Xung đột giữa Israel và Palestine từ lâu đã là một trong những vấn đề chính trị – nhân đạo phức tạp và kéo dài nhất. Kể từ khi Nhà nước Israel được thành lập vào năm 1948, người Palestine đã liên tục sống trong tình trạng không có quốc gia, bị chiếm đóng, di dời và bị tước đoạt các quyền cơ bản của con người. Mặc dù cộng đồng quốc tế từ lâu đã thừa nhận nhu cầu cấp thiết về một giải pháp hai nhà nước, trong đó bao gồm Nhà nước Israel và một Nhà nước Palestine cùng tồn tại hòa bình và được quốc tế công nhận, nhưng tiến trình này vẫn bị đình trệ bởi nhiều yếu tố chính trị, địa chính trị và ý thức hệ.
Trong bối cảnh đó, làn sóng công nhận Nhà nước Palestine bởi một số quốc gia châu Âu như Thụy Điển (công nhận Nhà nước Palestine năm 2014); Tây Ban Nha, Ireland và Na Uy (công nhận Nhà nước Palestine năm 2024), đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chính sách đối ngoại của khu vực vốn được xem là cẩn trọng và trung lập trong cuộc xung đột này. Tính đến tháng 6/2024, hơn 140 trong số 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đã công nhận Nhà nước Palestine, chiếm hơn 70% tổng số quốc gia trên thế giới, chủ yếu đến từ châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Tuy nhiên, tại châu Âu, xu hướng này chỉ mới bắt đầu khởi sắc trong thập kỷ gần đây và đặc biệt tăng mạnh sau các đợt bạo lực leo thang tại Dải Gaza trong giai đoạn năm 2023 và đầu 2024.
Việc công nhận Nhà nước Palestine bởi các quốc gia châu Âu không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn phản ánh một sự thay đổi trong cách khu vực này định vị bản thân trên bản đồ chính trị toàn cầu. Sự thay đổi ấy cho thấy châu Âu đang chuyển dần từ vai trò “người tài trợ nhân đạo trung lập” sang vị thế “chủ thể chính trị có tiếng nói độc lập”, đồng thời cho thấy châu Âu đang tái định nghĩa các giá trị nhân quyền và pháp quyền trong chính sách đối ngoại của mình, đặc biệt trong một thế giới đang phân cực mạnh mẽ giữa các cường quốc.
Toàn cảnh vấn đề Palestine và lập trường của châu Âu trước đây
Lịch sử lâu dài của tranh chấp Israel – Palestine
Cuộc xung đột Israel – Palestine vốn không phải là một vấn đề mới nổi mà có lịch sử kéo dài từ cuối thế kỷ XIX với phong trào Zionism Do Thái và phản ứng của chủ nghĩa dân tộc Ả Rập Palestine. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Hợp Quốc (UN) thông qua Nghị quyết 181 năm 1947 (chia Palestine làm hai quốc gia) đã là khởi đầu chính thức cho cuộc tranh chấp hiện đại. Năm 1948, Nhà nước Israel được thành lập, dẫn đến các cuộc chiến liên tiếp (1948, 1967, 1973…) và khiến hàng trăm ngàn người Palestine mất nơi cư trú. Vấn đề người tị nạn, quyền định cư và tình trạng Jerusalem trở thành những “vấn đề cuối cùng” cần giải quyết trong các đàm phán hòa bình.
Lập trường pháp lý quốc tế và các bước tiến của EU trước 2014
Châu Âu tiếp cận cuộc khủng hoảng với tầm nhìn hướng tới giải pháp hai quốc gia. Năm 1975, Hội đồng Euro – Arab Dialogue thành lập quan hệ chính thức với Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO), mở đường cho nhiều giai đoạn hợp tác tiếp theo. Năm 1980, Hội đồng châu Âu (lúc đó gồm 9 nước) ra Tuyên bố Venice, lần đầu tiên chính thức công nhận quyền tự quyết của nhân dân Palestine và khẳng định vai trò của PLO trong tiến trình hòa bình. Tuyên bố này cũng nhấn mạnh, “công trình công bằng cho nhân dân Palestine” là điều kiện tiên quyết cho một giải pháp bền vững. Châu Âu tiếp tục xây dựng quan điểm khi Tuyên bố Berlin (1999) chính thức ủng hộ tương lai Nhà nước Palestine như một phần của giải pháp hai quốc gia. Đây là lần đầu EU sử dụng một văn bản cấp cao để xác nhận khả năng có Nhà nước Palestine độc lập song hành với Israel.
Sau đó, vào thập niên 2000, quan chức cấp cao EU, nhà chính trị Tây Ban Nha Javier Solana đã kêu gọi Liên Hợp Quốc công nhận Nhà nước Palestine nếu đàm phán không tiến triển trước thời hạn nhất định. Tại Hội nghị Bộ trưởng Đối ngoại EU diễn ra tháng 12/2009 tại Brussels, EU khẳng định “sẽ sẵn sàng công nhận Nhà nước Palestine khi thích hợp” và tuyên bố sẽ “không công nhận bất kỳ thay đổi nào đối với đường biên giới năm 1967 trừ khi được hai bên thỏa thuận”, đặc biệt về Jerusalem. Bên cạnh đó, Nghị viện châu Âu năm 2014 đã thông qua nghị quyết, với 498 phiếu thuận (chiếm tỷ lệ vượt quá 70 %), ủng hộ “nguyên tắc công nhận Nhà nước Palestine như giải pháp hai quốc gia”, nhưng nhấn mạnh rằng sẽ đi kèm với tiến trình đàm phán song song.
Diễn biến trước làn sóng các quốc gia Châu Âu công nhận Nhà nước Palestine giai đoạn 2024 – 2025
Tính đến đầu năm 2024, chỉ 11 trong số 27 quốc gia thành viên EU chính thức công nhận Nhà nước Palestine, trong đó có những nước tiếp nhận Palestine từ trước khi gia nhập EU hoặc từng nằm trong khối Đông Âu thời Liên Xô. Thụy Điển là quốc gia đầu tiên công nhận Nhà nước Palestine sau khi gia nhập EU vào tháng 10/2014; các nước như Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Ý, Ireland, Bỉ và Vương quốc Anh cũng có động thái ủng hộ công nhận nhưng không thực hiện ngay. Một số quốc gia như Đức, Hà Lan, Cộng hòa Séc, Hungary, Ba Lan chọn cách lựa chọn thông qua việc bỏ phiếu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc hoặc UNESCO, ví dụ, Đức phần nào “từ chối công nhận” bằng cách bỏ phiếu trắng tại Khóa họp thứ sáu mươi bảy của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 2012, trong khi 14 nước EU ủng hộ, 13 nước trắng phiếu và chỉ CH Czech bỏ phiếu chống.
Về số hỗ trợ, EU là nhà tài trợ nước ngoài lớn nhất cho Chính quyền Palestine, tổng số tiền cứu trợ từ 1994 đến năm 2011 ước tính khoảng 10 tỷ euro. Chính vì vậy, thái độ vừa mở, vừa kiên định của EU càng đặt thêm áp lực lên các nước thành viên chưa công nhận trong thập niên đầu thế kỷ 21.
Sự dịch chuyển trong lập trường của một số quốc gia châu Âu
Những quốc gia tiên phong công nhận Nhà nước Palestine
Thụy Điển trở thành thành viên Liên minh châu Âu (EU) đầu tiên của Tây Âu công nhận Nhà nước Palestine vào ngày 30/10/2014, thông qua tuyên bố của Ngoại trưởng Margot Wallström, hình thành tiền lệ biểu tượng trong chính sách đối ngoại của EU. Sau gần một thập kỷ “lặng sóng”, một bước ngoặt chính trị bất ngờ diễn ra ngày 28/5/2024 khi ba quốc gia châu Âu là Tây Ban Nha, Ireland và Na Uy đồng loạt ban hành tuyên bố công nhận chính thức Nhà nước Palestine. Sau động thái này, Slovenia tiếp tục thông qua quyết định tương tự vào ngày 5/6/2024, nâng tổng số nước EU công nhận lên hơn 10 quốc gia, bao gồm cả các nước Đông Âu từng công nhận từ thời kỳ Liên Xô như Ba Lan, Hungary, Cộng hòa Séc, Slovakia, Romania, Bulgaria và Cyprus. Tính đến đầu năm 2025, con số này vẫn chưa vượt quá 12, nhưng làn sóng tín hiệu mềm mở ra một hướng đi mới, đặc biệt khi Pháp và Vương quốc Anh tuyên bố sẽ theo sau vào giữa năm 2025, còn Malta dự kiến công nhận chính thức vào tháng 9/2025.
Yếu tố chính trị nội bộ
Hầu hết các quốc gia công nhận Palestine trong làn sóng mới đều do các chính phủ cánh tả hoặc trung hữu phản đối chủ nghĩa cực đoan lãnh đạo. Ireland với truyền thống lâu dài về chính sách ủng hộ dân tộc bị áp bức, có chính phủ liên minh gồm đa số đảng trung tả và đảng Green, nhanh chóng thúc đẩy quyết định công nhận sau thảm họa nhân đạo ở Gaza. Tây Ban Nha dưới chính phủ Pedro Sánchez (Đảng Xã hội) và Na Uy do Đảng Lao động kiểm soát đều nhận được áp lực rõ ràng từ các phong trào xã hội dân sự, sinh viên và giới trẻ kêu gọi tôn vinh nhân quyền và luật pháp quốc tế. Các đảng phái như Sinn Féin ở Ireland, Unidas Podemos tại Tây Ban Nha và tổ chức vận động như Siege Free Palestine thu hút sự ủng hộ rộng rãi từ công chúng trẻ (dưới 35 tuổi), thúc đẩy các nghị sĩ sẵn sàng bỏ phiếu thuận. Nhiều hội sinh viên đại học và Mạng lưới Pháp lệnh Jerusalem cũng tổ chức hội chấn biểu tình thường xuyên kêu gọi công nhận Nhà nước Palestine. Việc Ireland nhanh chóng đưa ra luật cấm nhập khẩu hàng hóa từ khu định cư Do Thái (Occupied Territories Bill), trình Quốc hội vào tháng 10/2024, đã cho thấy chính trị nội bộ đang thúc đẩy hành động ngoại giao cụ thể, không chỉ mang tính tượng trưng. Chính phủ Tây Ban Nha cũng tăng viện trợ hàng triệu euro cho LHQ và hành động đẩy mạnh kiểm soát chuỗi sản phẩm, kể cả xem xét các điều kiện miễn trừ trong hiệp định thương mại với Israel.
Yếu tố quốc tế và chiến lược toàn cầu
Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất khiến nhiều quốc gia châu Âu thay đổi lập trường là cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza diễn ra tháng 10/2023. Các hình ảnh về trẻ em thiệt mạng, nạn đói lan rộng và sự sụp đổ cơ sở hạ tầng khiến dư luận quốc tế, đặc biệt là tầng lớp trẻ châu Âu không thể im lặng nữa.
Trong bối cảnh trật tự toàn cầu đang chuyển dịch mạnh, các nước như Tây Ban Nha, Ireland và Na Uy hướng tới việc khẳng định tính độc lập trong chính sách đối ngoại và giảm phụ thuộc vào “cái bóng Mỹ”. Lời kêu gọi của các nước như Tây Ban Nha về việc tiến hành công nhận trước tháng 7/2024 đã rõ ràng thể hiện mục tiêu đóng vai trò tiên phong ở châu Âu.
Yếu tố đạo đức và nhân quyền
Sự công nhận của các quốc gia châu Âu không đơn thuần là tuyên bố chính trị mà còn là tuyên bố về nhân quyền và luật pháp quốc tế. Các quốc gia này từng tham gia bỏ phiếu thuận tại phiên họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tháng 5/2024 với 143/193 nước ủng hộ Palestine là thành viên toàn phần, đồng thời công khai chỉ trích Israel vi phạm nghị quyết, kêu gọi ngừng bạo lực và mở hành lang viện trợ nhân đạo.
Nhiều quan chức cấp cao đã thể hiện sự công nhận Nhà nước Palestine như Ngoại trưởng Tây Ban Nha Jose Manuel Albares lên án đoạn video do người đồng cấp Israel đăng là “xúc phạm và rất bỉ ổi”, đồng thời kêu gọi chấm dứt chiến dịch quân sự tàn khốc ở Gaza. Những chiến dịch sử dụng biểu tượng người tị nạn, các bao tải gạo trắng rách bẩn phủ toàn khắp quảng trường EU cũng nhấn mạnh rằng với hơn 140 quốc gia đã công nhận Palestine tính đến tháng 5/2024, việc không đồng thuận với đa số quốc tế đồng nghĩa với việc châu Âu đang tự bó buộc mình vào phe thiểu số bảo vệ tình trạng chiếm đóng.
Ý nghĩa của việc một số quốc gia Châu Âu công nhận Palestine
Đối với Palestine
Việc hơn 145 quốc gia công nhận Nhà nước Palestine tính đến tháng 3/2025 (khoảng 75 % số thành viên LHQ) đã trở thành một thực tế chính trị không thể phớt lờ và mang nhiều ý nghĩa đối với người dân Palestine. Công nhận này góp phần nâng cao tính hợp pháp quốc tế của Nhà nước Palestine, thể hiện sự ủng hộ rộng rãi của cộng đồng quốc tế đối với quyền tự quyết và khả năng tham gia bình quyền vào các tổ chức đa phương. Mặc dù việc trở thành thành viên của LHQ vẫn bị cản trở bởi quyền phủ quyết của Hoa Kỳ tại Hội đồng Bảo an, việc công nhận Nhà nước Palestine của số đông thành viên đã mở đường cho Hội đồng Đại hội đồng LHQ lần đầu tiên chấp thuận quyền ứng cử thành viên đầy đủ.
Theo phân tích từ tờ Le Monde, hành động công nhận là một hành động pháp lý đơn phương, có thể không tự động dẫn đến thiết lập quan hệ ngoại giao hay đại sứ quán, nhưng lại mang giá trị biểu tượng mạnh mẽ. Trên bình diện chính trị nội bộ, sự công nhận từ các nước phương Tây tạo ra đòn bẩy đạo đức và tài chính giúp củng cố các tổ chức dân sự Palestine, đặc biệt là Palestinian Authority (PA). Báo cáo từ Balfour Project về trường hợp Thụy Điển cho thấy quốc gia này tăng cường viện trợ giáo dục, rà soát các nguồn tài chính thông qua Dự án EUPOL COPPS nhằm hiện đại hóa lực lượng cảnh sát Palestine với mục tiêu thúc đẩy tiến trình hòa bình. Về mặt tâm lý – xã hội, công nhận quốc gia giúp tăng hy vọng cho thế hệ trẻ Palestine, giảm xung đột nội bộ và làm giảm nguy cơ cực đoan hóa do tuyệt vọng và mất phương hướng.
Đối với Israel
Về mặt ngoại giao, làn sóng công nhận quốc gia bởi các nước như Tây Ban Nha, Ireland, Na Uy đã tăng cường sự cô lập của Israel ngay tại châu Âu. Việc Israel triệu hồi đại sứ từ các nước này ngay sau tuyên bố công nhận ngày 22 – 28/5/2024 phản ánh sự tức giận và mong muốn răn đe của Nhà nước Israel.
Theo tờ Wall Street Journal, động thái công nhận này sẽ khiến vị thế Israel bị suy yếu, làm lu mờ lập luận rằng nước này có thể độc lập định đoạt lộ trình hòa bình mà không cần đến phản ứng quốc tế mạnh mẽ.
Viện Nghiên cứu Quốc phòng Israel thậm chí cho rằng “công nhận nghị buộc” là hành động có thể bị xem như thưởng công cho chủ nghĩa khủng bố và đem lại rủi ro khiến Israel từ bỏ đàm phán. Điều này càng củng cố nhận thức qua Israel rằng sự lệ thuộc vào chính trị biểu tượng có thể bóp méo định nghĩa luật pháp quốc tế.
Tuy vậy, quan trọng cần lưu ý rằng Israel vẫn được bảo vệ về mặt chính trị tại Hội đồng Bảo an LHQ, cũng như thông qua mối quan hệ với Mỹ và các đồng minh khác khiến sự công nhận từ châu Âu vẫn chủ yếu là khuynh hướng ngoại giao tác động tâm lý hơn là mất mát chính sách thực tiễn.
Đối với châu Âu và cục diện toàn cầu
Các nước EU công nhận Palestine trong nửa cuối 2024 mang chủ ý khẳng định vai trò của châu Âu như người bảo vệ giá trị pháp quyền và nhân quyền, nhất là trong bối cảnh dư luận quốc tế lên án Israel vi phạm dân sự và luật chiến tranh ở Gaza. Tờ Euronews trích phân tích của ông James Moran – nghiên cứu viên cấp cao của CEPS cho rằng động thái này giúp hồi phục phần nào uy tín EU với Ả Rập và Nam bán cầu, vốn bị tổn hại sau khi EU bị chỉ trích vì ở thế đối lập trong cuộc xung đột tại Ukraine so với Trung Đông. Bên cạnh đó, việc công nhận Palestine thể hiện rõ hơn sự tăng quyền quyết định độc lập của các quốc gia EU, mà không phụ thuộc vào chính sách ngoại giao của Mỹ trong vấn đề Trung Đông. Đặc biệt, Tờ Guardian và dự án CEPS nhấn mạnh đây là một dấu ấn mạnh thể hiện rằng châu Âu có thể thiết lập các hành động đạo đức mà không cần đợi hướng dẫn từ Hoa Kỳ, qua đó làm suy yếu cái gọi là “quyền sở hữu tiến trình hòa bình” của Washington.
Làn sóng công nhận Palestine tạo tín hiệu rằng “giải pháp hai nhà nước” vẫn còn là một lựa chọn khả thi và EU có thể trở thành người trung gian mới trong một khu vực đang bị bỏ qua sau hơn một thập kỷ đình trệ, miễn là nhận thức này không chỉ dừng ở biểu tượng mà đi kèm với nỗ lực bổ sung như hỗ trợ kỹ thuật, hợp tác quốc tế cho LHQ, tài lực và sức ép ngoại giao, thì EU có thể quay lại đóng vai trò nhân tố cân bằng trong tiến trình Trung Đông.
Tuy nhiên, một số quốc gia EU như Đức, Áo hay Hà Lan không ủng hộ sự công nhận bởi lo ngại rằng hành động đơn phương này có thể gây chia rẽ nội bộ, làm xói mòn nguyên tắc nhất trí trong chính sách đối ngoại của Liên minh Châu Âu. Báo cáo của IDSF cảnh báo quan điểm công nhận đơn phương có thể gây chia rẽ nội bộ trong khối phương Tây, làm suy yếu lòng tin vào EU và kéo dài sự lệ thuộc vào Mỹ. Điều này ngay lập tức mâu thuẫn với ý định ban đầu về tự chủ của EU.
Việc một số quốc gia châu Âu công nhận chính thức Nhà nước Palestine là một dấu mốc biểu tượng mang ý nghĩa cả về chiến lược ngoại giao, đạo đức và định hướng toàn cầu của EU. Đối với Palestine, đó là sự công nhận rộng lớn, thúc đẩy quyền tự quyết và củng cố hy vọng nội bộ. Với Israel, đó là sự gia tăng sức ép ngoại giao và cảnh báo hình ảnh ngày càng bị cô lập. Về phía EU và cộng đồng quốc tế, đây là thể hiện năng lực hoạt động độc lập (strategic autonomy), xác lập uy tín đạo đức trên trường quốc tế và đưa ra tín hiệu cho tiến trình hai nhà nước vẫn có khả năng khởi động lại.
Tuy vậy, công nhận quốc gia chỉ là bước đầu biểu tượng. Nếu không được theo đuổi bởi các chiến lược ngoại giao nhất quán, viện trợ nhân đạo hiệu quả và sự hợp tác quốc tế thì động thái này có nguy cơ bị coi là hành động giả định chính trị, không đủ sức thúc đẩy hòa bình thực chất và có thể gây chia rẽ trong nội bộ phương Tây.
Những giới hạn và thách thức được đặt ra là gì?
Sự chia rẽ nội bộ trong EU và thiếu một chính sách chung
Tính đến mùa hè 2025, chưa quá nửa số nước trong EU công nhận Palestine, nhiều quốc gia trọng yếu như Đức, Hà Lan, Romania và Ba Lan vẫn giữ quan điểm cứng rắn, cho rằng công nhận chỉ nên diễn ra sau khi có thỏa thuận song phương giữa Israel và Palestine. Thủ tướng Đức Olaf Scholz tuyên bố “hiện không có lý do để công nhận Nhà nước Palestine” vì “không có sự minh bạch về lãnh thổ hay các điều khoản liên quan”, trong khi Pháp, Bỉ, Ý lưỡng lự theo Thụy Điển và Tây Ban Nha. EU tiếp tục chỉ coi sự công nhận này như một vấn đề của mỗi quốc gia, chứ không phải một chính sách chung của toàn liên minh. Điều này phá vỡ nguyên tắc “đồng thuận” (unanimity) trong chính sách đối ngoại EU, khiến EU không thể thống nhất các biện pháp cấp khối như cấm vận thương mại, hạn chế xuất khẩu vũ khí hay điều chỉnh hiệp định liên kết với Israel.
Công nhận mang tính biểu tượng, tác động thực tiễn hầu như không rõ
Dù nhiều nước tuyên bố rằng việc công nhận là “bước đầu khôi phục giải pháp hai nhà nước”, phần lớn các học giả nhấn mạnh đây là động thái đơn phương mang tính biểu tượng hơn là ràng buộc pháp lý hoặc thay đổi cấu trúc quyền lực tranh chấp.
Tờ Le Monde của Pháp chỉ ra rằng dù một quốc gia được công nhận hợp pháp, quyền thành viên LHQ vẫn bị khước từ do quyền phủ quyết của Mỹ tại Hội đồng Bảo an. Tương tự, tờ Guardian của Anh hay tờ Washington Post của Mỹ cũng đưa ra ý kiến tương tự.
Rủi ro phá hoại ngoại giao và phản ứng từ Israel
Ngay sau quyết định về sự công nhận nhà nước Palestine được đưa ra, Israel đã triệu hồi đại sứ tại Tây Ban Nha, Ireland, Nauy để phản đối quyết liệt điều này. Ngoại trưởng Israel cảnh báo rằng các hành động đơn phương như vậy sẽ là “thưởng khủng bố” và có thể kích hoạt biện pháp trả đũa một cách “không mang tính xây dựng” hay thậm chí là “độc đoán” từ Israel. Chính sách này có thể khiến các quốc gia EU mất dần khả năng làm trung gian hòa giải. Một vài biểu hiện như Israel quyết định giảm nhập khẩu sản phẩm EU trong lĩnh vực quốc phòng hay tiếp tục sát nhập đất tại Bờ Tây có thể coi là hậu quả tiềm tàng.
Xung đột nội địa và nguy cơ cực đoan hóa
Chính sách này không tránh khỏi phản ứng dữ dội từ một số nhóm dân chúng tại EU, ví dụ như các tổ chức chống chủ nghĩa bài Do thái tại Anh đều đã công khai chỉ trích động thái công nhận của chính phủ Starmer, cho rằng đó là “động thái khuyến khích khủng bố”. Một báo cáo nội bộ từ IDSF (Israel Defence Security Forum) cảnh báo rằng quản lý sai chính sách biểu tượng có thể bị lợi dụng bởi các nhóm cực đoan, tăng căng thẳng sắc tộc tại châu Âu giữa Do thái và Ả-rập và thậm chí kích hoạt làn sóng chống Do thái nếu không có biện pháp kiểm soát nội địa hiệu quả.
Sự công nhận Nhà nước Palestine của một số quốc gia châu Âu khởi đầu như một tín hiệu mạnh mẽ, nhưng lại vấp phải nhiều giới hạn. Do đó, bất kì chính phủ nào xem đây là “bước cuối cùng” thay vì “bước mở đầu cho chính sách ngoại giao tổng thể” đều dễ rơi vào trạng thái chính sách nửa vời.
Dự báo tương lai
Sự công nhận Nhà nước Palestine đã thể hiện cho tầm ảnh hưởng đạo đức và khả năng pháp lý của hơn một nửa quốc gia trong LHQ, tạo lập tiền lệ ngoại giao rộng hơn, đồng thời đánh dấu bước ngoặt cho chiến lược chính sách toàn cầu của EU. Tuy nhiên, EU lại chưa có chính sách chung chính thức về công nhận Palestine, dù Ngoại trưởng Borrell đã cam kết “kiên trì làm việc để thúc đẩy một lập trường chung” dựa trên giải pháp hai nhà nước, Đại hội đồng EU tháng 6/2025 mới chỉ ghi nhận tầm nhìn, chưa có hành động chung đáng kể.
Một số định hướng chính sách đề xuất được đưa ra như:
Việc công nhận nhà nước Palestine phải đi liền với quyết định của toàn liên minh EU chứ không chỉ là lựa chọn riêng lẻ. Kết hợp sự công nhận với hành động thực chất như tăng tài trợ tái thiết Gaza, hỗ trợ chính quyền Palestine tổ chức bầu cử nội bộ, giải quyết khủng hoảng tị nạn. Nhà nước Palestine cần có “quyền đối thoại ngang hàng, không phải chủ đề từ thiện”. Tuân thủ điều khoản nhân quyền trong Hiệp định Hợp tác Liên minh EU - Israel. Đồng thời phải đẩy mạnh trung gian đa phương thông qua đồng minh quốc tế cho giải pháp hai nhà nước.
Kết luận
Việc một số quốc gia châu Âu công nhận Nhà nước Palestine đã đem lại tín hiệu hy vọng mạnh mẽ về giá trị nhân quyền, luật pháp quốc tế và chiến lược tự chủ ngoại giao cho EU, đồng thời tăng đòn bẩy ngoại giao cho Palestine. Tuy nhiên, nếu không thúc đẩy một chính sách toàn thể, có định hướng và kiên định, hành động hiện tại của các quốc gia thuộc EU dễ bị nhận diện chỉ là ngoại giao biểu tượng, ít tác động đến cấu trúc quyền lực hiện tại ở Trung Đông hoặc cải thiện điều kiện sống cho người Palestine. Sự công nhận cần được theo đuổi như bước khởi đầu cho một chính sách ngoại giao toàn diện, không phải là điểm đến cuối cùng.
Tác giả: Nguyễn Phương Ngân
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Ayuso, S. (2025, May 28). Sánchez urge a Von der Leyen a que la UE se “movilice para detener la invasión ilegal de Netanyahu sobre Gaza”. EL PAÍS. Retrieved August 8, 2025, from https://elpais.com/internacional/2025-05-28/sanchez-urge-a-von-der-leyen-a-que-la-ue-se-movilice-para-detener-la-invasion-de-netanyahu-sobre-gaza.html?
B.M. (2014, October 14). Hạ nghị sĩ Anh bỏ phiếu công nhận nhà nước Palestine. Báo Nhân dân. https://nhandan.vn/ha-nghi-si-anh-bo-phieu-cong-nhan-nha-nuoc-palestine-post215617.html
Dr Jacob Eriksson. (2018, October 5). Swedish recognition of Palestine: politics, law, and prospects for peace. Britain Palestine Project. https://britainpalestineproject.org/swedish-recognition-of-palestine-politics-law-and-prospects-for-peace/?
Elmasry, M. (2024, May 30). Slovenia’s government approves recognition of a Palestinian state. Al Jazeera. Retrieved August 8, 2025, from https://www.aljazeera.com/news/2024/5/30/slovenia-govt-recognises-palestinian-state-needs-parliamentary-approval?
Emile Badarin. (2019, January). States Recognition in Foreign Policy: The Case of Sweden’s Recognition of Palestine. Foreign Policy Analysis.
Linh Quy. (2025, May 28). Các nước châu Âu công nhận Nhà nước Palestine, Israel lên án mạnh mẽ. VTV ONLINE. https://vtv.vn/the-gioi/cac-nuoc-chau-au-cong-nhan-nha-nuoc-palestine-israel-len-an-manh-me-20250528120048514.htm?
MacAskill, A., Smout, A., & Heinrich, M. (2025, July 30). Explainer: Why is Britain recognising a Palestinian state, and what does it mean? Reuters. Retrieved August 8, 2025, from https://www.reuters.com/world/uk/why-is-britain-recognising-palestinian-state-what-does-it-mean-2025-07-29/?
Minh Nguyễn. (2014, November 16). Công nhận Nhà nước Palestine: Hiện thực và lãng mạn. Đại biểu Nhân dân. https://daibieunhandan.vn/cong-nhan-nha-nuoc-palestine-hien-thuc-va-lang-man-10164812.html?
Oliver Towfigh Nia. (2024, May 24). German chancellor sees ‘no reason’ to recognize Palestinian state. Anadolu Agency (AA). https://www.aa.com.tr/en/europe/german-chancellor-sees-no-reason-to-recognize-palestinian-state/3229530?
Peter Beaumont, & Sam Jones. (2024, May 22). How significant is Spain, Norway and Ireland’s recognition of Palestinian state? The Guardian. https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/22/significant-spain-norway-ireland-recognition-state-palestine?
Rankin, J. (2025, May 26). EU officials accuse bloc of taking ‘little to no meaningful action’ on Gaza. The Guardian. Retrieved August 8, 2025, from https://www.theguardian.com/world/2025/may/26/eu-officials-accuse-bloc-of-taking-little-to-no-meaningful-action-on-gaza?
