Một trong những kết quả thú vị từ sự can thiệp của Mỹ vào xung đột Iran-Israel là sự xuất hiện của “học thuyết Trump” mới, được Phó Tổng thống JD Vance công bố tại một buổi gặp gỡ với những người ủng hộ ngay sau khi cuộc khủng hoảng Trung Đông kết thúc. Hoàn cảnh và cách diễn đạt khi học thuyết này được đưa ra khá kỳ lạ, khiến giới học thuật và chuyên gia ở cả Mỹ lẫn Nga tỏ ra lạnh nhạt, không dành cho nó nhiều sự chú ý. Trong giới chuyên gia và quan sát viên, quan điểm chung là chính quyền Trump, và bản thân Tổng thống, thích hành động theo tình thế, không bị ràng buộc bởi bất kỳ giới hạn chính trị hay lý thuyết nào. Trong bối cảnh đó, việc nói rằng Nhà Trắng có một mục tiêu đối ngoại mang tính học thuyết rõ ràng là điều tối thiểu cũng phải gọi là tự tin quá mức.
Theo cách diễn đạt của Vance, tín điều cốt lõi của chính sách đối ngoại Washington gói gọn trong ba điểm: [1] Diễn đạt rõ ràng lợi ích của Mỹ trong từng trường hợp cụ thể. [2] Sử dụng ngoại giao quyết liệt (“aggressive diplomacy”) để giải quyết các vấn đề đối ngoại. [3] Nếu ngoại giao thất bại, Mỹ sẽ dùng sức mạnh quân sự vượt trội để giải quyết vấn đề, sau đó nhanh chóng rút lui, tránh để xung đột biến thành chiến tranh kéo dài.
Dù những nguyên tắc này rõ ràng là một nỗ lực nhằm củng cố thành công chính trị từ sự can thiệp vào xung đột Iran-Israel, chúng cũng phản ánh những quan điểm trước đây của Vance và phong trào MAGA (Make America Great Again) về chính sách đối ngoại.
Với tính chất chính trị của các nguyên tắc này, có thể gọi chúng là nền tảng học thuyết cho một “chính sách rút lui của các quân đoàn” – biến Mỹ từ một bá quyền toàn cầu thành một cường quốc mạnh nhưng tập trung vào những khu vực địa lý cụ thể hơn. Khu vực Trung Đông, vốn là trọng tâm đối ngoại dưới chính quyền Cộng hòa trước đây, nay được phần lớn những người ủng hộ Trump và bản thân ông coi là “gánh nặng chiến lược” cần giao lại cho đồng minh, trước hết là Israel. Có vẻ như chính quyền Trump cũng áp dụng quan điểm tương tự với Đông Âu: các đồng minh của Mỹ phải tự chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của mình, còn Mỹ sẽ giữ vai trò ultima ratio regum (tiếng Latin – “biện pháp cuối cùng của nhà vua”), chỉ can thiệp khi tình hình không thể tự giải quyết.
Những nguyên tắc mà Phó Tổng thống Vance đưa ra, dù từng gây một số tranh luận lúc ban đầu, vẫn chưa trở thành đối tượng của sự xử lý lý thuyết nghiêm túc. “Học thuyết Trump” trong bối cảnh nhiệm kỳ thứ hai hiện tại thường được nhắc đến nhiều hơn dưới góc nhìn chỉ trích của phe đối lập, hơn là được phân tích trong các viện nghiên cứu và trung tâm phân tích gần gũi với chính quyền.
Nguyên nhân chính rất đơn giản – quyền trình bày nền tảng học thuyết của chính sách đối ngoại thuộc về Tổng thống. Trump thì không vội vàng công khai ủng hộ những thành tựu mang tính lý thuyết của Phó Tổng thống. Có vẻ như Tổng thống Mỹ đương nhiệm đơn giản là không thấy cần phải tự ràng buộc mình và nhiệm kỳ của mình với những khái niệm lý thuyết phức tạp. Cả hoàn cảnh lẫn tính cách cá nhân của Tổng thống đều không khuyến khích điều đó.
Hiện trạng của hệ thống quốc tế ngày nay khác biệt căn bản so với thời kỳ hoàng kim của các học thuyết tổng thống – thời Chiến tranh Lạnh. Khi đó, tiến trình chính trị diễn ra tuyến tính hơn và mục tiêu rõ ràng hơn, giúp các tổng thống Mỹ xác định hướng đi và xây dựng khuôn khổ điều hành chính sách đối ngoại hiệu quả. Ngày nay, thể loại “học thuyết tổng thống” đang trải qua một cuộc khủng hoảng, phần lớn do thực tế quốc tế trở nên phức tạp, biến động và phi tuyến hơn nhiều.
Dù những nguyên tắc mà JD Vance nêu ra khó có thể coi là định hướng học thuyết cho chính sách đối ngoại của Washington, việc quan sát quá trình hình thành và phát triển của chúng vẫn có giá trị phân tích quan trọng để hiểu tư duy đối ngoại Mỹ trong những năm tới. Ngay cả khi những ý tưởng này không tác động nhiều đến chính sách thực tế của chính quyền Trump trong những năm còn lại, thì bản thân quá trình hình thành một tư tưởng đối ngoại mang tính biệt lập ôn hòa/linh hoạt, cùng với việc xây dựng một nhóm tinh hoa ủng hộ và thúc đẩy quan điểm này, vẫn là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của các trường phái tư tưởng đối ngoại Mỹ. Khả năng Vance được đề cử làm ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa vào năm 2028 càng khiến quá trình này trở nên quan trọng hơn. Nếu trở thành tổng thống, Vance hoàn toàn có thể biến những ý tưởng này thành học thuyết mang tên mình.
Tuy nhiên, hoàn toàn bỏ qua nỗ lực của Phó Tổng thống Vance trong việc đưa ra khuôn khổ học thuyết cho đường lối đối ngoại của Mỹ sẽ là sai lầm.
Thứ nhất, điều này phản ánh những nỗ lực của ít nhất một bộ phận lãnh đạo phong trào MAGA nhằm xây dựng các khung tư tưởng và khái niệm chặt chẽ hơn cho lực lượng chính trị của mình, bao gồm cả trên mặt trận đối ngoại.
Thứ hai, có vẻ như “học thuyết” được đưa ra phần nào phản ánh một loạt quan điểm và lập trường đang chiếm ưu thế trong tư duy đối ngoại của chính quyền đương nhiệm, hoặc ít nhất là một bộ phận của nó.
Cuối cùng, thứ ba, việc Phó Tổng thống Vance diễn đạt “học thuyết” này thành lời cho thấy rõ tham vọng chính trị của ông. Trong bối cảnh ông có khả năng được đề cử làm ứng viên của Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo, việc phân tích quan điểm đối ngoại của ông chắc chắn có ý nghĩa.
“Học thuyết Trump”: Các nguyên tắc chính
Nguyên tắc thứ nhất – về việc diễn đạt rõ ràng lợi ích của Mỹ – thực chất là một sự chỉ trích ngầm (dù không quá khéo léo) đối với các cách tiếp cận chính sách đối ngoại của những người tiền nhiệm. Trong cả hai chiến dịch tranh cử tổng thống, Trump đã tích cực chỉ trích các chính quyền Dân chủ của Obama và Biden vì cách hiểu mang tính lý thuyết về lợi ích quốc gia, vì việc diễn giải quá rộng đến mức gây thiệt hại cho những lợi ích cụ thể và hữu hình.
Trong lần bầu cử gần đây nhất, trọng tâm chỉ trích của cả Trump và Vance là chính sách của Washington đối với Ukraine – việc đổ lượng tiền khổng lồ mà không có khái niệm rõ ràng và cụ thể về kết quả cuối cùng: thế nào là chiến thắng của Mỹ trong trường hợp này và nó sẽ mang lại những lợi ích gì?
Cách tiếp cận như vậy là điều mà chính quyền hiện tại không chấp nhận. Họ đã chứng tỏ sự sẵn sàng đơn giản hóa các vấn đề đối ngoại, chia tách chúng thành các thành tố riêng biệt, trong đó một số yếu tố có thể đem lại lợi ích rõ ràng, còn những yếu tố khác thì không (và những yếu tố như vậy không nên được tính đến). Mỗi vấn đề then chốt phải có một mục tiêu hẹp và rõ ràng, vừa đóng vai trò là chỉ số KPI, vừa là mục tiêu định hướng, vừa là lời giải thích cho công chúng trong nước. Ukraine – đất hiếm; Iran – chương trình hạt nhân; NATO – tăng chi tiêu quốc phòng của các đồng minh.
Cách chia nhỏ và đơn giản hóa như vậy thường gây ra sự chỉ trích từ bên trong và sự bối rối từ bên ngoài. Tuy nhiên, theo quan điểm của đội ngũ cầm quyền, nó mang lại thành công. Cuối cùng, điều này dẫn đến những thành công chiến thuật rõ ràng, có ý nghĩa chính trị và chiến lược rộng lớn hơn nhiều so với mục tiêu hẹp đã đề ra: lãnh đạo Ukraine bị “ép” phải nhượng bộ, Iran bị làm suy yếu và trừng phạt, Liên minh Bắc Đại Tây Dương bị buộc phải tuân thủ.
Nguyên tắc thứ hai – về “ngoại giao quyết liệt” – gợi nhớ tới những “tân hữu” Mỹ, những người được nhiều người ưa thích, và, có vẻ như, cả chính Trump, về thời kỳ chủ nghĩa hiếu chiến (jingoism). Chính sách “cây gậy lớn” (big stick policy) được thực hiện vào đầu thế kỷ 20 (là học thuyết đối ngoại của chính quyền Theodore Roosevelt) nhìn chung phản ánh quan điểm của chính quyền Trump, hoặc ít nhất là bộ phận do Vance đại diện, về hình mẫu lý tưởng của nền ngoại giao Mỹ – cần nói chuyện điềm tĩnh nhưng cầm cây gậy lớn sau lưng, thậm chí có thể vung nó lên.
Ở cấp độ thực tiễn, điều này có nghĩa là hành động đơn phương (bởi vì trong các khuôn khổ đa phương, “ngoại giao quyết liệt” hầu như không thể hoặc kém hiệu quả) và dựa vào “sức mạnh cứng” dưới dạng trừng phạt kinh tế hoặc triển khai sức mạnh quân sự. Tuy nhiên, việc sử dụng sức mạnh quân sự (hoặc bất kỳ loại “sức mạnh cứng” nào khác) được xem là công cụ để đạt được giải pháp ngoại giao, chứ không phải là mục tiêu tự thân.
Nguyên tắc thứ ba phản ánh chủ nghĩa biệt lập mới đặc trưng cho nhiều người ủng hộ MAGA. Không dính líu vào những cuộc xung đột kéo dài là đặc điểm nổi bật trong tư duy đối ngoại của nhiệm kỳ đầu tiên. Sự không muốn tham gia vào các cuộc chiến tiêu hao dường như phản ánh tư duy chiến lược và niềm tin của chính Trump, người đã nhiều lần chỉ trích cả Đảng Dân chủ và cánh tân bảo thủ trong Đảng Cộng hòa.
Tuy nhiên, xung đột Iran-Israel đã cho thấy sự khác biệt cơ bản trong cách hiểu chính sách không can dự giữa Trump và một số nhà hoạt động nổi bật trong phong trào MAGA. Với những nhân vật như Tucker Carlson (Người dẫn chương trình và nhà bình luận chính trị Mỹ, theo chủ nghĩa biệt lập triệt để.) và Steve Bannon (Chiến lược gia chính trị cánh hữu Mỹ, từng là cố vấn cao cấp của Trump, ủng hộ biệt lập.), những người luôn nhất quán theo chủ nghĩa biệt lập, bản thân việc hỗ trợ Israel về quân sự đã là điều không thể chấp nhận và là lý do để chỉ trích Trump vì không giữ lời hứa tranh cử.
Trump, dựa trên kinh nghiệm nhiệm kỳ tổng thống của mình, dường như không đặt “lằn ranh đỏ” ở các giới hạn chính trị – ý thức hệ, mà ở các yếu tố thuần túy mang tính chức năng. Việc sử dụng sức mạnh quân sự ở nước ngoài là hợp pháp và thậm chí là cần thiết nếu nó không kéo theo nguy cơ biến thành một chiến dịch kéo dài và tốn kém cả về chính trị lẫn kinh tế. Trump đã thể hiện cách tiếp cận này trong nhiệm kỳ đầu (vụ tấn công tên lửa tiêu diệt tướng Soleimani), và trong nhiệm kỳ hiện tại ở quy mô lớn hơn nhiều. Cả hai hành động đều tiềm ẩn nguy cơ leo thang xung đột, nhưng việc Washington thể hiện rõ ràng sự không muốn tiếp tục leo thang, đặc biệt là không triển khai chiến dịch bộ binh, đã đóng vai trò như những “van xả” để giảm căng thẳng quân sự.
Vance, người có xu hướng nghiêng về chủ nghĩa biệt lập và được một bộ phận cử tri ủng hộ, nhưng lại là quan chức số hai trong chính quyền, đang cố gắng gắn kết hai lập trường này thành một dạng thỏa hiệp khái niệm: vâng, chúng ta sẽ tấn công, nhưng chỉ để giải quyết các vấn đề bằng con đường ngoại giao, và sẽ không có bất kỳ sự so sánh nào với thời George W. Bush. Tức là, việc sử dụng sức mạnh quân sự được dùng để duy trì chủ nghĩa biệt lập hợp lý, vừa phải đối với những vấn đề không phải là ưu tiên hàng đầu của Washington, đồng thời để đảm bảo việc tái bố trí chiến lược phù hợp với đánh giá hiện tại về các mối đe dọa và thách thức ưu tiên.
Những nguyên tắc mà Vance đưa ra, xét đến tính chất chính trị của chúng, có thể được coi là cơ sở học thuyết cho “chính sách của các quân đoàn rút lui”: biến đổi Mỹ từ một bá quyền toàn cầu thành một đế chế hùng mạnh nhưng được giới hạn về mặt địa lý hơn.
Khu vực Trung Đông, vốn dưới chính quyền Cộng hòa trước đây đã trở thành trung tâm của các nỗ lực đối ngoại của Mỹ, ngày nay đối với phần lớn những người ủng hộ Trump và bản thân ông, được coi là một gánh nặng chiến lược, mà trách nhiệm đối với nó cần được chuyển giao cho các đồng minh, trước hết là Israel. Quan điểm tương tự, dường như, chính quyền Trump cũng áp dụng đối với Đông Âu. Các đồng minh của Mỹ phải tự chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của chính họ, còn Mỹ vẫn giữ vai trò ultima ratio regum (từ Latin – “lý lẽ cuối cùng của các quốc vương”), và nên được viện đến nếu các đồng minh không thể tự mình ổn định tình hình.
Quá trình này giả định việc tránh sự can dự quân sự – chính trị không cần thiết, nhưng đòi hỏi sự định hình chính trị phù hợp, tính đến cả lợi ích đối ngoại lẫn nhu cầu chính trị trong nước về một “nước Mỹ hùng mạnh” và giữ thể diện. “Học thuyết Trump” phần lớn đáp ứng những nhu cầu này, đưa ra cho cánh MAGA của Đảng Cộng hòa một khái niệm đối ngoại có khả năng đạt được đồng thuận và có thể áp dụng trên thực tế (khác với chủ nghĩa tân bảo thủ và chủ nghĩa biệt lập).
Tuy nhiên, vẫn tồn tại câu hỏi nghiêm túc về mức độ mà các ý tưởng của Vance phản ánh tư duy đối ngoại của chính quyền và bản thân Donald Trump.
Trump có cần một (loại) học thuyết như vậy không?
Liệu “học thuyết Trump” mà Phó Tổng thống Vance trình bày có khả năng được sử dụng mà không cần dấu ngoặc kép vào thời điểm hiện tại hoặc trong tương lai gần không? Rất có thể là không, và có một số lý do cho điều này.
Mọi học thuyết của các đời tổng thống đều là một cấu trúc giả định một công thức ngắn gọn, chuẩn mực, sau đó được mở rộng và đào sâu hơn bởi các chuyên gia, nhà báo và chính trị gia. Theo nghĩa này, sự ngắn gọn và thiếu chiều sâu, điều mà các đối thủ ngay lập tức chỉ ra ở Vance, khó có thể là lý do để coi thường lời nói của ông. Ví dụ, học thuyết Obama, sự tồn tại của nó được coi là hiển nhiên, thực chất bắt nguồn từ những câu nói rời rạc của Tổng thống, còn lại là sản phẩm của giới phân tích và bình luận.
Những nguyên tắc mà Vance đưa ra, dù từng gây một số tranh luận tại thời điểm đó, vẫn chưa trở thành đối tượng của sự xử lý khái niệm nghiêm túc. “Học thuyết Trump” trong nhiệm kỳ thứ hai hiện tại thường được nhắc đến nhiều hơn bởi những người phản đối Đảng Cộng hòa dưới góc nhìn chỉ trích, hơn là được phân tích trong các tổ chức và trung tâm phân tích thân cận với chính quyền.
Nguyên nhân chính rất đơn giản – quyền trình bày các cơ sở học thuyết của đường lối đối ngoại thuộc về Tổng thống. Trump không vội vàng công khai ủng hộ những thành tựu khái niệm của Phó Tổng thống. Nếu Tổng thống đương nhiệm, dưới bất kỳ hình thức nào, tuyên bố rằng ông có một bộ nguyên tắc đối ngoại, ủng hộ hoặc tranh luận với Vance, điều đó chắc chắn sẽ kích thích một cuộc tranh luận sôi nổi hơn về “học thuyết Trump” và có khả năng đưa nó vào diễn ngôn chính trị công khai. Điều này có thể xảy ra nếu Tổng thống Mỹ đương nhiệm coi việc làm rõ các cơ sở khái niệm của đường lối đối ngoại của mình là cần thiết. Điều này có thể được thực hiện một cách chuẩn mực – trong khuôn khổ Thông điệp Liên bang hằng năm hoặc trong một trong những cuộc phỏng vấn với truyền thông, điều mà Trump thực hiện gần như hàng ngày.
Tuy nhiên, dường như Tổng thống Mỹ đương nhiệm đơn giản là không thấy cần phải tự ràng buộc mình và nhiệm kỳ của mình với những khái niệm lý thuyết phức tạp. Cả hoàn cảnh lẫn tính cách cá nhân của ông đều không khuyến khích điều đó.
Hiện trạng của hệ thống quốc tế ngày nay khác biệt căn bản so với thời kỳ hoàng kim của các học thuyết tổng thống – thời Chiến tranh Lạnh. Khi đó, tiến trình chính trị diễn ra tuyến tính hơn và mục tiêu rõ ràng hơn, giúp các tổng thống Mỹ xác định hướng đi và xây dựng khuôn khổ điều hành chính sách đối ngoại hiệu quả. Ngày nay, thể loại “học thuyết tổng thống” đang trải qua một cuộc khủng hoảng, phần lớn do thực tế quốc tế trở nên phức tạp, biến động và phi tuyến hơn nhiều. Có lẽ, học thuyết tổng thống được diễn đạt rõ ràng cuối cùng là học thuyết của George W. Bush, xuất phát từ những sự kiện cụ thể và sự đánh giá lại các mối đe dọa và ưu tiên đối ngoại sau đó. Các “học thuyết” của Obama, Trump (trong nhiệm kỳ đầu) và Biden, mặc dù được mô tả trong các bài viết và sách chuyên môn, trên thực tế phần lớn là sản phẩm của giới trí thức phản tư, chứ không phải là cương lĩnh chính trị được lập trình.
Theo nghĩa này, cách tiếp cận của Trump, hành động phần lớn vì tình thế, hoàn toàn phù hợp với thực tế hiện tại. Tổng thống Mỹ đương nhiệm có một số quan niệm cơ bản về các ưu tiên đối ngoại của Mỹ, được hình thành ít nhất một phần như một phần của thế giới quan cá nhân từ những năm 1980. Tuy nhiên, ông không tìm cách đào sâu và khái niệm hóa chúng.
Các nhà phê bình có thể liên hệ điều này với chủ nghĩa thực dụng gắn liền với thực tế và sự chán ghét cá nhân đối với “tính trí thức” – một phần vì lý do này mà Trump không hòa hợp được với James Mattis và John Bolton (người sau thẳng thắn chỉ ra điều này trong hồi ký của mình).
Tuy nhiên, sự thiếu vắng bất kỳ triết lý chính trị nào ở Trump cũng xuất phát từ những cân nhắc thực tiễn. Là một người theo chủ nghĩa thực dụng đầy hoài nghi, ông xuất phát từ quan điểm rằng hành động của mình không nên bị giới hạn bởi các yếu tố ý thức hệ hay khái niệm (và tốt nhất là cả pháp lý). Phong trào MAGA và quyền lực tổng thống của ông dựa trên phong trào này, ở dạng chưa kết tinh, giúp Trump có thể thực hiện nhiều kiểu xoay chuyển khác nhau.
Tổng thống Mỹ đương nhiệm đã từng đối mặt với thực tế rằng việc thiết lập các khuôn khổ ý thức hệ và khái niệm cứng nhắc có thể gây ra phản kháng. Quyết định của ông ủng hộ Israel trong xung đột với Iran đã dẫn đến chỉ trích gay gắt từ những người từng ủng hộ, những người coi chính sách không can dự không chỉ là một lời hứa chính trị, mà là một chuẩn mực ý thức hệ. Đáp lại, Trump khẳng định rằng việc bảo vệ Israel là một phần không thể thiếu của ý thức hệ MAGA, cũng giống như việc chỉ trích chính sách hỗ trợ Ukraine. Khía cạnh sau, tuy nhiên, cũng có thể bị xem xét lại – ít nhất Trump coi việc duy trì ấn tượng như vậy trước các quan sát viên bên ngoài là cần thiết. Việc nuôi dưỡng sự tin tưởng ở đối thủ và đối tác rằng chính sách Mỹ có thể thay đổi đột ngột là một lý do khác khiến Trump không quan tâm đến việc hình thành khái niệm học thuyết cho quan điểm đối ngoại của mình. Có thể tóm tắt khái niệm đối ngoại của Trump như sau: “mọi thứ đều có thể, miễn là nó hợp lý vào thời điểm cụ thể”.
Trong bối cảnh này, nỗ lực của JD Vance nhằm định hình “học thuyết Trump” nên được coi là một sự cố gắng áp dụng cơ sở trí tuệ cho những quyết định mang tính thời cơ, và hơn nữa là áp dụng sau khi sự kiện đã xảy ra. Tuy nhiên, không nên hoàn toàn bỏ qua những ý tưởng mà Phó Tổng thống Mỹ đưa ra.
“Học thuyết Vance”?
Mặc dù những nguyên tắc do JD Vance đưa ra khó có thể định hình một cách học thuyết chính sách đối ngoại của Washington, nhưng việc quan sát quá trình hình thành và phát triển của chúng vẫn có ý nghĩa phân tích quan trọng để hiểu tư duy đối ngoại của Mỹ trong những năm tới.
Nỗ lực của Phó Tổng thống Vance nhằm sắp xếp có hệ thống đường lối đối ngoại của chính quyền đương nhiệm, ở một mức độ nào đó, phản ánh cuộc đấu tranh đang diễn ra bên trong chính quyền này để xác định các hướng chính sách trong nhiều lĩnh vực khác nhau và giành ảnh hưởng đối với người đứng đầu. Khi tìm cách áp đặt cho Trump một “học thuyết” mang tên ông và qua đó “khắc vào đá cẩm thạch” lộ trình có thể, Vance đã đối đầu với các nhóm khác: với những “diều hâu” vẫn giữ hào quang tân bảo thủ, mà đại diện công khai là Thượng nghị sĩ Lindsey Graham; với những người theo chủ nghĩa biệt lập triệt để, mà người phát ngôn là Tucker Carlson; và với các nhà thực dụng – hiện thực, là các cố vấn – bạn bè của Donald Trump, những người không có học thuyết, nhưng có “quyền tiếp cận trực tiếp”.
Cơ chế ra quyết định đối ngoại trong chính quyền đương nhiệm vẫn chưa được làm rõ, và có vẻ như một trong những người quan tâm nhất đến “làn sương chiến tranh” kiểu này chính là Tổng thống Mỹ. Theo những gì đã quan sát được, Trump cảm thấy thoải mái với cả sự hỗn loạn về nhân sự lẫn sự lộn xộn về tư tưởng – khái niệm, miễn là chúng phục vụ cho các quyết định chính trị của ông. Theo nghĩa này, có vẻ như ông đã sẵn sàng cho phép Vance đưa ra tuyên bố về “học thuyết Trump” để trấn an công chúng trong nước, nhưng cố ý để nó ở “vùng xám”, như một phát biểu của Phó Tổng thống (ai muốn hiểu thế nào thì hiểu).
Đồng thời, điều này cũng phản ánh vị thế của chính Vance trong hệ thống bộ máy của chính quyền đương nhiệm. Phó Tổng thống tham gia công khai vào các sự kiện đối ngoại then chốt của Washington: ông đã kịp tham gia tranh luận công khai với Zelensky, xây dựng quan hệ với vị Giáo hoàng mới mang quốc tịch Mỹ và đóng vai trò quan trọng nhất định trong việc giải quyết xung đột Iran-Israel. Tuy nhiên, ảnh hưởng thực sự của ông đối với các quyết định đối ngoại, dường như, vẫn bị hạn chế – ít nhất là do thiếu kinh nghiệm cần thiết và không có mối quan hệ lâu dài, bền chặt với Tổng thống. Điều này buộc ông phải gia tăng trọng lượng chính trị của mình trên trường công khai và tìm cách thúc đẩy chương trình nghị sự của mình không chỉ, và không hẳn, bằng con đường bộ máy, mà bằng các phương thức chính trị công khai. Việc công khai trình bày các nguyên tắc đối ngoại “thay mặt chính quyền” nằm trong chiến thuật này.
Cần lưu ý rằng, cho đến nay, Phó Tổng thống Vance chưa có chức năng được xác định rõ ràng trong nội bộ chính quyền Trump. Đồng thời, ông tìm cách sử dụng địa vị Phó Tổng thống và vốn chính trị tích lũy được từ chiến dịch tranh cử để củng cố vị thế của mình trong Đảng Cộng hòa và trong cánh MAGA của đảng này. Một trong những hướng hoạt động của ông là đường lối khá rõ ràng nhằm tạo ra cơ sở trí tuệ cho phong trào MAGA, vốn vẫn còn đa dạng và mang tính cá nhân cao. JD Vance là một trong những lãnh đạo năng động nhất của Đảng Cộng hòa thuộc thế hệ mình và là một trong những thành viên của chính quyền đương nhiệm đang tìm cách khái niệm hóa “chủ nghĩa Trump” thành những hình thức ý thức hệ ít nhiều rõ ràng và tôn trọng được. Từ góc nhìn này, cũng cần xem xét các ý tưởng đối ngoại của ông.
Đây có lẽ là yếu tố chính quyết định sự quan tâm lâu dài đến “học thuyết Trump” do Vance trình bày. Ngay cả khi ảnh hưởng của những ý tưởng mà ông đưa ra không tác động nhiều đến chính sách thực tế của chính quyền Trump trong những năm còn lại, thì bản thân quá trình hình thành khái niệm đối ngoại mang tính biệt lập ôn hòa/linh hoạt, cùng với việc hình thành một nhóm tinh hoa có ảnh hưởng phản ánh và thúc đẩy những quan điểm này, vẫn là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của các trường phái tư tưởng đối ngoại Mỹ. Khả năng Vance được đề cử làm ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa vào năm 2028 càng khiến quá trình này trở nên quan trọng hơn. Nếu trở thành tổng thống, Vance hoàn toàn có thể biến những ý tưởng này thành học thuyết mang tên mình.
Biên dịch: Bùi Toàn
Tác giả Dmitry Novikov là Tiến sĩ Khoa học Chính trị, Phó Trưởng Khoa Quan hệ Quốc tế, Trưởng Phòng Thí nghiệm Nghiên cứu – Đào tạo về Địa chính trị và Địa chính trị đương đại, Trường Đại học Kinh tế Cao cấp (HSE).
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
