Dựa trên sự nhận thức sâu sắc về việc Nga kiên định thúc đẩy quá trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quân đội, bài viết phân tích bối cảnh chính của robot chiến đấu Nga, trình bày cấu trúc lực lượng của các robot chiến đấu trong quá trình xây dựng quân sự hóa trí tuệ nhân tạo và những đặc điểm nổi bật của nó.Thông qua ba khía cạnh: tổ chức, nhân sự và ứng dụng, bài viết cũng tổng hợp và tóm tắt các kinh nghiệm và thiếu sót trong quá trình xây dựng trí tuệ hóa robot chiến đấu của quân đội Nga.
Cùng với sự phát triển sâu rộng của cuộc cách mạng quân sự mới, xây dựng trí tuệ nhân tạo trong quân sự đang trở thành một lĩnh vực hoàn toàn mới trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc. Trước cơ hội phát triển quan trọng này, các cường quốc lớn trên thế giới đã nâng tầm trí tuệ nhân tạo lên thành chiến lược quốc gia. Nga là một cường quốc quân sự truyền thống, bắt đầu từ việc cảnh giác chiến lược đối với NATO trong việc phát triển mạnh mẽ các công nghệ trí tuệ nhân tạo và đáp ứng nhu cầu thực tiễn là đảm bảo quân đội Nga luôn duy trì lợi thế trên chiến trường tương lai có sử dụng trí tuệ nhân tạo. Nga đặc biệt chú trọng đến ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực quân sự, với mục tiêu giành được lợi thế nhằm vượt qua đối thủ. Trong những năm gần đây, trong bối cảnh Nga đẩy mạnh xây dựng trí tuệ hóa quân sự, các vũ khí thông minh xuất hiện ngày càng nhiều, trong đó robot chiến đấu với khả năng vận hành không người lái được kỳ vọng sẽ trở thành “điểm cao chiến lược mới” giúp quân đội Nga giành chiến thắng trên chiến trường tương lai.
Bối cảnh quân sự hóa trí tuệ nhân tạo của robot chiến đấu Nga
Cùng với việc giá trị ứng dụng và tiềm năng phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo ngày càng được khai thác, giới lãnh đạo quân sự và chính trị Nga ngày càng coi trọng đến lĩnh vực này. Năm 2017, Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh, ai có thể kiểm soát công nghệ trí tuệ nhân tạo, người đó sẽ có thể thống trị thế giới. Trong bối cảnh lãnh đạo Nga rất coi trọng việc ứng dụng rộng rãi các công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực robot chiến đấu, thúc đẩy sự phát triển sâu rộng của công nghệ trí tuệ nhân tạo. Tiếp tục tiến trình quân sự hóa trí tuệ nhân tạo, với trọng tâm là robot chiến đấu, Nga đã lần lượt đưa ra một loạt các kế hoạch chiến lược liên quan, làm rõ ý tưởng phát triển và xác định các lĩnh vực trọng điểm.
Chiến lược quy hoạch bài bản: Xác định mục tiêu phát triển, triển khai theo từng bước.
Trong những năm gần đây, để đạt được lợi thế trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, Nga đã bắt đầu thực hiện thiết kế hệ thống phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo từ cấp chiến lược. Quá trình này cho thấy sự chú trọng của giới lãnh đạo quân sự và chính trị Nga đối với trí tuệ nhân tạo đã tăng dần từ thấp đến cao.
Thứ nhất, tháng 12 năm 2014, Bộ Quốc phòng Nga đã ban hành “Kế hoạch tổng hợp nghiên cứu và phát triển công nghệ thiết bị robot quân sự tiên tiến đến năm 2025”, cung cấp hướng dẫn cơ bản cho việc phát triển robot chiến đấu của quân đội Nga.
Thứ hai, tháng 5 năm 2017, Tổng thống Putin đã ký sắc lệnh tổng thống số 203, chính thức phê duyệt “Chiến lược phát triển xã hội thông tin của Liên bang Nga (2017-2030)” “Chiến lược” này coi trí tuệ nhân tạo là một phần của quá trình xây dựng xã hội thông tin tại Nga và định hướng cho sự phát triển tương lai của AI.
Thứ ba, tháng 2 năm 2018, Putin đã ký “Kế hoạch quốc gia về vũ khí giai đoạn 2018-2027” (gọi tắt là “Kế hoạch”), trong đó chú trọng vào việc phát triển các loại vũ khí thông minh như robot chiến đấu.
Thứ tư, tháng 10 năm 2019, Putin đã ký sắc lệnh tổng thống số 490, chính thức phê duyệt “Chiến lược phát triển trí tuệ nhân tạo quốc gia của Nga đến năm 2030” (gọi tắt là “Chiến lược”). Đây là lần đầu tiên Nga ban hành một chiến lược quốc gia riêng biệt liên quan đến lĩnh vực AI, trong đó “Chiến lược” xác định các nguyên tắc cơ bản, mục tiêu tổng thể và nhiệm vụ chủ yếu cho sự phát triển trí tuệ nhân tạo của Nga. Cung cấp sự hỗ trợ vững chắc cho việc ứng dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo trong quân đội.
Tư duy phát triển rõ ràng: Lấy quân đội làm nòng cốt, kết hợp ưu thế dân sự
Kinh nghiệm sử dụng robot của các quốc gia trên thế giới cho thấy công nghệ robot trong lĩnh vực công nghiệp tiến xa hơn nhiều so với công nghệ robot trong các lĩnh vực khác, bao gồm cả lĩnh vực quân sự. Nói cách khác, sự phát triển của robot dân dụng đã thúc đẩy tiến bộ công nghệ của robot chiến đấu có mục đích quân sự. Để công nghệ AI phục vụ quân đội tốt hơn, giới quân sự Nga nhận thức rõ những ưu điểm và hạn chế của mình, từ đó triển khai hợp tác quân sự – dân sự rộng rãi trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Họ cũng thu hút các tài năng dân sự xuất sắc tham gia vào công cuộc xây dựng trí tuệ nhân tạo hoá quân sự.
Trước hết, thông qua mô hình “quân đội tổ chức, xã hội tham gia”, Nga tổ chức các hội nghị và diễn đàn học thuật để thúc đẩy giao lưu giữa quân đội và dân sự.
Thứ nhất, năm 2018, Bộ Quốc phòng Nga, Bộ Giáo dục và Khoa học Liên bang Nga cùng Viện Hàn lâm Khoa học Nga đã tổ chức một hội nghị học thuật lớn tại Moscow với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo: Vấn đề và giải pháp” Tại hội nghị, hiện trạng nghiên cứu về AI ở Nga đã được phân tích, các chuyên gia từ nhiều bên đã có những trao đổi sâu sắc về phân tích dữ liệu lớn và công nghệ trí tuệ nhân tạo, đồng thời quyết định sẽ tổ chức hội nghị hàng năm về trí tuệ nhân tạo.
Thứ hai, từ năm 2015, Bộ Quốc phòng Nga đã tổ chức Diễn đàn Kỹ thuật Quân sự Quốc tế “Quân đội” hàng năm. Tham gia diễn đàn ngoài các cơ quan quân sự còn có nhiều trường đại học địa phương, viện nghiên cứu và tổ hợp công nghiệp quốc phòng. Ngoài việc trưng bày những thành tựu nghiên cứu quân sự mới nhất, một chức năng quan trọng của diễn đàn là tạo ra nền tảng để các chuyên gia quân sự và dân sự Nga giao lưu, hợp tác. Tháng 8 năm 2021, Diễn đàn Kỹ thuật Quân sự Quốc tế “Quân đội-2021” của Nga đã tổ chức một triển lãm chuyên đề về trí tuệ nhân tạo, công nghệ vô tuyến và thông tin tại triển lãm “A” Đây cũng là một phần trong kết quả của Năm Khoa học Công nghệ Nga. Trí tuệ nhân tạo và công nghệ thông minh, như là những ý tưởng tiên tiến, đã trở thành hướng trọng tâm thảo luận của các chuyên gia tại Diễn đàn “Quân đội”
Vấn đề tiếp theo, quân đội và bên dân sự đã cùng thành lập nhiều đơn vị nghiên cứu tập trung vào công nghệ AI nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển đổi từ khái niệm sang ứng dụng thực tế của trí tuệ nhân tạo trong quân sự. Hiện nay, Bộ Quốc phòng Nga cùng Viện Hàn lâm Khoa học Nga, Bộ Công nghiệp, Bộ Giáo dục và Khoa học Liên bang Nga đã cùng xây dựng liên minh trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, tập trung vào việc tích hợp các công nghệ tiên tiến từ nhiều lĩnh vực để thúc đẩy sự phát triển của AI.
Ngoài ra, vào năm 2018, Bộ Quốc phòng Nga đã thành lập Công viên Khoa học và Công nghệ Quân sự “Thời đại”, trong đó công nghệ AI là một trong tám hướng nghiên cứu chính. Điểm nổi bật của trung tâm này là không chỉ có các nhà khoa học quân sự tham gia mà còn thu hút rộng rãi các học giả trẻ tài năng từ xã hội. Được biết, tính đến cuối năm 2020, trung tâm đã có hơn 2000 nhà khoa học và kỹ sư làm việc. Mô hình mới này đã nâng cao đáng kể hiệu quả công việc cũng như tiềm năng nghiên cứu của trung tâm.
Cuối cùng, sự hợp tác quân-dân nhằm đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn về trí tuệ nhân tạo. Viện Hàn lâm Khoa học Nga cùng Bộ Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Khoa học, Bộ Công nghiệp và Thương mại đã cùng nhau thành lập Quỹ Đặc biệt về Trí tuệ Nhân tạo, trong đó phạm vi tài trợ chính hiện nay là các thuật toán AI. Nga cũng tăng cường việc đào tạo và dự trữ nhân tài bằng cách xây dựng hệ thống giáo dục và đào tạo quốc gia về trí tuệ nhân tạo.
Trọng tâm phát triển: Robot là ưu tiên, không người lái là xu hướng
Khi trí tuệ nhân tạo thâm nhập vào mọi yếu tố trong lĩnh vực quân sự, việc phát triển vũ khí trang bị thông minh trở thành hướng đi hàng đầu trong quá trình phát triển quân sự của các quốc gia. Do hạn chế về sức mạnh kinh tế, Nga không có khả năng cũng như không có ý định theo đuổi một cuộc chạy đua dài hạn trong lĩnh vực quân sự hóa trí tuệ nhân tạo như Mỹ. Để thu hẹp khoảng cách với Mỹ trong phát triển vũ khí thông minh và duy trì tính cạnh tranh, Nga đã áp dụng chiến lược tập trung phát triển các lĩnh vực then chốt.
Theo các tài liệu mà Nga đã ban hành, bao gồm “Kế hoạch phát triển vũ khí quốc gia giai đoạn 2018-2025” và “Kế hoạch tổng hợp nghiên cứu và phát triển công nghệ robot quân sự tiên tiến đến năm 2025”, giới lãnh đạo quân sự và chính trị Nga đã xác định trí tuệ nhân tạo và công nghệ robot là những công nghệ quân sự mới cần được ưu tiên phát triển. Nga đặt kế hoạch tăng tỷ lệ hệ thống tác chiến tự động không người lái trong trang bị vũ khí của quân đội lên 30% vào năm 2025. Đồng thời, Nga cũng có kế hoạch thành lập một đơn vị robot chiến đấu vào năm 2025 và đưa nó vào hệ thống chỉ huy của quân đội Nga.
Những thành tựu chính và đặc điểm xây dựng trí tuệ nhân tạo robot chiến đấu của quân đội Nga
Robot chiến đấu là các nền tảng tác chiến như lính chiến thuật tự động hoặc các phương tiện không người lái trên bộ, xe tăng không người lái, máy bay không người lái, tàu thuyền không người lái và tàu vũ trụ không người lái. Dưới sự thúc đẩy mạnh mẽ của Tổng thống Nga Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu về việc phát triển quân đội và chiến trường không người lái, theo chiến lược phát triển trí tuệ nhân tạo của Nga, việc phát triển và trang bị robot chiến đấu cho quân đội Nga đã có những bước tiến nhanh chóng. Hiện tại, Nga đã bước đầu xây dựng được một hệ thống chiến đấu sử dụng robot, với các nền tảng robot chiến đấu trên bộ, trên biển và trên không đều đạt được những đột phá về công nghệ và mức độ thông minh ngày càng được nâng cao.
Cơ cấu chính: Lục, hải, không quân phát triển mạnh; lĩnh vực không gian yếu hơn.
Hiện nay, robot chiến đấu của quân đội Nga chủ yếu là trang bị không người lái, với các robot chiến đấu trên bộ, dưới nước và trên không lần lượt được đại diện bởi nhiều loại xe chiến đấu không người lái, tàu ngầm không người lái và máy bay không người lái. Trong khi đó, nền tảng robot chiến đấu trong không gian chủ yếu được xây dựng thông qua việc triển khai các vệ tinh quân sự.
Thứ nhất, robot chiến đấu trên bộ của quân đội Nga phát triển nhanh chóng và chiếm ưu thế trong số các robot chiến đấu của họ. Hiện tại, Nga đã xây dựng hệ thống xe chiến đấu không người lái trên bộ, với các dòng xe chủ lực bao gồm Platform-M, Nerekhta và Uranus. Các xe chiến đấu không người lái này có khả năng thay thế con người thực hiện nhiệm vụ trong các khu vực nguy hiểm cao, có thể hoàn thành độc lập các nhiệm vụ như gỡ bom mìn, hỗ trợ hỏa lực và thu thập xử lý thông tin tình báo.
Thứ hai, robot chiến đấu dưới nước của quân đội Nga phát triển muộn hơn, nhưng tiến độ nghiên cứu và phát triển lại rất ấn tượng. Các cơ quan tình báo Mỹ chỉ phát hiện dấu hiệu Nga thử nghiệm thiết bị dưới nước vào năm 2015. Tổng thống Nga Putin đã lần đầu tiên công bố về loại vũ khí này trong thông điệp quốc gia vào năm 2018, với mã hiệu là “Poseidon”. Robot lặn không người lái “Poseidon” có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Nga. Quân đội Nga coi đây là một loại vũ khí chiến lược mới, được trang bị động cơ hạt nhân và có thể mang theo cả vũ khí thông thường lẫn đầu đạn hạt nhân. Nó sở hữu khả năng hoạt động với độ ồn thấp và tính cơ động cực cao, chuyên tập trung tấn công hạm đội của đối phương, các công trình phòng thủ ven biển và cơ sở hạ tầng.
Thứ ba, quân đội Nga rất chú trọng đến việc nghiên cứu và trang bị robot chiến đấu trên không, tức máy bay không người lái (UAV). Trong cuộc chiến ở Syria, quân Nga đã sử dụng một số lượng lớn máy bay không người lái, giúp giảm thiểu đáng kể thương vong cho binh lính và tăng cường khả năng tiêu diệt các mục tiêu quan trọng của đối phương. Hiện nay, tất cả các quân khu của Nga, bao gồm cả lực lượng tên lửa chiến lược và lính nhảy dù, đều đã thành lập các đơn vị (đội) máy bay không người lái. Các loại đã được trang bị và đưa vào sử dụng bao gồm “Albatross-10”, “Outpost”, “Orion” Trong khi đó loại máy bay không người lái “Hunter” đang trong quá trình nghiên cứu, có khả năng thực hiện ba chức năng: trinh sát, tấn công và tác chiến điện tử.
Thứ tư, quân đội Nga vẫn chưa đầu tư nhiều nguồn lực vào nền tảng robot chiến đấu trong không gian, chưa thể xây dựng một hệ thống vũ khí tấn công tương đương với đối thủ lớn nhất của mình – quân đội Mỹ. Hiện tại, Nga mới chỉ phóng bốn vệ tinh quân sự “Tundra” để thực hiện chức năng cảnh báo sớm tên lửa, lực lượng tác chiến không người lái trong không gian vẫn cần được tăng cường.
Ý tưởng xây dựng: Nắm bắt chính xác nhu cầu thực tế, tích hợp hệ thống lực lượng
Công tác nghiên cứu và phát triển robot của Nga đã có từ lâu, bắt đầu từ thập niên 50 của thế kỷ 20. Trong suốt 70 năm qua, thông qua việc cải tiến liên tục và kiểm nghiệm trong thực chiến, quân đội Nga đã hình thành một hệ thống tư duy xây dựng robot chiến đấu dùng trí tuệ nhân tạo phù hợp với tình hình quân sự trong nước của mình.
Thứ nhất, chú trọng vào nhu cầu thực tế và giảm chi phí sản xuất. Trong một cuộc họp bàn tròn của các chuyên gia do tạp chí “Bình luận Quân sự Độc lập” của Nga tổ chức vào tháng 2 năm 2016, các học giả từ Trung tâm Phân tích Độc lập “Thời đại” đã thảo luận về vấn đề phát triển robot quân sự. Chuyên gia Igor Popov đã chỉ ra rằng chi phí xây dựng vũ khí tấn công không nên cao hơn giá trị của mục tiêu bị tấn công, và quân đội Nga ở giai đoạn hiện tại không cần những robot như trong phim khoa học viễn tưởng. Bởi vì việc chế tạo những robot có hình dáng nhân hóa như trong phim có chi phí rất cao và tồn tại nhiều vấn đề kỹ thuật chưa được giải quyết. Rất khó để tưởng tượng rằng trong bối cảnh chiến trường thay đổi nhanh chóng giữa các bên, những robot kiểu người máy được chế tạo bằng công nghệ hiện có lại hiệu quả hơn so với những người lính chuyên nghiệp được đào tạo bài bản. Ngược lại, robot chiến đấu mà quân đội Nga thực sự cần phải là các hệ thống giám sát, theo dõi và trinh sát tự động hoặc điều khiển từ xa trên không và trên mặt đất.
Trên thực tế, quân đội Nga cũng đã thực hiện theo tư duy này. Hiện nay, tư duy thiết kế robot chiến đấu của quân đội Nga không đi theo hướng thiết kế robot có hình dáng nhân hóa như trong phim khoa học viễn tưởng, mà luôn giữ vững nhu cầu thực tế, lắp đặt các vũ khí và đạn dược thông minh hiện có lên các phương tiện không người lái có thể di chuyển, thực hiện các nhiệm vụ tác chiến thông qua các chương trình tự động đã được thiết lập hoặc các module điều khiển từ xa.
Thứ hai, trang bị các module thông minh để nâng cao khả năng nhận thức tình hình chiến trường và khả năng tấn công bằng hỏa lực của robot. Quân đội Nga đã lắp đặt hệ thống cảnh báo laser và các thiết bị dò tìm như camera cho robot chiến đấu, giúp chúng có khả năng nhận diện các mối đe dọa tiềm ẩn xung quanh. Đồng thời, thuộc tính nhiệm vụ của robot chiến đấu quyết định rằng chiến trường chính của chúng là ở tuyến đầu. Do đó quân đội Nga đã trang bị cho chúng các hệ thống áp chế hỏa lực mạnh mẽ, chẳng hạn như súng máy 7,62 mm, tên lửa chống tăng, hệ thống tên lửa phòng không và vũ khí điều khiển. Hệ thống tấn công hỏa lực sẽ dựa trên các lệnh từ hệ thống phát hiện, nhận diện và theo dõi mục tiêu để thực hiện các cuộc tấn công thích hợp vào các mối đe dọa tiềm tàng.
Thứ ba, nghiên cứu và phát triển các tổ hợp robot để thực hiện sự phối hợp giữa nhiều robot. Trong chiến tranh hiện đại, sự phối hợp giữa các yếu tố của nhiều đơn vị tác chiến là rất quan trọng, điều này cũng áp dụng cho các lực lượng robot. Quân đội Nga trước đó đã thử nghiệm một tổ hợp robot chiến đấu có tên gọi “Kungas”. Khác với các nền tảng robot đơn lẻ trước đây, tổ hợp này có thể điều khiển đồng thời năm loại robot khác nhau, thực hiện các nhiệm vụ rủi ro cao như trinh sát, vận chuyển vật tư và hỗ trợ hỏa lực cho các đơn vị. Tổ hợp này đã được triển khai vào quân đội vào năm 2020. Tư lệnh Lục quân Nga, Oleg Salyukov, trong một cuộc phỏng vấn cho biết, việc phát triển các tổ hợp robot “Đột kích” và “Đồng đội” cũng đang được tiến hành. Khi các tổ hợp robot như vậy được đưa vào biên chế trong quân đội, các nền tảng robot chiến đấu đơn lẻ trước đây sẽ được tích hợp hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng tấn công tổng thể vào các mục tiêu.
Kinh nghiệm và bài học từ việc xây dựng trí tuệ nhân tạo cho robot chiến đấu của quân đội Nga
Các xung đột cục bộ hiện đại cho thấy, bên cạnh sự phụ thuộc vào lực lượng vũ trang truyền thống, các lực lượng không đối xứng đại diện là trí tuệ nhân tạo đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định thắng thua của cuộc chiến. Dưới sự hướng dẫn của một loạt các tài liệu chương trình, việc xây dựng trí tuệ nhân tạo cho robot chiến đấu của quân đội Nga đã thu được nhiều kinh nghiệm quý báu, nhưng cũng bộc lộ một số thiếu sót. Qua phân tích, các bài học và kinh nghiệm từ việc xây dựng trí tuệ nhân tạo cho robot chiến đấu của quân đội Nga chủ yếu tập trung vào các khía cạnh sau.
Cấp độ tổ chức: Dựa vào các trung tâm nghiên cứu và phát triển robot chuyên dụng để tích hợp sức mạnh nghiên cứu
Để đạt được những bước đột phá trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển robot, Nga đã thành lập các trung tâm nghiên cứu và thử nghiệm robot trực thuộc Bộ Quốc phòng vào các năm 2014 và 2015. Trong đó việc phát triển robot chiến đấu là một trong những lĩnh vực trọng tâm của hai trung tâm này. Nhiệm vụ chính của Trung tâm nghiên cứu và thử nghiệm robot là thực hiện nhiệm vụ của cơ quan điều hành dẫn đầu công tác nghiên cứu khoa học, thiết kế thử nghiệm trong lĩnh vực công nghệ robot. Thiết lập và phát triển các phòng thí nghiệm, cơ sở thử nghiệm và sản xuất, tạo ra nguồn tài nguyên khoa học và công nghệ cho công nghệ robot. Nhiệm vụ chính của Trung tâm phát triển công nghệ robot quốc gia là giám sát và quản lý các công việc liên quan đến công nghệ robot quân sự, robot chuyên dụng và robot lưỡng dụng.
Có thể thấy, việc thành lập hai cơ quan này giúp tập trung sức mạnh cho các nghiên cứu mạo hiểm và có độ rủi ro cao, phát triển các công nghệ và sản phẩm lưỡng dụng, từ đó đạt được mục tiêu bảo đảm an ninh quốc phòng và hiện đại hóa lực lượng vũ trang. Vào tháng 5 năm 2021, Ủy ban Công nghiệp Quân sự Quốc gia Nga công bố kế hoạch thành lập bộ phận “Trí tuệ nhân tạo” trước tháng 12 trong năm, phân bổ ngân sách đặc biệt để hỗ trợ nghiên cứu và phát triển. Điều này cũng tạo điều kiện cho quân đội Nga trong việc triển khai nghiên cứu phát triển robot thông minh.
Cấp độ nhân sự: Dựa vào hệ thống giáo dục quân sự để tích cực đào tạo các chuyên gia về robot chiến đấu
Trong bối cảnh mới, quân đội Nga luôn coi việc xây dựng đội ngũ nhân tài là một trong những trọng tâm của việc xây dựng quân đội và là nội dung then chốt trong việc xây dựng một quân đội đổi mới. Trong những năm gần đây, Bộ Quốc phòng Nga đã rất chú trọng đến công tác nghiên cứu và phát triển robot chiến đấu. Tuy nhiên, với việc quân đội Nga được trang bị số lượng lớn robot chiến đấu, vấn đề thiếu hụt các chuyên gia trong việc chế tạo và vận hành những robot này ngày càng trở nên rõ rệt. Tháng 8 năm 2021, Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu đã chỉ ra rằng, bên cạnh việc theo dõi sát sao xu hướng phát triển của AI trên toàn cầu, Nga cũng xem xét thực tế giáo dục khoa học và sẽ có những điều chỉnh lớn đối với chương trình giảng dạy của các học viện quân sự trong nước để đào tạo ra những nhân tài công nghệ mới.
Hiện tại, Bộ Quốc phòng Nga dự kiến sẽ thiết lập một hướng mới trong việc đào tạo học viên sĩ quan tại các trường quân sự. Đó là chuyên ngành “Công nghệ robot quân sự và đặc chủng”. Thời gian đào tạo của chuyên ngành này là 5 năm, sau khi tốt nghiệp sẽ được cấp bằng kỹ sư chuyên môn. Học viên tốt nghiệp sẽ không chỉ nắm vững kỹ năng vận hành robot mà còn có thể tham gia thiết kế gần 10 loại robot chiến đấu, bao gồm cả drone, robot mặt đất và robot dưới nước. Về vấn đề này, chuyên gia quân sự Nga Vakim Koyulin đã chỉ ra rằng, với môi trường chiến trường ngày càng thay đổi, thiết bị quân sự cũng trở nên ngày càng phức tạp. Do đó, Bộ Quốc phòng cần có một đội ngũ sĩ quan hiểu biết về robot và có khả năng tự thiết kế. Đây là một bước đi cần thiết.
Cấp độ ứng dụng: Liên tục kiểm tra và tối ưu hóa robot chiến đấu thông qua môi trường thực chiến
Sau khi cuộc khủng hoảng Syria bùng phát vào tháng 3 năm 2011, Nga tuyên bố triển khai quân đội tới Syria vào năm 2015. Từ thời điểm này, chiến trường Syria thực sự đã trở thành nơi thử nghiệm cho các loại vũ khí tiên tiến của quân đội Nga. Trong đó robot chiến đấu là mục tiêu chính của việc thử nghiệm thực chiến. Họ liên tục triển khai robot chiến đấu đến các chiến trường tiền tuyến ở Syria. Các bộ phận kỹ thuật có thể thông qua phản hồi từ kết quả mỗi lần tác chiến để điều chỉnh lại cấu hình trang bị và thiết lập chương trình của robot chiến đấu nhằm tối ưu hóa trạng thái chiến đấu của chúng.
Lấy ví dụ về xe chiến đấu không người lái “ Sao Thiên Vương-9” (Uran-9), trong chiến dịch quân sự Syria vào năm 2018. Module chiến đấu thông minh của “Uran-9” đã thể hiện hiệu suất xuất sắc, nhưng vẫn bộc lộ một số thiếu sót như hỏa lực không đủ. Các cơ quan quân sự Nga sau đó đã thực hiện các biện pháp nâng cấp như tăng cường hỏa lực và giới thiệu phiên bản cải tiến mới tại diễn đàn công nghệ quân sự quốc tế “Army-2018” Vào tháng 10 năm 2021, Tư lệnh Quân đội Nga Oleg Salyukov đã tuyên bố rằng vào năm 2022, mẫu robot quân sự này sẽ được thử nghiệm và từng bước trang bị trong toàn quân.
Có thể dự đoán rằng, hình ảnh của robot quân sự Nga sẽ ngày càng xuất hiện dày đặc hơn trên các chiến trường trong tương lai.
Kết luận
Từ khi những robot quân sự đơn giản xuất hiện vào nửa sau của thế kỷ 20 cho đến hiện tại, khi Nga đang lên kế hoạch thành lập các lực lượng robot chiến đấu, quân đội Nga đã thực hiện một bước nhảy vọt lớn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo của robot chiến đấu, từ không có đến có, từ yếu đến mạnh và từ đơn lẻ đến hệ thống. Thông qua việc dẫn dắt bởi các kế hoạch chiến lược ổn định và có trật tự, tư tưởng phát triển kết hợp quân sự và dân sự với trọng tâm phát triển các nền tảng tác chiến không người lái, số lượng và loại hình robot chiến đấu của quân đội Nga đã tăng nhanh chóng, hình thành nên những đặc điểm xây dựng phù hợp với thực tế của họ.
Bước tiếp theo, quân đội Nga sẽ dựa trên các kế hoạch chiến lược đã được xác định như “Chương trình tổng hợp phát triển công nghệ robot quân sự tiên tiến đến năm 2025” và “Phát triển tổng hợp khoa học quân sự trước năm 2025”, để tăng tốc nghiên cứu và chế tạo các robot mới có mức độ thông minh cao hơn, cũng như các lực lượng robot có khả năng phối hợp chiến đấu với con người trên chiến trường. Từ đó làm nổi bật hơn nữa việc áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực công nghệ robot chiến đấu./.
Biên dịch: Nguyễn Phượng
Nhóm tác giả: An Hồng Nhược, Tôn Điềm Nhã, Lý Di Minh, Hoàng Bác, Lưu Huệ Gia thuộc Khoa Quan hệ Quốc tế của Đại học Công nghệ Quốc phòng, trực thuộc Quân Giải phóng nhân dân Trung Hoa (PLA).
Bài viết thể hiện quan điểm của nhóm tác giả Trung Quốc, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
