Bước vào thế kỷ 21, Trung Quốc đã đề ra chiến lược xây dựng “Cường quốc vận tải” và “Cường quốc hàng hải”, với mục tiêu mở rộng sự hiện diện trên biển của mình trên trường quốc tế. Các cảng biển ven bờ đã phát triển nhanh chóng, trở thành hạ tầng trung tâm hỗ trợ vị thế của Trung Quốc với tư cách là một cường quốc thương mại hàng đầu thế giới, đóng vai trò là các trung tâm logistics quốc tế, vận chuyển năng lượng và cửa ngõ thương mại.
Mặt khác, Trung Quốc cũng đang thúc đẩy chính sách kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế và tăng cường sức mạnh quốc phòng thông qua “Chiến lược phát triển dung hợp quân-dân”. Trong bối cảnh này, các cảng biển được xem là tài sản chiến lược lưỡng dụng , có thể hoạt động như các trung tâm logistics thương mại trong thời bình, đồng thời có khả năng chuyển đổi thành căn cứ hỗ trợ quân sự trong các tình huống khẩn cấp hoặc xung đột. Vì vậy, bài viết này sẽ phân tích: Bối cảnh chính sách của Trung Quốc đối với phát triển cảng biển và dung hợp quân-dân. Các ví dụ cụ thể về triển khai chính sách các khía cạnh công nghệ, tiêu chuẩn và an ninh mở rộng ra nước ngoài và phản ứng của cộng đồng quốc tế những thách thức và triển vọng trong tương lai.
Bối cảnh chiến lược quốc gia: Cơ sở và vị trí của chiến lược phát triển cảng biển
Việc Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành “Cường quốc vận tải” và “Cường quốc hàng hải” xuất phát từ một số yếu tố chính:
Thứ nhất, Trung Quốc là cường quốc thương mại và sản xuất hàng đầu thế giới. Nước này có mối liên kết chặt chẽ với chuỗi cung ứng toàn cầu, và các cảng biển đóng vai trò huyết mạch trong hoạt động xuất nhập khẩu. Các cảng như Thượng Hải, Ninh Ba-Chu Sơn, Thâm Quyến, Quảng Châu, Thanh Đảo, Thiên Tân đều nằm trong số những cảng có sản lượng container lớn nhất thế giới, hoạt động như các nút chính trong mạng lưới vận tải biển quốc tế.
Thứ hai, đảm bảo nguồn cung ổn định cho các tài nguyên chiến lược. Các cảng biển đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển hàng loạt nguyên liệu quan trọng như dầu thô, khí LNG, khoáng sản và lương thực, đảm bảo nguồn cung bền vững cho nền kinh tế Trung Quốc.
Thứ ba, hỗ trợ chiến lược quân sự “Phòng thủ gần bờ, hộ tống viễn dương” của Hải quân Trung Quốc. Cùng với quá trình hiện đại hóa và mở rộng phạm vi hoạt động của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN), các cảng biển ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc neo đậu, bảo trì và tiếp tế cho các tàu chiến, tàu hậu cần và tàu ngầm.
Dựa trên những yếu tố chiến lược này, các kế hoạch quốc gia như “Đề cương xây dựng cường quốc giao thông” (2019) và “Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 về phát triển hệ thống giao thông tổng hợp hiện đại” (2021) đã được công bố. Trong đó, Trung Quốc thúc đẩy việc thông minh hóa cảng biển (smart port, tiếng Trung: 智慧港口), xanh hóa cảng biển (green port, tiếng Trung: 绿色港口), và tích hợp cảng biển vào mạng lưới giao thông đa tầng để nâng cao hiệu quả, tính bền vững và độ tin cậy của hạ tầng logistics.
Song song với định hướng phát triển kinh tế, Trung Quốc cũng đang áp dụng chiến lược dung hợp quân-dân vào lĩnh vực cảng biển, nhằm xây dựng mô hình cảng lưỡng dụng (“dung hợp quân dân”), tích hợp cả nhu cầu quân sự tiềm năng vào hạ tầng dân sự.
Cơ chế kết hợp giữa chiến lược dung hợp quân-dân và việc phát triển cảng biển
Năm 2015, Trung Quốc chính thức xác định “Chiến lược phát triển quân-dân dung hợp” là chiến lược quốc gia. Đến tháng 7 năm 2017, Văn phòng Quốc vụ viện đã công bố tài liệu “Ý kiến về việc thúc đẩy sâu rộng quân-dân dung hợp trong ngành khoa học công nghệ quốc phòng”, yêu cầu tích hợp tài nguyên quân sự và dân sự trong nhiều lĩnh vực, bao gồm hạ tầng, giao thông, logistics và sản xuất.
Dựa trên chính sách này, nhiều cơ quan như Bộ Giao thông Vận tải, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, Cục Khoa học Công nghệ Công nghiệp Quốc phòng Quốc gia, Hải quân Trung Quốc và Lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc đã phối hợp chặt chẽ trong các vấn đề liên quan đến quy hoạch cảng biển, tiêu chuẩn xây dựng, yêu cầu an ninh và điều chỉnh các tiêu chuẩn kỹ thuật.
Tuy nhiên, sự tích hợp này không chỉ đơn thuần là chia sẻ hạ tầng, mà còn bao gồm các yếu tố sau: (1) Kiên cố hóa, hiện đại hóa cảng để phục vụ cả mục đích dân sự lẫn quân sự. (2) Mở rộng khả năng lưu trữ các vật tư chiến lược, đảm bảo dự trữ trong trường hợp khẩn cấp. (3) Xây dựng hệ thống giám sát và liên lạc vững chắc, giúp nâng cao khả năng bảo vệ an ninh.
Cốt lõi của cơ chế này là khái niệm “lưỡng dụng”, trong đó Trung Quốc có thể tận dụng lợi ích kinh tế từ hệ thống cảng biển trong thời bình, đồng thời nhanh chóng và tiết kiệm chi phí khi cần chuyển đổi sang mục đích quân sự trong tình huống khẩn cấp.
Các trường hợp cụ thể: Thực hiện dung hợp quân-dân tại các cảng chính trong nước
(1) Cảng Thiên Tân
Cảng Thiên Tân được biết đến là cảng container thông minh, tiên phong trong tự động hóa hoàn toàn và ứng dụng công nghệ IoT. Nhiều công ty lớn như Tập đoàn Cảng Thiên Tân, Huawei, Trung tâm Siêu máy tính Quốc gia Thiên Tân và CloudWalk Technology đã tham gia xây dựng cảng thông minh với nền tảng dữ liệu tiên tiến.
(2) Cảng Thượng Hải và cảng Ninh Ba-Chu Sơn
Cảng Thượng Hải là một trong những cảng container lớn nhất thế giới, được trang bị bến cảng tự động và hệ thống định vị vệ tinh Bắc Đẩu để quản lý tàu thuyền. Trong thời bình, những công nghệ này giúp nâng cao hiệu quả logistics thương mại, nhưng trong tình huống khẩn cấp, chúng có thể được sử dụng để theo dõi tàu quân sự, lập kế hoạch tiếp tế và vận chuyển vật tư y tế khẩn cấp.
Cảng Ninh Ba-Chu Sơn là trung tâm tích trữ hàng hóa số lượng lớn như quặng sắt, dầu mỏ và LNG, đóng vai trò quan trọng trong việc dự trữ vật tư chiến lược trong thời bình và cung cấp hậu cần ngay lập tức khi cần thiết.
(3) Chính sách thương mại tự do của Hải Nam và chiến lược Biển Đông
Chính sách thương mại tự do của tỉnh Hải Nam là một mô hình kết hợp giữa thúc đẩy du lịch, thương mại và quân-dân dung hợp. Khu vực Biển Đông có tầm quan trọng chiến lược đối với Trung Quốc, và các cảng như Tam Á và Dương Phố được cho là đã được thiết kế với khả năng tích hợp bến tàu tốc độ cao, kho chứa nhiên liệu/đạn dược và hệ thống cảm biến giám sát chống tàu ngầm và phòng không.
Các cảng này hỗ trợ Hạm đội Nam Hải của Hải quân Trung Quốc, Cảnh sát biển Trung Quốc và lực lượng dân quân biển (tàu cá quân sự hóa), tạo nền tảng cho chiến lược phòng thủ gần bờ, hộ tống xa bờ. Trong thời chiến, chúng sẽ đóng vai trò là căn cứ hậu cần để bảo vệ quyền kiểm soát Biển Đông và các tuyến đường biển quan trọng.
(4) Cảng Thanh Đảo
Cảng Thanh Đảo là trung tâm quan trọng ở miền Bắc Trung Quốc, có tiềm năng hỗ trợ hoạt động của Hạm đội Bắc Hải. Một báo cáo của Trường Đảng Ủy ban Thành phố Thanh Đảo đề xuất rằng Thanh Đảo nên tận dụng cơ hội xây dựng khu đổi mới quân-dân dung hợp và phát triển ngành vận tải biển theo ba hướng chính:
Xây dựng cầu cảng lưỡng dụng với công suất lớn, phát triển cụm cảng quân-dân dung hợp hàng đầu;
Tận dụng chính sách hỗ trợ của nhà nước, chuyển lợi thế chính sách thành tiêu chuẩn kỹ thuật, nguồn vốn và tài nguyên, thúc đẩy tích hợp tiêu chuẩn quân sự-quốc gia, đồng thời tái cấu trúc các tiêu chuẩn quân sự đối với tàu dân sự, thiết bị xếp dỡ, phương tiện vận tải và cơ sở hạ tầng;
Tăng cường hệ thống dịch vụ thời chiến, bao gồm nguồn điện bờ, phân phối vật tư, cung cấp năng lượng và vận tải, nhằm đảm bảo độ tin cậy và khả năng chiến thắng trong chiến tranh.
(5) Cảng Thâm Quyến và Quảng Châu
Cảng Thâm Quyến và Quảng Châu là cửa ngõ quốc tế của vùng kinh tế Hoa Nam, đồng thời cũng có thể đóng vai trò hỗ trợ an ninh hàng hải và giám sát khu vực Hồng Kông-Macao. Các công nghệ như AI, phân tích dữ liệu lớn và hệ thống quản lý bến cảng thông minh không chỉ giúp nâng cao hiệu quả vận tải thương mại mà còn có thể phục vụ vận tải quân sự và giám sát an ninh.
Ngoài ra, vùng Vịnh Lớn Quảng Đông-Hồng Kông-Macao đang thiếu cảng nước sâu siêu lớn, do đó chính quyền tỉnh Quảng Đông đã đề xuất hợp tác với Hồng Kông và Macao để xây dựng cụm cảng nước sâu quốc tế tại khu vực đảo Vạn Sơn, cửa sông Châu Giang.
Tận dụng lợi thế của cơ chế “Một quốc gia, hai chế độ” để tăng cường hợp tác khu vực. Củng cố vị thế của Hồng Kông như một trung tâm vận tải biển quốc tế và thúc đẩy sự đa dạng hóa kinh tế của Macao. Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của toàn bộ khu vực Vịnh Lớn. Trong bối cảnh quân-dân dung hợp, cũng có ý kiến đề xuất rằng Trung Quốc nên xây dựng căn cứ tiếp tế cho tàu sân bay tại Biển Đông, biến cụm cảng này thành trung tâm hỗ trợ hậu cần chiến lược cho Hải quân Trung Quốc.
Sáng kiến “Vành đai và Con đường” và sự mở rộng mô hình lưỡng dụng tại các cảng nước ngoài
Trung Quốc đang mở rộng đầu tư vào các cảng ở châu Á, châu Phi, Trung Đông và châu Âu như một phần của sáng kiến “Vành đai và Con đường” nhằm xây dựng một mạng lưới cảng biển quốc tế. Các dự án như cảng Gwadar ở Pakistan, cảng Hambantota ở Sri Lanka, căn cứ hỗ trợ của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tại Djibouti, hay các cảng do China Overseas Port Holding Company và China Merchants Port Group điều hành, đều được nhấn mạnh với mục đích thương mại và phát triển.
Tuy nhiên, những cơ sở này tiềm ẩn lưỡng dục. Tại Djibouti, nơi đặt căn cứ quân sự hỗ trợ nước ngoài đầu tiên của Trung Quốc, các cơ sở tiếp tế, y tế, bảo trì và thu thập thông tin đã giúp tăng cường đáng kể khả năng hoạt động viễn dương của hải quân Trung Quốc. Các cảng nước ngoài khác cũng có thể tiếp nhận và tiếp tế tàu chiến với danh nghĩa đảm bảo an ninh tuyến hàng hải, chống cướp biển, hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai (HA/DR), hoặc sơ tán khẩn cấp. Điều này có thể được hiểu là một phiên bản mở rộng quốc tế của chiến lược quân-dân hợp nhất.
Phía Trung Quốc quảng bá hình ảnh hợp tác quốc tế bằng cách nhấn mạnh vai trò cung cấp “hàng hóa công cộng”. Tuy nhiên, từ góc nhìn của các nước tiếp nhận và cộng đồng quốc tế, sự hiện diện của Trung Quốc tại các cảng này làm dấy lên lo ngại rằng Bắc Kinh có thể tận dụng cơ sở hạ tầng cảng biển để gia tăng ảnh hưởng khu vực, thậm chí sử dụng làm công cụ gây áp lực chính trị hoặc răn đe quân sự. Hiện vẫn chưa rõ ràng mức độ quân-dân hợp nhất trong quá trình xây dựng các cảng thông minh của Trung Quốc, nhưng điều này có liên quan trực tiếp đến các sáng kiến đổi mới quân-dân trong lĩnh vực giao thông và việc xây dựng các cảng có thể tiếp nhận tàu sân bay. Do đó, sự cảnh giác từ cộng đồng quốc tế đối với những động thái này đang ngày càng gia tăng.
Tăng cường tích hợp công nghệ, tiêu chuẩn và an ninh mạng
Dung hợp quân-dân không chỉ giới hạn ở cơ sở hạ tầng vật lý mà còn mở rộng sang các tiêu chuẩn công nghệ, hệ thống thông tin và an ninh mạng.
Về mặt thống nhất tiêu chuẩn công nghệ, việc tích hợp và điều chỉnh các tiêu chuẩn quốc phòng với tiêu chuẩn cảng dân dụng đang được đẩy nhanh. Điều này giúp thống nhất các tiêu chí thiết kế cho các cơ sở neo đậu, thiết bị bốc dỡ hàng hóa và bể chứa nhiên liệu. Ví dụ, trong thời bình, cần trục container khổng lồ được sử dụng để xử lý hàng hóa thương mại, nhưng trong thời chiến, chúng có thể nhanh chóng được điều chỉnh để hỗ trợ vận chuyển vật tư quân sự nhờ vào các tiêu chuẩn được chuẩn hóa.
Về số hóa và trí tuệ nhân tạo, các hệ thống như hệ thống định vị vệ tinh Bắc Đẩu, công nghệ truyền thông lượng tử, hạ tầng 5G và thiết bị IoT đang dần được tích hợp vào hoạt động cảng biển. Nhờ đó, có thể theo dõi vị trí tàu thuyền theo thời gian thực, quản lý hàng hóa, đồng bộ thời gian chính xác và truyền dữ liệu an toàn. Những công nghệ này vừa đáp ứng nhu cầu quân sự về khả năng chống nhiễu và truyền thông mã hóa, vừa phục vụ nhu cầu dân sự về lập kế hoạch logistics hiệu quả, từ đó hình thành một nền tảng kỹ thuật số lưỡng dụng (dùng cho cả quân sự và dân sự).
Về an ninh mạng và khả năng thu thập thông tin, cảng biển là trung tâm thông tin tập trung dữ liệu về logistics hàng hải và giao thông hàng hải. Do đó, việc xây dựng một nền tảng chia sẻ thông tin quân-dân có thể mang lại lợi ích như chống cướp biển, giám sát hoạt động đánh bắt cá trái phép và đảm bảo an toàn hàng hải.
Tuy nhiên, điều này cũng làm gia tăng rủi ro an ninh mạng. Trong bối cảnh xu hướng quốc tế phát triển cảng thông minh với các hệ thống tự động hóa và IoT, Trung Quốc đang đẩy mạnh xuất khẩu các hệ thống cảng thông minh, bao gồm cả cần trục vận chuyển hàng hóa do Shanghai Zhenhua Heavy Industries (ZPMC) sản xuất. Một số chuyên gia cảnh báo rằng các thiết bị này có thể trở thành bàn đạp cho các cuộc tấn công mạng xâm nhập hệ thống hoặc trở thành mục tiêu tấn công.
Do đó, Viện Nghiên cứu Thông tin và Truyền thông Trung Quốc (CAICT) cùng các tổ chức nghiên cứu liên quan đang tham gia xây dựng các khung bảo mật. Các công nghệ mã hóa tiên tiến như phân phối khóa lượng tử (QKD) và mật mã hậu lượng tử (PQC) đang được xem xét để đảm bảo an toàn cho các kênh liên lạc quân sự và dữ liệu giao dịch thương
Phản ứng và lo ngại quốc tế: Hệ quả địa chính trị
Chiến lược phát triển dung hợp quân-dân trong lĩnh vực cảng biển của Trung Quốc, kết hợp với các động thái mở rộng hiện diện ở Ấn Độ Dương, tranh chấp tại Biển Đông và tập trung đầu tư vào các cảng thuộc sáng kiến Vành đai và Con đường, đang thu hút sự chú ý của các nước láng giềng, Mỹ và châu Âu về ý đồ chiến lược của Bắc Kinh.
Bộ Quốc phòng Mỹ, trong báo cáo thường niên về quân đội Trung Quốc, đã đề cập đến khả năng Bắc Kinh thiết lập các căn cứ quân sự ở nước ngoài. Căn cứ quân sự tại Djibouti được coi là một tiền lệ, làm dấy lên lo ngại về việc Trung Quốc có thể mở rộng việc sử dụng các cảng thương mại cho mục đích quân sự. Ấn Độ, Úc, Nhật Bản và các quốc gia khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương cũng đang đánh giá rủi ro từ việc Trung Quốc sử dụng mạng lưới cảng biển để thiết lập cơ sở hỗ trợ cho các hoạt động chống hạm và chống ngầm tại Ấn Độ Dương và Tây Thái Bình Dương.
Ngoài ra, các báo cáo từ các viện nghiên cứu quốc tế và truyền thông phương Tây cho rằng việc Trung Quốc nắm quyền kiểm soát các cảng biển có liên quan đến cáo buộc về “bẫy nợ,” làm gia tăng rủi ro chủ quyền của các quốc gia ven biển và tác động đến môi trường an ninh khu vực.
Thách thức và vấn đề đáng lo ngại: Rào cản nội bộ và xung đột quốc tế
(1) Cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và yêu cầu quân sự
Việc tích hợp quân-dân trong lĩnh vực cảng biển đòi hỏi đầu tư thêm vào cơ sở hạ tầng, tiêu chuẩn hóa quy trình và tăng cường bảo mật, kéo theo chi phí phát sinh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tư nhân thường ưu tiên lợi nhuận, dẫn đến lo ngại rằng việc đáp ứng các yêu cầu quân sự có thể làm giảm biên lợi nhuận. Trong thỏa thuận thúc đẩy đổi mới dung hợp quân-dân, được ký kết vào tháng 1/2018 giữa Bộ Giao thông Vận tải Trung Quốc và Cục Khoa học Công nghệ Quốc phòng Quốc gia, một trong những vấn đề trọng tâm là làm thế nào để tối ưu hóa lợi ích an ninh dài hạn trong khi giảm thiểu gánh nặng kinh tế ngắn hạn do quá trình quân-dân dung hợp gây ra.
(2) Hoàn thiện hệ thống pháp lý và tính minh bạch
Trung Quốc đang thúc đẩy việc sửa đổi các đạo luật như “Luật Quốc phòng” và “Luật Hàng hải,” đồng thời điều chỉnh các quy định liên quan đến quyền hạn và thủ tục trong việc sử dụng cảng biển cho mục đích quân sự. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế vẫn kêu gọi sự minh bạch và trách nhiệm giải trình cao hơn. Bên cạnh đó, những lo ngại về tính minh bạch trong các dự án hạ tầng cảng biển do Trung Quốc đầu tư ở nước ngoài, cũng như sự thiếu rõ ràng trong các quy định pháp lý liên quan, đã được nêu ra. Để xây dựng lòng tin với các nhà đầu tư nước ngoài, đối tác ven biển và các tổ chức hàng hải quốc tế như Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO), Trung Quốc cần có các biện pháp cải thiện sự minh bạch trong các dự án này.
(3) Ảnh hưởng đến môi trường và xã hội
Việc mở rộng, tái phát triển cảng biển theo mô hình dung hợp quân-dân , cùng với quá trình số hóa và chuyển đổi sang cảng thông minh, có thể gây ra các tác động tiêu cực như hủy hoại môi trường, ảnh hưởng đến cộng đồng ven biển và làm suy giảm nguồn lợi thủy sản. Do đó, để hiện thực hóa khái niệm “kinh tế biển bền vững,” các đối tác nước ngoài và các tổ chức quốc tế đang yêu cầu Trung Quốc tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường toàn cầu và áp dụng các nguyên tắc ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị). Nếu không giải quyết tốt những vấn đề này, Trung Quốc có thể đối mặt với chỉ trích và xung đột trên trường quốc tế.
Triển vọng tương lai: Điều chỉnh chính sách và giao tiếp quốc tế.
Nếu Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy phát triển hệ thống cảng dung hợp quân-dân, một số hướng đi sau đây có thể được dự đoán:
Một là, tăng cường hoàn thiện hệ thống pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật.
Cục Khoa học Công nghệ Quốc phòng Quốc gia và Bộ Giao thông Vận tải Trung Quốc có thể hợp tác để xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp lý chi tiết hơn. Việc này bao gồm thiết lập quy tắc thiết kế, vận hành, chuyển đổi chức năng và chia sẻ thông tin cho các cảng lưỡng dụng (quân sự – dân sự), qua đó giúp giảm bớt mối lo ngại từ trong và ngoài nước.
Hai là, tham gia đàm phán quốc tế và thiết lập cơ chế hợp tác.
Trung Quốc có thể tận dụng các tổ chức đa phương như Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) hay Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) để thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực cảng biển và vận tải biển, đồng thời gia tăng tiếng nói trong quá trình tiêu chuẩn hóa và xây dựng quy tắc. Trung Quốc cũng có thể tham gia đối thoại an ninh và kiểm soát xuất khẩu khi cần thiết nhằm giảm bớt căng thẳng và xây dựng lòng tin với cộng đồng quốc tế.
Ba là, tăng cường an ninh thông tin bằng công nghệ mới.
Các công nghệ như truyền thông lượng tử, blockchain và phân tích dữ liệu lớn không chỉ giúp đảm bảo an toàn thông tin cho các cảng thông minh mà còn có thể tạo điều kiện cho việc công khai minh bạch thông tin. Nếu Trung Quốc có thể chứng minh sự minh bạch trong quá trình vận hành, cộng đồng quốc tế có thể hiểu rõ hơn về ý đồ của Trung Quốc, từ đó góp phần giảm thiểu căng thẳng.
Bốn là, điều chỉnh cách thức vận hành tại các cảng nước ngoài theo tình hình chính trị và dư luận quốc tế.
Các cảng nước ngoài của Trung Quốc, chẳng hạn như tại Djibouti hay Sri Lanka, đã tạo ra nhiều tiền lệ, nhưng đồng thời cũng gây tranh cãi. Để tránh biến các dự án cảng biển thành điểm nóng xung đột quốc tế, Trung Quốc có thể cần tăng cường hợp tác với chính quyền sở tại và cân nhắc tác động đối với cộng đồng địa phương.
Kết luận
Sự phát triển của mạng lưới cảng thông minh sẽ thay đổi đáng kể ngành vận tải biển toàn cầu. Trong bối cảnh đó, chiến lược dung hợp quân-dân của Trung Quốc và việc mở rộng cảng biển sẽ có tác động lớn đến trật tự hàng hải tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và trên toàn cầu. Đồng thời, quá trình này sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng từ điều chỉnh chính sách trong nước, tiến bộ công nghệ, cũng như sự hình thành các quy tắc quốc tế.
Chiến lược phát triển cảng biển và dung hợp quân-dân của Trung Quốc không chỉ là một cách tiếp cận mang tính chiến lược để kết hợp tăng trưởng kinh tế với đảm bảo an ninh quốc gia, mà còn đóng vai trò trung tâm trong quá trình nước này vươn lên trở thành một “cường quốc vận tải.” Việc mở rộng mạng lưới cảng thông qua số hóa, tiêu chuẩn hóa và triển khai ra nước ngoài có thể giúp Trung Quốc nâng cao khả năng bảo vệ tuyến hàng hải, tăng cường năng lực hoạt động ở nước ngoài và mở rộng ảnh hưởng khu vực. Tuy nhiên, mặt khác, nó cũng có thể làm gia tăng sự nghi ngờ và lo ngại từ cộng đồng quốc tế.
Để phát triển theo hướng bền vững và cân bằng hơn, Trung Quốc không chỉ cần hoàn thiện hệ thống pháp lý và nâng cao tính minh bạch mà còn phải đẩy mạnh đối thoại với nhiều bên liên quan, bao gồm chính phủ các nước và cộng đồng địa phương. Ngoài ra, Trung Quốc cần chứng minh một cách thuyết phục rằng các cảng dung hợp quân-dân của mình không chỉ phục vụ lợi ích riêng mà còn có thể đóng góp vào phát triển kinh tế khu vực và cung cấp các dịch vụ công trên biển. Nếu Trung Quốc có thể kết hợp giữa trách nhiệm giải trình, minh bạch trong vận hành và hợp tác ngoại giao, thì các cảng thông minh của nước này có thể trở thành nền tảng thúc đẩy sự ổn định và hợp tác khu vực, thay vì chỉ được nhìn nhận như một nguồn đe dọa./.
Biên dịch: Bảo Trâm
Tác giả Takahiro Tsuchiya là Phó Giáo sư, Đại học Khoa học Tiên tiến Kyoto.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
