Cuối tháng 8/2025, Indonesia chứng kiến làn sóng biểu tình dữ dội bùng nổ sau sự việc của một tài xế xe công nghệ trong vụ va chạm với xe bọc thép cảnh sát. Từ một sự cố mang tính bộc phát, phong trào nhanh chóng lan rộng khắp các đô thị lớn, tập hợp hàng chục nghìn sinh viên, tài xế và các tầng lớp lao động trẻ xuống đường. Các cuộc đụng độ với cảnh sát đã khiến nhiều người thiệt mạng và hàng trăm người bị bắt giữ, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng chính trị sâu sắc. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh Indonesia vừa giữ vai trò trung tâm của ASEAN vừa phải cân bằng giữa cạnh tranh Mỹ–Trung ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Bởi vậy, sự kiện khủng hoảng này không chỉ đặt ra vấn đề nội bộ của riêng Indonesia mà còn gợi mở nhiều tín hiệu đáng lưu ý với các quốc gia lân cận trong đó có Việt Nam.
Căn nguyên của khủng hoảng
Sự kiện cái chết của một tài xế xe công nghệ trong va chạm với xe bọc thép cảnh sát chỉ như giọt nước tràn ly phơi bày những mâu thuẫn âm ỉ lâu nay giữa người dân và chính quyền. Để hiểu rõ nguyên nhân, cần phân tích khách quan trên nhiều góc độ đặc biệt sau khi chính phủ mới của Tổng thống Prabowo Subianto tiếp quản đất nước Indonesia.
Trước hết, vấn đề bất ổn kinh tế – xã hội đóng vai trò như nền đất nuôi mầm cho các mâu thuẫn. Trong nửa đầu năm 2025, chính phủ Indonesia tiến hành một loạt cắt giảm ngân sách quy mô lớn, được cụ thể hóa bằng Sắc lệnh Hành chính số 1/2025. Theo đó, hơn 306 nghìn tỷ rupiah đã bị cắt khỏi các chương trình công, tác động trực tiếp đến ít nhất 15 bộ ngành, từ giáo dục, y tế cho đến các dự án hạ tầng chiến lược như di dời thủ đô mới từ Jakarta về Nusantara[1]. Những điều chỉnh này được lý giải nhằm đảm bảo cân đối tài chính quốc gia, nhưng trên thực tế gây ra xói mòn đến hệ thống an sinh xã hội. Chẳng hạn, chương trình bữa ăn miễn phí cho học sinh một trong những cam kết lớn của chính quyền mới đã buộc phải thu hẹp đáng kể, gây bức xúc trong dư luận và trực tiếp ảnh hưởng đến hàng triệu hộ gia đình có thu nhập thấp[2]. Tình trạng này đi kèm với lạm phát, giá cả hàng tiêu dùng leo thang trong khi tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ vẫn ở mức cao, khoảng 13% vào năm 2024[3]. Như vậy, tầng lớp bị ảnh hưởng trực tiếp chủ yếu gồm thanh niên, sinh viên, lao động tự do bởi vậy đây cũng trở thành lực lượng tiên phong trong các cuộc biểu tình, phản ánh chính xác những áp lực kinh tế mà họ đang gánh chịu.
Cùng với áp lực kinh tế, sự bất công chính trị càng khoét sâu vào nỗi bất mãn xã hội. Thông tin về việc Hạ viện đề xuất mức trợ cấp nhà ở cho nghị sĩ lên đến 50 triệu rupiah mỗi tháng gấp nhiều lần lương tối thiểu đã trở thành giọt dầu đổ vào ngọn lửa sẵn có[4]. Điều này khoét sâu thêm sự chênh lệch giàu nghèo và khoảng cách xã hội. Trong mắt công chúng, những khoản trợ cấp xa xỉ này đã biến nghị viện thành một tầng lớp đặc quyền, xa rời đời sống thường nhật của cử tri. Tương đồng với cuộc nổi dậy năm 1998, khi bất công kinh tế kết hợp cùng tham nhũng chính trị đã dẫn tới sự sụp đổ của chế độ Suharto[5]. Sự lặp lại này cho thấy khoảng cách giữa tầng lớp cầm quyền và xã hội không những chưa được khắc phục, mà còn có nguy cơ mở rộng thêm trong thời kỳ Prabowo.
Ngoài những yếu tố trên, cách hành xử cứng rắn của chính quyền cũng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bùng phát khủng hoảng. Vụ việc tài xế xe ôm Affan Kurniawan tử vong sau khi bị xe bọc thép của cảnh sát cán qua trong cuộc biểu tình ngày 28/8 đã gây phẫn nộ sâu rộng, bởi nó gợi nhớ đến những ký ức đàn áp bạo lực thường thấy trong giai đoạn lãnh đạo độc tài trước đây[6]. Thay vì đối thoại trấn an, lực lượng an ninh được chính quyền huy động với cường độ lớn, dẫn đến nhiều vụ đụng độ đổ máu. Thực tế này không chỉ khiến phong trào biểu tình thêm lan rộng mà còn nhắc lại giai đoạn lịch sử về quyền kháng cự sự bất công vốn đã hình thành từ phong trào Reformasi 1998*. Việc thông qua các dự luật mở rộng vai trò của quân đội trong đời sống dân sự đã làm dấy lên lo ngại về “quân sự hóa” đời sống chính trị bởi Tổng thống Prabowo cũng từng xuất thân từ quân đội. Các khẩu hiệu trên mạng xã hội như #IndonesiaGelap hay #TolakRUUTNI phản ánh rõ ràng tâm lý phản kháng này. Sự kết hợp giữa cắt giảm phúc lợi xã hội và gia tăng quyền lực quân đội tạo ra cảm giác về một nhà nước xa rời dân chúng, ưu tiên quyền lực hơn phúc lợi và điều đó càng làm suy yếu tính chính danh của chính phủ mới sau mới chỉ gần một năm điều hành.
Ngoài ra, bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu cũng góp phần quan trọng vào nguyên nhân của tình hình hiện tại. Indonesia từ lâu nay vẫn nắm giữ vai trò trung gian trong nhiều tiến trình hợp tác ở ASEAN đồng thời duy trì thế cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Tuy nhiên, việc Indonesia gia nhập một nhóm mà Trung Quốc và Nga đóng vai trò chủ đạo, dẫn đến lo ngại mất tính trung lập trong quan hệ với phương Tây. Gia nhập BRICS trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu không ổn định. Vào tháng 3/2025, Indonesia đã chứng kiến làn sóng giảm mạnh của rupiah và sự rút vốn nóng, buộc Ngân hàng Trung ương phải can thiệp bằng cách dùng dự trữ ngoại hối[7]. Trong mắt giới quan sát, sự bất ổn hiện tại có thể làm suy yếu vai trò chiến lược của Indonesia, đồng thời mở ra khoảng trống mà các quốc gia khác sẵn sàng thay thế[8].
Biểu tình ở Indonesia đúng lúc thời điểm Tổng thống Prabowo chuẩn bị dự Hội nghị SCO tại Trung Quốc đã phơi bày thế khó “hai gọng kìm”. Một bên là tình hình xã hội bất ổn trong nước, một bên là nhu cầu khẳng định vị thế quốc tế. Đây không chỉ là áp lực mang tính cá nhân đối với Tổng thống Prabowo, mà còn phản ánh một thử thách lớn hơn đối với toàn bộ thể chế dân chủ Indonesia.
Thực trạng khủng hoảng hiện nay
Trước hết, cần ghi nhận rằng quy mô và mức độ lan tỏa của cuộc biểu tình năm 2025 vượt xa nhiều đợt phản kháng trong hai thập niên qua. Các cuộc biểu tình trên khắp Indonesia bắt đầu từ 25/8 nhưng bùng phát dữ dội sau cái chết của tài xế Affan Kurniawan tại Jakarta, ngày 29/8 các cuộc tuần hành nhanh chóng nổ ra ở các thành phố lớn như Bandung, Yogyakarta, Surabaya, Makassar và Medan ở tỉnh Bắc Sumatra. Hàng chục nghìn người đã xuống đường chỉ trong vòng một tuần, bất chấp sự hiện diện dày đặc của cảnh sát chống bạo động[9]. Đáng chú ý lực lượng biểu tình không chỉ có sinh viên đại học, mà còn có tài xế công nghệ, công nhân nhập cư trong nước thậm chí cả một bộ phận viên chức trẻ. Sự kết hợp này làm tăng sức mạnh danh nghĩa cho phong trào bởi nó không thể bị gói gọn trong phạm vi “bất mãn sinh viên” như nhiều lần trước đây.
Bên cạnh việc xuống đường, mạng xã hội trở thành công cụ lan tỏa nhanh chóng. Các hashtag như #ReformasiDikorupsiJilid2, #TolakRUUTNI và #IndonesiaGelap được chia sẻ hàng triệu lần trên X (Twitter), TikTok và Instagram, biến phong trào phản kháng trong nước thành một chủ đề được quốc tế chú ý rộng rãi. Các clip ghi lại cảnh bạo lực của cảnh sát, nhất là vụ xe bọc thép làm tử vong tài xế, đã trở thành biểu tượng gây phẫn nộ. Nhà chức trách tại Jakarta đã triệu tập đại diện của các nền tảng mạng xã hội, bao gồm Meta và TikTok, yêu cầu họ tăng cường kiểm duyệt nội dung vì thông tin sai lệch đã lan truyền trực tuyến[10]. Điều này cho thấy tác động không nhỏ của công nghệ thông tin trong việc làm gia tăng sức ép lên chính quyền.
Trong khi đó, phản ứng của chính quyền lại càng làm tình hình thêm căng thẳng. Tổng thống Prabowo Subianto kêu gọi: “tất cả người dân Indonesia hãy luôn cảnh giác. Có những phần tử luôn mong muốn bất ổn, hỗn loạn”[11]. Tuy nhiên, điều đáng nói, phát biểu này không làm phong trào suy yếu, trái lại càng củng cố tâm lý rằng chính quyền không chịu lắng nghe tiếng nói của dân chúng, mà chỉ tìm cách đánh tráo vấn đề.
Trên thực tế, cảnh sát và quân đội được triển khai với quy mô lớn. Các vụ đụng độ liên tiếp xảy ra, gây thương vong cả hai phía. Theo Thời báo Los Angeles, chỉ riêng ngày 29 và 30/8 đã ghi nhận ít nhất 3 người chết và hàng trăm người bị bắt, nhiều tòa nhà chính phủ và phương tiện giao thông bị đốt cháy[12].
Một khía cạnh quan trọng khác là tác động kinh tế tức thì. Thị trường chứng khoán Jakarta mất 1,5% điểm và đồng rupiah mất 0,8% so với đồng USD và một số nhà đầu tư nước ngoài đã tạm hoãn các dự án khi bất ổn leo thang[13]. Điều này càng làm dấy lên câu hỏi về năng lực thực thi chính sách và tầm nhìn dài hạn của chính quyền Prabowo.
Về chính trị, các cuộc biểu tình đang đặt ra thách thức nghiêm trọng cho tính ổn định của chính phủ. Một mặt, phong trào có khả năng định hình lại cán cân quyền lực trong nội bộ đảng cầm quyền và liên minh chính trị, khi các đối thủ của Tổng thống Prabowo có thể tận dụng tình hình để chỉ trích chính sách kinh tế và phong cách lãnh đạo cứng rắn của ông.
Từ những phân tích trên có thể thấy, thực trạng biểu tình 2025 ở Indonesia là một bức tranh nhiều tầng nấc với quy mô quần chúng rộng lớn, vai trò nổi bật của mạng xã hội, phản ứng cứng rắn của chính quyền, tác động kinh tế tức thì và hệ quả chính trị sâu xa. Tất cả những yếu tố này đan xen, tạo thành một vòng xoáy khó kiểm soát. Chính quyền Prabowo đứng trước tình thế lưỡng nan: (i) nếu nhượng bộ quá nhiều, chính quyền sẽ đánh mất sự chủ động; (ii) nếu cứng rắn quá mức, có nguy cơ tái hiện kịch bản bạo loạn như năm 1998. Trong khi đó, phong trào biểu tình đang tiếp tục mở rộng, phản ánh không chỉ sự bất mãn trước mắt, mà còn cả những yêu cầu cải cách thể chế sâu sắc hơn.
Những tác động tức thì
Ở cấp độ quốc gia, các phong trào phản kháng này phơi bày sự rạn nứt trong cấu trúc quyền lực của Indonesia, đặc biệt giữa mối quan hệ giữa chính quyền trung ương, quân đội, cảnh sát với các đảng liên minh. Điều này không chỉ là thách thức đối với Tổng thống Prabowo, mà còn đặt ra bài toán cho toàn bộ hệ thống chính trị Indonesia: làm thế nào để cân bằng yêu cầu dân chủ hóa trong nước với nhu cầu bảo đảm ổn định chính trị. Kinh nghiệm từ các nước như Thái Lan hay Myanmar chỉ ra rằng, mất cân bằng quyền lực nội bộ và thiếu cơ chế đối thoại có thể nhanh chóng biến các phong trào phản kháng xã hội thông thường thành xung đột nghiêm trọng.
Về mặt kinh tế, làn sóng biểu tình đã tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất, thương mại và dịch vụ đô thị. Các khu công nghiệp, trung tâm thương mại và dịch vụ tại các thành phố lớn bị gián đoạn, làm gia tăng chi phí vận hành. Ngoài ra, Indonesia đang là điểm đến quan trọng của các dự án hạ tầng lớn của Trung Quốc. Việc bất ổn kéo dài làm chậm tiến độ các dự án chiến lược, khiến nhà đầu tư nước ngoài thận trọng hơn, đồng thời làm giảm sức hút của Indonesia trong mắt các đối tác quốc tế.
Tác động chính trị đối ngoại cũng rất đáng lưu ý. Việc Tổng thống Prabowo không thể tham dự Hội nghị SCO tại Trung Quốc đã khiến Indonesia bỏ lỡ cơ hội thúc đẩy các dự án hợp tác kinh tế – đầu tư và ký kết các thỏa thuận chiến lược. Sự vắng mặt này không chỉ làm chậm tiến độ các dự án quan trọng mà còn gửi tín hiệu về tính bất ổn chính trị nội bộ, khiến các nhà đầu tư quốc tế và đối tác chiến lược cân nhắc lại mức độ cam kết với Indonesia. Trong bối cảnh cạnh tranh phát triển gia tăng, việc bỏ lỡ “sân khấu ngoại giao” này có thể ảnh hưởng lâu dài đến định hướng chính sách phát triển thành cường quốc khu vực của Indonesia.
Tác động khu vực của cuộc biểu tình cũng không thể xem nhẹ. Indonesia giữ vị trí nền kinh tế lớn thứ ba châu Á, hàng đầu của ASEAN, do đó bất ổn tại xứ vạn đảo tác động trực tiếp đến sự đoàn kết khu vực và khả năng ASEAN duy trì lập trường thống nhất trước các vấn đề quan trọng. Đồng thời, sự kiện này cũng làm nổi bật những thách thức tương tự mà các nước khác trong khu vực có thể đối mặt. Nguy cơ về làn sóng khủng hoảng nội bộ có thể lan tỏa hoặc tác động dây chuyền tới các quốc gia ASEAN khác, đặc biệt ở những nước từng có tiền sử đảo chính hoặc biểu tình quy mô lớn.
Dự báo thời gian tới
Nhìn từ thực trạng của các cuộc biểu tình Indonesia, có thể thấy rõ rằng quốc gia này đang đứng trước một bước ngoặt mang tính hệ thống.
Trong ngắn hạn, khả năng cao là các cuộc biểu tình sẽ tiếp tục diễn ra với cường độ tùy theo cách chính quyền phản ứng. Việc biểu tình hiện nay chưa mang tính chất tôn giáo hoàn toàn đã trở thành một “may mắn tương đối” cho Indonesia, vì ít nhất nó giúp hạn chế nguy cơ khủng hoảng vượt khỏi tầm kiểm soát và cho phép chính quyền còn không gian đối thoại. Nếu chính quyền Prabowo tiếp tục lựa chọn biện pháp cứng rắn, sử dụng quân đội và cảnh sát để trấn áp, thì nguy cơ bùng phát thêm bạo lực sẽ rất lớn. Trong khi đó, nếu chính quyền tìm cách thương lượng với các nhóm xã hội như sinh viên và người lao động tự do thì phong trào có thể được xoa dịu phần nào. Hơn nữa, yêu cầu từ phía người biểu tình hiện nay không chỉ giới hạn ở một sự kiện cụ thể, mà đã mở rộng thành vấn đề hệ thống từ chống tham nhũng, cải cách hiến pháp, cho đến công bằng kinh tế. Điều này khiến bất kỳ sự nhượng bộ nhỏ lẻ nào cũng khó làm phong trào thoái trào.
Trong trung hạn, Indonesia có thể đối mặt với một cuộc khủng hoảng thể chế sâu rộng. Mặc dù phong trào biểu tình hiện tại mang tính chất xã hội dân sự nhiều hơn là sự phản kháng chính trị. Điều này đồng nghĩa việc nó sẽ khó bị dập tắt hoàn toàn, mà thay vào đó sẽ âm ỉ tồn tại dưới nhiều hình thức: tuần hành nhỏ lẻ, đình công, chiếm đóng không gian công cộng, hoặc các chiến dịch truyền thông xã hội. Nếu tình hình này kéo dài, nó có thể làm suy yếu tính chính danh của chính quyền, khiến Tổng thống Prabowo phải đối diện với áp lực từ chức hoặc nguy cơ bị thay thế bởi một thế lực chính trị khác. Tuy nhiên, khả năng xảy ra điều này không cao bởi còn phụ thuộc vào việc phong trào biểu tình có duy trì được sự gắn kết hay không. Một hiện tượng thường thấy ở Indonesia là phong trào xã hội ban đầu rất rộng lớn nhưng dễ bị phân hóa bởi yếu tố sắc tộc hoặc lợi ích địa phương dẫn đến suy tàn sau một thời gian.
Trong dài hạn, bất ổn chính trị có thể ảnh hưởng đáng kể đến vai trò khu vực của Indonesia. Là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, Indonesia luôn được kỳ vọng giữ vai trò dẫn dắt ASEAN trong tiến trình hội nhập toàn cầu. Tuy nhiên, một Indonesia bất ổn sẽ khó có thể đóng vai trò trung gian cân bằng, khiến vị thế của nước này trong ASEAN bị suy giảm. Từ góc độ kinh tế, nếu phong trào kéo dài và làm trì hoãn các đại dự án, Indonesia sẽ phải đối diện với nguy cơ mất niềm tin từ nhà đầu tư quốc tế. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP, mà còn có thể làm suy yếu chiến lược “Golden Indonesia 2045” – tầm nhìn đưa đất nước trở thành nền kinh tế phát triển đúng dịp kỷ niệm 100 năm độc lập. Ở cấp độ xã hội, cuộc khủng hoảng năm 2025 để lại góc nhìn tiêu cực cho thế hệ trẻ Indonesia. Tương tự như phong trào Reformasi 1998, các sự kiện hiện nay có thể trở thành ký ức chính trị định hình thái độ của giới trẻ đối với nhà nước.
Dự báo về tương lai của biểu tình Indonesia 2025 cũng cần tính đến các yếu tố bất định. Một trong số đó quan trọng hơn hết nằm ở mức độ đoàn kết của giới tinh hoa chính trị. Nếu Tổng thống Prabowo có thể duy trì sự ủng hộ của quân đội, cảnh sát và các đảng liên minh, thì ông vẫn có khả năng kiểm soát tình hình dù phong trào biểu tình chưa chấm dứt. Nhưng nếu các đảng trong liên minh bắt đầu rạn nứt, coi biểu tình như cơ hội để tái lập cán cân quyền lực thì khủng hoảng có thể nhanh chóng leo thang thành thay đổi chế độ. Đây là mô-típ thường thấy ở các quốc gia mà chính trị gia đình và quân đội thống trị chính trường như Thái Lan từng đối mặt.
Tác động từ môi trường khu vực và quốc tế đóng vai trò biến số then chốt trong việc định hình quỹ đạo của khủng hoảng Indonesia. Trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc đều có lợi ích lớn ở Indonesia, sự bất ổn kéo dài có thể trở thành cơ hội cho các thế lực bên ngoài gia tăng ảnh hưởng. Mỹ có thể ủng hộ các phong trào xã hội dân sự nhằm thúc đẩy dân chủ, nhân quyền, trong khi Trung Quốc có thể đứng về phía chính quyền nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và các dự án đầu tư hạ tầng thuộc Sáng kiến “Vành đai và Con đường”. Điều này sẽ khiến cuộc khủng hoảng nội bộ của Indonesia mang thêm chiều cạnh địa chính trị, phức tạp hóa quá trình giải quyết.
Đối chiếu với khủng hoảng chính trị Bangladesh năm 2024
Để hiểu rõ hơn mức độ nguy hiểm và tính phức tạp của các cuộc biểu tình Indonesia năm 2025, cần đặt sự kiện này trong tương quan với những biến động chính trị – xã hội từng diễn ra gần đây ở Nam Á chẳng hạn khủng hoảng Bangladesh năm 2024.
Ở cả Indonesia và Bangladesh, nguyên nhân sâu xa đều xuất phát từ những vấn đề mang tính cơ cấu như bất bình đẳng xã hội, thất nghiệp thanh niên, tham nhũng và sự tập trung quyền lực vào tay một nhóm lợi ích. Tưởng chừng đây chỉ là sự cố nhỏ, nhưng lại bùng phát thành phong trào rộng lớn bởi nó chạm đúng vào nỗi bất mãn vốn tích tụ từ lâu. Điểm chung của cả hai trường hợp là việc một sự kiện cụ thể đã trở thành biểu tượng tập hợp cho hàng loạt bất bình xã hội dồn nén.
Dù cùng bắt nguồn từ mâu thuẫn xã hội, song diễn biến thực tế ở Bangladesh và Indonesia hiện nay có sự khác biệt đáng kể. Bangladesh chứng kiến một quá trình leo thang nhanh chóng, với sự xuất hiện của các cuộc đụng độ bạo lực quy mô lớn giữa người biểu tình và lực lượng an ninh. Hậu quả tạo nên một cuộc khủng hoảng nhân đạo song song với khủng hoảng chính trị. Ngược lại, ở Indonesia, các cuộc biểu tình 2025 tuy cũng đã dẫn đến thương vong nhưng mức độ bạo lực vẫn ở mức thấp hơn so với Bangladesh. Phong trào tại Jakarta và các thành phố khác duy trì tính chất “pha trộn” vừa có yếu tố ôn hòa vừa có yếu tố bạo lực khi xảy ra đụng độ với cảnh sát.
Điểm khác biệt rõ rệt nhất giữa hai trường hợp nằm ở kết cục chính trị. Bangladesh 2024 đã dẫn tới sự sụp đổ của một chế độ tồn tại gần hai thập niên. Áp lực biểu tình và bạo loạn buộc chính quyền Thủ tướng Hasina phải giải tán, mở ra một giai đoạn chuyển giao quyền lực đầy bất ổn. Còn về phía Indonesia, ít nhất tính đến hiện tại, Chính quyền Tổng thống Prabowo vẫn còn duy trì được quyền kiểm soát nhờ dựa vào lực lượng quân đội và bộ máy an ninh. Tuy nhiên, tình trạng bất ổn chính trị và mất lòng tin xã hội đang tạo ra nguy cơ đe dọa đến tiếng nói của chính phủ. Nói cách khác, nếu Bangladesh là ví dụ điển hình của một cuộc đảo chính, còn Indonesia lại thể hiện xu hướng của một khủng hoảng xã hội tuy khó dập tắt, nhưng cũng khó bùng phát thành sự thay đổi chế độ ngay lập tức.
So sánh hai trường hợp cũngthấy rõ tác động lan tỏa ở cấp độ khu vực. Sự kiện Bangladesh năm 2024 đã làm rung chuyển chính trị Nam Á, khiến cả Ấn Độ và Trung Quốc lo ngại vì ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích địa chính trị. Thay đổi chế độ ở Dhaka đồng nghĩa với việc các hiệp định kinh tế, thương mại và chiến lược có thể bị xem xét lại. Tình trạng này cũng khuyến khích các lực lượng đối lập ở các nước láng giềng, đặc biệt là Myanmar và Pakistan, coi biểu tình đường phố như một công cụ tranh giành chính trị. Tại Indonesia năm 2025, nếu diễn biến theo hướng leo thang, sẽ tạo ra ảnh hưởng tương tự cho Đông Nam Á. Một Indonesia bất ổn sẽ mở ra khoảng trống quyền lực, tạo cơ hội cho các cường quốc bên ngoài gia tăng ảnh hưởng, đẩy ASEAN vào thế khó khăn trong duy trì tính trung lập chiến lược.
Đối chiếu trường hợp Indonesia 2025 với Bangladesh 2024 cho phép rút ra một số bài học quan trọng. Một là, cả hai trường hợp đều cho thấy vai trò trung tâm của thế hệ trẻ trong các phong trào xã hội mà thanh niên trở thành lực lượng tiên phong dẫn dắt biểu tình. Hai là, chính sách đàn áp bạo lực thường không giải quyết được gốc rễ, mà ngược lại có thể đẩy phong trào vào quỹ đạo cực đoan. Ba là, các cuộc khủng hoảng kiểu này không chỉ là vấn đề nội bộ, mà còn mang tác động xuyên biên giới, ảnh hưởng đến cấu trúc an ninh và kinh tế khu vực.
Vấn đề đặt ra với Việt Nam
Biểu tình ở Indonesia năm 2025, cùng với bất ổn tại Bangladesh năm 2024, phơi bày một thực tế rằng những chấn động xã hội ở châu Á ngày nay không chỉ dừng lại ở phạm vi một quốc gia, mà còn có tác động trực tiếp đến môi trường an ninh và phát triển của khu vực. Việt Nam, với vị thế là một trong những nền kinh tế năng động nhất Đông Nam Á và là thành viên giữ vai trò quan trọng trong ASEAN, không thể đứng ngoài những hệ lụy này. Sự quan sát, phân tích và rút ra bài học từ những sự việc biến động ấy trở thành điều cần thiết để bảo đảm an ninh chính trị nội bộ, đồng thời đóng góp vào ổn định của khu vực trong bối cảnh mới.
Trước hết, cần chú tâm giải quyết bất bình đẳng và áp lực ngày càng lớn của thế hệ trẻ. Những diễn biến như ở Indonesia nhắc nhở rằng hiện tượng bất bình đẳng xã hội ở dân số trẻ, có thể trở thành “ngòi nổ” cho bất ổn. Vì vậy, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào công tác giáo dục và đào tạo, mở rộng không gian nghiên cứu sáng tạo, kích thích khởi nghiệp, cũng như bảo đảm sự công bằng trong tiếp cận y tế, giáo dục và cơ hội việc làm. Đồng thời, tạo ra các kênh đối thoại, tham vấn chính sách với thanh niên sẽ giúp thế hệ trẻ cảm thấy mình đang nắm giữ một phần quan trọng trong sự phát triển chung của đất nước.
Thứ hai, công tác dân vận phải được đẩy mạnh. Thực tế cho thấy đa số các cuộc khủng hoảng chính trị đều bắt nguồn từ sự xói mòn niềm tin vào bộ máy nhà nước. Ở Việt Nam, niềm tin của người dân không chỉ thể hiện sự đoàn kết, ủng hộ chính quyền, mà còn là “tài sản chính trị” quan trọng nhất, quyết định khả năng duy trì ổn định. Niềm tin này được hình thành và củng cố thông qua việc cải cách thể chế tinh gọn, minh bạch hóa quá trình hoạch định chính sách, nâng cao trách nhiệm giải trình và đặc biệt thông qua nỗ lực phòng, chống tham nhũng.
Thứ ba, quản lý quá trình đô thị hóa và di cư lao động để giảm thiểu áp lực xã hội. Việt Nam đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng, với hàng triệu lao động di cư từ nông thôn ra các thành phố lớn. Nếu các đô thị không đủ năng lực cung cấp các dịch vụ công cơ bản như nhà ở, y tế, giáo dục và giao thông thì nguy cơ hình thành các quan điểm bất mãn trong xã hội rất cao. Do đó, việc phát triển đô thị bền vững, cân đối giữa các vùng miền, kết hợp với các chính sách an sinh xã hội hướng đến các nhóm dễ tổn thương không chỉ là yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, mà còn là biện pháp phòng ngừa rủi ro chính trị, giúp duy trì ổn định và đảm bảo trật tự xã hội.
Thứ tư, vấn đề cân bằng giữa việc duy trì an ninh trật tự với việc tôn trọng quyền tự do biểu đạt hợp pháp của công dân. Quan điểm này hoàn toàn phù hợp với định hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam đang hoàn thiện, trong đó quyền con người và quyền công dân được tôn trọng và bảo đảm trong khuôn khổ pháp luật. Việc thiết lập cơ chế đối thoại, kênh giải quyết khiếu nại hợp pháp, minh bạch sẽ giúp cân bằng các lợi ích vừa bảo vệ xã hội khỏi các hành vi vi phạm pháp luật, vừa tạo điều kiện để công dân bày tỏ quan điểm, góp phần nâng cao năng lực quản trị nhà nước và củng cố ổn định chính trị lâu dài.
Thứ năm, các biến động nội bộ ở Đông Nam Á gần đây cũng cho thấy tác động từ cạnh tranh địa chính trị. Với Việt Nam, những biến động ấy nhắc nhở rằng môi trường khu vực luôn có thể biến đổi nhanh chóng, tác động trực tiếp đến lợi ích biển đảo, an ninh hàng hải, và quan hệ với các đối tác lớn. Vì vậy, bất ổn nội bộ, nếu xảy ra, sẽ tạo cơ hội để các nước lớn gia tăng ảnh hưởng, làm suy yếu tính tự chủ chiến lược của quốc gia. Do đó, duy trì ổn định chính trị, củng cố năng lực tự cường, đồng thời theo đuổi chính sách đối ngoại cân bằng, khôn khéo với các cường quốc là điều kiện then chốt để Việt Nam bảo vệ lợi ích quốc gia trước môi trường cạnh tranh gay gắt.
Thứ sáu, cần chú ý hơn vai trò của truyền thông số trước tình hình mới. Mạng xã hội ngày nay có khả năng huy động đám đông, khuếch đại thông tin và biến những sự kiện cục bộ thành phong trào lan rộng chỉ trong thời gian ngắn. Với tỷ lệ người dùng Internet thuộc hàng cao nhất khu vực, Việt Nam đối diện nguy cơ hiện hữu từ việc lan truyền tin giả, các hoạt động kích động biểu tình hoặc can thiệp từ bên ngoài. Bài học đặt làm sao để quản lý không gian mạng theo hướng linh hoạt vừa bảo vệ cộng đồng khỏi thông tin độc hại, vừa tạo môi trường cho tự do ngôn luận có trách nhiệm. Quan trọng hơn, cần xây dựng một hệ thống truyền thông chính thống chủ động, kịp thời, minh bạch, để người dân tiếp cận thông tin chính xác nhanh chóng và hiệu quả.
Tóm lại, làn sóng biểu tình tại Indonesia không chỉ phản ánh những giới hạn trong quản trị của một nền dân chủ lớn, mà còn gửi đi những lời cảnh tỉnh nghiêm khắc cho nhiều quốc gia đang phát triển ở châu Á. Đối với Việt Nam, sự kiện này càng khẳng định tầm quan trọng của việc lắng nghe người dân, kịp thời điều chỉnh chính sách để giảm thiểu tích tụ bất mãn xã hội. Ổn định nội bộ không chỉ là nhu cầu cho phát triển kinh tế, mà còn là điều kiện tiên quyết để củng cố vị thế chiến lược trong ASEAN và trên trường quốc tế. Trong bối cảnh cạnh tranh nước lớn ngày càng gay gắt tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, yêu cầu duy trì sự đồng thuận xã hội trở thành con đường khả dĩ và bền vững nhất để Việt Nam bảo đảm lợi ích quốc gia, đồng thời đóng góp vào hòa bình, hợp tác chung của khu vực./.
Chú thích:
*: Phong trào Reformasi năm 1998 là một phong trào cải cách chính trị và xã hội ở Indonesia, bắt đầu sau sự sụp đổ của Tổng thống độc tài Suharto vào tháng 5/1998. Phong trào này đánh dấu sự kết thúc của chế độ Trật tự Mới kéo dài 32 năm và khởi đầu cho giai đoạn chuyển đổi dân chủ, mở ra một kỷ nguyên mới với các thể chế chính trị thay đổi, tự do ngôn luận được tăng cường và quá trình cải cách nền kinh tế.
Tác giả: Phạm Quang Hiền
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
[1] Anisa Indrani (2025), “Pemotongan anggaran Prabowo dinilai brutal”, Detik Finance, https://finance.detik.com/berita-ekonomi-bisnis/d-7780765/pemotongan-anggaran-prabowo-dinilai-brutal
[2] The Australian (2025), “Prabowo goes for broke: cuts dim lights on ‘Dark Indonesia’”, https://www.theaustralian.com.au
[3] Geopolitical Monitor (2025), “Jakarta protests: A new dawn for democracy?”, Geopolitical Monitor, https://www.geopoliticalmonitor.com/jakarta-protests-a-new-dawn-for-democracy/
[4] The Guardian (2025), “Indonesia protests austerity, parliament member privileges”, https://www.theguardian.com/world/2025/aug/26/indonesia-protests-austerity-parliament-member-privileges
[5] Association for Diplomatic Studies and Training (2019), “Jakarta on fire: The May 1998 riots and Indonesian revolution”, ADST, https://adst.org/2019/08/jakarta-on-fire-the-may-1998-riots-and-indonesian-revolution
[6] Frances Vinall (2025), “Indonesia protests Jakarta Prabowo”, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2025/indonesia-protests-jakarta-prabowo/?utm_source=chatgpt.com
[7] Dennis Small (2025), “BRICS member Indonesia hit by international financial warfare”, EIR News, https://eir.news/2025/03/news/brics-member-indonesia-hit-by-international-financial-warfare/
[8] Muhammad Zulfikar Rakhmat (2025), “BRICS membership reality check: Indonesia”, ThinkChina, https://www.thinkchina.sg/politics/brics-membership-reality-check-indonesia
[9] Hồng Hạnh (2025), “Biểu tình rung chuyển Indonesia sau vụ xe cảnh sát cán chết người”, VnExpress, https://vnexpress.net/bieu-tinh-rung-chuyen-indonesia-sau-vu-xe-canh-sat-can-chet-nguoi-4933454.html
[10] Duy Linh (2025), “Biểu tình lan rộng, Tổng thống Indonesia hủy thăm Trung Quốc”, Tuổi Trẻ Online, https://tuoitre.vn/bieu-tinh-lan-rong-tong-thong-indonesia-huy-tham-trung-quoc-2025083111193298.htm
[11] Diana Mariska (2025), “Indonesia protests 2025”, Financial Times, https://www.ft.com/content/895845db-a786-4e1c-9fd5-ed194ef833af
[12] Los Angeles Times (2025), “3 dead after mob sets fire to Indonesian regional parliament building”, https://www.latimes.com/world-nation/story/2025-08-30/3-dead-after-mob-sets-fire-to-indonesian-regional-parliament-building
[13] Thanh Tú (2025), “Indonesia rúng động vì biểu tình, đồng nội tệ lao dốc”, VietnamFinance, https://vietnamfinance.vn/indonesia-rung-dong-vi-bieu-tinh-dong-noi-te-lao-doc-d131810.html
