Từ năm 2022 đến nay, quan hệ nội khối của Liên minh châu Âu (EU) đã và đang đứng trước nhiều thách thức. Dịch bệnh COVID-19, biến đổi khí hậu, vấn đề chính trị nội bộ và an ninh liên quan tới cuộc đối đầu giữa Nga và phương Tây là những yếu tố tác động. EU đã thể hiện sự thống nhất trong hỗ trợ Ukraine trong xung đột với Nga thông qua áp đặt biện pháp trừng phạt, hỗ trợ kinh tế, hợp tác phát triển. Tuy nhiên, sự đa dạng về quan điểm và lợi ích trong EU đã gây ra sự không thống nhất trong việc đưa ra quyết định và áp đặt biện pháp. Các vấn đề chính trong tương lai bao gồm chính trị, kinh tế, thay đổi dân số, an ninh, biến đổi khí hậu, quan hệ quốc tế và công nghệ. EU cần đối mặt với những thách thức này để duy trì và củng cố mối quan hệ trong Liên minh châu Âu.
Xung đột Nga – Ukraine đã đặt ra những thách thức đáng kể cho hợp tác nội khối của Liên minh châu Âu. Cuộc chiến đã và đang tạo ra những tác động sâu rộng tới tình hình an ninh của lục địa già cũng như đời sống của cộng đồng chung châu Âu. Trong bối cảnh đó, hợp tác nội khối của EU trong việc giải quyết và ứng phó với xung đột này đang trở thành một thách thức quan trọng và cũng là cơ hội để thể hiện tính đoàn kết và sức mạnh của cộng đồng các quốc gia thành viên. Xung đột đã đặt ra hàng loạt vấn đề phức tạp, bao gồm sự an ninh, quan hệ ngoại giao, ảnh hưởng kinh tế và chính trị, cũng như sự thay đổi trong cách các quốc gia thành viên hợp tác và đối diện với thách thức toàn cầu.
Trước mắt, việc giải quyết xung đột Nga – Ukraine yêu cầu sự thảo luận, thỏa thuận và quyết định chung từ phía EU. Cách mà EU đối phó với xung đột này có thể ảnh hưởng đến tình hình an ninh và ổn định tại khu vực châu Âu, cũng như tới quan hệ với các đối tác quốc tế. Hợp tác nội khối trong việc đề xuất và thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế tác động của xung đột cũng đang trở thành một yếu tố quan trọng để duy trì lòng tin và đoàn kết giữa các thành viên EU.
Với sự đa dạng về quan điểm và lợi ích của các quốc gia thành viên, việc tìm kiếm giải pháp và hành động chung trong tương lai không phải là điều dễ dàng. Tuy nhiên, sự cần thiết phải đối diện với tình hình an ninh đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Quá trình hợp tác nội khối EU trong việc xử lý xung đột Nga – Ukraine sẽ tiếp tục đặt ra nhiều thách thức và cũng mở ra cơ hội để củng cố sự thống nhất và ảnh hưởng của EU trong tình hình thế giới đang thay đổi.
Các nhân tố tác động tới quan hệ giữa các thành viên Liên minh châu Âu
Văn hóa lịch sử chung: Hầu hết các quốc gia thành viên EU có lịch sử chung, gắn kết chặt chẽ qua nhiều thế kỷ. Việc có nền tảng lịch sử, văn hóa và xã hội chung giúp tạo ra sự hiểu biết, tin tưởng giữa các quốc gia, làm nền tảng cho việc hợp tác sâu rộng. Tuy nhiên, sự đa dạng về văn hóa, ngôn ngữ, lịch sử có thể gây ra sự hiểu lầm và mâu thuẫn trong giao tiếp. Khả năng hiểu và chấp nhận những khác biệt này có thể ảnh hưởng đến mức độ gắn kết trong EU.
Kinh tế và tài chính: Sự phát triển kinh tế của từng quốc gia thành viên không đồng đều, dẫn đến sự bất đồng trong việc đóng góp tài chính cho ngân sách chung của EU và việc phân phối lại quyền lực. Điều này có thể gây ra sự căng thẳng liên quan đến việc quyết định về ngân sách và các chính sách kinh tế khác. Việc hợp nhất kinh tế thông qua việc tạo ra một thị trường chung lớn đã mang lại lợi ích rất lớn cho các quốc gia thành viên. Việc tham gia vào một thị trường đồng nhất giúp họ mở rộng quy mô kinh doanh, tăng cường cạnh tranh và hạn chế các rào cản thương mại.
Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào thị trường chung và quan hệ kinh tế có thể tạo ra cơ hội hợp tác mạnh mẽ hoặc gây ra xung đột. Sự cần thiết của mỗi quốc gia thành viên trong chuỗi cung ứng toàn cầu có thể tạo ra liên kết kinh tế sâu rộng hoặc đặt ra thách thức về quản lý. Những sự chênh lệch về mức độ phát triển kinh tế và xã hội giữa các thành viên có thể tạo ra sự không cân đối trong việc chia sẻ lợi ích và trách nhiệm. Các quốc gia giàu có có thể cảm thấy gánh nặng tài chính lớn hơn khi phải hỗ trợ những thành viên có hoàn cảnh khó khăn hơn.
An ninh và quốc phòng: Hợp tác an ninh và chính trị đã giúp tạo ra một môi trường ổn định và an toàn hơn tại khu vực châu Âu. Việc các quốc gia làm việc cùng nhau để giải quyết các vấn đề an ninh và thách thức chung đã đóng góp vào việc tạo nên một không gian hòa bình. Các thành viên EU có quan điểm khác nhau về an ninh và quốc phòng. Một số thành viên có thể coi việc gia tăng quyền lực quốc phòng và tham gia vào các liên minh quân sự là quan trọng, trong khi những quốc gia khác có thể tập trung vào giảm thiểu rủi ro và tăng cường hợp tác an ninh chung.
Lợi ích quốc gia và mục tiêu đồng thuận: Sự đa dạng về lợi ích quốc gia và mục tiêu đồng thuận có thể ảnh hưởng đến mức độ gắn kết. Các quốc gia có thể có quan điểm khác nhau về việc nên ưu tiên phát triển kinh tế, an ninh, hay các mục tiêu xã hội. Điều này có thể dẫn đến sự căng thẳng và bất đồng trong quá trình đưa ra quyết định. Hơn nữa, việc khác biệt về quan điểm chính trị, mục tiêu quốc gia và triết lý của các thành viên có thể dẫn đến sự căng thẳng trong quan hệ nội bộ của EU. Các vấn đề như chính sách di cư, quyền của người lao động, và các quyết định liên quan đến việc làm thế nào để quản lý tốt hơn khu vực chung có thể gây ra sự không đồng tình và phân cách.
Thách thức chung: Sự xuất hiện các thách thức chung như di cư, biến đổi khí hậu và đại dịch và đặc biệt là căng thẳng trong quan hệ với Nga đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên. Cách mà các quốc gia hợp tác để giải quyết những thách thức này có thể làm tăng hoặc giảm sự đồng thuận và tương tác. Khả năng ứng phó với những thách thức này có thể tạo ra cơ hội tăng cường gắn kết, nhưng cũng có thể làm nổi lên các mâu thuẫn nếu các quốc gia không đồng ý về cách tiếp cận. Tuy nhiên, việc đối mặt với các vấn đề toàn cầu, các quốc gia cần hợp tác mạnh mẽ hơn để giải quyết những thách thức này. EU cung cấp một cơ chế nền tảng để các quốc gia làm việc cùng nhau trong việc đối phó với những vấn đề này.
Các nhân tố khác: Một là, trong mục tiêu chung, khi các quốc gia thấy rằng họ có những mục tiêu và giá trị chung, họ có xu hướng hợp tác để đạt được những mục tiêu đó. EU được hình thành với mục tiêu thúc đẩy hòa bình, thịnh vượng kinh tế và tăng cường tương tác giữa các quốc gia thành viên. Hai là, trong sự hỗ trợ và đầu tư chung, các thành viên EU thường hỗ trợ nhau trong việc phát triển kinh tế, xã hội và cơ sở hạ tầng thông qua các quỹ, các chương trình hợp tác. Sự đầu tư chung này tạo ra một môi trường tốt để tăng cường liên kết giữa các quốc gia. Ba là, việc quản lý chính sách và quyết định, quá trình quyết định và quản lý chính sách trong EU đòi hỏi sự thống nhất và tương tác liên tục giữa các thành viên. Sự khác biệt về quyết định và cách thức thực hiện chính sách có thể tạo ra sự mâu thuẫn, làm yếu quá trình gắn kết.
Tóm lại, các quốc gia EU đã hình thành liên minh dựa trên một sự kết hợp đa dạng các yếu tố như văn hóa lịch sử chung, mục tiêu và giá trị chung, lợi ích kinh tế và an ninh, cùng với nhu cầu giải quyết các thách thức toàn cầu. Sự cân bằng giữa các yếu tố này sẽ định hình tương lai của mối quan hệ nội bộ trong EU.
Quan hệ nội khối EU trước khi Nga tiến hành “chiến dịch quân sự đặc biệt”
Trước khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt sau sự kiện Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014 và xung đột ở miền Đông Ukraine, quan hệ nội khối trong Liên minh đã nổi lên một số vấn đề quan trọng:
Thứ nhất, việc mở rộng EU: EU đã trải qua quá trình mở rộng với việc chấp nhận nhiều quốc gia Đông Âu là các thành viên mới. Điều này tạo ra một tình hình phức tạp hơn khi có sự khác biệt về quyền tự quyết và quyền tự xác định giữa các quốc gia trong EU.
Thứ hai, việc liên kết kinh tế và thương mại: Sự liên kết kinh tế và thương mại giữa EU và Nga vẫn tồn tại trước khi xảy ra xung đột. Nga là một đối tác thương mại quan trọng đối với nhiều quốc gia thành viên EU, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng và nguyên liệu.
Thứ ba, những nỗ lực hợp tác đối với vùng lãnh thổ chung: EU đã cố gắng hợp tác với Nga trong nhiều vấn đề bao gồm cả vùng lãnh thổ chung như vấn đề an ninh ở châu Âu. Một số quốc gia thành viên EU cảm nhận rằng họ cần thiết lập một mức độ hợp tác với Nga để đảm bảo ổn định tại khu vực này.
Thứ tư, về khả năng đối thoại chính trị: Trước khi xảy ra xung đột, các cuộc đối thoại chính trị giữa EU và Nga vẫn diễn ra. Đây là cách để các bên trao đổi quan điểm và tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề khác biệt.
Tuy nhiên, sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, quan hệ nội khối trong EU đã thay đổi mạnh mẽ. Các nước thành viên EU đã thể hiện sự đoàn kết hơn trong việc đối phó với hành động của Nga và đã áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm hạn chế tác động của Nga. Xung đột này đã thúc đẩy sự tăng cường hợp tác an ninh và chính trị giữa các quốc gia thành viên EU và củng cố ý thức về tầm quan trọng của đoàn kết trong bối cảnh thách thức đối với an ninh châu Âu.
Tóm lại, quan hệ gắn kết giữa các thành viên EU phụ thuộc vào khả năng cân nhắc, thỏa thuận và hợp tác để đối mặt với những nhân tố tác động này. Sự linh hoạt và sẵn sàng thấu hiểu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và củng cố mối quan hệ trong Liên minh châu Âu.
Quan hệ nội khối EU từ năm 2022 đến nay trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine
Sự thay đổi của các nhân tố tác động tới quan hệ nội khối của EU từ 2022 đến nay
Tình hình quan hệ nội bộ EU từ năm 2022 đến nay đã trải qua nhiều biến đổi và phức tạp. Các yếu tố chính tác động đến quan hệ này bao gồm sự phát triển kinh tế, chính trị và xã hội ở các nước thành viên, cũng như những thách thức chung mà EU đối mặt. Một số diễn biến quan trọng có thể kể đến như:
Một là, dịch bệnh và hậu quả: Đại dịch COVID-19 tiếp tục ảnh hưởng đến tất cả các quốc gia thành viên EU. Chống dịch, biện pháp kinh tế hỗ trợ và việc tiêm chủng đã tạo ra sự kết nối độc đáo giữa các thành viên.
Hai là, biến đổi khí hậu và môi trường: Sự tập trung vào việc giảm khí nhà kính và bảo vệ môi trường đã tạo ra thách thức và cơ hội cho quan hệ nội bộ EU. Các nước thành viên phải hợp tác trong việc đạt được các mục tiêu môi trường quan trọng.
Ba là, chính trị nội bộ: Sự khác biệt trong quan điểm về các vấn đề chính trị và xã hội, chẳng hạn như di cư, quyền LGBT+, và chính sách kinh tế, vẫn đang ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các nước thành viên.
Bốn là, an ninh và quốc phòng: Mối quan tâm về an ninh cũng như tình hình quốc phòng ở châu Âu đã thúc đẩy việc tăng cường hợp tác quân sự và an ninh giữa các nước thành viên EU.
Năm là, mối quan hệ với các nước bên ngoài: EU đã tiếp tục tìm kiếm cách củng cố mối quan hệ với các đối tác lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga và các nước láng giềng.
Sáu là, các vụ việc xuyên quốc gia: Các vụ việc như vụ ám sát nhà báo Jamal Khashoggi và căng thẳng tại biên giới Ukraine-Nga đã đặt ra thách thức lớn cho sự đoàn kết và hành động đồng lòng của EU.
Bảy là, quản lý tài chính và kinh tế: Vấn đề kinh tế, chẳng hạn như khôi phục sau đại dịch và tăng trưởng bền vững, vẫn là một trong những ưu tiên quan trọng của EU.
Như vậy, trong giai đoạn từ năm 2022 đến nay, quan hệ bên trong EU đã phản ánh sự đa dạng và phức tạp của các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị tác động lên cộng đồng các nước thành viên.
Những thay đổi trong quan hệ nội khối EU từ 2022 đến nay
Hợp tác nội khối của Liên minh về vấn đề xung đột giữa Nga và Ukraine là một phần quan trọng của nỗ lực của EU để duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy giải quyết hòa bình cho tình hình căng thẳng này. Các quốc gia thành viên EU đều đồng lòng, nhất trí thực hiện các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, sự kiên nhẫn trong áp đặt biện pháp trừng phạt: EU đã áp đặt các biện pháp trừng phạt về kinh tế và cấm vận đối với Nga để kêu gọi Moscow tuân thủ quy tắc quốc tế và rút quân khỏi vùng đất Ukraine. Các biện pháp này bao gồm cả hạn chế tài chính, hạn chế thị trường và cấm vận về vũ khí. Sự duy trì và thậm chí mở rộng các biện pháp trừng phạt là một phần quan trọng của hợp tác nội khối EU.
Thứ hai, hỗ trợ kinh tế và hợp tác phát triển: EU đã cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho Ukraine để giúp nước này củng cố nền kinh tế và cải thiện khả năng quốc phòng. Sự hợp tác trong lĩnh vực kinh tế và phát triển là một cách để giúp Ukraine chống lại áp lực từ Nga và tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện cải cách.
Thứ ba, hỗ trợ ngoại giao và nỗ lực giải quyết hòa bình: EU đã tham gia vào các nỗ lực ngoại giao như Nhóm tiếp xúc trực tiếp (Normandy Format) và các cuộc họp Minsk để thúc đẩy giải quyết hòa bình cho xung đột. EU cũng đã đề xuất sáng kiến về việc triển khai các lực lượng duy trì hòa bình trong khu vực.
Thứ tư, tăng cường khả năng quốc phòng cho Ukraine: EU đã hỗ trợ Ukraine trong việc nâng cao khả năng quốc phòng thông qua việc cung cấp kỹ thuật, đào tạo và hỗ trợ về an ninh. Điều này nhằm giúp Ukraine tự vệ và tăng cường khả năng phản ứng trước hành động quân sự của Nga.
Thứ năm, hợp tác thông qua tổ chức quốc tế: EU đã hợp tác với các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc và tổ chức bảo vệ quyền người dân để theo dõi tình hình và bảo vệ quyền của người dân ở khu vực xung đột.
Tuy nhiên, hợp tác nội khối EU về vấn đề xung đột Nga – Ukraine cũng đối diện với một số thách thức, bao gồm sự không đồng nhất trong cách tiếp cận và áp đặt biện pháp trừng phạt. Cần có sự đàm phán và hợp tác liên quan đến các giải pháp dài hạn để đảm bảo hòa bình và ổn định ở khu vực này.
Một số vấn đề đặt ra đối với quan hệ nội khối EU trong tương lai
Một là, chính trị và sự thống nhất: EU luôn đối mặt với thách thức về sự thống nhất chính trị giữa các thành viên. Các quốc gia thành viên có sự khác biệt về quan điểm và lợi ích, dẫn đến việc đưa ra các quyết định khó khăn, đặc biệt trong các vấn đề nhạy cảm như chính sách tài chính, di dân và an ninh.
Hai là, kinh tế và tài chính: Kinh tế châu Âu có thể đối mặt với biến đổi do tác động của các yếu tố như biến đổi khí hậu, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và tác động của các thỏa thuận thương mại quốc tế. EU cũng có thể cần đối mặt với tình trạng không ổn định trong khu vực tài chính và tiền tệ.
Ba là, thay đổi dân số và lao động: Sự thay đổi dân số, với việc gia tăng người già và giảm tỷ lệ sinh, đặt ra thách thức về quản lý nguồn nhân lực và hệ thống chăm sóc y tế và xã hội.
Bốn là, an ninh và di dân: Vấn đề an ninh và di dân có thể tiếp tục tạo ra căng thẳng và đe dọa sự ổn định trong khu vực. Sự tăng cường trong các vấn đề liên quan đến an ninh mạng cũng là một thách thức.
Năm là, biến đổi khí hậu và môi trường: EU có cam kết mạnh mẽ về biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Việc thực hiện các chính sách và tiêu chuẩn này có thể đối mặt với sự phản đối và khó khăn từ các nguồn lực khác nhau.
Sáu là, các quan hệ quốc tế: EU cần xác định lại vị trí và vai trò của mình trong bối cảnh quan hệ quốc tế thay đổi, bao gồm mối quan hệ với các đối tác truyền thống như Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc, cũng như sự tham gia vào các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc và WTO.
Cuối cùng, sự đổi mới và công nghệ: Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và cách thức mà nó ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống và kinh tế đặt ra thách thức về việc thích nghi, quản lý và bảo vệ quyền lợi cho công dân và doanh nghiệp trong EU.
Đây chỉ là một số các vấn đề mà EU có thể đối mặt trong tương lai. Tình hình thực tế có thể phức tạp hơn và sự phát triển của các sự kiện mới có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ nội bộ của Liên minh châu Âu trong những năm tiếp theo./.
Tác giả: Nguyễn Thu
Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể trao đổi với Ban Biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
1. Mehlika Özlem Ultan (2016), The effect of cultural factors on the European Integration, Kocaeli University.
2. Thierry Chopin, Lukáš Macek (2018), In the face of the European Union’s political crisis: the vital cultural struggle over values, Fondation Robert Schuman, https://www.robert-schuman.eu/en/european-issues/0479-in-the-face-of-the-european-union-s-political-crisis-the-vital-cultural-struggle-over-values, truy cập ngày 1/9/2023.
3. Ettore Dorrucci (2015), A history of Europe’s economic integration, World Economic Forum, https://www.weforum.org/agenda/2015/04/a-history-of-europes-economic-integration/, truy cập ngày 1/9/2023.
4. Richard Hilmer (2017), The European Union Facing Massive Challenges – What are Citizens’ Expectations and Concerns?, Friedrich-Ebert-Stiftung.
5. EU (2023), EU response to Russia’s invasion of Ukraine, European Council, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/eu-response-ukraine-invasion/, truy cập ngày 1/9/2023.
6. EU (2023), EU measures following the Russian invasion of Ukraine, European Commission, https://taxation-customs.ec.europa.eu/customs-4/international-affairs/eu-measures-following-russian-invasion-ukraine_en, truy cập ngày 1/9/2023.
7. Ankita Dutta (2023), The EU After the Ukraine Crisis: Juxtaposing Issues of Convergence and Divergence, ORF, https://www.orfonline.org/research/the-eu-after-the-ukraine-crisis/, truy cập ngày 1/9/2023.
8. Richard G Whitman, Nicholas Wright (2023), The EU and the invasion of Ukraine: a collective responsibility to act?, Oxford Academic, https://academic.oup.com/ia/article/99/1/219/6967342, truy cập ngày 1/9/2023.
