Giới thiệu Sau cuộc bầu cử lập pháp năm 2024 được tổ chức sớm vào mùa hè, Pháp rơi vào tình trạng bất ổn chính trị kéo dài với liên tiếp các cuộc khủng hoảng nội các. Kể từ giữa năm 2024 đến cuối năm 2025, nước Pháp phải thay đổi thủ tướng nhiều lần, chính phủ liên tục sụp đổ do không giành được tín nhiệm của Quốc hội, dẫn đến tình trạng “Quốc hội treo” và bế tắc chính sách. Tình trạng này đặt ra câu hỏi quan trọng: Sự bất ổn chính trị nội bộ tại một quốc gia trụ cột như Pháp sẽ ảnh hưởng ra sao đến Liên minh châu Âu (EU) ? Với vị thế là nền kinh tế lớn thứ hai EU, đồng thời là một trụ cột của khối liên minh (cùng với Đức), Pháp từ lâu đã giữ vai trò lãnh đạo trong nhiều sáng kiến EU. Tuy nhiên, tình trạng tê liệt chính trị ở Paris từ 2024 đã khiến tầm ảnh hưởng của Pháp suy giảm trong EU, đúng vào thời điểm khối này đang đối mặt với nhiều thách thức (chiến tranh Nga - Ukraine, phục hồi kinh tế hậu đại dịch, cạnh tranh địa chính trị với các cường quốc khác).
Bối cảnh cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp (2024 – 2025)
Cuộc khủng hoảng bắt đầu xuất hiện từ cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu hồi tháng 6/2024, khi đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia (RN) của Marine Le Pen giành thắng lợi lịch sử với 31,4% phiếu bầu tại Pháp, gần gấp đôi tỷ lệ của đảng trung dung Renaissance của Tổng thống Macron (14,6%). Thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử châu Âu này được xem là đòn giáng mạnh vào uy tín của Macron và chính đảng cầm quyền, báo hiệu làn sóng phản đối trong cử tri Pháp đối với chính sách của ông. Trong bối cảnh đảng cực hữu và cả cực tả (Liên minh NUPES) lên tinh thần, Tổng thống Macron đã có một quyết định táo bạo: Giải tán Quốc hội và kêu gọi bầu cử lập pháp sớm (dù nhiệm kỳ Quốc hội 2017 – 2022 mới chỉ bắt đầu chưa đầy hai năm trước đó). Theo các phân tích, Macron hy vọng một cuộc bầu cử sớm sẽ giúp tái định hình lại Quốc hội theo hướng có lợi hơn cho ông hoặc ít nhất cũng ngăn chặn được đảng cực hữu RN nắm quyền chủ động. Ông đánh cược rằng việc đưa các đảng “cực đoan” (cả RN và liên minh cực tả) vào cuộc thử lửa cầm quyền sớm có thể làm lộ rõ sự bất lực của họ, từ đó gián tiếp củng cố vị thế phe trung dung trước cuộc bầu cử tổng thống 2027.
Cuộc bầu cử lập pháp sớm diễn ra hai vòng vào ngày 30/6 và 7/7/2024. Kết quả là một Quốc hội phân mảnh thành ba khối gần tương đương, phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong cử tri Pháp. Không một đảng hay liên minh nào giành được đa số tuyệt đối. Khối cánh tả tuy thắng nhiều ghế nhất trong vòng một, nhưng cũng chỉ có đa số tương đối và gặp khó khăn trong việc liên minh với các lực lượng khác. Đảng của Macron về thứ ba, còn RN mặc dù dẫn đầu vòng một ở nhiều đơn vị bầu cử nhưng cuối cùng không nắm chính phủ do hai khối trung dung và cánh tả ngấm ngầm hợp sức “ngăn không cho RN giành quyền lực”. Kết quả này dẫn tới một Quốc hội treo. Đây là một kịch bản hiếm thấy ở Pháp, mở đầu cho một chuỗi bất ổn chính trị kéo dài.
Tổng thống Macron, dù đảng ông không dẫn đầu, vẫn có quyền chỉ định Thủ tướng. Trong một động thái gây bất ngờ, ông bổ nhiệm Michel Barnier – một chính khách kỳ cựu của đảng trung hữu Les Républicains (LR) làm Thủ tướng vào tháng 8/2024. Lựa chọn này gây “sửng sốt” vì đảng LR của Barnier chỉ giành được 48 ghế (trong tổng số 577 ghế) tức là một trong những đảng yếu nhất trong Quốc hội mới. Sở dĩ Macron chọn Barnier là nhằm tìm kiếm sự ủng hộ từ cánh hữu ôn hòa và thậm chí tranh thủ cả sự “chống lưng” ngầm của RN để có thể lập chính phủ thiểu số. Thực vậy, Chính phủ Barnier tồn tại dựa trên một thỏa thuận mong manh: Barnier đã xin được sự ủng hộ từ đảng cực hữu RN để có đủ phiếu thông qua chương trình nghị sự, đổi lại ông phải nhượng bộ nhiều yêu sách chính sách do Marine Le Pen đề ra. Đây là một bước đi đầy rủi ro. Việc “đặt chính phủ vào tay phe cực hữu” ngay từ đầu đã làm mất lòng khối cánh tả, khiến họ kiên quyết không hợp tác với Barnier. Hơn nữa, thỏa thuận ngầm với RN đã thể hiện sự thiếu bền vững khi mà chỉ sau 91 ngày tại vị, vào đầu tháng 12/2024, Chính phủ Barnier sụp đổ khi RN bất ngờ bỏ phiếu cùng phe cánh tả thông qua một nghị quyết bất tín nhiệm lật đổ chính phủ.
Việc chính phủ bị lật đổ bởi bỏ phiếu bất tín nhiệm là sự kiện hiếm hoi trong nền Đệ Ngũ Cộng hòa (trước đó chỉ từng xảy ra một lần vào năm 1962). Sự kiện này đánh dấu cuộc khủng hoảng chính trị Pháp bước vào giai đoạn trầm trọng. Barnier từ chức ngày 5/12/2024, để lại một khoảng trống quyền lực. Tối ngày 5/12/2024, Tổng thống Macron trong bài phát biểu đã tuyên bố sẽ sớm lập chính phủ mới, đồng thời mời gọi tất cả các đảng “trong vòng cung cộng hòa” (tức các đảng trừ cực tả LFI và cực hữu RN) cùng thương lượng thành lập một “chính phủ vì lợi ích quốc gia”. Macron cũng kiên quyết bác bỏ yêu cầu từ chức do phe đối lập cực đoan đưa ra, khẳng định sẽ tại nhiệm đến hết nhiệm kỳ 2027.
Bước sang năm 2025, Pháp tiếp tục ở trong tình trạng chính trị liên hiệp và đàm phán quốc hội. Đây vốn là điều hiếm hoi trong truyền thống chính trị Pháp được thiết kế theo khuynh hướng tổng thống mạnh, đa số ổn định. Sau nhiều tuần thương lượng, ông François Bayrou – lãnh đạo đảng MoDem (một đảng trung dung liên minh với Macron), được chỉ định làm Thủ tướng vào đầu năm 2025. Bayrou cố gắng xây dựng một chính phủ trung dung ôn hòa và đưa ra chương trình cải cách tài chính mạnh mẽ nhằm kiềm chế thâm hụt ngân sách và nợ công đang tăng. Tuy nhiên, Quốc hội phân cực khiến các đề xuất của ông gặp bế tắc. Đỉnh điểm, vào đầu tháng 9/2025, Bayrou chủ động đệ trình một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm về chính phủ của mình như một phép thử và ông đã thất bại như dự đoán, buộc phải từ chức sau chỉ khoảng 9 tháng cầm quyền. Chính phủ Bayrou trở thành chính phủ thứ hai liên tiếp sụp đổ và Pháp phải chứng kiến vị Thủ tướng thứ ba trong vòng một năm.
Trước tình hình đó, Tổng thống Macron một lần nữa phải thay Thủ tướng. Tháng 9/2025, ông bổ nhiệm Sébastien Lecornu (Bộ trưởng Quốc phòng trong chính phủ trước) làm Thủ tướng mới. Chính phủ Lecornu được giao nhiệm vụ cấp bách: trình dự thảo ngân sách năm 2026 vào hạn chót (theo quy định EU) cuối tháng 9/2025. Việc bổ nhiệm ông Lecornu – một gương mặt trẻ trung, trung thành với Macron, cho thấy Tổng thống cố gắng duy trì quyền kiểm soát và tránh phải tổ chức bầu cử sớm hoặc nhượng bộ để thành lập chính phủ đại liên minh với đối lập. Tuy nhiên, với cục diện Quốc hội không thay đổi, nguy cơ bế tắc vẫn hiện hữu. Thật vậy, vào cuối năm 2025, ngay cả Lecornu cũng đứng trước sức ép lớn khi phải vận hành một chính phủ thiếu đa số rõ rệt, trong khi phe đối lập liên tục dọa sẽ tiếp tục dùng vũ khí bất tín nhiệm.
Tóm lại, từ sau bầu cử lập pháp 2024 đến cuối 2025, Pháp rơi vào “khủng hoảng chính trị thường trực” với ba chính phủ liên tiếp (Barnier, Bayrou, Lecornu) lần lượt lên rồi lại xuống trong thời gian ngắn. Quốc hội phân mảnh và đối đầu, chính phủ thiếu ổn định, cải cách đình trệ và xã hội dậy sóng .
Tác động đến chính sách và định hướng của EU
Sự trì trệ trong chính sách chung và sáng kiến chiến lược
Một hệ quả trực tiếp của sự bất ổn chính trị tại Pháp là việc hoạch định chính sách chung của EU gặp trở ngại và trì trệ hơn. Là một trong những động lực chính của EU, Pháp thường chủ trì hoặc đóng vai trò dẫn dắt trong nhiều sáng kiến chiến lược của liên minh, từ quốc phòng -an ninh đến công nghiệp – công nghệ. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng ở Pháp đã làm suy yếu khả năng đề xuất và thúc đẩy các chương trình nghị sự chung của EU trên những lĩnh vực này.
Trước hết, trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh châu Âu, sự bất ổn của Pháp gây tổn hại đáng kể. Tại Brussels, những người ủng hộ tăng cường hợp tác quốc phòng cấp EU sẽ mất đi “một đồng minh mạnh mẽ ở Paris” khi Pháp đang quay cuồng với nội bộ. Theo ông Jörn Fleck (Atlantic Council – tổ chức nghiên cứu và cố vấn tập trung vào các vấn đề toàn cầu và địa chính trị), Pháp đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng cam kết an ninh chung cho châu Âu, ví dụ như thúc đẩy sáng kiến về lực lượng triển khai bảo đảm cho Ukraine cũng như các đảm bảo an ninh dài hạn nhằm giữ sự can dự của Hoa Kỳ. Giờ đây, tình trạng xáo trộn chính trị “làm xao nhãng, thậm chí làm suy giảm vai trò lãnh đạo không thể phủ nhận của Macron trong việc xây dựng các cam kết an ninh chung cho Ukraine”. Tổng thống Macron vốn là người cổ vũ chiến lược “tự chủ chiến lược” của châu Âu (strategic autonomy), mong muốn EU tăng cường năng lực quốc phòng tự chủ thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ. Tuy nhiên, tiếng nói của Pháp về tự chủ chiến lược hiện kém trọng lượng hơn do chính trường trong nước hỗn loạn và chính phủ thiếu ổn định. Thậm chí, như Fleck nhận định, những nước vẫn hoài nghi ý tưởng tự chủ chiến lược có thể “âm thầm hả hê” trước sự suy yếu tạm thời của Pháp. Song sự hả hê đó có thể phải trả giá bởi thiếu vắng những sáng kiến chính trị từ Paris, châu Âu có nguy cơ đánh mất động lực phát triển năng lực công nghiệp quốc phòng tự chủ trong trung và dài hạn. Một ví dụ cụ thể là các dự án hợp tác công nghiệp quốc phòng mũi nhọn Pháp – Đức như Hệ thống máy bay chiến đấu tương lai (FCAS) hay xe tăng thế hệ mới (MGCS). Những dự án này có nguy cơ “đình trệ nếu không có sự dẫn dắt và quyết sách dứt khoát từ Paris”.
Không chỉ về quốc phòng, chính sách đối ngoại chung của EU cũng chịu tác động. Mặc dù theo hiến pháp Pháp, Tổng thống có thẩm quyền lớn về đối ngoại và có thể tiếp tục đại diện Pháp trên trường quốc tế, nhưng cuộc khủng hoảng nội bộ đã “làm suy giảm khả năng của Điện Élysée trong việc định hình nghị trình châu Âu tại Brussels”. Bà Georgina Wright (chuyên gia cấp cao tại Qũy German Marshall – GMF) lưu ý rằng dù Macron vẫn nắm chính sách đối ngoại nhưng một Paris bị phân tâm và trói tay bởi khủng hoảng sẽ khó chủ động đưa ra các sáng kiến táo bạo ở cấp độ EU . Trên thực tế, Macron đã từng là kiến trúc sư của nhiều ý tưởng chiến lược cho EU (ví dụ: định hình tư duy về ưu tiên công nghiệp – công nghệ ở Brussels hay cùng Anh lập liên minh “Nhóm sẵn sàng” hỗ trợ Ukraine thời hậu chiến). Nhưng giờ đây, “cuộc khủng hoảng kéo dài từ 2024 đã bào mòn khả năng đề ra chương trình nghị sự châu Âu của Điện Élysée”. Macron ngày càng phải tập trung đối phó đối lập trong nước, khiến ảnh hưởng của Pháp trên bàn cờ EU giảm đi. Wright dự báo trong các tháng tới, Macron “sẽ còn bị cuốn vào nội chính nhiều hơn nữa, càng làm xói mòn ảnh hưởng của Pháp”. Như vậy, EU mất đi sự đóng góp ý tưởng và định hướng từ một thành viên chủ chốt, điều chắc chắn ảnh hưởng đến tốc độ và tầm nhìn của chính sách chung.
Một hệ quả đáng chú ý khác là việc thiếu vắng sự ổn định của Pháp sẽ làm chậm trễ hoặc cản trở các cam kết ngân sách quan trọng ở tầm EU. Chính sự sụp đổ của chính phủ Barnier cuối 2024 đã khiến Pháp không thể thông qua kế hoạch tăng ngân sách quốc phòng như dự kiến. Fleck chỉ ra rằng khi chính phủ Pháp ngã, việc thực hiện các cam kết tăng chi tiêu quốc phòng (theo kế hoạch nâng ngân sách quốc phòng các năm tới) cũng bị trì hoãn, ảnh hưởng dây chuyền đến nỗ lực tăng cường quốc phòng chung của châu Âu. Ở cấp độ EU, điều này tạo ra khoảng trống trong việc thực hiện các mục tiêu nâng cao khả năng răn đe và tái trang bị lực lượng đề ra sau khi chiến tranh Ukraine bùng nổ. Ông Armida van Rij (Trung tâm Cải cách Châu Âu – CER) cũng nhấn mạnh “khủng hoảng chính trị thường trực tại Pháp là tin xấu cho các nỗ lực tái vũ trang châu Âu”. Khi chính trường Pháp bất ổn, các cuộc thảo luận ngân sách (bao gồm ngân sách quốc phòng) sẽ bị chính trị hóa và trì hoãn, vì phe đối lập không có động lực nhượng bộ mà muốn kéo dài bất ổn để tăng cơ hội thắng cử 2027. Hậu quả là các kế hoạch tăng chi tiêu quốc phòng quan trọng mà Tổng thống Macron cam kết (ví dụ thêm 6,7 tỷ € cho quốc phòng năm 2026) khó được thông qua đúng hạn. Pháp, giống như hầu hết các nước EU, đang cần đầu tư quốc phòng để đáp ứng môi trường an ninh xấu đi, vậy mà cuộc khủng hoảng chính trị khiến vai trò của Paris nhiều khả năng chỉ dừng ở chỗ “nêu tầm nhìn lớn” mà không đủ nguồn lực thực thi. Từ đó, nỗ lực tái vũ trang của châu Âu sẽ chịu thiệt hại: thiếu đóng góp của Pháp (về tài chính, lực lượng và sáng kiến), EU sẽ gặp khó khăn hơn trong việc nâng cao năng lực quốc phòng chung.
Tác động lan tỏa của sự tê liệt chính sách tại Paris còn thể hiện ở các lĩnh vực kinh tế và công nghiệp EU. Pháp là nước thành viên trọng yếu trong các thảo luận về chính sách công nghiệp chung (chẳng hạn chính sách bán dẫn, chuyển đổi số, công nghiệp xanh) và về cải cách quy định tài khóa EU. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2024 – 2025, tiếng nói của Pháp bị suy yếu do phải loay hoay với các vấn đề tài chính trong nước. Éric Maurice, chuyên gia tại Trung tâm Chính sách châu Âu (EPC), cảnh báo rằng với sức nặng kinh tế của Pháp trong eurozone, tình trạng tê liệt ở Paris có thể “ảnh hưởng đến cả khu vực đồng euro cũng như quan hệ kinh tế giữa các đối tác châu Âu”, từ đó giảm trọng lượng tiếng nói của Pháp trong những quyết sách lớn về thương mại, chính sách công nghiệp, chuyển đổi công nghệ và khí hậu”. Thực tế, cuối 2025, EU đang bàn thảo nhiều vấn đề kinh tế quan trọng (cải tổ quy tắc ngân sách EU, định hướng chính sách công nghiệp để cạnh tranh với Mỹ – Trung trong bối cảnh Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ). Một Pháp suy yếu với tài khóa căng thẳng, thâm hụt cao và nội bộ phản đối các cải cách, sẽ gặp khó trong việc định hình kết quả những cuộc thương lượng này. Các đối tác có lý do để hoài nghi liệu Paris có thực thi được các cam kết hay không, khi mà “các đối tác đang ngày càng đặt câu hỏi liệu Pháp có thực hiện nổi những cam kết ở Brussels trong khi chính trị nội bộ vẫn bế tắc hay không”.
Không những thế, bất ổn ở Pháp còn đến đúng thời điểm EU cải tổ các thể chế lãnh đạo nhiệm kỳ mới (2024 – 2025). Truyền thống EU sau mỗi kỳ bầu cử Nghị viện châu Âu (5 năm một lần) là sắp xếp lại các chức danh chủ chốt (Chủ tịch Ủy ban, Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Cao ủy Đối ngoại,…). Tầm ảnh hưởng của mỗi quốc gia thành viên trong các quyết định nhân sự này phụ thuộc vào sức mạnh thương lượng của lãnh đạo nước đó tại Hội đồng châu Âu. Theo phân tích của Viện PISM (Ba Lan), thất bại của đảng cầm quyền Pháp trong bầu cử châu Âu 2024 và sự suy yếu vị thế Macron đã làm giảm tiếng nói của Pháp trong các cuộc mặc cả phân chia ghế lãnh đạo EU. Nói cách khác, Pháp ở vào thế bất lợi khi đề cử người của mình vào các vị trí quan trọng của Ủy ban hoặc Hội đồng, do các lãnh đạo khác ít nhiều nghi ngại khả năng “bao quát” của Macron trong nước. Điều này gián tiếp định hình chính sách EU trong 5 năm tiếp theo theo hướng có thể ít chịu ảnh hưởng Pháp hơn so với giai đoạn trước. Chẳng hạn, nếu trước đây Macron tích cực vận động cho các sáng kiến cải cách sâu rộng EU (ví dụ Hội nghị về tương lai châu Âu, cải tổ hiệp ước), thì trong bối cảnh yếu đi, các sáng kiến đó có nguy cơ bị gác lại hoặc giảm ưu tiên trên chương trình nghị sự chung.
Tựu trung, cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp đã làm suy giảm động năng chính sách ở cấp EU trên nhiều phương diện. EU mất đi một đầu tàu chủ lực để thúc đẩy các sáng kiến chiến lược về quốc phòng, đối ngoại và công nghiệp. Những chương trình đã khởi động (như hợp tác Pháp – Đức) có nguy cơ chậm lại, trong khi những ý tưởng mới thiếu người đỡ đầu. Khả năng ra quyết sách chung cũng bị ảnh hưởng bởi sự bất định của Pháp, một thành viên thường giữ vai trò hình thành đồng thuận. Khi Paris “tê liệt”, Brussels cũng “khập khiễng”, đặc biệt trong các lĩnh vực cần quyết sách táo bạo và dài hạn. Phần tiếp theo sẽ phân tích sâu hơn khía cạnh suy giảm vai trò lãnh đạo của Pháp và hệ quả của nó.
Suy giảm vai trò lãnh đạo của Pháp trong EU
Pháp từ lâu cùng với Đức được coi là “đầu tàu” lãnh đạo EU, có khả năng đề xuất tầm nhìn, trung gian thỏa hiệp và huy động sự ủng hộ của các thành viên khác. Tuy nhiên, tình trạng bất ổn chính trị đã khiến khả năng lãnh đạo khu vực của Pháp suy yếu rõ rệt, thậm chí đặt ra câu hỏi liệu Pháp có đang đánh mất vị thế truyền thống của mình trong EU hay không.
Trước hết, mối quan hệ Pháp – Đức, động lực trung tâm của EU, đang chịu ảnh hưởng tiêu cực. Theo Paul Maurice (Viện Quan hệ quốc tế Pháp – IFRI), khủng hoảng chính trị Pháp “làm suy yếu sự gắn kết chiến lược của EU vì nó phá vỡ mối quan hệ Pháp – Đức”, vốn vừa mới được tái thúc đẩy bởi Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Tổng thống Macron. Cuối tháng 8/2025, tại cuộc họp Hội đồng Bộ trưởng Pháp – Đức ở Toulon, hai nước đã khởi xướng hàng loạt dự án cụ thể về an ninh, quốc phòng, năng lượng, mở rộng EU và tự chủ chiến lược. Thế nhưng, sự tê liệt ở Paris đã tước đi của Berlin một đối tác có khả năng đưa ra các lựa chọn chiến lược quyết đoán. Mối lo ngại là nếu Pháp không còn đủ năng lực lãnh đạo, Đức có thể buộc phải “tự hành động hoặc tìm liên minh khác” và hệ quả là sự suy yếu khả năng EU duy trì tiếng nói chung. Quả vậy, Berlin tỏ ra đặc biệt quan ngại. Kể từ sau bầu cử liên bang Đức 2025, Thủ tướng Merz đã nỗ lực khôi phục quan hệ mật thiết với Paris sau thời Scholz, đầu tư đáng kể vào các dự án chung. Nhưng khi chứng kiến Macron chật vật kiểm soát tình hình, giới chức Đức công khai tỏ ra kiềm chế, tránh gây sức ép. Phát ngôn viên chính phủ Đức Stefan Kornelius thậm chí kêu gọi “hãy dành cho Macron một chút không gian” và cảnh báo không nên làm quá vấn đề, như một cách trấn an và cũng là ngầm phủ nhận mức độ nghiêm trọng của khủng hoảng. Tuy nhiên, theo ông Jacob Ross (Hội đồng Quan hệ đối ngoại Đức – DGAP), Berlin dường như “không muốn thừa nhận mức độ Macron đang mất kiểm soát chính trường Pháp”. Thực tế, kế hoạch nghị sự tham vọng mà Pháp – Đức đề ra cuối tháng 8 có nguy cơ “sớm trở nên lỗi thời” nếu chính sự Paris không ổn định trở lại, đặc biệt trong viễn cảnh RN có thể thắng thế trong bầu cử tương lai. Những thỏa hiệp Pháp – Đức về hợp tác công nghiệp quốc phòng, thỏa thuận năng lượng hay thương mại quốc tế đều có thể thành “con tin” của cuộc tranh luận ngày càng thiên về chủ nghĩa dân tộc ở Pháp.
Song song với việc quan hệ Pháp – Đức gặp trắc trở, cán cân ảnh hưởng trong EU cũng đang có dấu hiệu chuyển dịch. Nước Ý dưới thời Thủ tướng Giorgia Meloni đang nổi lên như một tiếng nói ngày càng tự tin. Trớ trêu thay, trật tự so sánh truyền thống giữa Pháp và Ý đang đảo ngược khi Pháp giờ đây mới là bên chính trường hỗn loạn, còn Ý lại tương đối ổn định và kỷ luật tài khóa hơn. Tờ Euronews nhận định rằng: “Trong nhiều thập kỷ, Pháp tự hào là bến ổn định so với các chính phủ thay nhau liên tục ở Ý, nay phép so sánh ấy đã đảo ngược”. Điều này tạo cơ hội cho Ý gia tăng ảnh hưởng trong các thể chế EU. Thủ tướng Meloni đang tích cực thúc đẩy để người Ý nắm giữ các vai trò chủ chốt của EU và định hình tương lai khối, vào đúng lúc Pháp “vướng chân” ở trong nước. Về tài khóa, năm 2024 Pháp có thâm hụt 5,8% GDP trong khi Ý (dù nợ công cao hơn) kiểm soát thâm hụt ở mức 3,4%, giúp Rome có ưu thế trong việc tuân thủ các yêu cầu EU. Theo các phân tích, Ý dự kiến sẽ thoát khỏi thủ tục xử lý thâm hụt quá mức sớm hơn Pháp và đã bắt đầu “phát tín hiệu ảnh hưởng trong công việc chung của EU”. Rõ ràng, một nước Pháp suy yếu tạo khoảng trống mà Ý muốn lấp đầy để nâng tầm vai trò. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Ý cũng kèm những phức tạp. Riccardo Alcaro (Viện Quan hệ quốc tế của Ý – IAI) chỉ ra rằng Meloni và các đồng minh chủ nghĩa dân tộc có thể hả hê trước thất bại của Macron nhưng đồng thời, Meloni cũng sẽ lo ngại nếu RN của Le Pen thực sự lên nắm quyền ở Paris, bởi khi đó Le Pen sẽ thành đối thủ đáng gờm thách thức vai trò lãnh đạo khối cực hữu châu Âu của Meloni. Hơn nữa, một nước Pháp co cụm và bất hợp tác sẽ “tước của Ý một đối tác quan trọng trong việc thúc đẩy chia sẻ nguồn lực EU và đầu tư chiến lược”, điều mà Ý rất cần để tăng cường sức mạnh kinh tế và ảnh hưởng toàn khối.
Các quốc gia thành viên khác cũng điều chỉnh phản ứng chiến lược trước sự suy yếu tạm thời của Pháp. Ba Lan là một ví dụ tiêu biểu khi nền chính trị của Ba Lan (sau bầu cử 2023) đã ổn định hơn. Theo Aaron Korewa (Atlantic Council), ở Warsaw tồn tại “đồng thuận rộng rãi rằng châu Âu cần một sự lãnh đạo mới” trước những biến động vừa qua. Sự sụp đổ chính phủ ở Pháp, mới đây lại tiếp nối sự hỗn loạn tại Đức đã củng cố thêm quan điểm đó. Sau chiến thắng của ông Donald Trump trong bầu cử Mỹ 2024, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cảnh báo về những thách thức nghiêm trọng với châu Âu và nhấn mạnh Ba Lan cần “khẩn trương phối hợp với các nước cùng chí hướng để đối phó các thách thức địa chính trị”. Sự kiện chính trị Pháp bất ổn làm Tusk càng tin rằng Ba Lan đúng khi ký thỏa thuận đối tác chiến lược với Thụy Điển tại hội nghị thượng đỉnh Bắc Âu – Baltic cuối tháng 11/2024. Cùng với đó, Ba Lan nhấn mạnh nhóm quan hệ với các nước Bắc Âu – Baltic và Trung – Đông Âu (Thụy Điển, Romania, Séc…), những nước được Ngoại trưởng Ba Lan Sikorski gọi là “các đồng minh quý giá và có tầm nhìn”. Thậm chí, Anh Quốc (dù đã rời EU) cũng được Ba Lan coi trọng như một đối tác chiến lược trong an ninh khu vực, nhất là khi Paris – Berlin suy yếu. Có thể thấy rằng trong con mắt một số nước thành viên, Paris và Berlin không còn đóng vai trò trung tâm áp đảo như trước. Sự “xóa mờ vai trò của Paris và Berlin” sẽ buộc EU vận hành theo mô hình đa trung tâm hơn, ít nhất cho đến khi Pháp ổn định lại vị thế lãnh đạo.
Ngoài ra, cần nhấn mạnh các lợi thế độc nhất của Pháp mà không nước EU nào khác có như sức mạnh quân sự và ghế thường trực Hội đồng Bảo an LHQ. Pierre Vimont, cựu quan chức ngoại giao cao cấp của Pháp, lưu ý rằng chính những yếu tố này tạo nên “tầm vóc ngoại giao đặc thù” của Pháp trong EU. Trong quá khứ, các đối tác châu Âu thường ngầm thừa nhận vai trò nổi trội của Pháp trong việc đề ra các khái niệm chiến lược và thực hiện các sáng kiến ngoại giao sáng tạo. Tất cả những điều đó khiến Pháp trở thành “nhà tư tưởng tự nhiên của EU” và một đầu tàu ngoại giao. Tuy nhiên, như ông Vimont cảnh báo, “nếu Paris vắng mặt hoặc suy yếu, khó có nước châu Âu nào sẵn sàng thay thế” do thiếu hai thành tố quan trọng nói trên. Do đó, sự bất ổn tại Pháp không chỉ làm giảm ảnh hưởng riêng của nước này mà còn làm suy yếu cả kiến trúc quyền lực chung của châu Âu. EU có nguy cơ thiếu vắng một động cơ dẫn dắt quen thuộc và vẫn chưa rõ liệu một sự thay thế nào có thể bù đắp vai trò đó hay không.
Tóm lại, khả năng lãnh đạo khu vực của Pháp đã bị tổn hại đáng kể trong giai đoạn 2024 – 2025. Trên thực tế, EU đang phải vận hành trong bối cảnh một trụ cột chính của mình lung lay. Hậu quả là các cân bằng quyền lực nội bộ EU thay đổi: quan hệ Pháp – Đức gặp trục trặc, Ý và một số nước khác gia tăng ảnh hưởng, Ba Lan và nhóm Bắc Âu tìm hướng đi riêng. Điều này dẫn đến việc vị thế chung của EU trên trường quốc tế có nguy cơ suy giảm do thiếu sự thúc đẩy quen thuộc từ Paris. Những thay đổi này dẫn đến những thách thức về gắn kết nội bộ EU.
Tác động đến sự gắn kết nội khối EU
Liên minh châu Âu dựa trên sự gắn kết và đồng thuận giữa các thành viên để đưa ra quyết định chung. Khi một nước lớn như Pháp rơi vào khủng hoảng, sự gắn kết nội khối chắc chắn bị thử thách. Tình trạng chính trị Pháp 2024 – 2025 đã làm bộc lộ và có nguy cơ khoét sâu một số rạn nứt trong EU, đe dọa sự thống nhất của khối trên cả phương diện giá trị lẫn hành động tập thể.
Trước hết, việc Pháp không ổn định làm tăng tính mong manh của sự đồng thuận trong các quyết sách chung. Fabian Zuleeg (Trung tâm Chính sách Châu Âu – EPC) nhận định rằng EU vốn dĩ đã “thiếu thuyết phục trong chính sách đối ngoại từ trước khi Paris bất ổn”, bởi lẽ “hành động tập thể chỉ hiệu quả khi gần như tất cả đồng thuận, điển hình như trường hợp ủng hộ Ukraine, còn đa số vấn đề khác, sự chia rẽ giữa các nước làm loãng tiếng nói chung”. Trong bối cảnh đó, sự rối loạn hiện nay ở Paris làm tăng thêm tính dễ tổn thương ấy. Mối lo ngại lớn hơn là “khả năng cao rằng Pháp có thể sớm bầu một tổng thống cực hữu hoài nghi châu Âu”. Nếu kịch bản này xảy ra, EU sẽ đối mặt với một tình huống cực kỳ nghiêm trọng khi một nước thành viên lớn có thể trở thành quả cầu phá hoại đối với năng lực hành động của liên minh. Bài học từ Hungary cho thấy chỉ một nước thành viên cũng đủ để cản trở lập trường chung, làm rỗng các giá trị chung và khóa các quyết định quan trọng. Nếu Pháp – nền kinh tế lớn thứ hai, thành viên Hội đồng Bảo an LHQ, trụ cột của EU, mà trở thành một “Hungary khổng lồ” như vậy, thì sự gắn kết của EU sẽ chịu cú sốc lớn chưa từng thấy. EU có thể rơi vào tình trạng tê liệt trong việc đối phó các thách thức an ninh (Nga, Trung Quốc, Trung Đông) hay thậm chí duy trì những nguyên tắc cơ bản của pháp quyền và liên kết kinh tế.
Dù viễn cảnh cực đoan đó chưa xảy ra, tình trạng “khủng hoảng thường trực” hiện nay ở Pháp cũng đã đủ gây xói mòn phần nào lòng tin và sự đoàn kết nội bộ. Daniela Schwarzer (Tổ chức phi lợi nhuận của Đức – Bertelsmann Stiftung) phân tích rằng cuộc khủng hoảng chính trị Pháp tạo ra “ba thách thức đồng thời” đối với vai trò quốc tế của châu Âu, trong đó thách thức thứ ba liên quan trực tiếp đến nội khố. Bởi sự bất lực kéo dài trong giải quyết khủng hoảng nội bộ sẽ tiếp sức cho các phần tử cực hữu và cực tả, làm xói mòn uy tín của hệ thống dân chủ. Điều này có thể bị lợi dụng bởi các tác nhân cả bên trong lẫn bên ngoài, những kẻ muốn phá hoại nền dân chủ và liên minh phương Tây. Thực vậy, một nước Pháp hỗn loạn sẽ trở thành “miếng mồi” cho các chiến dịch thông tin sai lệch và can thiệp từ bên ngoài. Đồng thời, người dân trong những nước khác có thể dùng ví dụ Pháp để công kích mô hình chính thống, gia tăng phân cực chính trị tại nước họ, từ đó làm EU càng khó đồng thuận. Tình trạng này đe dọa các giá trị cốt lõi và sự thống nhất ý chí trong EU, vốn là nền tảng để EU hành động hữu hiệu.
Một biểu hiện cụ thể của rạn nứt nội khối do tác động từ bất ổn Pháp là sự gia tăng bất đồng giữa các nhóm nước thành viên về định hướng ưu tiên. Tranh cãi về “tự chủ chiến lược châu Âu” là một ví dụ, Pháp xưa nay cổ vũ giảm phụ thuộc vào Mỹ, nhưng nhiều nước Đông Âu và Bắc Âu (vốn lo ngại Nga) lại nhấn mạnh vai trò NATO và Mỹ. Khi Pháp yếu đi, nhóm sau có thể càng lấn lướt quan điểm. Ngược lại, trong lĩnh vực kinh tế – tài chính, một số nước “diều hâu” tài khóa có thể khó chịu với Pháp vì thâm hụt cao và trì hoãn cải cách. Mức nợ công 113% GDP và thâm hụt 5,8% năm 2024 của Pháp trở thành đề tài so sánh với đà cải thiện của Ý (thâm hụt 3,4%), làm dấy lên tranh luận trong EU về kỷ luật ngân sách. Nếu Pháp tiếp tục lúng túng trong kiểm soát ngân sách, căng thẳng trong EU về chính sách tài khóa (vốn đã có từ thời khủng hoảng euro) có thể trỗi dậy. Hơn nữa, nếu thị trường tài chính phản ứng tiêu cực bởi lãi suất trái phiếu Pháp đã tăng lên mức cao nhất từ 2008 do nghi ngờ khả năng kiềm chế chi tiêu, thì rủi ro lan truyền sang Eurozone là có thể. Bà Schwarzer lưu ý rằng nếu mức phí rủi ro trên nợ Pháp tăng cao, “không chỉ Pháp chịu gánh nặng mà toàn eurozone bị ảnh hưởng”. Điều này xảy ra đúng vào lúc châu Âu cần đầu tư nhiều hơn cho vai trò đối ngoại và quốc phòng. Tức là, một mặt kinh tế Pháp chệch choạc có thể kéo theo bất ổn kinh tế khu vực, mặt khác lại làm giảm dư địa tài chính để EU đầu tư cho những mục tiêu chung (như quỹ quốc phòng, hỗ trợ Ukraine, …). Điều này thử thách tình đoàn kết nội khối về việc phải chia sẻ gánh nặng. Các nước khác sẽ phải quyết định có sẵn sàng linh hoạt cho Pháp hay không hay sẽ gây sức ép buộc Pháp thắt lưng buộc bụng bất chấp khủng hoảng chính trị.
Ngoài ra, bất ổn của Pháp còn gián tiếp ảnh hưởng đến tinh thần chung trong EU. Bà Judy Dempsey (Nghiên cứu viên cấp cao của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế) chỉ ra một nghịch lý rằng ông Macron được ca ngợi ở bên ngoài vì tầm nhìn chiến lược và liên minh an ninh với Anh, Ba Lan, Đức nhưng trong nước ông bị ghét bỏ vì bị xem là kiêu ngạo. Trong EU, ông từng thuyết phục được nhiều lãnh đạo ủng hộ hướng đi chiến lược của mình trong nhiệm kỳ thứ hai. Nhưng nay, những tham vọng ông khơi dậy cho EU có nguy cơ trùng xuống khi người khởi xướng ở vào thế yếu. Nỗi lo lớn nhất của châu Âu, theo Dempsey, chính là viễn cảnh các lực lượng chống EU (cực hữu RN của Le Pen, cực tả LFI của Mélenchon) lên thay thế Macron tại nền kinh tế lớn thứ hai EU. Mối lo này treo lơ lửng như một bóng ma đe dọa sự đoàn kết của liên minh: Liệu EU có thể đứng vững nếu một thành viên trụ cột “đổi màu” sang phản đối chính dự án mà EU đại diện? Chỉ riêng khả năng đó cũng đủ gây tâm lý cảnh giác và hoang mang trong hàng ngũ lãnh đạo EU, có thể dẫn đến những chuẩn bị đề phòng không chính thức. Không khí này đã khác xa với sự tự tin và thống nhất mà EU mong muốn thể hiện.
Mặt tích cực hiếm có là cuộc khủng hoảng Pháp cũng là lời cảnh tỉnh cho EU về mối liên hệ giữa ổn định nội địa và sức mạnh đối ngoại. Ông Manuel Muniz (Đại học IE của Tây Ban Nha) nhận định rằng khi EU đang đối mặt đồng thời nhiều khủng hoảng từ chiến tranh Nga – Ukraine, Trung Đông bất ổn đến quan hệ xuyên Đại Tây Dương biến động thì “sự tê liệt ở Paris làm suy yếu khả năng EU hành động chiến lược và đồng bộ”. Ông nhấn mạnh, Pháp cùng Đức lâu nay là mỏ neo của hội nhập chính trị và quốc phòng châu Âu, do đó bất ổn nội bộ Pháp làm suy giảm uy tín lập trường chung của châu Âu. Thêm nữa, các hiệp định song phương chiến lược mà Paris ký gần đây với Berlin, Rome, Madrid, Warsaw, London được thiết kế để tăng cường năng lực tập thể, cũng gặp trở ngại thực thi nếu chính phủ Pháp yếu ớt. Bài học rút ra, theo Muniz, là “năng lực phô diễn sức mạnh ra bên ngoài của châu Âu phụ thuộc vào sự ổn định và gắn kết bên trong”. Điều này nghe có vẻ hiển nhiên, nhưng cuộc khủng hoảng Pháp làm nổi bật tính chân lý ấy một cách cấp bách. Do đó, để duy trì sự gắn kết nội khối, EU phải chú trọng hỗ trợ các thành viên củng cố ổn định chính trị nội địa và đáp ứng nguyện vọng người dân, nếu không chủ nghĩa hoài nghi EU sẽ có đất diễn.
Tóm lại, sự gắn kết nội bộ EU đã và đang chịu thử thách từ cuộc khủng hoảng chính trị ở Pháp. Khả năng đồng thuận trong các chính sách chung suy giảm, các vết nứt giữa các nhóm quốc gia lộ rõ hơn, nguy cơ bất ổn lây lan về cả chính trị lẫn kinh tế hiện hữu và tâm lý lo ngại về tương lai dự án chung gia tăng. EU vẫn đứng vững cho đến nay trước sóng gió từ Paris, nhưng rõ ràng khối không thể xem nhẹ mối liên hệ chặt chẽ giữa “nội thương” của một thành viên lớn và “sức khỏe” của toàn Liên minh. Phản ứng của các nước thành viên khác cũng cho thấy họ ý thức rõ thách thức này và đang điều chỉnh chiến lược tương ứng.
Kết luận
Cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp giai đoạn 2024 – 2025 đã đặt EU vào một phép thử quan trọng. Kết quả của phép thử này sẽ định hình tương lai sắp tới của châu Âu: EU sẽ phải thích nghi và cải tổ để vượt qua hoặc sự bất ổn sẽ để lại những vết nứt lâu dài. Giai đoạn năm 2024 – 2025 đã cho thấy sức bền bỉ của EU khi đối mặt thách thức, nhưng cũng gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền dân chủ châu Âu. Những gì xảy ra ở Paris không chỉ là chuyện nội bộ của riêng Pháp, mà còn là một mảnh ghép trong bức tranh chung về sức mạnh và đoàn kết của châu Âu. Các nhà hoạch định chính sách châu Âu, do đó, cần tiếp tục theo dõi sát sao và hành động kịp thời để đảm bảo rằng liên minh có thể đứng vững trước sóng gió xuất phát từ bất kỳ góc nào trong ngôi nhà chung./.
Tác giả: Nguyễn Phương Ngân
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
Amanda Dziubińska. (2024, June 11). President Macron Dissolves National Assembly After Defeat in EU Elections. THE POLISH INSTITUTE OF INTERNATIONAL AFFAIRS. https://pism.pl/publications/president-macron-dissolves-national-assembly-after-defeat-in-eu-elections
Atlantic Council experts. (2024, December 5). Experts react: France’s government lost a no-confidence vote. What’s next? Atlantic Council. Retrieved November 13, 2025, from https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-frances-government-lost-a-no-confidence-vote-whats-next/
Atlantic Council experts. (2025, September 8). Experts react: The French government has collapsed again. What does this mean for France, the EU, and Macron? Atlantic Council. Retrieved November 13, 2025, from https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/experts-react-the-french-government-has-collapsed-again-what-does-this-mean-for-france-the-eu-and-macron/
Jason C. Moyer, & Carine Guerout. (2024, July 8). French Parliamentary Elections 2024: Macron Faces Reality Check and Limits to His Vision. Wilson Center. https://www.wilsoncenter.org/article/french-parliamentary-elections-2024-macron-faces-reality-check-and-limits-his-vision
Momtaz, R. (2025, October 9). Taking the Pulse: Does France’s Political Crisis Weaken Europe’s Geopolitical Hand? Carnegie Endowment for International Peace. Retrieved November 13, 2025, from https://carnegieendowment.org/europe/strategic-europe/2025/10/taking-the-pulse-does-frances-political-crisis-weaken-europes-geopolitical-hand?lang=en
Romane Armangau. (2025, September 8). French political crisis threatens country’s influence over the EU. euronews. https://www.euronews.com/2025/09/08/french-political-crisis-threatens-countrys-influence-over-the-eu
Wyckoff, A. W. (2024, December 13). What is going on in France? | Brookings. Brookings Institution. Retrieved November 13, 2025, from https://www.brookings.edu/articles/what-is-going-on-in-france/
