Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thăng chức cho các nhà kỹ trị vào các vị trí chủ chốt trong một nỗ lực đổi mới cho một trong những chính sách quan trọng của ông.
Khi ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc tập trung tại Bắc Kinh cho đại hội 5 năm một lần vào tháng 10 năm ngoái, sự chú ý của giới truyền thông đã đổ dồn vào việc Chủ tịch Tập Cận Bình đảm bảo nhiệm kỳ thứ ba, điều chưa từng có tiền lệ với tư cách là nhà lãnh đạo bất khả xâm phạm của Trung Quốc.
Vào thời điểm đó, nhiều người đã bỏ qua sự nổi lên của một nhóm các nhà lãnh đạo chính trị mới trong thượng tầng quyền lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc – những người có nền tảng đi lên khác với sự nghiệp chính trị thông thường của một nhà lãnh đạo truyền thống. Thay vào đó, họ đều có kinh nghiệm sâu sắc trong tổ hợp công nghiệp-quân sự của Trung Quốc. Sự tiến bộ nhanh chóng của họ là một phần trong nỗ lực của Tập Cận Bình nhằm tái tạo sức sống cho dự án “kết hợp dân sự-quân sự” lâu dài của đất nước này, một chính sách tìm cách khai thác các công nghệ mới từ khu vực tư nhân phục vụ cho lợi ích của quân đội đang được hiện đại hóa nhanh chóng.
Wu Guoguang (Ngô Quốc Quang), người từng là cố vấn cho cựu Tổng Bí thư, cựu Thủ tướng Trung Quốc Triệu Tử Dương và hiện đang làm việc cho Hiệp hội Châu Á, một tổ chức nghiên cứu chính sách của Hoa Kỳ, xác định: 5 trong số 13 thành viên mới của bộ chính trị gồm 24 thành viên ưu tú của đảng được bổ nhiệm vào năm ngoái là đại diện cho “một thế hệ mới trong ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc”.
Họ bao gồm tân Phó Tổng lý Quốc vụ viện Zhang Guoqing (Trương Quốc Thanh), từng là giám đốc điều hành của một nhà sản xuất vũ khí, và Phó Tổng lý Quốc vụ viện Liu Guozhong (Lưu Quốc Trung), người được đào tạo để trở thành kỹ sư vũ khí. Kỹ sư hạt nhân Li Ganjie (Lý Cán Kiệt) hiện giám sát các cuộc bổ nhiệm cấp cao của đảng với tư cách là người đứng đầu Ban Tổ chức Trung ương đầy quyền lực. Ngoài ra còn có chuyên gia công nghệ hàng không vũ trụ Ma Xingrui (Mã Hưng Thụy), được chọn để lãnh đạo đảng ở khu vực Tân Cương đầy biến động, và nhà khoa học tên lửa Yuan Jiajun (Viên Gia Quân), người sẽ làm điều tương tự ở siêu đô thị quan trọng phía Tây Nam Trùng Khánh.
Wu Guoguang đã viết trong một bài luận gần đây về sự thăng tiến “chưa từng có” của họ, nhấn mạnh niềm tin của ông Tập Cận Bình rằng lĩnh vực công nghiệp-quân sự của Trung Quốc là một lĩnh vực mà sự kiểm soát của Đảng-Nhà nước và các hoạt động của khu vực tư nhân có thể được kết hợp thành công.
Hơn một phần ba trong số 205 thành viên Ủy ban Trung ương của Đảng Cộng sản hiện nay có nền tảng về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, theo một báo cáo của MacroPolo, tổ chức tư vấn của Viện Paulson ở Chicago. Đó là mức tăng 35% so với ủy ban được bổ nhiệm 5 năm trước.
Các ngôi sao đang lên
1. Zhang Guoqing (Trương Quốc Thanh) Phó Tổng lý Quốc vụ viện, kỹ sư hàng đầu và từng giữ các vị trí cấp cao tại nhà sản xuất vũ khí China North Industries Group Corporation Limited (được quốc tế gọi là Tập đoàn Norinco) 2. Yuan Jiajun (Viên Gia Quân) Bí thư thành ủy Trùng Khánh, kỹ sư hàng không vũ trụ. Ông là giám đốc dự án bay vào vũ trụ của Trung Quốc, Chủ tịch Học viện Công nghệ Vũ trụ Trung Quốc và là giám đốc điều hành của Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc, tập đoàn nhà nước hàng đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực hàng không vũ trụ 3. Ma Xingrui (Mã Hưng Thụy) Bí thư Khu ủy Tân Cương, chuyên gia công nghệ hàng không vũ trụ Tân Cương. Ông từng là giám đốc điều hành cấp cao tại Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không vũ trụ Trung Quốc 4. Liu Guozhong (Lưu Quốc Trung) Được đào tạo về kỹ thuật quân sự, có bằng Thạc sĩ Kỹ thuật, nay giữ chức Phó Tổng lý Quốc vụ viện. 5. Li Ganjie (Lý Cán Kiệt) Trưởng Ban Tổ chức Đảng Cộng sản Trung Quốc, Kỹ sư hạt nhân và cựu Cục trưởng Cục An toàn Hạt nhân Quốc gia
Khắp chính quyền thành phố, tỉnh cũng như chính quyền trung ương Trung Quốc, có rất nhiều người khác trước khi được chọn vào các vị trí chính trị quan trọng cũng đã thăng tiến từ nền tảng giáo dục và chuyên môn về khoa học – kỹ thuật đến vai trò lãnh đạo doanh nghiệp Nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng.
“Ông Tập có nhiều hy vọng về việc tích hợp đổi mới công nghệ và các yếu tố thị trường, chủ yếu để nâng cao sức mạnh kinh tế và quân sự của Trung Quốc và do đó, theo cách nói của ông Tập, đưa Trung Quốc trở thành trung tâm trên trường thế giới,” Wu Guoguang nói thêm: “Sự gia tăng nhanh chóng của những kỹ sư công nghiệp-quân sự này trong chính trị Trung Quốc là một điều ngoạn mục, ngay cả khi so sánh với xu hướng gia tăng chung của tầng lớp các nhà kỹ trị trong thời kỳ hậu Mao Trạch Đông.
Ý nghĩa có thể rất sâu sắc. Các đối thủ tiềm năng của Trung Quốc ở phương Tây, vốn đã lo ngại về việc mở rộng khả năng quân sự của Trung Quốc, lo sợ rằng tốc độ và phạm vi của các đột phá công nghệ quân sự sẽ tăng tốc.
Họ sẽ chú ý đến sự xuất hiện của ông Tập Cận Bình, vào tháng 3 năm nay, trước các nhà lãnh đạo của Quân đội Giải phóng Nhân dân ở Bắc Kinh. Mặc bộ đồ Mao màu xanh đậm, ông nhắc nhở họ về sự cần thiết phải xây dựng sự tự lực của Trung Quốc và thúc giục họ tăng tốc “đổi mới hợp tác trong khoa học – công nghệ, tập trung vào đổi mới độc lập và nguyên bản”.
Ở Trung Quốc, một số chuyên gia nhìn thấy những rủi ro dài hạn khi Tập Cận Bình định hình lại chính sách theo hướng tăng cường tập trung vào an ninh và tránh xa tăng trưởng kinh tế, lưu ý rằng một chiến lược tương tự đã từng sự hủy hoại Liên Xô.
Những người khác tin rằng ông đang thực hiện các bước để giảm khả năng xảy ra sự phản đối trong tương lai đối với sự cai trị của ông, do nhiều người mới được bổ nhiệm thiếu cơ sở quyền lực cố hữu trong đảng.
Nhưng Greg Levesque, đồng sáng lập công ty tư vấn tập trung vào công nghệ quân sự của Hoa Kỳ – Strider, cho biết sự kết hợp giữa việc giám sát chính sách cá nhân của Tập Cận Bình, tăng chi tiêu và các cuộc bổ nhiệm cấp cao mới nhất của đảng và chính phủ phản ánh một “sự thay đổi đáng kể” trong việc sử dụng hợp nhất quân sự-dân sự để giải quyết những lo ngại về an ninh của Trung Quốc.
“Đây là những cá nhân hiểu rõ mối quan hệ của ngành công nghiệp quốc phòng giữa các trường đại học và các phòng thí nghiệm trọng điểm của nhà nước, các doanh nghiệp quốc phòng thuộc sở hữu nhà nước và các công ty công nghệ mới nổi”. Ông nói thêm: “Tôi vẫn không nghĩ rằng mọi người đã nhận thức được điều đó”.
Chậm tiến độ
Trung Quốc nên có vị trí độc nhất để theo đuổi chính sách tích hợp công nghệ và đổi mới của khu vực tư nhân với quân đội. Họ có quyền kiểm soát to lớn đối với các doanh nghiệp tư nhân, trong khi các doanh nghiệp và trường đại học lớn thuộc sở hữu nhà nước cũng được đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước, tất cả đều tiến hành một lượng lớn nghiên cứu và phát triển tập trung vào quốc phòng.
Nhiều nhà quan sát nước ngoài cho rằng Bắc Kinh dễ dàng chỉ đạo tất cả, chia sẻ nghiên cứu tiên tiến và công nghệ mới với quân đội bất kể quyền sở hữu trí tuệ dù là ở khu vực công hay tư nhân.
Nhưng các nhà nghiên cứu Đài Loan Arthur Ding và Tristan Tang khẳng định rằng, bất chấp những tiến bộ gần đây, ngành công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc vẫn “hoạt động yếu kém” và “phần lớn đã thất bại trong việc cải cách”.
Elsa Kania, một thành viên cao cấp tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), một tổ chức tư vấn của Hoa Kỳ, coi việc Tập Cận Bình nâng chính sách dân sự-quân sự thành một “chiến lược quốc gia” trong những năm gần đây không phải là một dấu hiệu thành công, mà là sự phản ánh mối lo ngại của lãnh đạo về tiến độ chậm chạp trong việc giảm bớt các rào cản về quy định, văn hóa và thể chế giữa quân đội Trung Quốc và các doanh nghiệp tư nhân của đất nước.
Trong nhiều thập kỷ, quân đội Trung Quốc đã được lãnh đạo bởi các doanh nghiệp nhà nước và chậm thích ứng với các lực lượng khu vực tư nhân. Theo một người gần gũi với Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước,liê các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng đang phải vật lộn để đạt được sự cân bằng giữa việc kiếm tiền và hỗ trợ các mục tiêu chính sách.
“Đột nhiên, các nhà nghiên cứu hàng không vũ trụ quân sự với ít hiểu biết về cách thức hoạt động của thị trường phải học cách kinh doanh” – một người giấu danh tính “vì lý do an toàn” cho biết. “Chúng tôi đã đạt được một số tiến bộ. Nhưng hầu hết các đồng nghiệp của tôi vẫn giữ tâm lý doanh nghiệp Nhà nước là hoàn thành dự án bất chấp chi phí”.
Trong khu vực tư nhân, một số công ty và doanh nhân có xu hướng e ngại về việc hợp tác với quân đội. Các luật sư đã lưu ý rằng các luật và quy định mâu thuẫn về quyền tiếp cận các dự án quân sự và mua sắm của các công ty thuộc khu vực tư nhân, cùng với đó là có những rủi ro pháp lý nghiêm trọng trong các lĩnh vực như bảo mật, tiêu chuẩn sản phẩm và quyền sở hữu.
Một người gần gũi với Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc cho biết quân đội cuối cùng đã cho thấy rằng họ “không tin tưởng các nhóm tư nhân”, điều này đã thu hẹp phạm vi những gì khu vực tư nhân có thể cung cấp. “Bạn không thể mong đợi một công ty tư nhân Trung Quốc nghĩ ra thứ gì đó giống như SpaceX”, ông ám chỉ đến công ty tên lửa thương mại của Elon Musk hợp tác với NASA – cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ.
Động lực cải cách ở Bắc Kinh đã được tăng cường hơn nữa bởi thái độ cứng rắn gần đây ở các thủ đô như Tokyo, Seoul, Canberra và đáng kể nhất là Washington. Chính quyền Biden đã đơn phương áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu cấm các công ty Mỹ bán chip bán dẫn cao cấp và thiết bị chính để sản xuất chúng, đồng thời vận động các đồng minh làm theo.
Chính phủ Hoa Kỳ tỏ ra không mơ hồ về những gì họ coi là mối đe dọa từ chính sách hợp nhất quân sự-dân sự của Trung Quốc. Mục tiêu của chính sách này, bộ ngoại giao cho biết trong một tờ thông tin công khai, là cho phép Trung Quốc phát triển quân đội “tiên tiến” nhất trên thế giới. Đảng Cộng sản đang thực hiện chiến lược này không chỉ thông qua nghiên cứu và phát triển trong nước mà còn “bằng cách mua lại và chuyển hướng các công nghệ tiên tiến của thế giới – bao gồm cả thông qua hành vi trộm cắp”.
Chuyển giao công nghệ
Một khiếu nại chính từ cộng đồng quốc phòng Hoa Kỳ là Bắc Kinh đang ngày càng sử dụng các công ty Trung Quốc để có được công nghệ và chuyên môn của nước ngoài bằng bất cứ phương tiện nào cần thiết, mà sau này có thể được quân đội sử dụng.
Một ví dụ được các chuyên gia quốc phòng trích dẫn là Tập đoàn Kuang-Chi (Kuang-Chi Group). Trước khi bị Cục Công nghiệp và An ninh Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt vào cuối năm 2020, công ty có trụ sở tại Thâm Quyến, do các giám đốc điều hành được đào tạo tại Hoa Kỳ đứng đầu và với các đối tác ở Hoa Kỳ, Israel, Canada, Châu Âu cùng Singapore, đã đầu tư hàng trăm triệu đô la Mỹ để phát triển các sản phẩm có tiềm năng ứng dụng quân sự. “Kuang-Chi là một ví dụ khác về việc CHND Trung Hoa chuyển giao công nghệ và bí quyết quan trọng từ Mỹ sang Trung Quốc” – một báo cáo năm 2020 do Ủy ban Đánh giá An ninh và Kinh tế Mỹ-Trung cho biết.
Levesque, của Strider, chỉ ra rằng kể từ cuối năm 2017, ông Tập Cận Bình ngày càng nắm quyền lãnh đạo cá nhân trực tiếp đối với chính sách hợp nhất quân sự-dân sự thông qua một nhóm công tác cấp cao do ông chủ trì.
Levesque cho biết hiện đã có “chỉ thị từ trên xuống” nhằm mở rộng chính sách sang “tất cả các lĩnh vực cạnh tranh” với Mỹ, mở rộng phạm vi không chỉ từ các công nghệ vũ khí cốt lõi mà còn sang các lĩnh vực mạng, tài chính, không gian và hàng hải. .
Hỗ trợ chính trị đã được cụ thể hóa bằng các khoản tài trợ kinh phí. CNAS ước tính rằng từ năm 2015 đến 2019, ít nhất 35 quỹ mới đã được thành lập với khoảng 68,5 tỷ đô la được dành để phân phối cho các công ty tham gia vào các dự án hợp nhất quân sự-dân sự.
Đến năm 2018, ít nhất 38 cơ sở trưng bày các dự án hợp nhất quân sự-dân sự đã được thiết lập trên khắp Trung Quốc, trong khi theo dữ liệu từ Ủy ban Quân sự Trung ương do công ty tư vấn Qianji trích dẫn, số lượng các tổ chức được cấp phép thực hiện nghiên cứu và phát triển hoặc sản xuất tập trung vào thiết bị quân sự đã mở rộng từ dưới 3.800 trong năm 2017 lên hơn 22.400 vào năm 2019.
Các nhà nghiên cứu cho biết trong ba năm qua, chi tiêu ở Trung Quốc đã trở nên khó theo dõi hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là nó đã dừng lại. Tại một triển lãm thương mại nhắm vào lĩnh vực hợp nhất quân sự-dân dụng được tổ chức vào tháng trước với sự tham dự của hàng trăm công ty thuộc khu vực tư nhân, những người tham gia tỏ ra lạc quan về triển vọng của ngành.
Financial Times không tiết lộ địa điểm diễn ra sự kiện hoặc tên của những người tham dự vì lý do bảo mật, nhưng các video quảng cáo đã mô tả các sản phẩm có thể “phá vỡ thế độc quyền của phương Tây” về công nghệ quốc phòng. Một người có mặt mô tả chính sách hợp nhất quân sự-dân sự là một “lợi ích” cho các nhóm địa phương khi Trung Quốc thay thế các thành phần từ nước ngoài bằng các sản phẩm của các nhà cung cấp địa phương mới.
Các sản phẩm mới do Trung Quốc sản xuất được trưng bày bao gồm xe quân sự, máy chủ và phần mềm thu thập thông tin tình báo. Một người tham dự hào hứng chia sẻ rằng: “Công nghệ của chúng tôi đã tốt hơn các đối thủ phương Tây”.
Khi công nghệ của họ được cải thiện, các công ty quốc phòng Trung Quốc cũng đang vạch ra kế hoạch đẩy mạnh xuất khẩu vũ khí. Một người gần gũi với Tập đoàn Inner Mongolia First Machinery cho biết, tập đoàn này là một trong những nhà sản xuất xe tăng lớn nhất Trung Quốc, đang mở rộng thị trường mới ở châu Á, châu Phi và Trung Đông. “Chúng tôi có thể khắc phục tình trạng chậm trễ [xuất khẩu vũ khí] do Nga và Ukraine để lại. . . trong khi đó, Mỹ và châu Âu quá bận tâm đến chiến tranh nên không chú ý đến nhu cầu của một số khách hàng ở các nước đang phát triển,” người này nói.
Ý nghĩa kinh tế
Các chuyên gia cho rằng việc Bắc Kinh tăng cường tập trung vào an ninh quốc gia là điều dễ hiểu trong bối cảnh căng thẳng quân sự gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng có những quan điểm khác nhau về cách ông Tập cân bằng an ninh với các mối quan tâm khác trong nước.
Theo Keyu Jin, giáo sư tại Trường Kinh tế Luân Đôn và là tác giả cuốn sách The New China Playbook, Bắc Kinh tin rằng sự phát triển “phần lớn” công nghệ trong nước của Trung Quốc cũng sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Cô cũng cho rằng: “Điểm mấu chốt là tính chính danh của Đảng vẫn phụ thuộc vào các cơ hội kinh tế”.
Tuy nhiên, Zhang Ming và Lu Xianfeng, các học giả tại Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, đã viết vào tháng 12 rằng Bắc Kinh cũng phải tránh “lặp lại những sai lầm của Liên Xô” và đảm bảo rằng sự phát triển của ngành công nghiệp quốc phòng không cản trở tăng trưởng kinh tế.
Họ kêu gọi Bắc Kinh học hỏi từ Mỹ bằng cách “tự do hóa vừa phải” lĩnh vực quốc phòng, cho phép cạnh tranh lớn hơn giữa các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, đồng thời cải thiện khả năng tiếp cận thị trường vốn của các công ty tập trung vào quân sự.
Alfred Chan, người viết tiểu sử của chủ tịch Trung Quốc và là giáo sư danh dự tại Huron University College ở Canada, nói rằng việc xoay trục sang an ninh là kết quả của quá trình thay đổi thế giới quan của Bắc Kinh. “Dưới thời chính quyền Trump, người ta nhấn mạnh nước Mỹ là trên hết, một kiểu chủ nghĩa trọng thương mới. . . điều đó cũng tiếp tục dưới thời chính quyền Biden,” ông nói. “Nhiều chính sách của Trung Quốc trong 6 năm qua thực sự là một phản ứng đối với điều đó.”
Trong một bản tóm tắt nghiên cứu của Trung Quốc được xuất bản vào năm 2021 – do các chuyên gia Hoa Kỳ Peter Singer và Alex Stone thực hiện – các nhà nghiên cứu cấp cao của PLA đã dự đoán rằng các hạn chế về công nghệ của phương Tây sắp được mổ xẻ và hoàn thiện hơn, đồng thời nói rằng Trung Quốc phải đáp lại bằng “các biện pháp đối phó cụ thể hơn” .
Chan cho biết thêm rằng xây dựng chuyên môn khoa học và công nghệ của Trung Quốc là một mục tiêu quan trọng trong suốt nhiều thập kỷ cải cách của đất nước. Nhưng một loạt các mục tiêu được đưa ra tại Đại hội Đảng năm ngoái đã phản ánh “sự nhấn mạnh mới vào việc đưa Trung Quốc trở thành một cường quốc công nghệ để nước này không còn phải chịu những nguy cơ bị cấm vận nữa”. Ông nói: “Sự tự lực cũng như tính độc lập tương đối và tất cả những điều đó thực sự là phản ứng đối với một môi trường bên ngoài khá thù địch”.
Những người khác tin rằng các mối quan tâm về chính sách đối ngoại phụ thuộc vào sự vận động chính trị trong nội bộ đảng của Tập Cận Bình, mà họ cho rằng nằm ở trung tâm từ tất cả các quyết định nhân sự của ông.
Victor Shih, Phó Giáo sư Kinh tế chính trị Trung Quốc tại Đại học California, San Diego, tin rằng việc bổ nhiệm cán bộ từ tổ hợp công nghiệp quân sự của Trung Quốc vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt có thể không “thuần túy” dựa trên việc thúc đẩy chính sách hợp nhất quân sự-dân sự.
Shih nói, những nhà lãnh đạo như vậy có xu hướng tồn tại mạng lưới bè phái hẹp hơn trong Đảng vì họ đã làm việc trong các công ty hoặc ngành riêng lẻ suốt phần lớn sự nghiệp của mình hơn là nỗ lực thăng tiến trong Đảng. Ông nói thêm, khi họ trở thành quan chức cấp tỉnh cao cấp và trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, họ không có loại kinh nghiệm thường mang lại cho các chính trị gia cấp cao ở Trung Quốc những mạng lưới rất sâu rộng. “Họ ít tạo ra mối đe dọa hơn đối với cơ sở quyền lực của Tập Cận Bình.”
Sự thăng tiến của họ có thể thúc đẩy sự nghiệp của chính họ; các nhà nghiên cứu của MacroPolo đã viết rằng các nhà kỹ trị cấp tỉnh “đang trên đà thăng tiến nhanh chóng vào năm 2027 hoặc sớm hơn” nếu họ có thể đạt được mục tiêu của mình. “Số liệu quan trọng không còn là tăng trưởng GDP mà là ‘nanomet’, hoặc bảo mật công nghệ”.
Bất kể động cơ nào đối với họ và đối với Tập Cận Bình, đều có sự nhất trí rộng rãi rằng kết quả rõ ràng nhất sẽ là Trung Quốc trở thành một cường quốc quân sự hùng mạnh hơn.
Ding và Tang, các học giả Đài Loan, lưu ý trong một báo cáo gần đây cho Quỹ Jamestown rằng nếu vòng hợp nhất quân sự-dân sự mới thành công, sự phát triển công nghệ quốc phòng của Trung Quốc “chắc chắn sẽ trở nên hiệu quả hơn rất nhiều, điều này sẽ đặt ra thách thức quân sự lớn hơn nhiều so với trước các nước láng giềng của Trung Quốc và Mỹ”./.
Biên dịch: Hoàng Hải
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả, không nhất thiết trùng với quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược
Mọi phản hồi học thuật cũng như các vấn đề khác quý độc giả có thể trao đổi với Ban Biên tập Nghiên cứu Chiến lược qua địa chỉ mail: [email protected]
Nguồn: Edward White, Sun Yu, “Xi Jinping’s dream of a Chinese military industrial complex”, Financial Times, 19.6.2023.
