Vụ ám sát nhằm vào cựu Tổng thống Donald Trump vừa qua trong một cuộc vận động tranh cử tại Pennsylvania là lần đầu tiên một tổng thống hoặc ứng viên tổng thống bị thương bởi một kẻ ám sát trong hơn bốn thập kỷ, kể từ Tổng thống Ronald Reagan. Ông Donald Trump đã không có thương tích gì nghiêm trọng sau vụ xả súng nhưng sự kiện lại mang lại những tác động to lớn với nền chính trị Mỹ nói chung và cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 nói riêng.
Vụ tấn công ám sát nhằm vào cựu Tổng thống Donald Trump diễn ra trong một cuộc vận động tranh cử của ông tại bang Pennsylvania. Vụ việc đã làm dài thêm danh sách các tổng thống hoặc ứng viên tổng thống Mỹ bị ám sát hoặc từng bị tấn công. Bốn tổng thống – Abraham Lincoln, James Garfield, William McKinley và John F. Kennedy – đã bị thiệt mạng trong các vụ ám sát. Anh trai của Tổng thống quá cố Kennedy, Robert F. Kennedy, đã bị sát hại khi ông vận động cho đề cử của Đảng Dân chủ vào năm 1968. George Wallace, Thống đốc bang Alabama, bị liệt bởi một kẻ ám sát khi ông đang trong chiến dịch tranh cử năm 1972. Năm 1981, Reagan, chưa đầy hai tháng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, đã bị bắn và bị thương nặng bên ngoài một khách sạn ở Washington. Trường hợp của ông Donald Trump là lần đầu tiên một tổng thống hoặc ứng cử viên tổng thống bị thương bởi một kẻ ám sát trong hơn bốn thập kỷ, kể từ thời Tổng thống Ronald Reagan[1].
Liên quan đến cuộc tấn công nhằm vào ông Trump, các quan chức thực thi pháp luật Mỹ đã thu hồi một khẩu súng trường bán tự động AR-15 từ một người đàn ông đã chết mà họ tin là tay súng đã thực hiện cuộc “ám sát hụt”. Trong một tuyên bố, FBI xác định người đàn ông là Thomas Matthew Crooks, 20 tuổi. Hồ sơ cử tri tiểu bang cho thấy Crooks là một đảng viên Cộng hòa, sắp tới sẽ là lần đầu tiên Crooks đủ tuổi để bỏ phiếu trong một cuộc đua tổng thống[2]. Các nhà chức trách tại Mỹ cho biết họ vẫn đang cố gắng khám phá động cơ của anh ta. Ủy ban Giám sát và Trách nhiệm Hạ viện cho biết họ sẽ điều tra vụ ám sát và Hạ nghị sĩ James R. Comer, một đảng viên Cộng hòa ở Kentucky và là chủ tịch của ủy ban, đã yêu cầu Kimberly Cheatle, giám đốc Cơ quan Mật vụ, làm chứng tại phiên điều trần vào ngày 22/7[3]. Một trong những người trong đám đông đã chết, hai người khác đang trong tình trạng nguy kịch trong bệnh viện.
Phản ứng của dư luận Mỹ và tác động tới cuộc bầu cử
CNN mô tả vụ ám sát nhằm vào cựu Tổng thống Trump đã mở ra một chương đen tối của nền chính trị Mỹ vốn đang bị chia rẽ sâu sắc trong giai đoạn vận động tranh cử của các ứng viên[4]. Các nhà lãnh đạo thế giới và các quan chức trên khắp nước Mỹ, từ cả đảng Cộng hòa và Dân chủ đã lên án mạnh mẽ vụ nổ súng là một sự sỉ nhục đối với nền dân chủ.
Cho đến nay, Thủ tướng Úc Anthony Albanese và Tổng thống Argentina Javier Milei cũng đã lên án vụ xả súng. Trong một bài đăng trên X, Milei cũng nói rằng âm mưu ám sát rõ ràng đã làm nổi bật “sự tuyệt vọng của cánh tả quốc tế” và “sự sẵn sàng gây bất ổn cho các nền dân chủ và thúc đẩy bạo lực để tự biến mình thành quyền lực”. Thủ tướng Australia Anthony Albanese lên án “cuộc tấn công không thể tha thứ” nhằm vào Mỹ và các giá trị dân chủ chung của Australia[5].
Sự ủng hộ của Trump được củng cố
Tờ Telegraph miêu tả những chiến dịch tranh cử là những khoảnh khắc. Chúng là những thời điểm thay đổi bối cảnh chính trị, buộc những người liên quan phải điều chỉnh hành vi của họ theo một đường cơ sở mới. Nỗ lực ám sát ông Donald Trump là khoảnh khắc quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ. Một khoảnh khắc đột phá có thể làm đảo lộn một chiến dịch[6]. Nếu nhìn lại những tiền lệ trong lịch sử, cụ thể là trường hợp của cựu Tổng thống Ronand Reagan, vụ ám sát nhắm vào ông Trump sẽ chỉ làm tăng sự ủng hộ của ông. Trong những tháng sau khi ông Reagan bị bắn, tổng thống mới đắc cử của Đảng Cộng hòa đã chứng kiến sự gia tăng tám điểm trong cuộc thăm dò. Ứng viên Tổng thống Donald Trump hiện lên với hình ảnh là một người dũng cảm, như miêu tả của CNN ông Trump là một “chiến binh” (fighter)[7]. Hình ảnh ông Donald Trump vẫn đứng vững và nán lại sau vụ nổ súng trở thành biểu tượng và chắc chắn sẽ có những tác động tích cực cho chiến dịch tranh cử của ông.
Emma Shortis, chuyên gia của The Australia Institute khi trả lời phỏng vấn ABC News cho rằng còn quá sớm để đánh giá tác động của cuộc xả súng tới chiến dịch tranh cử, nhưng chắc chắn nó đã tạo ra tiếng vang cho Donand Trump. Và cách ông Trump phát biểu trong những cuộc tranh cử sau vụ xả súng này sẽ tiết lộ mức độ ảnh hưởng của nó tới cuộc bầu cử[8].
Các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội đã tin rằng Donald Trump đang quay trở lại Nhà Trắng. Một số người trong số họ nghĩ rằng vụ nổ súng vào tối thứ Bảy đã khiến con đường của ông trở nên dễ dàng hơn. “Tổng thống Trump sống sót sau cuộc tấn công này – ông ấy vừa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử”, Hạ nghị sĩ Derrick Van Orden nói với Politico trong một cuộc phỏng vấn ngắn ngay sau vụ nổ súng. “Điều này sẽ tiếp thêm sinh lực hơn bất cứ điều gì”. “Chiến đấu, chiến đấu, chiến đấu – Đó sẽ là khẩu hiệu”, Hạ nghị sĩ Tim Burchett đề cập đến những bức ảnh và video của Trump nhanh chóng lan truyền trên mạng. Vụ nổ súng tại cuộc vận động tranh cử của Trump khiến đảng Cộng hòa thậm chí còn lạc quan hơn về việc giành được toàn bộ bộ ba quyền kiểm soát của chính phủ liên bang: tổng thống và cả hai viện của Quốc hội. Những người của Đảng Cộng hoà còn hướng sự chỉ trích vào cơ quan mật vụ Mỹ khi cho rằng đây là thất bại hoàn toàn của cơ quan này[9].
Về phía Đảng Dân chủ không khó để nhận ra một chiến dịch vốn đã khó khăn có thể đã trở nên ngoài tầm với. Điều khiến Đảng Dân chủ lo lắng nhất là liệu ông Biden có thể vươn lên vào thời điểm này hay không với màn trình diễn kém thuyết phục của ông gần đây. Nhiều ý kiến xuất hiện đã thảo luận xem ông Biden, 81 tuổi, có nên rút lui sau màn tranh luận vào tháng 6 vừa rồi hay không[10].
Đại hội Đảng Cộng hoà nhận được sự quan tâm lớn hơn
Đảng Cộng hòa tuyên bố sẽ thúc đẩy đại hội tại Milwaukee, nơi ông Trump sẽ được chính thức xác nhận là ứng cử viên chính thức đại diện cho đảng này. Những người ủng hộ Trump đã tuyên bố âm mưu ám sát là trận chiến mới nhất trong cuộc chiến giải cứu nước Mỹ của ông, và những lời hùng biện đó giờ đây sẽ là biểu tượng cho toàn bộ chiến dịch tranh cử. “Nắm đấm giơ lên sẽ trở thành biểu tượng của đại hội”, chiến lược gia lâu năm của đảng Cộng hòa Mike Murphy dự đoán. Các nhà hoạch định hội nghị đã có các chủ đề buổi tối liên tiếp dành riêng cho việc làm cho nước Mỹ “an toàn” và “mạnh mẽ” trở lại[11]. Sau khi được điều trị y tế, chính ông Trump nói rằng “thật không thể tin được rằng một hành động như vậy có thể diễn ra ở đất nước chúng ta”. Ẩn ý của nhận xét đó rất rõ ràng: rằng nước Mỹ đang tan vỡ, và ông sẽ sửa chữa nó với sự giúp đỡ của những người ủng hộ ông.
Trump đã xây dựng chiến dịch của mình dựa trên ý tưởng rằng mọi người đều ra ngoài để bầu cho ông. Các công tố viên liên bang, thẩm phán, quan chức bầu cử, chính trị gia và nhà báo đối thủ đều bị buộc tội cố gắng hạ bệ chiến dịch tranh cử của ông và ngăn ông trở lại Nhà Trắng. Sự kiện này càng củng cố thêm luận điểm đó và thể hiện Trump là người kiên cường khi đã sống sót qua nguy hiểm. Poppy Coburn trong một bài báo đăng trên Telegraph đă thẳng thắn nói rằng: “Hiện tại còn rất ít hoặc không còn nghi ngờ gì về việc Donand Trump sẽ trở thành tổng thống thứ 47 của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”[12].
Những đòn tấn công chính trị vào Trump ngừng lại tạm thời
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu: “Không có chỗ ở Mỹ cho loại bạo lực này – nó bệnh hoạn, nó bệnh hoạn, đó là một trong những lý do tại sao chúng ta phải đoàn kết đất nước này. Chúng tôi không thể cho phép điều này xảy ra. Chúng ta không thể như thế này. Chúng ta không thể tha thứ cho điều này”[13]. Chiến dịch tranh cử của ông Biden đã tạm dừng tất cả các tuyên bố chính trị và đang nỗ lực gỡ bỏ các quảng cáo truyền hình càng nhanh càng tốt, đội ngũ chiến dịch của ông Biden hiểu rằng đây không phải là thời điểm phù hợp để tấn công Donald Trump và thay vào đó tập trung vào việc lên án những gì đã xảy ra. Các chính trị gia từ khắp các phổ chính trị – những người đồng ý về rất ít vấn đề khác – đang cùng nhau nói rằng bạo lực không có chỗ trong một nền dân chủ[14]. Cựu Tổng thống Barack Obama kêu gọi người Mỹ “sử dụng thời điểm này để tái cam kết với sự văn minh và tôn trọng trong nền chính trị của chúng ta”. Đảng Cộng hòa cũng lên án bạo lực, với Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của Kentucky nói: “Tối nay, tất cả người Mỹ đều biết ơn rằng ứng viên Tổng thống Trump dường như vẫn ổn sau một cuộc tấn công đáng khinh bỉ vào một cuộc biểu tình ôn hòa”[15].
Bà Nancy Pelosi đã dành cả tuần để cảnh báo về sự nguy hiểm của “đối thủ truyền kiếp” của bà, cựu Tổng thống Donald Trump. Vụ nổ súng tại cuộc biểu tình của ông hôm thứ Bảy đã thay đổi hoàn toàn cuộc thảo luận. Sau vụ xả súng, cựu chủ tịch Hạ viện đã cùng hàng chục đảng viên Dân chủ đưa ra tuyên bố cảm thông và cầu nguyện thay vì những lời chỉ trích, tấn công chính trị. Nó có thể đánh dấu một bước ngoặt từ vài tuần trước, khi việc coi Trump là mối đe dọa hiện hữu dường như là điều duy nhất đoàn kết đảng trong bối cảnh những câu hỏi về khả năng đắc cử của Tổng thống Joe Biden. Các đảng viên Dân chủ hàng đầu, Lãnh đạo thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries và Lãnh đạo đa số Thượng viện Chuck Schumer, cả hai đều lên án bạo lực chính trị trong các tuyên bố ngay sau vụ tấn công[16].
Cũng có ý kiến cho rằng, vụ xả súng này sẽ khiến Trump đủ sốc để kiềm chế lời lẽ hùng biện của mình. Lý tưởng nhất là ông và những người theo ông sẽ trở nên kiềm chế hơn, sau khi biết được loại ngôn ngữ đó sẽ dẫn tới điều gì. Sự tức giận đã biến thành phiếu bầu, nhưng sự tức giận chính trị cũng có thể dẫn đến những kết quả bất ngờ.
Nỗi lo sợ về bạo lực chính trị ngày càng gia tăng
Theo Giáo sư khoa học chính trị Robert Kelly, những vụ xả súng gần như chắc chắn sẽ làm sâu sắc thêm nhận thức của nhóm MAGA (Make America Great Again) của ông rằng họ đang bị bao vây và chiến đấu để giành lại đất nước khỏi những kẻ xâm nhập. Nhóm người hâm mộ Trump cũng là nơi tập trung nhiều nhất quyền sở hữu súng ở Mỹ. Vụ nổ súng cũng sẽ làm dấy lên nỗi lo sợ về bạo lực xung quanh Ngày bầu cử vào ngày 5/11/2024, nếu Trump thua. Vào tháng 3, ông tuyên bố rằng một “cuộc tắm máu” sẽ xảy ra nếu ông thua vào tháng 11[17]. Vụ việc ở đồi Capitol vào năm 2021 là tiền lệ từ trong quá khứ.
Có những phản ứng khá cực đoan đến từ các quan chức của Mỹ. JD Vance, thượng nghị sĩ của Đảng Cộng hoà ở Ohio trong một bài đăng trong X đã đổ lỗi cho chiến dịch tranh cử của ông Biden là nguyên nhân dẫn đến âm mưu ám sát ông Trump. “Tiền đề trung tâm chiến dịch của ông Biden là Donald Trump – một kẻ phát xít độc tài, người phải bị ngăn chặn bằng mọi giá. Lời hùng biện đó đã trực tiếp dẫn đến âm mưu ám sát ứng viên Tổng thống Trump”. Hay như Hạ Nghị sĩ Đảng Cộng hoà Marjorie Taylor Greene: “Đảng Dân chủ và giới truyền thông phải chịu trách nhiệm cho từng giọt máu đổ ra ngày hôm nay”[18]. Tác động rộng hơn của vụ xả súng đối với chiến dịch tranh cử tổng thống cũng có thể đáng chú ý. Trump từ lâu đã có thói quen tổ chức các cuộc mít tinh thường xuyên trên khắp đất nước có thể thu hút hàng chục nghìn người, và vẫn chưa biết liệu ông có hủy các sự kiện trong tương lai hay tăng cường chiến lược của mình hay không[19].
Bremmer cho rằng: “Đây là loại sự kiện tồi tệ nhất có thể xảy ra trong môi trường hiện tại và tôi vô cùng lo lắng rằng điều này báo trước nhiều bạo lực chính trị và bất ổn xã hội sắp xảy ra”. Ngoài ra, ông cũng kêu gọi người dân nước Mỹ đoàn kết thay vì chia rẽ để bảo vệ nền dân chủ. Ông cũng nhắc tới một số quốc gia như Mỹ, Nga, Iran, Triều Tiên với chủ nghĩa cực đoan chính trị và thông tin sai lệch đã được vũ khí hóa, đang muốn gây thêm bất ổn và bạo lực cho nước Mỹ[20].
Sự kiện vừa diễn ra khiến những cử tri vẫn do dự chưa có quyết định suy nghĩ theo hai hướng. Họ có thể nhìn theo hướng ông Trump hiện lên là hình ảnh của sự kiên cường, dũng cảm. Và họ cũng có thể suy nghĩ coi sự kiện vừa xảy ra là một điềm báo cho sự bất ổn, chia rẽ của nước Mỹ trong trường hợp ông Trump quay lại nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai[21].
Tác động tới nền kinh tế Mỹ
Trước khi nổ súng, thị trường đã phản ứng với triển vọng nhiệm kỳ tổng thống của Trump bằng cách đẩy đồng đô la lên cao hơn và định vị cho đường cong lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ dốc hơn, và những giao dịch đó có thể mạnh lên trong tuần tới, Rong Ren Goh, một nhà quản lý danh mục đầu tư trong nhóm thu nhập cố định tại Eastspring Investments ở Singapore cho biết. Dưới thời Trump, các nhà phân tích thị trường mong đợi một chính sách thương mại diều hâu hơn, ít quy định hơn và các quy định về biến đổi khí hậu lỏng lẻo hơn. Các nhà đầu tư cũng kỳ vọng việc gia hạn cắt giảm thuế doanh nghiệp và cá nhân sẽ hết hạn vào năm tới, làm dấy lên lo ngại về thâm hụt ngân sách gia tăng dưới thời Trump. Trump cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 2 rằng ông sẽ không bổ nhiệm lại Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell, người có nhiệm kỳ bốn năm thứ hai làm chủ tịch sẽ hết hạn vào năm 2026. Ngay sau vụ xả súng, tỷ phú quản lý quỹ đầu cơ Bill Ackman đã ủng hộ Trump. Musk cũng ủng hộ Trump, gọi ông là “cứng rắn” trên nền tảng truyền thông xã hội X của mình[22]. Tất cả các phản ứng này đang cho thấy tương lai nền kinh tế Mỹ sẽ có nhiều chuyển biến mới trong thời gian tới./.
Tác giả: Phạm Quang Phúc
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo:
[1] Jonathan Allen (2024), “Attempt on Trump’s life shakes a presidential election like no other”, NBC News, https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/attempt-trumps-life-shakes-presidential-election-rcna161739
[2] “What we know about Thomas Matthew Crooks, the suspected Trump rally shooter” (2024), Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/7/14/what-we-know-about-thomas-matthew-crooks-the-suspected-trump-rally-shooter
[3] Michael Levenson (2024), “What We Know About the Assassination Attempt Against Trump”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2024/07/14/us/politics/shooting-trump-rally.html
[4] Stephen Collinson (2024), “Attack on Trump reopens a chilling chapter in American politics”, CNN, https://edition.cnn.com/2024/07/14/politics/trump-shooting-politics-analysis/index.html
[5] “Global leaders condemn apparent assassination attempt targeting former US President Donald Trump” (2024), AP News, https://apnews.com/article/us-trump-shooting-global-reaction-72aa3d6e6b756b9704a9c3dd9cfc52e9
[6] Tony Diver (2024), “This could hand Trump the White House”, The Telegraph, https://www.telegraph.co.uk/us/politics/2024/07/14/donald-trump-shooting-changes-everything-us-election-2024/
[7] Stephen Collinson (2024), tldd
[8] “VIDEO: How will the Trump assassination attempt affect the US election?” (2024), ABC News, https://www.abc.net.au/news/2024-07-14/how-will-the-trump-assassination-attempt-affect-the-us-election/104096282
[9] Olivia Beavers, Jordain Carney (2024), “‘He just won the election’: Hill Republicans predict Trump rally shooting will ease path to White House”, Politico, https://www.politico.com/news/2024/07/13/hill-republicans-trump-rally-shooting-00167995
[10] Nathan Layne , Soren Larson, Gabriella Borter (2024), “Trump vows to press ahead after surviving assassination attempt”, Reuters, https://www.reuters.com/world/us/trump-shooting-raises-questions-about-security-lapses-2024-07-14/
[11] Jonathan Martin (2024), “Trump’s Raised Fist Will Make History — And Define His Candidacy”, Politico, https://www.politico.com/news/magazine/2024/07/14/trump-shooting-fist-legacy-00168022
[12] Poppy Coburn (2024), “The American people will not forget Trump’s defiance”, The Telegraph, https://www.telegraph.co.uk/opinion/2024/07/14/trump-shooting-shocking-president-us-election-2024/
[13] Stephen Collinson (2024), tldd
[14] Sarah Smith (2024), “A shocking act that will reshape the presidential race”, BBC, https://www.bbc.com/news/articles/c0359j43d78o
[15] Michael Levenson (2024), tldd
[16] Sarah Ferris, Daniella Diaz, Mia Mccarthy (2024), “Dems mute Trump criticism”, Politico, https://www.politico.com/news/2024/07/13/dems-trump-rally-shooting-00167985
[17] Robert Kelly (2024), “Snap Insight: Trump assassination attempt may have just won him the US presidential election”, CNA, https://www.channelnewsasia.com/commentary/trump-shooting-assassination-attempt-us-impact-presidential-election-biden-snap-insight-4479096
[18] Jade Macmillan (2024), “An attempt to assassinate Donald Trump is a terrifying moment for the former president — and America”, ABC news, https://www.abc.net.au/news/2024-07-14/donald-trump-assassination-attempt-rally-analysis-jade-mcmillan/104096418
[19] Chris Michael (2024), “Trump rally shooting likely to change election campaigns as security tightens”, The Guardian, https://www.theguardian.com/us-news/article/2024/jul/14/trump-rally-shooting-higher-security
[20] Jason Ma (2024), “Trump assassination attempt makes election win more likely, and Americans’ willingness to use political violence may be highest since the Civil War, Ian Bremmer says”, Fortune, https://fortune.com/2024/07/13/donald-trump-assassination-attempt-election-win-political-violence-civil-war-ian-bremmer/
[21] Dominic Waghorn (2024), “Trump assassination attempt: The clenched fist may have defined the day – but will it determine the election’s outcome?”, Skynews, https://news.sky.com/story/trump-assassination-attempt-the-clenched-fist-may-have-defined-the-day-but-will-it-determine-the-elections-outcome-13177752
[22] Tom WestBrook, Vidya Ranganathan (2024), “Trump-victory trades to swell after shooting, investors say”, Reuters, https://www.reuters.com/world/us/trump-victory-trades-swell-after-shooting-investors-say-2024-07-14/
