Mức thuế 245% Mỹ đe dọa áp lên hàng hóa Trung Quốc mang nhiều ý nghĩa quan trọng cả về kinh tế lẫn chiến lược. Về kinh tế, đây là một biện pháp nhằm bảo vệ sản xuất trong nước, giảm sự cạnh tranh từ hàng hóa giá rẻ được trợ cấp của Trung Quốc, đồng thời thúc đẩy tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu, tăng cường khả năng tự lực sản xuất của Mỹ. Nó phản ánh nỗ lực tái cân bằng cán cân thương mại song phương và giảm sự phụ thuộc chiến lược vào đối thủ cạnh tranh hàng đầu. Về mặt chiến lược, mức thuế này cho thấy Mỹ đang sử dụng công cụ kinh tế như một phương tiện thực thi quyền lực quốc gia, biến chính sách thương mại thành đòn bẩy trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn với Trung Quốc. Đồng thời, động thái này báo hiệu sự suy giảm niềm tin vào các thể chế thương mại đa phương và xu hướng chuyển dịch sang một trật tự kinh tế quốc tế phân mảnh hơn, nơi các quốc gia theo đuổi chính sách bảo hộ nhằm bảo vệ lợi ích cốt lõi của mình.
Tóm lại, ý nghĩa của mức thuế 245% vượt xa phạm vi kinh tế thuần túy, nó vừa thể hiện sự thay đổi trong chiến lược quyền lực của Mỹ, vừa mở ra những thách thức mới cho nền kinh tế toàn cầu và cục diện quan hệ quốc tế hiện đại. Liệu đâu là ranh giới giữa chiến lược kinh tế và chính sách bảo hộ cực đoan?
Ý nghĩa kinh tế của mức thuế 245%
Áp thuế 245% mang ý nghĩa như một công cụ kinh tế nhằm bảo vệ ngành công nghiệp nội địa Mỹ trước sự cạnh tranh được cho là không công bằng từ phía Trung Quốc. Với mức thuế cực cao này, Mỹ đặt ra một rào cản thương mại lớn, làm cho hàng hóa Trung Quốc trở nên kém cạnh tranh hơn về giá trên thị trường Mỹ, từ đó bảo vệ sản xuất trong nước, đặc biệt là trong các ngành chiến lược như công nghệ cao, thép, và năng lượng sạch những lĩnh vực Mỹ coi là cốt lõi cho an ninh kinh tế và năng lực cạnh tranh dài hạn.
Mức thuế cực cao có chức năng như một hàng rào bảo vệ nhằm làm giảm tính cạnh tranh về giá của hàng hóa Trung Quốc, từ đó tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Mỹ lấy lại thị phần trong nước. Đây không chỉ là sự bảo hộ sản xuất, mà còn là một nỗ lực bảo đảm an ninh kinh tế, bởi các ngành công nghiệp chiến lược còn liên quan trực tiếp tới an ninh quốc gia, năng lực quân sự và vị thế công nghệ của Hoa Kỳ trong thế kỷ 21.
Một ý nghĩa kinh tế khác của mức thuế 245% là nhằm giảm thâm hụt thương mại lâu nay của Mỹ với Trung Quốc. Trong nhiều thập kỷ, Mỹ đã chứng kiến sự gia tăng liên tục của nhập siêu từ Trung Quốc, điều mà nhiều nhà hoạch định chính sách coi là dấu hiệu của sự phụ thuộc không bền vững và nguy cơ mất chủ quyền kinh tế. Bằng việc tăng thuế lên mức cao kỷ lục, Washington hy vọng có thể điều chỉnh lại luồng thương mại, khuyến khích tiêu dùng nội địa hướng về sản phẩm Mỹ hoặc sản phẩm từ các quốc gia đối tác khác ngoài Trung Quốc.
Tuy nhiên, áp dụng mức thuế cực đoan như 245% không phải là không có rủi ro. Trước hết, chi phí sản xuất tại Mỹ có thể tăng lên do thiếu nguồn cung hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc, từ đó đẩy lạm phát nội địa lên cao, ảnh hưởng đến sức mua của người dân Mỹ. Các doanh nghiệp phụ thuộc nguyên liệu, linh kiện hoặc bán thành phẩm từ Trung Quốc sẽ phải chịu sức ép chi phí đáng kể, làm giảm lợi nhuận và khả năng cạnh tranh quốc tế.
Thứ hai, Trung Quốc có thể tiến hành các biện pháp trả đũa kinh tế, chẳng hạn như áp thuế lên hàng nông sản Mỹ hoặc hạn chế tiếp cận thị trường Trung Quốc đối với các tập đoàn công nghệ và dịch vụ Mỹ. Một chuỗi trả đũa qua lại có thể dẫn tới chiến tranh thương mại leo thang, làm tổn thương không chỉ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới mà còn ảnh hưởng lan tỏa tới toàn bộ nền kinh tế toàn cầu, nhất là các nước đang phát triển vốn phụ thuộc mạnh vào luồng thương mại tự do.
Cuối cùng, việc Mỹ đơn phương hành động như vậy có thể làm suy giảm niềm tin vào các thể chế đa phương như WTO, làm trầm trọng thêm tình trạng phân mảnh của trật tự thương mại toàn cầu.
Chính sách bảo hộ cực đoan hay biện pháp phòng thủ cần thiết?
Từ lập trường của chủ nghĩa tự do kinh tế, mức thuế 245% có thể được coi là một bước lùi nguy hiểm đối với nguyên tắc thương mại toàn cầu dựa trên tự do hóa, cạnh tranh công bằng và luật lệ chung. Hoa Kỳ, vốn là kiến trúc sư hàng đầu của hệ thống thương mại quốc tế hậu Thế chiến II, trong nhiều thập kỷ đã thúc đẩy sự phát triển của các thể chế như GATT và WTO nhằm giảm bớt rào cản thương mại và khuyến khích tự do lưu chuyển hàng hóa, dịch vụ.
Việc áp dụng mức thuế cao bất thường không chỉ bóp méo dòng chảy thương mại, làm tổn hại đến lợi ích của người tiêu dùng thông qua giá cả tăng cao, mà còn đặt ra nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn diện. Hành động đơn phương này làm suy yếu nghiêm trọng vai trò và tính chính danh của các cơ chế giải quyết tranh chấp thương mại đa phương, đẩy hệ thống thương mại quốc tế vào nguy cơ phân mảnh. Một số nhà phê bình còn cho rằng động thái này phản ánh xu hướng gia tăng của chủ nghĩa kinh tế dân túy và chủ nghĩa biệt lập tại Mỹ, khi lợi ích chính trị nội bộ ngắn hạn lấn át các cam kết lâu dài đối với trật tự quốc tế tự do, có thể được hiểu là một phản ứng phòng vệ tất yếu trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt với Trung Quốc. Từ góc độ này, thương mại không còn là một lĩnh vực trung lập, mà là một không gian cạnh tranh quyền lực, nơi các quốc gia sử dụng công cụ kinh tế để bảo vệ và mở rộng sức mạnh quốc gia.
Mỹ từ lâu đã cáo buộc Trung Quốc thực hiện các chiến lược cạnh tranh không công bằng, bao gồm trợ cấp rộng rãi cho các ngành công nghiệp nội địa, thao túng tiền tệ, đánh cắp tài sản trí tuệ và áp đặt rào cản đối với doanh nghiệp nước ngoài. Trong bối cảnh Trung Quốc không tuân thủ đầy đủ các quy tắc thương mại tự do nhưng vẫn khai thác hệ thống để gia tăng quyền lực kinh tế, việc Mỹ áp dụng mức thuế cao nhằm làm giảm sức cạnh tranh không công bằng được coi là biện pháp bảo vệ tính tự chủ kinh tế và an ninh quốc gia.
Thêm vào đó, trong các lĩnh vực then chốt như bán dẫn, năng lượng xanh, trí tuệ nhân tạo, việc duy trì năng lực sản xuất nội địa được xem là vấn đề sống còn đối với vị thế quyền lực lâu dài của Mỹ trong trật tự quốc tế. Do đó, mức thuế 245% không chỉ đơn thuần là biện pháp bảo hộ, mà còn là một bước đi chiến lược nhằm ngăn chặn việc Trung Quốc thống trị các ngành công nghiệp chiến lược tương lai. Bất kể được lý giải như chính sách bảo hộ cực đoan hay phòng thủ chiến lược cần thiết, động thái áp thuế 245% cho thấy một thực tế ngày càng rõ rệt trong quan hệ quốc tế đương đại: kinh tế đã trở thành công cụ vũ khí hóa trong cạnh tranh quyền lực giữa các siêu cường. Các ranh giới truyền thống giữa kinh tế và an ninh đang bị xóa nhòa, khi thương mại, đầu tư, công nghệ, và chuỗi cung ứng toàn cầu đều trở thành các lĩnh vực cạnh tranh chiến lược.
Nói tóm lại, mức thuế 245% không chỉ mang tính chất kỹ thuật thuần túy, mà còn là biểu tượng của một sự dịch chuyển lớn trong tư duy chiến lược Mỹ: từ cam kết duy trì trật tự tự do dựa trên luật lệ, sang ưu tiên bảo vệ lợi ích quốc gia và tăng cường quyền tự chủ chiến lược. Đây là một phần trong xu thế rộng lớn hơn của “địa kinh tế” nơi các công cụ kinh tế được sử dụng có chủ đích để đạt được các mục tiêu quyền lực địa chiến lược.
Tác động và hệ quả dài hạn
Cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc đang trở thành một trong những yếu tố chi phối lớn nhất trong trật tự kinh tế và chính trị quốc tế hiện đại. Việc Mỹ áp dụng mức thuế 245% đối với hàng hóa Trung Quốc chỉ là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và điều chỉnh lại cán cân quyền lực toàn cầu. Tuy nhiên, động thái này không chỉ có tác động tức thời đối với quan hệ song phương mà còn tạo ra những hệ quả sâu rộng về mặt kinh tế quốc tế và chiến lược cạnh tranh trong dài hạn.
Mức thuế cao và các biện pháp bảo hộ mạnh mẽ của Mỹ đối với Trung Quốc không chỉ làm tăng căng thẳng thương mại song phương mà còn dẫn đến những thay đổi lớn trong cấu trúc và hoạt động của hệ thống thương mại toàn cầu. Trái ngược với các nguyên lý tự do thương mại, việc áp dụng mức thuế này có thể dẫn đến sự phân mảnh trong nền kinh tế toàn cầu, khi các quốc gia tìm kiếm các mô hình thương mại thay thế hoặc các liên minh khu vực nhằm giảm thiểu tác động từ chính sách của Mỹ.
Bên cạnh ảnh hưởng đối với thương mại, chiến tranh thương mại Mỹ – Trung cũng có những tác động đáng kể đến hệ thống tài chính toàn cầu, khi các dòng vốn và đầu tư quốc tế có thể bị xáo trộn. Các nhà đầu tư toàn cầu sẽ phải đánh giá lại rủi ro đối với việc đầu tư vào thị trường Trung Quốc và các khu vực liên quan, đồng thời tìm kiếm các kênh đầu tư thay thế hoặc an toàn hơn.
Thêm vào đó, một lĩnh vực quan trọng mà chiến tranh thương mại Mỹ – Trung ảnh hưởng trực tiếp là sự cạnh tranh về công nghệ và đổi mới sáng tạo. Mức thuế 245% không chỉ nhằm mục tiêu làm giảm thâm hụt thương mại mà còn là nỗ lực của Mỹ trong việc ngăn chặn sự vươn lên của Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ cao.
Về mặt chiến lược, sự cạnh tranh Mỹ – Trung không chỉ đơn giản là cuộc đối đầu giữa hai quốc gia mà còn là cuộc cạnh tranh giữa hai mô hình chính trị và kinh tế khác nhau. Mỹ đại diện cho trật tự quốc tế tự do và các giá trị dân chủ, trong khi Trung Quốc phát triển một mô hình chính trị tập trung, nơi nhà nước đóng vai trò điều tiết mạnh mẽ đối với nền kinh tế.
Nhìn chung, tác động của chiến tranh thương mại và chiến lược cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ có những hệ quả sâu rộng và lâu dài đối với nền kinh tế quốc tế. Sự phân mảnh trong thương mại, tài chính, công nghệ và các liên minh chiến lược sẽ dẫn đến một hệ thống kinh tế toàn cầu mới, nơi các siêu cường và khu vực sẽ điều chỉnh chiến lược của mình để thích ứng với những thay đổi này. Bất chấp những thách thức, các quốc gia nhỏ và các khu vực phát triển sẽ phải học cách điều hướng trong một thế giới ngày càng đa cực và phân mảnh.
Kết luận
Cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc đã và đang định hình lại bản đồ kinh tế và chính trị toàn cầu. Mức thuế 245% mà Mỹ áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc chỉ là một trong những biện pháp mạnh mẽ trong chiến lược lớn hơn nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc và bảo vệ lợi ích quốc gia Mỹ. Tuy nhiên, động thái này không chỉ phản ánh các chiến lược kinh tế ngắn hạn mà còn có những tác động lâu dài và sâu rộng đối với hệ thống kinh tế quốc tế.
Trong ngắn hạn, chính sách bảo hộ này có thể giúp Mỹ giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất trong nước. Tuy nhiên, nó cũng mang lại những rủi ro, bao gồm sự phân mảnh trong các chuỗi cung ứng toàn cầu, gia tăng chi phí tiêu dùng, và nguy cơ tạo ra các cuộc chiến thương mại mới. Đồng thời, các quốc gia và khu vực khác sẽ phải thích nghi với một trật tự thương mại ngày càng phân tán, khi các liên minh khu vực và các thỏa thuận thương mại mới trở nên quan trọng hơn.
Về lâu dài, chiến lược cạnh tranh Mỹ – Trung có thể dẫn đến một cuộc “chia rẽ công nghệ”, trong đó các quốc gia lớn sẽ phát triển các hệ sinh thái công nghệ độc lập, gây ra những tác động sâu rộng đến các chuỗi cung ứng toàn cầu và làm suy yếu tính toàn vẹn của thị trường quốc tế. Điều này có thể tạo ra một hệ thống tài chính và thương mại mới, nơi các quốc gia phải lựa chọn đối tác hoặc liên minh để bảo vệ lợi ích của mình trong một thế giới ngày càng đa cực.
Cuộc cạnh tranh này cũng không chỉ mang tính kinh tế mà còn phản ánh sự đối đầu về mô hình chính trị và hệ thống quản lý quốc gia giữa hai siêu cường. Mỹ, với mô hình tự do dân chủ, và Trung Quốc, với mô hình chính trị tập trung, đều đang nỗ lực giành ưu thế trên sân chơi toàn cầu. Sự phân cực này sẽ định hình lại các mối quan hệ quốc tế và thúc đẩy các quốc gia khác phải chọn lựa chiến lược ngoại giao, thương mại phù hợp.
Tác giả: Nam Minh
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập theo địa chỉ: [email protected]
Tài liệu tham khảo
1. White House Briefing Room – US Tariff Measures Against China (2024), Tổng hợp các chính sách thuế của Mỹ đối với Trung Quốc, bao gồm cả mức thuế tổng hợp lên tới 245%. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/
2. USTR – Section 301 Investigations, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ trình bày chi tiết về cơ sở pháp lý của các mức thuế đối với Trung Quốc. https://ustr.gov/issue-areas/enforcement/section-301-investigations
3. VnExpress – Nhà Trắng nói một số hàng từ Trung Quốc phải chịu thuế 245%, https://vnexpress.net/nha-trang-noi-mot-so-hang-tu-trung-quoc-phai-chiu-thue-245-4874918.html
4. The Wall Street Journal – How Did Trump’s China Tariffs Get to 245%?, https://www.wsj.com/livecoverage/stock-market-trump-tariffs-trade-war-04-17-25/card/how-did-trump-s-china-tariffs-get-to-245–K4fInaSxUrk90McUJnaf
5. FreightWaves – Imports from China now face tariffs of up to 245%, White House says, https://www.freightwaves.com/news/imports-from-china-now-face-tariffs-of-up-to-245-white-house-says
6. Newsweek – China Faces 245% Trump Tariff, https://www.newsweek.com/china-245-trump-tariff-2060295
7. AP News – China says it’s evaluating US overtures for trade talks, but tariffs remain an obstacle, https://apnews.com/article/china-tariffs-trump-trade-8637f1b88cf6801c9b9d2b3481389bee
