Mối quan hệ Australia – Ấn Độ đã được củng cố đáng kể trong thập kỷ qua. Từ các cuộc gặp thượng đỉnh thường niên giữa hai nhà lãnh đạo đến Đối thoại Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Australia – Ấn Độ, các cam kết chính trị và an ninh giữa New Delhi và Canberra đã được nâng cao. Bất chấp sự cảnh giác truyền thống nhất định của các nhà phân tích Australia về triển vọng của mối quan hệ và ngược lại mối quan hệ đối tác song phương vẫn có sự phát triển nhanh chóng, chủ yếu do mối đe dọa ngày càng tăng mà cả hai bên đều nhận thấy từ Trung Quốc.
Tốc độ tăng trưởng trong mối quan hệ chiến lược Australia – Ấn khá ấn tượng. Hai nước đã thúc đẩy quan hệ đối tác lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện chỉ vào tháng 6/2020 và sau đó tiếp nối điều này bằng vòng đối thoại cấp bộ trưởng 2+2 đầu tiên ở cấp bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng vào tháng 9/2021. Điều này phản ánh mức độ cấp bách nhất định mà cả hai nước đều gắn bó với mối quan hệ song phương của mình trong việc giải quyết các động lực chiến lược khu vực đang thay đổi. Ấn Độ chỉ tham gia các cuộc đối thoại cấp bộ trưởng 2+2 như vậy với một số ít quốc gia, bao gồm cả Mỹ và Nhật Bản, thể hiện tầm quan trọng mà Ấn Độ coi trọng mối quan hệ với Australia.
Hai nước cũng đã ký một thỏa thuận hậu cần quân sự nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho họ tiếp cận các căn cứ quân sự của nhau trên cơ sở có đi có lại để sửa chữa và bổ sung. Những thỏa thuận này rất quan trọng trong việc tăng cường sự hiểu biết tốt hơn và xây dựng mối quan hệ đối tác sâu sắc hơn giữa quân đội hai nước.
Cả Ấn Độ và Australia đều được hưởng lợi từ các cam kết song phương rộng lớn hơn khác, chẳng hạn như Bộ tứ Kim cương (Quad) và sáng kiến phục hồi chuỗi cung ứng hữu hiệu hơn giữa Australia – Ấn Độ – Nhật Bản. Hai nước đã sử dụng những nền tảng này để thể hiện tầm quan trọng đặc biệt của luật pháp quốc tế, đồng thời đảm bảo rằng châu Á không trở thành một không gian bá quyền. Thông điệp rõ ràng là dành cho Trung Quốc, mặc dù nó không được nêu tên một cách chi tiết.
Chiến lược quốc phòng đầu tiên do Australia ban hành vào trung tuần tháng 4/2024 đã đánh giá cao tầm quan trọng của Ấn Độ. Chiến lược này cũng đi kèm với Chương trình đầu tư tích hợp năm 2024 và dựa trên khuyến nghị của Đánh giá chiến lược quốc phòng năm 2023. Để tăng cường quan hệ đối tác quốc phòng, chiến lược này xác định các đối tác quan trọng trên nhiều khu vực ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, bao gồm cả Nhật Bản và Ấn Độ. Trong đó tuyên bố rằng trong bối cảnh môi trường chiến lược tiếp tục xấu đi và “sự cạnh tranh đang diễn ra theo các cách quân sự và phi quân sự”, Australia nên “làm việc với các đối tác quan trọng khác – đặc biệt là New Zealand, Nhật Bản, các cộng sự ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương, Hàn Quốc, Ấn Độ cũng như Anh và các quốc gia châu Âu khác – cùng chia sẻ mối quan tâm chung.” Ngoài ra còn có Mỹ, vốn là “đồng minh thân cận nhất và đối tác chiến lược chính” của Australia.
Chiến lược này xác định thêm “nguy cơ [ngày càng tăng] về một cuộc khủng hoảng hoặc xung đột ở eo biển Đài Loan” bên cạnh nhiều điểm nóng bao gồm các vấn đề lãnh thổ ở Biển Đông và Hoa Đông cũng như biên giới Trung – Ấn. Cuộc cạnh tranh ngày càng gia tăng để giành quyền tiếp cận và ảnh hưởng trên khắp Ấn Độ Dương, bao gồm cả các cảng chiến lược cũng được chú ý nhiều trong chiến lược, tất cả đều là mối quan tâm của Ấn Độ.
Để quản lý tình hình đang phát triển ở khu vực Ấn Độ Dương, chiến lược này xác định Ấn Độ là “đối tác an ninh hàng đầu của Australia” và nói thêm rằng thông qua quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước, Australia “đang tiếp tục ưu tiên hợp tác thiết thực và thực tế nhằm góp phần trực tiếp vào sự ổn định của Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.” Về vấn đề này, họ nói thêm rằng Canberra “sẽ tiếp tục hỗ trợ vai trò quan trọng của Ấn Độ trong khu vực bằng cách tăng cường sự sâu sắc và đa dạng của hợp tác quốc phòng giữa chúng ta” bao gồm thông qua “hợp tác song phương và đa phương, hợp tác công nghiệp quốc phòng và chia sẻ thông tin”. Chiến lược này cũng đề cập đến các xu hướng đáng lo ngại trong quan hệ Ấn Độ-Pakistan và Ấn Độ-Trung Quốc, vốn cũng mang theo “nguy cơ sử dụng hoặc phổ biến vũ khí hạt nhân là một yếu tố trong từng điểm bùng phát tiềm tàng”.
Mặt khác, mối lo ngại ngày càng tăng của Australia về Trung Quốc cũng đồng nghĩa với việc nước này đang thắt chặt quan hệ đối tác an ninh. Với AUKUS và thỏa thuận hợp tác an ninh Australia-Nhật Bản, Canberra rõ ràng đang nghiêm túc hơn trong việc tăng cường khả năng phòng thủ, cũng như tăng cường tính linh hoạt quân sự và khả năng tương tác với các đối tác quan trọng. Sẽ có thêm một số thỏa thuận song phương và các thỏa thuận khác sắp diễn ra ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, khi các nỗ lực tăng cường nhằm huy động nhiều cường quốc có năng lực hơn từ bên ngoài khu vực đến xây dựng sức mạnh quân sự ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Các cường quốc châu Âu như Pháp và Anh đã thể hiện sự quan tâm của mình trong việc góp phần duy trì sự ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Mặc dù những thỏa thuận này không nhằm mục đích thay thế Bộ tứ, nhưng có nguy cơ Bộ tứ trở nên ít phù hợp hơn vì các thỏa thuận khác đã đạt được nhiều lợi ích hơn trong việc giải quyết các vấn đề an ninh cứng rắn ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Xét đến việc Australia đang thắt chặt quan hệ đối tác, câu hỏi đặt ra là liệu Ấn Độ có quan trọng đối với Australia như một số đối tác khác hay không? Có thể Bộ tứ đang mất đi sự tập trung vào các vấn đề an ninh truyền thống vì sự dè dặt của Ấn Độ. Ngược lại, điều này có khả năng tạo ra động lực cho các đối tác của Ấn Độ – Australia, cũng như cả Nhật Bản và Mỹ tìm kiếm các thỏa thuận khu vực khác phù hợp hơn với yêu cầu an ninh của họ. Theo thời gian, điều này làm tăng nguy cơ Bộ Tứ có thể trở thành một nơi đàm phán với tiện ích hạn chế, trong khi các đối tác Bộ Tứ khác của Ấn Độ phải tìm kiếm nơi khác.
Tóm lại, ngay cả khi có sự hợp tác ngày càng sâu sắc giữa New Delhi và Canberra, mối quan hệ vẫn có những lo ngại tiềm ẩn. Bên cạnh những quan điểm tốt đẹp trong Chiến lược của Australia, thực tế là Australia có động lực lớn hơn trong một số quan hệ đối tác khác so với với Ấn Độ. Điều này có thể chủ yếu là do New Delhi vẫn còn miễn cưỡng xem xét loại hình quan hệ đối tác an ninh mà các đối tác khác của Australia sẵn sàng tham gia, và nó đã bộc lộ một số hạn chế đối với tương lai của mối quan hệ này./.
Biên dịch: Hoàng Bích Phượng
Tác giả: Tiến sĩ Rajeswari (Raji) Pillai Rajagopalan là Giám đốc Trung tâm An ninh, Chiến lược & Công nghệ (CSST) tại Quỹ Nghiên cứu Người quan sát, New Delhi.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
