Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 tổ chức tại Rio de Janeiro vào tháng 7 năm 2025 đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình mở rộng và thể chế hóa của khối BRICS+. Trong bối cảnh các trật tự toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ và vai trò ngày càng nổi bật của các nền kinh tế mới nổi, sự kiện này thu hút sự quan tâm đặc biệt không chỉ bởi quy mô tham dự mà còn bởi những định hướng chiến lược mới được vạch ra. Đáng chú ý, lần đầu tiên Việt Nam tham dự hội nghị với tư cách là quốc gia đối tác, cho thấy những thay đổi trong định hướng chính sách đối ngoại và sự chủ động hội nhập sâu rộng vào các cơ chế hợp tác đa phương mới nổi.
Kết quả của Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 17
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 đã được tổ chức tại Rio de Janeiro vào ngày 6–7 tháng 7 năm 2025 dưới sự chủ trì của Brazil. Sự kiện này đã trở thành giai đoạn quan trọng trong lịch sử của hiệp hội, diễn ra trong bối cảnh các xu hướng đa cực ngày càng gia tăng trong chính trị thế giới và cuộc đối đầu ngày càng sâu sắc giữa Nam bán cầu và các nước phương Tây. Hội nghị thượng đỉnh đã quy tụ một số nhà lãnh đạo của các nước thành viên chủ chốt – Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, cũng như các thành viên mới của định dạng BRICS+ mở rộng, chẳng hạn như Ai Cập, Ethiopia, Iran, Ả Rập Xê Út và UAE. Ngoài ra, Việt Nam, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia khác cũng tích cực tham gia trong kiến trúc quản trị toàn cầu mới với tư cách là các quốc gia đối tác.
Tổng thống Nga Vladimir Putin không trực tiếp tham dự Hội nghị, ông đã có bài phát biểu từ xa qua liên kết video, nhiều trang thông tin truyền thông phương Tây cho rằng điều này là do lệnh bắt giữ của Tòa Hình sự Quốc tế mà Brazil là thành viên. Phái đoàn Nga do Bộ trưởng Ngoại giao Sergey Lavrov dẫn đầu, người đã tích cực tham gia các cuộc họp song phương và đa phương bên lề Hội nghị Thượng đỉnh. Tương tự như vậy, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã không trực tiếp đến Brazil, ủy quyền tham dự cho Thủ tướng Quốc vụ viện Lý Cường. Điều này đã gây ra một số cuộc thảo luận trên các phương tiện truyền thông, vì tính biểu tượng của sự hiện diện cá nhân của các nhà lãnh đạo trong BRICS vẫn được coi là biểu hiện của sự ủng hộ chính trị đối với các ý tưởng của khối.
Chủ đề chính của Hội nghị Thượng đỉnh là thể chế hóa định dạng BRICS+ mở rộng. Lần đầu tiên, các quốc gia gia nhập hiệp hội vào năm 2024 đã tham gia đầy đủ. Các cơ chế phối hợp nội bộ đã được thảo luận, bao gồm việc thành lập một ủy ban thành viên và đối tác mới, hình thành các cơ chế bỏ phiếu, cũng như các đề xuất về việc luân phiên đại diện trong các cơ cấu phối hợp. Điều này cho thấy mong muốn mang lại cho BRICS một cơ cấu bền vững và được thể chế hóa hơn, có khả năng hoạt động như một trung tâm ra quyết định đa phương độc lập.
Nhiều sự chú ý đã được dành cho các vấn đề hợp tác kinh tế và tiền tệ – tài chính. Triển vọng tạo ra một nền tảng thanh toán BRICS dựa trên các loại tiền tệ quốc gia, cũng như việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số và chuỗi khối đã được thảo luận. Đặc biệt quan tâm là cuộc thảo luận về việc sử dụng hệ thống thanh toán Pix của Brazil như một nguyên mẫu tiềm năng cho cơ chế thanh toán trong tương lai giữa các quốc gia tham gia. Khả năng hình thành một loại tiền kỹ thuật số BRICS trong trung hạn cũng đã được nêu ra, mặc dù không nêu rõ khung thời gian cụ thể. Đồng thời, xu hướng phi đô la hóa cũng được nhấn mạnh khi các nước BRICS đã thực hiện một phần đáng kể các thỏa thuận chung bằng đồng tiền riêng và xu hướng này đang nhận được sự ủng hộ về mặt chính trị.
Phần tuyên bố cuối cùng của Hội nghị Thượng đỉnh cũng đã phản ánh các vị trí chủ chốt của các nước tham gia. Tài liệu lên án việc sử dụng thuế quan không thân thiện và các biện pháp hạn chế không được Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhất trí. Mối quan ngại sâu sắc cũng được bày tỏ về tình hình ở Dải Gaza và liên quan đến các cuộc tấn công vào Iran, trong khi xung đột ở Ukraine chỉ được đề cập một lần và bằng cách diễn đạt trung lập, cho thấy sự tiếp tục của đường lối thận trọng nhằm ngăn chặn sự chia rẽ trong khối. Tuyên bố kêu gọi cải cách các tổ chức quốc tế quan trọng – chủ yếu là Liên hợp quốc, Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới – để tăng cường tiếng nói của các nước đang phát triển.
Một phần đáng kể của các cuộc thảo luận cũng liên quan đến phát triển bền vững, an ninh lương thực và năng lượng. Các biện pháp hỗ trợ đầu tư chung, phát triển chuỗi cung ứng và kích thích thương mại bằng cách hạ thấp rào cản đã được thảo luận. Các tuyên bố của một số người tham gia nhấn mạnh tầm quan trọng của một phản ứng chung đối với các thách thức toàn cầu, bao gồm biến đổi khí hậu, các mối đe dọa dịch tễ học và bất bình đẳng kỹ thuật số. Là một trong những bước đi thực tế, người ta đề xuất mở rộng hợp tác trong lĩnh vực trao đổi khoa học và kỹ thuật, bao gồm thông qua các trường đại học và trung tâm nghiên cứu.
Đánh giá của phía Nga về Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 17
Moskva coi Hội nghị Thượng đỉnh là giai đoạn quan trọng trong quá trình củng cố thế giới đa cực. Đại diện Bộ Ngoại giao và các nhà khoa học chính trị nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của hội nghị trong bối cảnh áp lực gia tăng từ các nước phương Tây.
Trung tâm báo chí Rossiya Segodnya đã tổ chức một cuộc thảo luận bàn tròn với Viện Chuyên gia Nghiên cứu Xã hội, nơi các đại diện của cộng đồng chuyên gia Nga lưu ý rằng việc mở rộng định dạng sang BRICS+ là kết quả của hoạt động ngoại giao tích cực của Nga trong nhiệm kỳ chủ tịch Kazan năm 2024. Do đó, giám đốc Trung tâm Phân tích Chính trị Pavel Danilin lưu ý rằng Nga đóng vai trò là “kiến trúc sư” của kiến trúc hợp tác đa phương mới, đặt nền móng cho việc mở rộng hiệp hội[1]. Các chuyên gia của Viện cũng nhấn mạnh đến những thành tựu kinh tế vĩ mô: việc đưa thêm các thành viên mới như Indonesia đã làm tăng tổng GDP của nhóm theo PPP khoảng 2,4% và dân số tăng 3%. Sự tăng trưởng của các chỉ số, đặc biệt là ở các nước BRICS, trong khi G7 cho thấy sự suy giảm, đã tạo ra sự cộng hưởng nhất định. Các chuyên gia cũng đánh giá cao về sự linh hoạt về mặt thể chế của BRICS, tập trung vào việc ra quyết định bình đẳng và không có hệ thống phân cấp cứng nhắc. Điều điều này cho phép Nga duy trì vai trò lãnh đạo, bất chấp sự cạnh tranh địa chính trị giữa Trung Quốc và Ấn Độ.
Cùng với đó, các phương tiện truyền thông Nga như Komsomolskaya Pravda mô tả Hội nghị là một định dạng mới cao cấp và đầy tham vọng cho đối thoại toàn cầu có khả năng đặt ra thách thức thực sự đối với G7, đặc biệt là trong các lĩnh vực AI, tài chính và phát triển bền vững[2].
Có thể thấy rằng, Nga coi kết quả của hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 là bằng chứng về sự hiện diện quốc tế không lay chuyển, thành công trong việc phi đô la hóa và khả năng tiếp tục định hình một kiến trúc quốc tế thay thế. Các đánh giá của chuyên gia nhấn mạnh rằng tính linh hoạt của thể chế, tiêu chí rõ ràng để tham gia và tăng cường hơn nữa các công cụ kinh tế trong khối vẫn là ưu tiên hàng đầu.
Đánh giá của phía Nga về sự tham dự của Việt Nam với tư cách đối tác
Vào tháng 6 năm 2025, chính phủ Brazil chính thức công bố Việt Nam gia nhập BRICS với tư cách là quốc gia đối tác, thông tin này đã nhận được sự đưa tin và ủng hộ rộng rãi trên báo chí Nga. Theo báo cáo của Rossiyskaya Gazeta, Việt Nam đã trở thành quốc gia đối tác thứ mười sau Belarus, Kazakhstan và các quốc gia khác
Đánh giá của chuyên gia nhấn mạnh rằng Việt Nam là một quốc gia quan trọng ở Đông Nam Á với dân số gần 100 triệu người và nền kinh tế năng động, hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này củng cố tính đại diện của BRICS và góp phần hình thành một khối “phía nam” thực sự toàn cầu có khả năng bảo vệ chương trình nghị sự thay thế trên trường quốc tế[3]. Như Sergei Tolkachev, giáo sư Khoa Lý thuyết kinh tế tại Đại học Tài chính thuộc Chính phủ Liên bang Nga, đã lưu ý trong một cuộc phỏng vấn rằng Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế lớn của Đông Nam Á. Việc Việt Nam gia nhập BRICS với tư cách là quốc gia đối tác rõ ràng sẽ củng cố cả hiệp hội và bản thân Việt Nam. Chuyên gia nhấn mạnh rằng sự mở rộng này, các quốc gia BRICS hiện chiếm khoảng 55% dân số thế giới và 40% GDP toàn cầu. “Việt Nam, trong những năm gần đây là nơi lắp ráp các nền tảng công nghiệp của Trung Quốc và là điểm trung chuyển hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ, đang phải gánh chịu hậu quả của chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ, vốn bắt đầu ngay từ thời Biden và được Trump củng cố mạnh mẽ”, Tolkachev cho biết. Đồng thời, ông nói thêm, Việt Nam đang cố gắng cân bằng giữa Washington, Bắc Kinh và “các trung tâm quyền lực khác”, do đó, việc gia nhập của Việt Nam không thể được coi là một động thái rõ ràng là chống Mỹ. Ngược lại, Hà Nội, giống như các quốc gia đối tác BRICS khác, coi quyết định này là một công cụ bổ sung để đa dạng hóa chính sách kinh tế đối ngoại của mình.
Tại hội nghị thượng đỉnh ở Rio, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov đã mô tả sự xuất hiện của các quốc gia đối tác là một “bước tiến mới” trong sự phát triển của BRICS. Ông nhấn mạnh rằng các quốc gia này hiện sẽ tham gia thường xuyên không chỉ ở cấp độ hội nghị thượng đỉnh mà còn trong tất cả các sự kiện liên quan đến lĩnh vực: kinh tế, nhân đạo và văn hóa[4].
Các nguồn tin chính thức của Nga nhấn mạnh rằng định dạng đối tác được chuẩn bị góp phần mở rộng khối mà không làm giảm hiệu quả và tính linh hoạt về mặt tư tưởng của khối.
Hàm ý đối với Việt Nam
Việc Việt Nam tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 tại Rio de Janeiro vào tháng 7 năm 2025 với tư cách là quốc gia đối tác là một sự kiện chính sách đối ngoại quan trọng. Bước đi này không chỉ làm nổi bật sức nặng quốc tế ngày càng tăng của Việt Nam mà còn mở ra một số cơ hội kinh tế và chiến lược cho đất nước, đồng thời cũng đặt ra một số thách thức nhất định, ở cả cấp độ khu vực và toàn cầu.
Tăng cường vị thế trên trường quốc tế
Theo tờ Rossiyskaya Gazeta, chính sách đối ngoại của Việt Nam linh hoạt và việc tham gia định dạng BRICS+ đã củng cố hình ảnh của Việt Nam như một bên tham gia trung lập và được kính trọng trong chính trường quốc tế. Việc tham dự hội nghị thượng đỉnh với các nền kinh tế lớn nhất của BRICS, cũng như các quốc gia thành viên mới, đã cho phép Việt namchứng minh cam kết của mình đối với hợp tác đa phương và một lộ trình địa chính trị độc lập bên ngoài quỹ đạo của Hoa Kỳ hoặc Trung Quốc.
Bước đi này đã củng cố vị thế của Việt Nam tại ASEAN và định vị Việt Nam là một quốc gia lãnh đạo khu vực có khả năng đóng vai trò trung gian giữa các trung tâm quyền lực khác nhau. Nga, Trung Quốc và Ấn Độ – ba đối tác chính của Việt Nam – đã bày tỏ sự sẵn sàng mở rộng hợp tác với Hà Nội trong khuôn khổ BRICS+.
Lợi ích kinh tế
Quan hệ đối tác trong BRICS đã mở đường cho Việt Nam tham gia thực tế vào các dự án của Ngân hàng Phát triển Mới (NDB), bao gồm tài trợ cho cơ sở hạ tầng, các sáng kiến kỹ thuật số và xanh. Một động lực bổ sung là sự tham gia của Việt Nam vào quá trình phi đô la hóa thương mại được thảo luận trong BRICS. Việc chuyển sang thanh toán bằng các loại tiền tệ quốc gia (đồng Việt Nam, nhân dân tệ, rupee và rúp) sẽ cho phép Việt Nam giảm rủi ro tiền tệ và tăng tính ổn định của thương mại, đặc biệt là với các đối tác như Nga, Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này đặc biệt có liên quan trong bối cảnh bất ổn toàn cầu do lãi suất tăng ở Hoa Kỳ và biến động của đồng đô la.
Mở rộng không gian chiến lược
Tham gia BRICS mang đến cho Việt Nam cơ hội điều động ngoại giao giữa Washington, Bắc Kinh và Moscow. Hà Nội có thể cân bằng sự tham gia của mình vào các sáng kiến của Hoa Kỳ như Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc bằng cách sử dụng nền tảng BRICS như một nền tảng hợp tác độc lập. Việt Nam đồng thời phát triển quan hệ với Hoa Kỳ, Trung Quốc và các nước BRICS, trong khi vẫn duy trì lộ trình hướng tới độc lập đa phương và đa dạng hóa các mối quan hệ ngoại giao.
Những thách thức và rủi ro tiềm ẩn
Mặt khác, việc tham gia vào một khối ngày càng tích cực về mặt chính trị, mà BRICS đang trở thành, cũng mang lại những thách thức. Hà Nội có nguy cơ làm phức tạp thêm mối quan hệ với Hoa Kỳ và EU nếu định dạng BRICS bị phương Tây coi là đối kháng. Điều này có thể đặc biệt liên quan đến các vấn đề về an ninh, chủ quyền kỹ thuật số và hợp tác quân sự với Nga, vốn đang bị giám sát chặt chẽ.
Ngoài ra, việc hội nhập vào cấu trúc BRICS sẽ đòi hỏi sự điều chỉnh về mặt thể chế từ Việt Nam: tham gia vào các nhóm làm việc, tuân thủ các tiêu chuẩn báo cáo, đào tạo nhân sự và sự tham gia của các doanh nghiệp vào các dự án. Điều này sẽ đòi hỏi thời gian và nguồn lực tổ chức.
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 đã cho thấy những bước tiến rõ rệt trong việc định hình một trật tự thế giới đa cực với trọng tâm là tăng cường hợp tác Nam–Nam và thúc đẩy thể chế hóa BRICS+. Đối với Việt Nam, việc tham gia với tư cách là quốc gia đối tác không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn lực phát triển và mở rộng thị trường, mà còn nâng cao vị thế chính trị – ngoại giao trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu ngày càng phức tạp. Tuy nhiên, điều này cũng đòi hỏi Việt Nam phải có chiến lược ứng xử linh hoạt và chủ động hơn trong việc cân bằng lợi ích quốc gia với các yêu cầu hội nhập mới, đồng thời giữ vững chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và đa dạng hóa quan hệ quốc tế.
Biên dịch: Nguyễn Như Việt Anh
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
[1]. LENTA (2025), “Аналитики ЭИСИ подвели итоги расширения БРИКС под председательством России”, https://lenta.ru/news/2025/07/03/analitiki-eisi-podveli-itogi-rasshireniya-briks-pod-predsedatelstvom-rossii/
[2]. KOMSOMOLSKAYA PRAVDA (2025), “Высококлассный форум: Западные СМИ бурно отреагировали на саммит БРИКС в Рио”, https://www.kp.ru/daily/27721.5/5110534/
[3]. RGRU (2025), “Вьетнам присоединился к БРИКС в статусе страны-партнера”, https://rg.ru/2025/06/14/vetnam-prisoedinilsia-k-briks-v-statuse-strany-partnera.html
[4]. RGRU (2025), “Лавров: Появление стран-партнеров БРИКС – новый шаг в развитии объединения”, https://rg.ru/2025/07/07/lavrov-poiavlenie-stran-partnerov-briks-novyj-shag-v-razvitii-obedineniia.html
