Nga. Trong cuộc gặp giữa Thủ tướng Mikhail Mishustin và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, mục tiêu được đặt ra là tăng kim ngạch thương mại lên 15 tỷ đô la vào năm 2030.
Để đạt được mục tiêu này, các bên đã thảo luận về việc phát triển nội địa hóa sản xuất. Các công ty ô tô của Nga như GAZ và AvtoVAZ đang cân nhắc mở rộng năng lực sản xuất tại Việt Nam. Vào năm 2024, AvtoVAZ đã xuất khẩu hơn 5.000 xe ô tô vào nước này và theo thỏa thuận mới, việc nội địa hóa lắp ráp và mở một liên doanh đang được lên kế hoạch[5].
Ngoài ra, nông nghiệp cũng được đặc biệt chú trọng. Nga đã đề nghị hợp tác với Việt Nam trong việc phát triển công nghệ canh tác chính xác và cung cấp máy móc nông nghiệp. Ngược lại, Việt Nam quan tâm đến việc tăng nguồn cung cấp cà phê, trái cây nhiệt đới và các loại hạt cho thị trường Nga, đặc biệt khi xét đến việc xuất khẩu của Việt Nam đã tăng 17% trong năm qua.
Hai bên đã trao đổi và nhất trí về các biện pháp tăng cường hợp tác thương mại song phương, trong đó có việc tận dụng hơn nữa các ưu đãi của Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á – Âu, mà hai bên sẽ kỷ niệm 10 năm ngày ký kết trong năm nay, cũng như cần tăng cường cung cấp hàng hóa cho thị trường của nhau. Việt Nam và Nga đều thống nhất cần phát triển hệ thống giao thương đường sắt và đường biển, vận tải hàng hóa đa phương thức. Cả hai nước đều ghi nhận sự cần thiết của việc nghiên cứu các phương thức thanh toán phục vụ các hoạt động thương mại và giao dịch song phương khác. Hai bên nhất trí cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý song phương nhằm thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực, cũng như ghi nhận nỗ lực của Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam – Nga về hợp tác kinh tế – thương mại và khoa học – kỹ thuật và các Bộ, ngành hai nước đã thống nhất, ký kết các văn kiện hợp tác trong chuyến thăm và hoan nghênh việc tiếp tục trao đổi, đàm phán các văn kiện hợp tác mới trong thời gian tới.
Hợp tác khoa học – kỹ thuật
Hợp tác khoa học – kỹ thuật chiếm vị trí quan trọng trong chương trình nghị sự quan hệ Nga – Việt. Trong chuyến thăm, một số biên bản ghi nhớ đã được ký kết nhằm mục đích phát triển hợp tác trong lĩnh vực kinh tế số, an ninh mạng và công nghệ không dây 5G. Rostelecom và Viettel đã nhất trí cùng nhau phát triển các giải pháp viễn thông nhằm giúp hiện đại hóa cơ sở hạ tầng số của Việt Nam.
Ngoài ra, Nga sẽ chuyển giao một tàu nghiên cứu cho Việt Nam để nghiên cứu tài nguyên biển và hệ sinh thái ở Biển Đông. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam cam kết sử dụng bền vững tài nguyên biển. Các chuyên gia Nga cũng đề xuất hợp tác trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và phát triển phần mềm để tự động hóa quy trình sản xuất[6].
Phía Nga và Việt Nam sẽ tiếp tục hỗ trợ mọi mặt hoạt động của Trung tâm Nghiên cứu khoa học và công nghệ nhiệt đới hỗn hợp Việt Nam – Nga, một cơ sở có vai trò quan trọng trong phát triển hợp tác khoa học và công nghệ song phương.
Hợp tác văn hóa – giáo dục – du lịch
Chuyến thăm của Thủ tướng Mishustin cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trao đổi văn hóa và giáo dục giữa hai quốc gia. Nga vẫn là một trong những đối tác quan trọng của Việt Nam trong lĩnh vực giáo dục. Năm 2024, các trường đại học Nga đã tiếp nhận hơn 1.200 sinh viên từ Việt Nam, tăng 20% so với năm trước. Bộ Giáo dục hai nước nhất trí mở rộng chương trình trao đổi và tăng số lượng học bổng cho sinh viên Việt Nam.
Hợp tác văn hóa cũng bao gồm ngành du lịch. Sau đại dịch, dòng khách du lịch từ Nga đến Việt Nam bắt đầu phục hồi: năm 2024, hơn 177 nghìn người Nga đã đến thăm Việt Nam, cao hơn 41% so với mức năm 2023. Việc nối lại các chuyến bay thẳng giữa Hà Nội và Moskva dự kiến sẽ làm tăng thêm lượng khách du lịch và việc hợp tác bổ sung các điểm đến và tăng số lượng các chuyến bay là phù hợp với nhu cầu đi lại của nhân dân hai nước[7].
Việt Nam cũng rất đề cao tầm quan trọng của việc tiếp tục hợp tác trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, trong đó có đào tạo công dân Việt Nam tại các trường đại học Nga trong khuôn khổ hạn ngạch do Chính phủ Nga cấp và hoạt động của Mạng lưới các trường Đại học Kỹ thuật Việt – Nga, quyết định đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án thành lập tổ chức giáo dục phổ thông giảng dạy bằng tiếng Nga tại Hà Nội. Hai nước nhất trí tiếp tục ủng hộ nghiên cứu và giảng dạy tiếng Nga tại Việt Nam, trong đó có việc sử dụng Phân viện tiếng Nga mang tên Puskin tại Hà Nội, đồng thời với việc tăng cường, mở rộng nghiên cứu giảng dạy tiếng Việt tại Nga.
Hai bên cũng khẳng định vai trò của giao lưu nhân dân trong phát triển quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Việt Nam và Nga thông qua việc tăng cường trao đổi, thường xuyên tổ chức các ngày văn hóa quốc gia, hoạt động biểu diễn nghệ thuật, chiếu phim và các hoạt động tăng cường hiểu biết giữa nhân dân hai nước thông qua các tổ chức hữu nghị, truyền thông và các tổ chức xã hội. Hai nước cũng tiếp tục sẽ có những chính sách nhằm đơn giản hóa thủ tục đi lại cho công dân hai nước. Đồng thời, việc tăng cường hợp tác giữa địa phương sẽ đáp ứng mong muốn và lợi ích của nhân dân hai nước và cần được chuyển thành các dự án hợp tác song phương cụ thể.
Triển vọng tăng cường hợp tác song phương: Góc nhìn từ phía Nga
Chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin đến Việt Nam năm 2025 được đánh giá là sự kiện then chốt trong việc nâng tầm mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai quốc gia. Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, triển vọng hợp tác giữa Việt Nam và Nga được kỳ vọng sẽ mở rộng, với sự nhấn mạnh vào tính bổ trợ và tiềm năng hợp tác lâu dài.
Cơ hội hợp tác trong bối cảnh toàn cầu mới
Phía Nga nhận thấy rằng bối cảnh quốc tế hiện tại mang đến cả thách thức lẫn cơ hội để củng cố quan hệ với Việt Nam. Trong khi các lệnh trừng phạt kinh tế từ phương Tây buộc Nga phải tìm kiếm các đối tác mới, Việt Nam trở thành một lựa chọn chiến lược quan trọng trong chính sách “xoay trục sang châu Á” của Nga.
Việt Nam được coi là một đối tác ổn định và tin cậy, không chỉ vì mối quan hệ lịch sử lâu đời mà còn nhờ vị thế kinh tế ngày càng tăng tại khu vực Đông Nam Á. Các chuyên gia Nga, bao gồm nhà phân tích từ Viện Nghiên cứu Đông phương học (РАН), nhấn mạnh rằng Việt Nam không chỉ là một điểm đến thương mại tiềm năng mà còn là cầu nối giúp Nga tiếp cận các thị trường ASEAN.
Trong chuyến thăm, phía Nga đã đặc biệt đánh giá cao vai trò của Việt Nam trong việc duy trì các mối quan hệ cân bằng với các cường quốc toàn cầu. Điều này mang lại cơ hội để hai nước hợp tác sâu rộng trong các lĩnh vực như kinh tế, khoa học công nghệ, năng lượng, và quốc phòng, trong khi tránh được những căng thẳng địa chính trị.
Tăng cường mối quan hệ kinh tế dài hạn
Một trong những mục tiêu lớn nhất của Nga qua chuyến thăm này là tăng cường sự gắn kết về kinh tế với Việt Nam. Theo dữ liệu từ Bộ Phát triển Kinh tế Nga, thương mại song phương năm 2024 đạt mức tăng trưởng ấn tượng, khoảng 8,6 tỷ USD, với triển vọng tăng lên 10 tỷ USD trong vòng 3 năm tới. Tuy nhiên, phía Nga nhìn nhận rằng con số này vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng thực tế.
Việt Nam được đánh giá cao nhờ các hiệp định thương mại tự do đã ký kết với nhiều đối tác lớn, bao gồm Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á – Âu. Đây là cơ hội để hàng hóa Nga, từ nông sản, phân bón đến các sản phẩm công nghiệp như máy móc và ô tô, tiếp cận dễ dàng hơn với thị trường Việt Nam.
Ngoài ra, Nga cũng mong muốn hợp tác trong các lĩnh vực chiến lược dài hạn, như năng lượng tái tạo, chuyển đổi số và công nghiệp 4.0. Cam kết từ các tập đoàn lớn như Rosatom và Gazprom cho thấy sự kỳ vọng của Nga trong việc chuyển đổi hợp tác từ các ngành truyền thống sang các ngành công nghiệp xanh và công nghệ cao.
Hợp tác khoa học, giáo dục và văn hóa – một nền tảng bền vững
Phía Nga luôn coi giáo dục và văn hóa là nền tảng của mối quan hệ bền vững với Việt Nam. Hiện tại, hơn 3.000 sinh viên Việt Nam đang theo học tại Nga, và con số này được kỳ vọng sẽ tăng trong những năm tới nhờ các chương trình học bổng mới. Chuyến thăm lần này đã thúc đẩy sự hợp tác sâu hơn giữa các trường đại học hàng đầu của Nga và Việt Nam, mở ra các chương trình trao đổi về công nghệ, kỹ thuật và y học. Nga cũng nhìn nhận tiềm năng trong việc thúc đẩy giao lưu văn hóa, như tổ chức các năm hữu nghị Việt – Nga, các lễ hội văn hóa và các chương trình quảng bá tiếng Nga tại Việt Nam. Những sáng kiến này không chỉ củng cố tình cảm giữa hai dân tộc mà còn xây dựng một nền tảng vững chắc cho quan hệ kinh tế và chính trị.
Chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin đã được truyền thông Nga đưa tin rộng rãi. Trọng tâm chính trong các đánh giá là tầm quan trọng của nó đối với việc tăng cường quan hệ đối tác chiến lược, hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa giữa hai nước. Đánh giá của phía Nga về chuyến thăm này không chỉ thể hiện sự lạc quan mà còn tập trung vào cam kết phát triển mối quan hệ bền vững trên nhiều phương diện.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của chuyến thăm
Các cơ quan truyền thông nhà nước Nga như TASS, RIA Novosti và Rossiyskaya Gazeta lưu ý rằng chuyến thăm là một bước đi quan trọng trong việc phát triển quan hệ với Việt Nam. Họ cũng đặc biệt chú ý đến thực tế là sự kiện này diễn ra trong bối cảnh tình hình quốc tế căng thẳng, khi Nga đang tìm kiếm các đối tác mới để đa dạng hóa quan hệ kinh tế đối ngoại.
Truyền thông Nga cũng đưa tin Việt Nam được coi là đối tác quan trọng của Nga ở Đông Nam Á. Mikhail Mishustin nhấn mạnh Việt Nam có vị trí đặc biệt, là cầu nối giữa Liên minh kinh tế Á – Âu và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á. Các nhà phân tích hàng đầu được RIA Novosti trích dẫn gọi chuyến thăm này là minh chứng cho cam kết của Nga trong việc tăng cường hợp tác đa phương tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Tập trung kinh tế: nhấn mạnh vào kim ngạch thương mại và các thỏa thuận mới
Một phần quan trọng của đánh giá là sự chú ý đến khía cạnh kinh tế của chuyến thăm. Truyền thông Nga đưa tin rộng rãi về sự tăng trưởng kim ngạch thương mại giữa Nga và Việt Nam. Theo chính phủ Nga, kim ngạch thương mại giữa hai nước đã tăng 25% vào năm 2024.
Các phương tiện truyền thông Nga chú ý nhiều đến các thỏa thuận đã ký, bao gồm các thỏa thuận nhằm tăng cường hợp tác trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EAEU và Biên bản ghi nhớ về việc cung cấp sản phẩm nông nghiệp và công nghệ của Nga.
Ấn phẩm Kommersant nhấn mạnh rằng chuyến thăm đã mở ra những cơ hội mới cho các công ty Nga như Gazprom và Rosatom có ý định phát triển các dự án năng lượng tại Việt Nam. Đặc biệt, triển vọng hợp tác trong lĩnh vực nguồn năng lượng tái tạo và năng lượng hạt nhân đã được thảo luận.
Khoa học, giáo dục và văn hóa
Các ấn phẩm của Nga cũng nhấn mạnh đến các khía cạnh văn hóa và giáo dục của chuyến thăm. Tài liệu của tờ báo Rossiyskaya Gazeta nhấn mạnh rằng Việt Nam vẫn quan tâm đến văn hóa, ngôn ngữ và giáo dục của Nga. Những nội dung sau đây đã được đề cập đến bao gồm mở rộng hạn ngạch cho sinh viên Việt Nam tại các trường đại học Nga, các dự án chung trong lĩnh vực khoa học, bao gồm việc chuyển giao tàu nghiên cứu phục vụ nghiên cứu biển. Ngoài ra, các sáng kiến nhằm thúc đẩy tiếng Nga và tăng cường giao lưu văn hóa thông qua việc tổ chức các lễ hội và chương trình giáo dục cũng đã được thảo luận.
Ý nghĩa chính trị và bối cảnh chiến lược
Các nhà khoa học chính trị được trích dẫn trong tài liệu của RIA Novosti đã lưu ý tầm quan trọng của chuyến thăm trong bối cảnh củng cố thế giới đa cực. Nga và Việt Nam có cách tiếp cận tương tự đối với các vấn đề về chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp vào công việc nội bộ. Những khía cạnh này được nhấn mạnh là những yếu tố quan trọng của tương tác chính trị giữa các quốc gia.
Truyền thông cũng nhấn mạnh rằng chuyến thăm của Mikhail Mishustin trùng với kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, mang lại cho sự kiện này ý nghĩa biểu tượng. Báo chí Nga gọi Việt Nam là ví dụ về quan hệ đối tác thành công trong bối cảnh chịu áp lực trừng phạt từ phương Tây. Truyền thông Nga nhìn chung đánh giá tích cực về chuyến thăm Việt Nam của Mikhail Mishustin, nhấn mạnh những thành tựu chính của ông trong việc tăng cường quan hệ đối tác chiến lược, tương tác kinh tế ngày càng tăng, cũng như tăng cường hợp tác văn hóa và khoa học.
Chuyến thăm này không chỉ thể hiện sự sẵn sàng của Nga trong việc mở rộng quan hệ tại Đông Nam Á mà còn là bước đi quan trọng hướng tới việc xây dựng chính sách kinh tế đối ngoại bền vững và đa dạng hơn.
Những vấn đề đặt ra
Mối quan hệ giữa Nga và Việt Nam, dựa trên tình hữu nghị và hợp tác lâu dài, vẫn còn tồn tại một số khó khăn và vấn đề cần được quan tâm để phát triển hơn nữa quan hệ đối tác.
Tác động của lệnh trừng phạt quốc tế đến hợp tác kinh tế
Một trong những vấn đề quan trọng nhất cản trở sự phát triển hợp tác kinh tế giữa Nga và Việt Nam vẫn là các lệnh trừng phạt quốc tế áp đặt lên Nga. Những hạn chế này có tác động nghiêm trọng đến hoạt động kinh tế đối ngoại của Nga, bao gồm cả tương tác với Việt Nam. Theo số liệu năm 2024, mặc dù kim ngạch thương mại chung giữa Nga và Việt Nam tăng trưởng, một số loại hàng hóa nhất định lại giảm mạnh. Xuất khẩu hàng điện tử, điện thoại của Việt Nam sang Nga đã giảm 64% trong hai năm qua. Các công ty Việt Nam hợp tác với các nước phương Tây buộc phải hạn chế tương tác với Nga để tránh các lệnh trừng phạt thứ cấp. Để khắc phục vấn đề này, cần tăng cường nỗ lực mở rộng tương tác kinh tế, ví dụ thông qua việc sử dụng tiền tệ quốc gia và tạo ra các hành lang kinh tế mới[8].
Rào cản về hậu cần và cơ sở hạ tầng
Khoảng cách địa lý giữa Nga và Việt Nam vẫn là yếu tố quan trọng hạn chế hiệu quả quan hệ kinh tế song phương. Việc vận chuyển hàng hóa đòi hỏi nhiều thời gian và chi phí tài chính. Theo các chuyên gia, việc thiếu tuyến vận tải trực tiếp giữa các quốc gia dẫn đến giá hàng hóa tăng cao và giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường. Trong hầu hết các trường hợp, việc vận chuyển hàng hóa được thực hiện thông qua các nước thứ ba, chẳng hạn như Trung Quốc hoặc Kazakhstan, điều này cũng tạo ra thêm nhiều thời gian và chi phí. Để giảm thiểu vấn đề này, cần đầu tư vào việc tạo ra các hành lang giao thông trực tiếp, bao gồm các tuyến đường hàng không, đường biển và đường sắt qua Trung Quốc và Trung Á. Giải pháp cho vấn đề này có thể thực hiện thông qua các dự án cơ sở hạ tầng song phương giúp giảm chi phí hậu cần và tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa.
Cạnh tranh cao trên thị trường Việt Nam
Là một trong những thị trường phát triển năng động ở Đông Nam Á, Việt Nam đang tích cực phát triển quan hệ thương mại và đầu tư với một số quốc gia, bao gồm Mỹ, Liên minh Châu Âu, Trung Quốc và Nhật Bản. Điều này tạo ra sự cạnh tranh nghiêm trọng đối với hàng hóa và dịch vụ của Nga. Các sản phẩm của Nga trong các lĩnh vực như kỹ thuật cơ khí, năng lượng và công nghệ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nhà sản xuất phương Tây và châu Á. Ví dụ, trong lĩnh vực điện tử, các công ty Nga kém thu hút hơn so với các công ty dẫn đầu thị trường từ Mỹ và Hàn Quốc. Mặc dù vậy, Nga vẫn duy trì vị thế vững chắc trong lĩnh vực năng lượng và nông nghiệp. Như vậy, nhu cầu xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga sang Việt Nam vẫn có, có thể làm cơ sở để mở rộng hợp tác hơn nữa. Để thâm nhập thành công vào thị trường Việt Nam, các công ty Nga cần cung cấp các sản phẩm và dịch vụ cạnh tranh, lưu ý đến các yêu cầu của luật pháp địa phương và thực hiện các cách tiếp cận sáng tạo.
Các hạn chế tài chính và thanh toán bằng tiền tệ quốc gia
Một trong những vấn đề chính phát sinh do áp lực trừng phạt là khả năng tiếp cận hạn chế với hệ thống tài chính quốc tế. Điều này làm phức tạp thêm quá trình thanh toán giữa các công ty Nga và Việt Nam. Theo lệnh trừng phạt, các ngân hàng Nga không được phép truy cập vào hệ thống SWIFT quốc tế, khiến việc thanh toán bằng đô la và euro trở nên khó khăn. Nga và Việt Nam đang tích cực thực hiện chuyển đổi sang thanh toán bằng đồng tiền quốc gia – rúp và đồng. Tuy nhiên, những kế hoạch như vậy cần có thời gian để hệ thống tài chính thích ứng và các ngân hàng hoạt động. Để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả, cần phải đẩy nhanh quá trình đưa vào áp dụng các cơ chế thanh toán mới như sử dụng đồng rúp kỹ thuật số và phát triển hệ thống thanh toán song phương.
Giảm hứng thú với ngôn ngữ và văn hóa Nga
Hợp tác văn hóa và giáo dục giữa Nga và Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Bất chấp mối quan hệ bền chặt trong lịch sử, ngày càng ít thanh niên Việt Nam lựa chọn học tiếng Nga. Theo các trung tâm văn hóa Nga tại Việt Nam, sự quan tâm đến việc học tiếng Nga đang giảm sút trong bối cảnh tiếng Anh và tiếng Trung được quảng bá rộng rãi. Điều này làm phức tạp việc thực hiện các dự án nhân đạo và giáo dục tại các trường đại học Nga. Mặc dù vậy, sự quan tâm đến văn hóa Nga vẫn còn ở Việt Nam. Vì vậy, các lễ hội và buổi hòa nhạc có sự tham gia của nghệ sĩ Nga vẫn được ưa chuộng. Tuy nhiên, để duy trì mối quan tâm này, các chương trình trao đổi văn hóa cần phải được tăng cường. Phát triển các chương trình giáo dục, cung cấp học bổng và tạo ra các sáng kiến văn hóa mới có thể giúp tăng cường mối quan hệ nhân đạo giữa các quốc gia.
Thách thức về chính trị và chiến lược
Tình hình chính trị ở khu vực Đông Nam Á tạo thêm khó khăn cho hợp tác Nga – Việt. Việt Nam kiên trì nguyên tắc ngoại giao đa phương, duy trì quan hệ cân bằng với nhiều cường quốc trên thế giới. Điều này đòi hỏi Nga phải linh hoạt trong việc xây dựng quan hệ đối tác. Căng thẳng ở Biển Đông cũng có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa Nga và Việt Nam, vì Nga duy trì quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc, một bên trong tranh chấp lãnh thổ. Để hợp tác thành công, Nga phải tính đến lợi ích địa chính trị của Việt Nam và đưa ra các sáng kiến cùng có lợi nhằm giúp củng cố quan hệ đối tác chiến lược.
Để vượt qua những khó khăn này, Nga và Việt Nam cần cùng nhau tăng cường quan hệ song phương và giải quyết những thách thức còn tồn đọng như phát triển cơ chế thanh toán mới và giảm sự phụ thuộc vào hệ thống tài chính phương Tây, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và hành lang giao thông để đơn giản hóa hoạt động hậu cần, kích hoạt hợp tác văn hóa và giáo dục để duy trì quan hệ nhân đạo, cung cấp các giải pháp cạnh tranh trên thị trường Việt Nam, đặc biệt là các ngành kinh tế trọng điểm.
Việc giải quyết thành công các nhiệm vụ này sẽ giúp Nga và Việt Nam không chỉ vượt qua những thách thức hiện tại mà còn đưa quan hệ lên một tầm cao mới, phù hợp với tinh thần đối tác chiến lược toàn diện.
Tác giả: Nguyễn Như Việt Anh
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. SIA (2025), “Товарооборот между Россией и Вьетнамом: амбициозный план роста в 2,5 раза”, https://sia.ru/?action=show_news&id=16811072§ion=484
[2]. VOV (2025), “Thông cáo chung về kết quả chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng LB Nga”, https://vov.vn/chinh-tri/thong-cao-chung-ve-ket-qua-chuyen-tham-chinh-thuc-viet-nam-cua-thu-tuong-lb-nga-post1148835.vov
[3]. REUTERS (2025), “Russia offers to provide LNG, crude oil to Vietnam”, https://www.reuters.com/business/energy/russia-offers-provide-lng-crude-oil-vietnam-2025-01-15/
[4]. AP (2025), “Russia says it will help Vietnam become a ‘partner country’ in the BRICS bloc of developing nations”, https://apnews.com/article/russia-vietnam-trump-brics-991141710d97d1eb997a673409a0855d
[5]. KOMMERSANT (2025), “В поисках свободы торговли”, https://www.kommersant.ru/doc/7431764
[6]. AP (2025), “Vietnam and Russia sign an agreement to expand cooperation on nuclear energy”, https://apnews.com/article/vietnam-russia-putin-nuclear-energy-ukraine-climate-832d3ff55fda8ed9d5d2a3f518e5d4c4
[7]. RIDUS (2025), “Глава правительства РФ Мишустин 14–15 января посетит Вьетнам”, https://www.ridus.ru/glava-pravitelstva-rf-mishustin-14-15-yanvarya-posetit-vetnam-542379.html
[8]. VEDOMOSTI (2025), “Как Россия будет наращивать торговое сотрудничество с Вьетнамом”, https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2025/01/15/1086233-kak-rossiya-budet-naraschivat-torgovoe-sotrudnichestvo-s-vetnamom
