Cuộc chiến Nga – Ukraine đã không chỉ làm thay đổi sâu sắc cục diện an ninh toàn cầu mà còn trở thành mô hình điển hình của chiến tranh hiện đại nơi kết hợp giữa hình thức tác chiến truyền thống, chiến tranh phi đối xứng và tác chiến công nghệ cao. Có thể nói rằng, các mặt trận giao tranh dù trên cả lãnh thổ Nga hay Ukraine đều đã kiến tạo ra môi trường kiểm nghiệm tất cả học thuyết chiến tranh, làm cơ sở để các bên điều chỉnh lại chiến lược cho phù hợp với tình hình hiện nay. Trong hoàn cảnh đó, đối với Triều Tiên, quốc gia chú trọng sức mạnh quân sự như công cụ sống còn của chế độ, đồng thời luôn duy trì quân đội trong trạng thái trực chiến đã có “cơ hội” trực tiếp tham chiến và đã rút ra nhiều bài học quan trọng giúp nâng cao năng lực tác chiến. Như vậy, từ hậu phương đến thực địa, Bình Nhưỡng đang từng bước “lập trình lại” tư duy chiến tranh, lấy Nga làm hình mẫu tham chiếu và Ukraine làm bài kiểm tra thực tế. Điều này có thể khiến cán cân an ninh ở bán đảo Triều Tiên trở nên khó lường hơn trong tương lai gần.
Vai trò tham gia của Triều Tiên vào cuộc chiến
Sự xuất hiện của yếu tố Triều Tiên trong cuộc chiến giữa Nga với Ukraine được xem như hiện tượng đặc biệt, phản ánh những chuyển dịch chiến lược mới trong chính sách đối ngoại của Bình Nhưỡng. Dù vai trò của lực lượng quân sự Triều Tiên trong “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga không quá gây bất ngờ với các nhà quan sát, nhưng điều đáng chú ý chính là cách cả Nga và Triều Tiên cố tình duy trì sự mơ hồ về mức độ tham gia cụ thể. Chính sự mập mờ ấy không chỉ phục vụ mục đích an ninh tác chiến, mà còn như một thông điệp gián tiếp gửi đến phương Tây rằng liên minh Nga – Triều đã bước qua giới hạn thông thường, tiến vào giai đoạn gắn kết quân sự thực chất
Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, Triều Tiên thể hiện vai trò hỗ trợ gián tiếp, chủ yếu thông qua kênh ngoại giao lên tiếng ủng hộ Nga. Tuy nhiên, theo thời gian, vai trò này được mở rộng dần sang hỗ trợ hậu cần và thậm chí khả năng gửi nhân lực kỹ thuật nhằm phục vụ tái thiết vùng chiếm đóng hoặc hỗ trợ quân đội Nga. Nhà lãnh đạo Triều Tiên ông Kim Jong-un từng đề nghị cung cấp 100.000 quân tình nguyện để hỗ trợ, cũng như sẵn sàng gửi lực lượng xây dựng tới để tái thiết vùng Donbass không lâu sau khi bùng nổ chiến sự[1]. Trước nỗ lực cô lập, bao vây từ phương Tây, Triều Tiên nổi lên như một trong số ít những quốc gia đứng về phía Nga đồng thời giữ vị trí nhà cung cấp tin cậy các thiết bị quân sự cho quân đội Nga. Theo nhiều chuyên gia, vào khoảng thời điểm mùa hè năm 2023 khi giao tranh diễn ra ác liệt được ghi nhận là giai đoạn Moscow bắt đầu sử dụng đạn dược do Bình Nhưỡng sản xuất. Sự tham gia của Triều Tiên càng thể hiện rõ ràng hơn từ nửa cuối năm 2023, sau khi mối quan hệ Nga – Triều được nâng cấp mạnh mẽ thông qua các cuộc gặp cấp cao.
Sự chuyển biến trong mức độ can dự quân sự của Triều Tiên vào cuộc chiến Nga – Ukraine đạt bước ngoặt rõ rệt từ hai sự kiện mang tính bước ngoặt. Trước hết, việc nâng cấp quan hệ hai nước lên mức Đối tác chiến lược toàn diện đã tạo cơ sở hợp thức hóa để quân đội Triều Tiên được điều động chính thức. Cụ thể, ngày 18/6/2024, trong chuyến thăm chính thức tới Bình Nhưỡng, Tổng thống Nga Putin và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un đã ký kết Hiệp ước Đối tác Chiến lược Toàn diện Nga – Triều[2]. Trong đó, Điều 4 của hiệp ước nêu rõ: “Trong trường hợp một trong hai bên bị đặt trong tình trạng chiến tranh do bị xâm lược vũ trang, bên kia sẽ cung cấp hỗ trợ quân sự và các hỗ trợ khác bằng mọi phương tiện sẵn”[3]. Đây là lần đầu tiên kể từ sau thập niên 1980, nhà nước Triều Tiên chính thức cam kết tham gia hỗ trợ quân sự cho quốc gia khác bên ngoài lãnh thổ trên cơ sở một hiệp ước song phương được ký kết công khai.
Kế đó, sự kiện Ukraine tấn công vào vùng lãnh thổ Kursk hồi tháng 8/2024 đã kích hoạt nhu cầu tăng cường quân lực của Nga để bảo vệ khu vực chiến lược này. Đáng chú ý, hiệp ước trên cũng quy định việc cho phép triển khai luân phiên lực lượng vũ trang Triều Tiên tại các cơ sở hậu cần và huấn luyện quân sự ở vùng Viễn Đông và miền Tây nước Nga, bao gồm một số khu vực gần biên giới Ukraine[4]. Theo các báo cáo tình báo từ Mỹ, Hàn Quốc và Ukraine tính đến cuối năm 2024, Triều Tiên đã triển khai khoảng 12.000 binh sĩ đến Nga được lồng ghép vào các đơn vị của Nga chiến đấu giành lại khu vực Kursk[5].
Nhìn từ góc độ pháp lý, điều khoản trong hiệp ước cùng bối cảnh xung đột leo thang đã cung cấp cơ sở chính danh cho việc Triều Tiên triển khai quân đội yểm trợ ở các điểm nóng trong lãnh thổ Nga. Đây là một bước ngoặt mang tính chất lịch sử định hình một mô hình hợp tác quân sự chưa từng có giữa hai quốc gia đang bị cô lập bởi phương Tây.
Tuy nhiên, mãi cho tới thời điểm cuối tháng 4/2025, truyền thông Triều Tiên mới lần đầu tiên lên tiếng xác nhận rằng nước này đã triển khai quân đội tới Nga. Chủ tịch Kim Jong-un xác nhận sự tham gia của quân đội Triều Tiên trong chiến dịch giải phóng khu vực Kursk đồng thời ca ngợi đây là “sứ mệnh thiêng liêng nhằm tăng cường tình hữu nghị với Moscow”. Tổng thống Putin cũng đã xác nhận về sự tham gia của binh sĩ Triều Tiên sau nhiều năm không công khai chính thức từ hai nước[6]. Những người lính Triều Tiên chủ yếu đóng quân ở khu vực Suzhansky nằm ở phía Nam, quanh các ngôi làng Plekhovo, Guevo, Kurilovka. Có thể thấy, vai trò của binh sĩ Triều Tiên trong suốt chiều dài cuộc chiến đã thay đổi, chuyển từ gián tiếp hỗ trợ hậu cần sang tham chiến hạn chế và sau đó là trực tiếp tham chiến tích cực sau khi Hiệp ước Phòng thủ chung giữa hai nước có hiệu lực. Trước những cáo buộc từ phía Seoul và Washington, các phát ngôn từ Moscow và Bình Nhưỡng luôn khẳng định rằng hiệp ước ký kết cùng các hành động liên quan đều tuân thủ luật pháp quốc tế cũng như không nhằm vào bên thứ ba.
Như vậy, quá trình tham gia và vai trò của Triều Tiên vào chiến tranh Nga – Ukraine cho thấy kết quả của một chuỗi tính toán chiến lược từ phía Bình Nhưỡng. Trong một thế giới đang phân cực ngày càng rõ, sự tham gia này không chỉ đơn thuần là hoạt động hỗ trợ một đồng minh, mà nhìn xa hơn đó là bước đi có chủ đích để tiếp cận cách thích nghi với mô hình chiến tranh hiện đại. Đồng thởi gửi đi thông điệp khẳng định vai trò như một mắt xích lớn trong trục đối trọng phương Tây.
Những thành tựu Triều Tiên đạt được
Việc Triều Tiên tích cực tham gia ở nhiều cấp độ khác nhau trong cuộc chiến Nga – Ukraine không chỉ mang tính biểu tượng mà còn đem lại một số lợi ích cụ thể trên các phương diện quân sự, đối ngoại, kinh tế. Những kết quả đạt được có thể được phân tích theo bốn khía cạnh chính sau:
Thứ nhất, về mặt quân sự, Triều Tiên có cơ hội hiếm hoi để thu được những kiến thức quý giá trong một cuộc chiến tranh hiện đại quy mô nhất sau hơn 70 năm chưa động binh. Việc triển khai binh sĩ tới khu vực Kursk để hỗ trợ Nga đã cho phép binh sĩ tiếp cận trực tiếp các hình thái tác chiến hiện đại. Qua quá trình cọ sát chiến đấu, huấn luyện đã cho thấy hiệu quả khi tính kỷ luật và tinh thần chiến đấu của lính Triều Tiên được đánh giá rất cao. Ngoài ra, Bộ Quốc phòng Triều Tiên đã nhanh chóng phát triển chương trình vũ khí của nước này trong những năm gần đây mở ra cơ hội lớn hơn để Bình Nhưỡng bán vũ khí nâng cấp cho các quốc gia hoặc những nhóm vũ trang đối đầu với phương Tây.
Thứ hai, việc thể hiện sức chiến đấu năng nổ trên chiến trường Nga – Ukraine cũng giúp Triều Tiên tăng cường sức nặng đối ngoại trước các đối thủ trực tiếp như Hàn Quốc và Mỹ. Bình Nhưỡng đã chứng minh rằng họ không còn là một quốc gia khép kín, bị động trong bàn cờ toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với một bước nhảy vọt trong định vị địa chính trị của Triều Tiên giờ đây trở thành một đối tượng tham chiếu trong cán cân an ninh buộc các bên đối trọng phải tính toán lại. Báo cáo mới nhất từ Cơ quan Tình báo Quốc phòng (DIA) trực thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ đã đánh giá “Triều Tiên hiện đang ở vị thế chiến lược mạnh nhất trong nhiều thập niên”[7]. Bình Nhưỡng đang xây dựng hình ảnh như một quốc gia chủ động, sẵn sàng hiện thực hóa các cam kết đồng minh thông qua hành động cụ thể.
Thứ ba, một lợi ích mang tính chiến lược lâu dài mà Triều Tiên thu được từ việc tham gia hỗ trợ Nga là khả năng thúc đẩy hợp tác kinh tế và mở rộng tiếp cận công nghệ. Giữa bối cảnh cả hai quốc gia đều đang chịu sức ép trừng phạt nghiêm ngặt từ phương Tây, sự cô lập này đã tạo ra một không gian hợp tác đặc biệt, nơi lợi ích của Moscow và Bình Nhưỡng có thể bổ trợ lẫn nhau theo mô hình bù trừ. Việc tiếp cận các công nghệ quốc phòng từ Nga mang lại giá trị vượt xa lợi ích ngắn hạn, đặc biệt trong bối cảnh Bình Nhưỡng đang tìm cách hiện đại hóa quân đội và nền công nghiệp quốc phòng. Ngoài ra, trong một báo cáo đăng tải cuối năm 2024 bởi trang Critical Threats cho rằng Triều Tiên thu về hơn 500 triệu USD thông qua việc triển khai lực lượng tại Nga[8].
Cuối cùng, khía cạnh ít được chú ý nhưng mang ý nghĩa chiến lược không kém là sự nâng cấp về tính chất và mức độ liên kết giữa Triều Tiên và Nga trên bình diện quốc tế. Việc công khai hỗ trợ Moscow đã giúp Bình Nhưỡng chuyển từ vị thế một quốc gia tranh thủ lợi ích trước đó sang vai trò một đối tác chiến lược toàn diện có Hiệp ước Phòng thủ chung với một cường quốc hạt nhân như Nga. Đây là bước đi mà ngay cả những đối tác gần gũi như Trung Quốc hay Iran vẫn chưa thực hiện một cách rõ ràng.
Kinh nghiệm rút ra về chiến tranh hiện đại
Cuộc chiến tranh Nga – Ukraine thực sự đã trở thành một cuộc thử nghiệm quy mô lớn, nơi các học thuyết quân sự phương Tây, công nghệ mới cùng mô hình tác chiến đa dạng được kiểm chứng trên thực địa. Khác với hoạt động tập trận thông thường, những bài học chiến đấu được đúc kết bởi máu và nước mắt đã chỉ ra những điểm hạn chế mà giới lãnh đạo quân sự Triều Tiên lần đầu tiên được chứng kiến. Đồng thời đây cũng là bước tạo tiền đề cho việc tiến tới điều chỉnh tư duy quân sự sẵn sàng mọi tình huống chiến tranh trong tương lai.
Kinh nghiệm thực chiến với trang bị kiểu mới
Một trong những hạn chế mang tính cấu trúc của quân đội Triều Tiên là khoảng cách đáng kể giữa lý luận quân sự với kinh nghiệm thực chiến. Mặc dù thường xuyên được tổ chức huấn luyện trong một môi trường quân sự hóa nghiêm ngặt, thế nhưng việc thiếu vắng trải nghiệm chiến trường thực tế đã làm dấy lên nhiều nghi ngại về hiệu quả tác chiến trong điều kiện chiến tranh hiện đại. Sự khốc liệt đến từ các đòn tập kích bằng pháo binh, UAV cảm tử từ Ukraine đã buộc từng người lính phải rèn luyện kỹ năng sống còn trong tác chiến hiện đại như giữ phản xạ linh hoạt, di chuyển nhanh chóng và luôn duy trì mức độ cảnh giác chiến thuật cao.
Đáng chú ý, theo các nguồn tin từ phía Nga, binh lính Triều Tiên đã được tích hợp vào các đơn vị huấn luyện hỗn hợp, sử dụng quân trang và khí tài tiêu chuẩn Nga, trong đó có súng trường tấn công thế hệ mới AK-12 và các thiết bị liên lạc số hóa[9]. Điều này không chỉ giúp họ làm quen với hệ thống vũ khí hiện đại mà còn mở ra cơ hội chuẩn hóa hệ thống trang bị của Triều Tiên theo chuẩn kỹ thuật Nga. Về dài hạn, đây có thể là nền tảng để Triều Tiên thúc đẩy quá trình hiện đại hóa quân đội, hướng tới mô hình tác chiến linh hoạt, thích nghi với đa dạng địa hình và hình thái chiến tranh, phù hợp với đặc điểm của dạng thức chiến tranh phức hợp.
Tác chiến hiệp đồng với quân đội Nga
Từ góc nhìn lịch sử, có thể thấy rằng Triều Tiên vốn không xa lạ với hình thức phối hợp tác chiến quốc tế khi từng cùng Trung Quốc và Liên Xô hình thành thế trận hiệp đồng. Tuy nhiên, sau hơn 70 năm, mô hình hiệp đồng kiểu cổ điển ấy dần tỏ ra không còn phù hợp trong bối cảnh chiến tranh hiện đại đòi hỏi mức độ tích hợp và tương tác theo thời gian thực giữa các lực lượng phải thật nhịp nhàng.
Một điểm đáng chú ý là kinh nghiệm tác chiến của quân đội Nga hiện nay không chỉ đến từ Ukraine mà còn từ các cuộc chiến ở Syria, Gruzia và Chechnya trước đó. Đối với binh lính Triều Tiên việc sát cánh cùng quân nhân Nga đã tạo ra một cú huých nhận thức. Họ học được cách duy trì sự linh hoạt trong tác chiến phối hợp: khi nào cần giữ vị trí phòng ngự, khi nào cần cơ động nhanh, làm sao để kết nối giữa đơn vị bộ binh với UAV trinh sát và hỏa lực yểm trợ pháo binh trong thời gian ngắn nhất[10]. Đó là những bài học mà nếu chỉ luyện tập trong nước, không có va chạm thực chiến sẽ khó có thể lĩnh hội một cách sâu sắc. Không thể phủ nhận rằng, nhờ quá trình phối hợp thực chiến với Nga, quân đội Triều Tiên đang ngày càng trưởng thành. Quan chức thuộc Ủy ban quốc phòng của Quốc hội Nga Ông Kolesnikca ngợi năng lực tác chiến của người lính Triều Tiên như tài sản quý mà Nga cần noi theo[11].
Tầm quan trọng của chiến tranh phi đối xứng và sức mạnh của UAV
Chiến tranh Nga – Ukraine đã tái khẳng định tầm quan trọng ngày càng lớn của chiến tranh phi đối xứng trong môi trường tác chiến hiện đại, đặc biệt thông qua việc sử dụng các hệ thống UAV hiệu quả. Thực tế chứng minh UAV không chỉ còn là công cụ trinh sát chiến thuật mà đã trở thành một phương tiện tấn công có khả năng thay đổi cục diện chiến trường. Bài học từ Ukraine cho thấy rằng UAV có thể dễ dàng xuyên thủng hệ thống phòng không tập trung, làm lộ rõ tính dễ tổn thương của các cấu trúc quân sự kiểu cũ vốn dựa trên ưu thế hỏa lực. Quan trọng hơn, các UAV tối ưu chi phí hơn rất nhiều so với hiệu quả thực tế nhận lại giúp những lực lượng quân sự không sở hữu ưu thế về không quân vẫn có thể thực hiện các đòn đánh chính xác, bất ngờ và khó bị đánh chặn. Đây trở thành một lựa chọn lý tưởng cho hình thức chiến tranh phi đối xứng.
Từ góc nhìn của Triều Tiên, điều này làm nổi bật nhu cầu tăng cường phát triển và vận hành các hệ thống UAV chiến thuật như một phần trong học thuyết quốc phòng tổng thể. Với nền tảng phát triển công nghệ tên lửa đã được đầu tư từ lâu, Triều Tiên có đủ năng lực để tích hợp UAV vào chiến lược tác chiến phi đối xứng. Điều này không chỉ phục vụ cho mục tiêu quốc phòng mà còn phù hợp với điều kiện kinh tế của Triều Tiên.
Tính dễ tổn thương của hệ thống chỉ huy tập trung
Bên cạnh đó, chiến trường Ukraine cũng chỉ ra một bài học mà cả hai bên tham chiến đều thừa nhận hệ thống chỉ huy tập trung là điểm yếu chí tử trong chiến tranh hiện đại. Những vụ tấn công chính xác của Ukraine nhắm vào các sở chỉ huy tiền phương của Nga đã cho thấy rằng việc tập trung hóa quyền chỉ huy không những làm chậm quá trình ra quyết định mà còn gián tiếp trở thành mục tiêu dễ bị triệt tiêu. Đối chiếu với mô hình chỉ huy truyền thống theo chiều dọc của lãnh đạo quân đội Triều Tiên thì tính dễ tổn thương này là điều cực kỳ đáng lo ngại.
Nếu một UAV có thể định vị được tín hiệu vô tuyến phát ra từ sở chỉ huy, một đòn tấn công chính xác từ pháo binh hoặc UAV cảm tử có thể làm gián đoạn hoặc tê liệt hoàn toàn khả năng điều hành chiến dịch. Do đó, một trong những hướng điều chỉnh mà Triều Tiên có thể rút ra là tăng cường khả năng phân cấp chỉ huy tại chỗ, thiết lập các cơ chế ra quyết định độc lập trong tình huống khẩn cấp, và phát triển các mô hình tác chiến linh hoạt theo cụm nhỏ. Bài học này có sức gợi mở lớn đối với quân đội Triều Tiên không chỉ giúp giảm thiểu tổn thất trong chiến đấu mà còn tăng khả năng phản ứng trong điều kiện tác chiến điện tử hoặc khi cơ sở hạ tầng truyền tin bị vô hiệu hóa.
Bài học về chiến tranh đô thị và chiến đấu phi tuyến
Các mặt trận khắc nghiệt như Bakhmut, Avdiivka hay Mariupol đã lột tả được tầm quan trọng của việc phải chuẩn bị sẵn mọi điều kiện ứng phó với chiến tranh đô thị và chiến đấu phi tuyến. Trong môi trường như vậy, triển khai các khí tài hỗ trợ như xe tăng, pháo binh hoặc không quân bị hạn chế đáng kể. Thay vào đó, ưu thế nghiêng về phía lực lượng nào có khả năng linh hoạt về tổ chức, có hỏa lực tầm gần cơ động và đặc biệt là tinh thần chiến đấu cao. Do đó, việc đào tạo các đơn vị tác chiến đô thị có tính tự chủ cao, biết tận dụng địa hình đô thị và hạ tầng dân sự, trở thành một ưu tiên thực tiễn.
Quan sát diễn biến từ chiến trường phía Đông Ukraine khiến giới lãnh đạo quân sự Triều Tiên có thêm căn cứ để điều chỉnh học thuyết tác chiến, chuyển từ chiến tranh cơ giới hóa quy mô lớn sang mô hình tác chiến phân tán, thích nghi cao, dựa trên vũ khí nhỏ gọn và đặc biệt là khả năng hoạt động độc lập trong môi trường đô thị hoặc các vùng bị chia cắt nghiêm trọng bởi chiến sự. Đây không chỉ là bước đi bắt buộc để thích nghi với chiến tranh hiện đại, mà còn là điều kiện cần thiết để nâng cao năng lực sinh tồn và phản công trong một cuộc xung đột toàn diện có thể xảy ra trên bán đảo Triều Tiên.
Ý nghĩa chiến lược của chiến tranh thông tin
Song hành với từng tấc đất trên chiến trường, chiến tranh Nga – Ukraine cũng chứng minh tầm quan trọng thông tin và dư luận đã trở thành một mặt trận không kém phần quyết định. Cả Nga và Ukraine đều nỗ lực định hình diễn ngôn tạo tính chính danh cho hành động quân sự của mình. Nga dùng thông điệp “phi quân sự hóa”, “phi phát xít hóa” còn Ukraine xây dựng hình ảnh “chiến đấu bảo vệ độc lập”. Truyền thông chính thống, mạng xã hội, hình ảnh chiến trường và các luồng thông tin đa chiều đều được hai nước tận dụng tối đa trở thành công cụ định hướng nhận thức dư luận trong nước cũng như quốc tế.
Đối với Triều Tiên, quốc gia mặc dù kiểm soát truyền thông xã hội chặt chẽ nhưng cũng không thể làm ngơ trước bài học mang tính then chốt này. Yêu cầu cấp bách đối nhưng cũng rất khó nhằn nằm ở việc làm sao để thuyết phục giới lãnh đạo chấp nhận thúc đẩy tái cấu trúc và hiện đại hóa năng lực tác chiến thông tin số. Mặc dù Bình Nhưỡng đã sớm đầu tư cho lực lượng chiến tranh mạng, nhưng trong bối cảnh mới cần mở rộng hơn cả đội ngũ tuyên truyền viên số, chuyên gia tâm lý học chiến tranh, lẫn các hacker được đào tạo bài bản. Điều này càng cần nhìn nhận nó như một phần không thể tách rời của xu hướng công nghệ hóa trong học thuyết quân sự tương lai đối với một quốc gia luôn sẵn sàng cho chiến tranh như Triều Tiên.
Ý nghĩa của bảo vệ cơ sở năng lượng
Thực tiễn chiến sự cũng cho thấy tính trọng yếu của việc phải nâng cao bảo vệ cơ sở dự trữ, sản xuất năng lượng. Các cuộc không kích của Ukraine đã phản ánh hiện thực hạ tầng năng lượng là “gót chân Achilles” của Nga khi không chỉ gây tổn thất kinh tế, làm tê liệt hoạt động hậu cần quốc phòng mà còn làm suy giảm khả năng duy trì hoạt động công nghiệp. Ngược lại, Nga cũng triển khai các đòn tấn công quy mô lớn nhằm vào hệ thống nhà máy điện của Ukraine, biến mùa đông ở Kiev trở thành một mặt trận sinh tồn. Từ đó có thể thấy, năng lượng không chỉ dừng ở yếu tố hậu cần đứng sau, mà đã trở thành mục tiêu chiến lược hàng đầu. Với Triều Tiên việc bảo vệ an ninh năng lượng trong chiến tranh là điều kiện sống còn.
Bảo vệ cơ sở năng lượng giờ đây đồng nghĩa với bảo vệ năng lực chiến tranh toàn diện. Điều này đòi đòi hỏi quân đội Triều Tiên phải cần nhanh chóng hiện đại hóa hệ thống phân phối, đa dạng hóa nguồn cung năng lượng. Bên cạnh thiết lập hệ thống phòng thủ đa tầng, kết hợp giữa phòng không tầm thấp – trung – cao, chống UAV duy trì khả năng phản ứng nhanh nhằm sửa chữa hoặc phục hồi các điểm hạ tầng bị phá hoại.
Bài học về chiến tranh tiêu hao
Cả Nga và Ukraine đều bị cuốn vào một cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài, trong đó sự suy kiệt dần dần của con người, vật lực, đạn dược đã tạo cơ sở cho sự xuất hiện của lực lượng Triều Tiên trên chiến trường. Bên cạnh đó, chiến tranh tiêu hao cũng khẳng định tính thiết yếu của hệ thống phòng thủ chiều sâu và nghệ thuật giữ vững thế chủ động. Điều này đã cho thấy sự trở lại của chiến tranh tiêu hao một hình thái chiến tranh từng bị xem là lỗi thời trong kỷ nguyên tác chiến phi tuyến.
Đối với Triều Tiên, chiến tranh tiêu hao không còn là khái niệm trừu tượng mà trở thành một thực tế buộc phải chuẩn bị một cách toàn diện. Trong điều kiện bị bao vây cấm vận, việc vừa đảm bảo sản xuất vừa duy trì khả năng tác chiến là những yếu tố sống còn. Bình Nhưỡng cần nghiêm túc xây dựng học thuyết chiến tranh tiêu hao hiện đại buộc phải tái cơ cấu mô hình kinh tế quốc phòng theo hướng bền vững. Ở đó, năng lực chịu đựng, khả năng sản xuất trong thời chiến, khai thác tốt giá trị của các không gian chiến lược cùng với tính kiên nhẫn sẽ đóng vai trò quyết định. Quan trọng hơn cả, chiến tranh tiêu hao sẽ cho thấy trong hoàn cảnh thiêú thốn năng lực duy trì tinh thần chiến đấu trở thành trung tâm của thế trận.
Tăng giá trị răn đe của vũ khí hạt nhân
Cuối cùng, chiến tranh Nga – Ukraine đã làm nổi bật vai trò của vũ khí hạt nhân như con đê cuối cùng. Trong hơn 3 năm qua, mô thức răn đe hạt nhân của Nga luôn cho thấy tính hiệu quả. Không phải vì những thông số tàn phá khủng khiếp, mà vì nó được lãnh đạo Nga khéo léo lồng ghép vào tuyên bố gắn vào tập thể như “Phương Tây hãy cân nhắc hậu quả toàn cầu”[12]. Chính sách triển khai vũ khí hạt nhân ở Belarus, cùng với việc đưa lực lượng răn đe hạt nhân Nga vào trạng thái sẵn sàng cao độ càng được thể hiện rõ rệt trong những thời điểm phương Tây cố gắng gây sức ép lên Nga.
Năng lực hạt nhân từ lâu đã là nền tảng cốt lõi trong học thuyết răn đe của Bình Nhưỡng. Tuy nhiên, điều mà Bình Nhưỡng cần nhận ra là sức nặng của răn đe hạt nhân không chỉ đến từ việc sở hữu vũ khí, mà còn từ cách thức sử dụng. Kinh nghiệm từ Nga cho thấy Moscow thường năng lực duy trì trạng thái “mập mờ chiến lược”, khiến đối phương không thể đoán định được ngưỡng sử dụng hạt nhân là ở đâu. Do đó, lực lượng hạt nhân Triều Tiên cần truyền tải rõ thông điệp: vũ khí hạt nhân không phải là công cụ để khai chiến, nhưng sẽ là lằn ranh đỏ không được phép vượt qua. Tức tạo ra hiệu ứng tâm lý bằng những kịch bản đủ lớn để buộc đối phương phải tự giới hạn hành vi.
Sự chuyển biến trong tư duy chiến tranh mới của Bình Nhưỡng
So với thời kỳ Chiến tranh Triều Tiên hay các cuộc xung đột khác trong giai đoạn lưỡng cực khi cục diện chiến sự diễn biến theo kiểu quy ước thì chiến tranh hiện đại của thế kỷ XXI đã dịch chuyển về bản chất. Không gian tác chiến đã không còn giới hạn trong địa lý với các mặt trận phân định rạch ròi mà có sự mở rộng sang đa lĩnh vực từ không gian mạng cho tới không gian nhận thức. Trong bối cảnh ấy, tư duy quân sự của Bình Nhưỡng buộc phải có sự chuyển mình. Nếu như trong thập niên 1950, học thuyết quân sự của Triều Tiên chịu ảnh hưởng mạnh từ mô hình chiến tranh nhân dân của Trung Quốc và chiến tranh tổng lực kiểu Liên Xô. Đến nay, giới lãnh đạo Bình Nhưỡng nhận ra khả năng răn đe thực chất không còn chỉ đến từ quy mô quân đội mà đến từ khả năng thích nghi nhanh với môi trường chiến tranh đa chiều. Nói cách khác, chiến tranh hiện đại không chỉ buộc các quốc gia tái cấu trúc sức mạnh cứng, mà còn buộc họ phải tái cấu trúc cả tư duy chiến lược.
Minh chứng rõ ràng nhất là việc Triều Tiên gia tăng thử nghiệm và triển khai các hệ thống UAV vũ trang từ năm 2022, đồng thời phát triển các loại tên lửa hành trình mang đầu đạn hạt nhân như Hwasal-2[13]. Cùng với đó là việc chính quyền ông Kim Jong-un liên tục nhấn mạnh vai trò của lực lượng răn đe chiến lược hiện đại trong các văn kiện quốc phòng công bố trải dài từ năm 2021 đến 2023 với hàm ý mở rộng chiến trường từ mặt đất lên không gian[14].
Bên cạnh đó, chiến trường còn cung cấp một môi trường thực nghiệm cho phép Bình Nhưỡng có cơ hội quan sát và rút kinh nghiệm sâu sắc. Những bài học từ mặt trận trên đất Nga hay Ukraine đều đã ảnh hưởng sâu sắc đến cách Triều Tiên tiếp cận chiến lược an ninh. Sự dịch chuyển này không đơn thuần là sự điều chỉnh chiến thuật mà nó mang dáng dấp của một cuộc cách mạng trong tư duy chiến tranh của Bình Nhưỡng. Một là, chuyển đổi nền tảng “chiến tranh nhân dân phòng thủ” sang mô hình “răn đe chiến lược chủ động”. Hai là, từ chiến tranh quy ước tuyến tính sang chiến tranh lai (hybrid warfare), chủ động vạch ranh giữa quân sự và phi quân sự. Ba là, khả năng thích nghi với xu thế chiến tranh công nghệ cao trở thành yếu tố sống còn để bảo đảm năng lực phòng thủ trong cuộc cạnh tranh chiến lược toàn cầu đang ngày càng khốc liệt.
Vấn đề đặt ra đối với Hàn Quốc
Việc Triều Tiên công khai tham gia hỗ trợ Nga trong chiến dịch quân sự đặc biệt không chỉ cho thấy sợi dây gắn kết chiến lược trong quan hệ hai nước mà còn kéo theo những hệ quả tác động sâu rộng đối với tình hình an ninh trên bán đảo Triều Tiên. Ở phía nam, Hàn Quốc đương nhiên có lý do để lo ngại về lực lượng chỉ huy quân sự Triều Tiên trở về từ chiến trường Ukraine. Trong bối cảnh đó, Hàn Quốc sẽ cần hành động nhanh, linh hoạt và chủ động hơn bao giờ hết. Do vậy, cục diện an ninh cũng như tương quan lực lượng trên bán đảo Triều Tiên thời gian tới buộc phải được nhìn nhận lại từ nhiều chiều cạnh.
Trước hết, tác động rõ rệt và trực tiếp nhất đối với Hàn Quốc nằm ở áp lực phải tăng cường năng lực quốc phòng trong điều kiện quân đội Triều Tiên đã tích lũy thêm kinh nghiệm từ một cuộc chiến thực tế. Việc Triều Tiên tiến hành cung cấp hậu cần đạn cho Nga không chỉ đơn thuần là hành động hỗ trợ vật tư mà quá trình này cho phép các lãnh đạo quốc phòng đánh giá hiệu quả khi trực tiếp đối đầu với các loại vũ khí phương Tây vốn cũng là hệ thống chủ lực của quân đội Hàn Quốc. Theo một báo cáo từ Viện nghiên cứu châu Á – châu Âu (EIAS) năm 2024, hơn 60% vũ khí chính mà Hàn Quốc sử dụng cho lục quân và không quân đều có xuất xứ từ Mỹ hoặc được thiết kế theo tiêu chuẩn NATO[15]. Do đó, khi Triều Tiên có cơ hội chạm trán với các khí tài tân tiến như tên lửa HIMARS, pháo M777, xe tăng Leopard 2 hay UAV chiến thuật…cũng đã cung cấp cho Bình Nhưỡng thêm dữ liệu phân tích nhằm nâng cao khả năng đối phó trong trường hợp xảy ra xung đột trong tương lai.
Thứ hai, quá trình trải qua huấn luyện với phương thức tác chiến hiện đại của Nga, Ukraine giúp Triều Tiên vượt qua hạn chế cố hữu của lối tư duy quân sự lỗi thời, nặng về phòng thủ tuyến tính. Trước kia, một số khái niệm tác chiến phi đối xứng, chiến tranh điện tử cho đến phối hợp sử dụng UAV – pháo binh – bộ binh là điều mà quân đội Hàn Quốc giữ thế chủ động thông qua tập trận với phương Tây. Nhưng nay đã khác, giờ đây, Triều Tiên đã được tiếp cận cách thức tác chiến này không phải qua tập trận mô phỏng mà bước ra từ chính chiến trường khốc liệt nhất hiện nay. Điều này làm mờ đi lợi thế độc quyền kinh nghiệm tiếp xúc chiến tranh hiện đại của quân đội Hàn Quốc. Không còn là câu chuyện về một quân đội Triều Tiên khép kín với một bên là liên quân Mỹ – Hàn hiện đại, giờ đây dường như lực lượng miền Bắc đã ở phần ưu thế hơn bởi những phương thức triển khai đa chiều tích lũy được có thể áp dụng linh hoạt vào môi trường địa lý đặc thù của bán đảo.
Thứ ba, Hàn Quốc sẽ phải đối mặt với những thách thức chiến lược phức tạp hơn. Nếu trước đây, khả năng bùng phát chiến tranh bán đảo được tính toán dựa trên giả định Triều Tiên sẽ tấn công bằng lối đánh cũ, thiên về quân số, ít về kỹ thuật. Tuy nhiên, trạng thái đất nước thời chiến của Nga đã cho thấy ngay cả quốc gia bị cấm vận kinh tế cũng có thể duy trì chiến tranh tiêu hao lâu dài thậm chí gây tổn thất lớn cho đối phương nếu biết tận dụng chiến lược phân tán mục tiêu. Thành tựu tự chủ suốt hàng chục năm qua trở thành yếu tố giúp Triều Tiên đạt mức độ tự tin khi đưa ra những tuyên bố răn đe. Đây cũng chính là điều khiến giới chức lãnh đạo Hàn Quốc cần phải xem xét điều chỉnh lại học thuyết quốc phòng vốn dựa nhiều vào hệ thống tác chiến hiệp đồng có sự hỗ trợ phần lớn của lực lượng đồng minh. Những thành tố trên đã vô hình chung đẩy Hàn Quốc vào trong trạng thái “bất an chiến lược” đặc biệt trong kỷ nguyên giảm dần cam kết quốc tế mà chính quyền Trump 2.0 đang đẩy mạnh thực hiện.
Bên cạnh đó, việc Triều Tiên làm quen với vũ khí phương Tây thông qua quá trình nghiên cứu xác vũ khí thu được từ chiến trường cũng khiến Hàn Quốc đối mặt với tình thế bất lợi. Các hệ thống khí tài, hệ thống radar, cảm biến, đạn dược, thiết bị liên lạc của Mỹ và NATO bị thu giữ sẽ trở thành nguồn tài nguyên quý giá cho tình báo Bình Nhưỡng. Đây là yếu tố mà giới phân tích quân sự tại Seoul cảnh báo từ lâu khi những hình ảnh về xe bọc thép phương Tây bị phá hủy tại chiến trường Donbass được chia sẻ rộng rãi và khả năng các thiết bị này rơi vào tay bên thứ ba là hoàn toàn xảy ra. Điều này đặt ra thách thức về tính bảo mật trong an ninh công nghệ quốc phòng một lĩnh vực mà Hàn Quốc đang phải phụ thuộc tương đối nhiều vào hợp tác với NATO và Mỹ.
Cuối cùng, từ một quốc gia bị truyền thông phương Tây coi là lạc hậu, Triều Tiên đang cho thấy con đường từng bước hiện đại hóa cách tiếp cận chiến tranh thời đại mới. Tình hình trên bán đảo Triều Tiên của năm 2025 đã khác hoàn toàn với những gì đã xảy ra của hơn 70 năm về trước. Việc Bình Nhưỡng xuất hiện với vai trò “đồng minh chiến lược” của một cường quốc hạt nhân như Nga khoét sâu hơn vào nỗi lo ngại trong giới chức ngoại giao, quốc phòng Hàn Quốc về tương quan lực lượng so với khả năng răn đe thực tế của Seoul trong dài hạn. Đồng thời, vai trò sát cánh cùng Moscow của Bình Nhưỡng trong cuộc chiến tại Ukraine cũng khiến Mỹ và các đồng minh buộc phải xem xét lại thứ tự ưu tiên của Đông Bắc Á trong chiến lược toàn cầu, khi ba quốc gia Nga – Triều Tiên – Trung Quốc đang hình thành một trục hợp tác mới có thể làm thay đổi cán cân khu vực./.
Tác giả: Phạm Quang Hiền
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: nghiencuuchienluoc.org@gmail.com
Tài liệu tham khảo:
[1] Nelken-Zitser, J. (2022). “North Korea Offering Russia 100k Troops to Help Beat Ukraine: Reports”. Business Insider. https://www.businessinsider.com/north-korea-offering-russia-100k-troops-help-beat-ukraine-reports-2022-8
[2] Belam, M., & Livingstone, H. (2024). “Putin in Pyongyang: Russia and North Korea claim strategic pact is ‘peaceful and defensive’ – as it happened”. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2024/jun/19/north-korea-live-updates-vladimir-putin-kim-jong-un-pyongyang-latest-news
[3] [4] NK News. (2024). “Russia and North Korea vow to defend each other if attacked, new treaty states”. https://www.nknews.org/2024/06/russia-and-north-korea-vow-to-defend-each-other-if-attacked-new-treaty-states/
[5] Associated Press. (2024). “Russia denies involvement in arson at properties linked to UK Prime Minister Starmer”. https://apnews.com/article/7dbd49373f521c1ae78a3b398e517faaAP News
[6] Reuters. (2025). “North Korea confirms troop deployment to Russia for first time: KCNA report”. https://www.reuters.com/world/north-korea-confirms-troop-deployment-russia-first-time-kcna-report-2025-04-27/
[7] Dân Trí. (2025). “Tình báo Mỹ: Triều Tiên đang ở vị thế chiến lược mạnh nhất hàng chục năm”. https://dantri.com.vn/the-gioi/tinh-bao-my-trieu-tien-dang-o-vi-the-chien-luoc-manh-nhat-hang-chuc-nam-20250524135622348.htm
[8] Institute for the Study of War. (2024). “Russian Offensive Campaign Assessments: December 2024”. Critical Threats. https://www.criticalthreats.org/analysis/russian-offensive-campaign-assessments-december-2024
[9] VOV. (2025). “Giải mã sức mạnh và kỷ luật thép của lính Triều Tiên tại Kursk”. https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/giai-ma-suc-manh-va-ky-luat-thep-cua-linh-trieu-tien-tai-kursk-post1151629.vov
[10] Báo Tin Tức. (2025). “Quân đội Triều Tiên thay đổi thế nào dưới sự huấn luyện của Nga”. https://baotintuc.vn/the-gioi/quan-doi-trieu-tien-thay-doi-the-nao-duoi-su-huan-luyen-cua-nga-20250501072157683.htm
[11] VOV. (2025). “Tình chiến đấu keo sơn giữa Nga và Triều Tiên: Từ quá khứ đến hiện tại”. https://vov.vn/the-gioi/ho-so/tinh-chien-dau-keo-son-giua-nga-va-trieu-tien-tu-qua-khu-den-hien-tai-post1196555.vov
[12] Tuổi Trẻ. (2024). “Ông Putin nêu kịch bản Nga buộc phải dùng vũ khí hạt nhân”. https://tuoitre.vn/ong-putin-neu-kich-ban-nga-buoc-phai-dung-vu-khi-hat-nhan-20240606103552621.htm
[13] Thanh Niên. (2024). “Triều Tiên công bố mục đích phóng tên lửa hành trình Hwasal-2”. Báo Thanh Niên. https://thanhnien.vn/trieu-tien-cong-bo-muc-dich-phong-ten-lua-hanh-trinh-hwasal-2-185240131090617639.htm
[14] Center for Naval Analyses. (2024). “The Nuclear Programs of Russia, China, North Korea, and Iran”. CNA. https://www.cna.org/reports/2024/01/The-Nuclear-Programs-of-Russia-China-North-Korea-and-Iran.pdf
[15] European Institute for Asian Studies. (2024). “South Korea as the New International Defence Industrial Powerhouse: Implications for Europe”. EIAS. https://eias.org/wp-content/uploads/2024/07/South-Korea-as-the-New-International-Defence-Industrial-Powerhouse-Implications-For-Europe.pdf
