Ngày 15/8/2025, cuộc họp “định mệnh” giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga đã diễn ra tại Alaska. Cuộc họp là lần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông với ông Putin. Ngoài ra, việc tham dự cuộc họp thượng đỉnh với Trump của Putin cũng là lần đầu tiên sau 10 năm của người đứng đầu Điện Kremlin đến Mỹ kể từ năm 2015.
Kết quả giữa lãnh đạo hai nước đã khiến giới quan sát thất vọng về Trump. Hai bên đã không đưa ra một kết quả “khả quan”, ít nhất là một lệnh ngừng bắn giữa Nga và Ukraine. Trước khi tranh cử tổng thống và sau khi đắc cử, Donald Trump đã nhiều lần khẳng định việc giải quyết hòa bình giữa Nga và Ukraine là vấn đề ông cần xử lý trước tiên. Tuy nhiên, khi nhìn vào thế cục của trật tự toàn cầu hiện nay, có thể ông đã phải suy nghĩ lại.
Trung Quốc, đối thủ số một của Mỹ, từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình nắm quyền đã tăng cường sự hiện diện ở trên 140 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong khi đó, việc nước Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine từ năm 2022 đến nay cũng có sự hỗ trợ cực kỳ quan trọng từ Bắc Kinh. Ngoại trưởng Marco Rubio vào tháng 4/2025 đã thừa nhận Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng quân sự lớn nhất trong lịch sử, ông cũng khẳng định Bắc Kinh đang hỗ trợ kinh tế rất tốt cho Nga và Iran vào tháng 7/2025 trong cuộc phỏng vấn với Fox News. Cuộc xung đột tại Trung Đông, chủ yếu giữa Israel và Iran cùng các lực lượng quân sự trong khu vực, luôn là “chảo lửa” của thế giới, có thể xảy ra bất cứ khi nào và tác động đến lợi ích của Mỹ trong khu vực. Đặc biệt, vấn đề thỏa thuận hạt nhân (New START), tên lửa tầm trung và tầm xa (INF) giữa Mỹ và Nga đã lần lượt bị tạm dừng/phá hủy vào năm 2023 bởi chính quyền Putin và dưới nhiệm kỳ đầu tiên của Trump đã đưa thế giới vào tình trạng “bất an”. Ngoài ra, Trung Quốc không bị hạn chế vì không nằm trong các hiệp định kể trên, khiến khả năng Bắc Kinh vượt qua Washington về năng lực quân sự trong tương lai là hoàn toàn khả thi. Mỹ nói chung và Trump nói riêng đã ở trong tình thế không thể giải quyết nhiều vấn đề cùng một lúc do sự suy yếu rõ rệt của Mỹ và vấn đề quá tải nguồn lực khi đảm nhiệm vai trò “cảnh sát” ở các khu vực.
Bối cảnh khu vực và thế giới như trên đã phản ánh cách tiếp cận thận trọng của chính quyền Trump. Sau khi kết thúc cuộc họp với người đồng cấp Nga Putin, ông Trump đã tỏ ra thận trọng khi trả lời với phóng viên rằng hai bên đã đạt được những bước tiến đáng kể nhưng chưa thể có thỏa thuận nào và cho rằng quyết định nằm ở “họ” [chính phủ của Putin]. Sự kiện cho thấy Trump vẫn có sự thận trọng, vì ông hiểu rằng việc đạt thỏa thuận với Nga là không khả thi khi Trung Quốc có ảnh hưởng lớn với các quyết định của Nga. CNN thống kê Tổng thống Nga Putin phát biểu 8 phút, trong khi Trump chỉ phát biểu 3 phút đã phản ánh sự thận trọng và cách tiếp cận giải quyết vấn đề của người đứng đầu Nhà Trắng.
Trump mặc dù đạt được thỏa thuận với Putin hay không cũng khó ngăn cản cuộc xung đột tiếp tục diễn ra. Trong trường hợp đạt thỏa thuận với Putin, các quốc gia Châu Âu và Ukraine sẽ lên tiếng chỉ trích, phản đối và có thể Ukraine sẽ tấn công Nga. Từ sau nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, các quốc gia Châu Âu đã không còn bị động trong các vấn đề khu vực và quốc tế. Việc nồng ấm quan hệ với Trung Quốc của các quốc gia Châu Âu là vấn đề ông Trump lo ngại. Ngược lại, việc chỉ trích gay gắt người đứng đầu Điện Kremlin sẽ khiến Nga tấn công vào Ukraine. Việc chọn “mập mờ” và hạn chế thông qua thỏa thuận với Nga sẽ giúp Mỹ giữ vững hình ảnh đối với các quốc gia Châu Âu và Ukraine nhưng việc tạo cảm giác tích cực cho phái đoàn Nga và bản thân ông Putin, về cơ bản là một cuộc họp, sẽ ngăn khả năng Nga tấn công Ukraine trong trường hợp không đạt được thỏa thuận liên quan. Nước Nga và ông Putin luôn là đối tượng bị chỉ trích và cấm vận từ các nước Châu Âu và Mỹ. Do đó, việc mời Tổng thống Nga Putin có thể được xem là một sự tôn trọng của người đứng đầu Nhà Trắng nhằm hàn gắn quan hệ giữa hai cường quốc hạt nhân và mở ra những khả năng đàm phán quan trọng hơn trong tương lai, có thể là thỏa thuận INF và lôi kéo Nga ra khỏi Trung Quốc. Việc giữ được thế trận chiến lược, không làm bùng phát và mâu thuẫn các mối quan hệ hiện nay có thể được xem là một thành công lớn trong vấn đề đối ngoại nhằm đảm bảo lợi ích và ảnh hưởng chiến lược về lâu dài của Mỹ.
Hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin tại Alaska đã phản ánh cách tiếp cận thận trọng đầy toan tính của Donald Trump dựa trên bối cảnh chiến lược trên thế giới, trong đó cân nhắc vai trò và ảnh hưởng của Trung Quốc nhằm điều chỉnh chính sách đối ngoại phù hợp để đối đầu với Bắc Kinh. Mục tiêu là nhằm tái khẳng định vai trò lãnh đạo trật tự toàn cầu và trấn an đối tác, đồng minh “chung chí hướng” về cam kết của Washington đối với các vấn đề quan trọng./.
Tác giả: Bùi Gia Kỳ
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
