Cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản diễn ra ngày 20 tháng 7 vừa qua đã mang lại những kết quả bất ngờ. Kết quả bỏ phiếu không chỉ xác nhận xu hướng lâu nay là sự suy giảm ủng hộ đối với liên minh cầm quyền, mà còn cho thấy sự thành công bùng nổ của các lực lượng cánh hữu ngoài hệ thống. Đảng Sanseito (参政党), thường được gọi là cực bảo thủ và dân tộc chủ nghĩa, đã giành được 14 ghế trong Thượng viện, trở thành nhóm lớn thứ sáu trong cơ cấu của Thượng viện. Đây là một thành công rõ rệt đối với một đảng có diễn ngôn vốn bị coi là rất bên lề trong không gian chính trị dòng chính của Nhật Bản.
Thông qua trường học của mình, Sanseito xây dựng một cộng đồng bền chặt gồm các thành viên cảm nhận được sự hỗ trợ hàng ngày từ phía đảng và đồng đảng. Phí hội viên hàng tháng đối với một thành viên bình thường của đảng là 1.000 yên, còn đối với thành viên quản lý là 2.500 yên. Tư cách thành viên quản lý cho phép bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử sơ bộ nội bộ, tác động đến thay đổi chính sách trong đảng, cũng như được tham gia vào việc tổ chức các sự kiện quy mô lớn. So sánh, phí hội viên của Đảng Dân chủ Lập hiến (Constitutional Democratic Party) danh giá là 1.000 yên mỗi năm, nhưng tư cách hội viên chỉ mang lại những thông báo hiếm hoi qua thư và lời mời tham gia các sự kiện gây quỹ.
Ngoài ra, Sanseito còn hoạt động theo các phương thức truyền thống hơn. Các nhà hoạt động của họ trong sắc cam đặc trưng là những người xuất hiện nổi bật nhất trên đường phố trong thời gian vận động bầu cử. Sự kết hợp các yếu tố này đã giúp đảng đạt thành công trong cuộc bầu cử vừa qua. Bên cạnh đó, bối cảnh chính trị – đặc biệt là “khoảng trống” của phe hữu – cũng đóng vai trò quan trọng.
Trường hợp của Sanseito phản ánh sự thay đổi trong bức tranh chính trị nội bộ ở Nhật Bản. Các đảng có diễn ngôn cánh hữu và dân tộc chủ nghĩa từng xuất hiện trước đây, nhưng đối với những người sáng lập, chúng chỉ là bàn đạp để hợp nhất với LDP (Đảng Dân chủ Tự do). Có khả năng Kamia sẽ trở thành enfant terrible (kẻ nổi loạn) của Quốc hội Nhật Bản, thu hút và tập hợp sự chỉ trích chính phủ từ bên hữu. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp đó, có thể thấy rõ sự thành công của một đảng với diễn ngôn cánh hữu bên lề tại Nhật Bản, và chính sự hiện diện của Sanseito trong cơ quan lập pháp đã là điều đáng chú ý. Không thể loại trừ khả năng lập trường của đảng sẽ mềm mỏng hơn trong tương lai – điều thường xảy ra với các nhóm cực đoan sau khi thành công trong bầu cử. Mặc dù phe đối lập không thể đưa ra một chương trình thống nhất để thay thế cho đường lối của chính phủ, nhưng các vấn đề về ý thức hệ đã trở thành trung tâm của sự đối đầu đảng phái ở Nhật Bản. Tình hình Sanseito và cán cân chính trị của đất nước sẽ rõ ràng hơn sau cuộc bầu cử Hạ viện vào tháng 10 năm 2028.
Cuộc bầu cử Thượng viện ngày 20 tháng 7 vừa qua không chỉ xác nhận xu hướng giảm sút của liên minh cầm quyền, mà còn cho thấy sự bùng nổ của lực lượng cánh hữu ngoài hệ thống. Đảng Sanseito đã giành được 14 ghế, trở thành lực lượng lớn thứ sáu trong Thượng viện. Đây là một thành công rõ rệt đối với một đảng vốn bị coi là bên lề.
Những hành động của ban lãnh đạo đảng và những yếu tố của môi trường chính trị nào đã dẫn tới kết quả ấn tượng như vậy của Sanseito? Triển vọng của các lực lượng chính trị cánh hữu dân túy ở Nhật Bản ra sao và điều này có thể thay đổi vị thế của đất nước trên thế giới như thế nào?
Trước hết, cần chú ý đến chương trình rộng của đảng, tên của đảng khi dịch ra nghĩa là “Đảng Tham chính” (Party of Political Participation). Sanseito, tự định vị mình là một “đảng kỹ thuật số” (digital party), tích cực quảng bá chương trình của mình qua trang web chính thức và hệ sinh thái mạng xã hội rộng khắp, bao gồm YouTube, Facebook (thuộc công ty Meta, bị coi là tổ chức cực đoan và bị cấm tại Liên bang Nga) và X (Twitter). Được thành lập vào tháng 3 năm 2020, đảng đã tìm cách giành được sự chú ý thông qua vấn đề nóng nhất của đất nước lúc đó – đại dịch COVID-19.
Đảng đã chiếm lĩnh khoảng trống “phản đối COVID” (covid-dissident niche) trong diễn ngôn chính trị Nhật Bản và bắt đầu lan truyền những thông tin chưa được kiểm chứng về tác hại của tiêm vaccine, nguồn gốc của virus, số lượng nạn nhân, v.v. Nói cách khác, Sanseito đã ủng hộ thuyết âm mưu rằng đại dịch do WHO kiểm soát, tương tự như các lực lượng chính trị như Forum voor Democratie ở Hà Lan và dieBasis ở Đức.
Tuy nhiên, đại dịch không phải là chủ đề duy nhất mà đảng này giữ lập trường cực đoan. Dưới đây là danh sách các luận điểm chính của Sanseito về nhiều lĩnh vực:
Giáo dục
Hệ thống giáo dục Nhật Bản cần hình thành ở học sinh khả năng tự học, bao gồm phát triển tư duy phản biện và kỹ năng tự đào tạo, thay vì buộc họ phải chạy theo điểm số cao và kết quả thi cử.
Các chương trình giáo dục phải dựa trên phương pháp cá nhân hóa, giúp trẻ em đạt được tính tự lập.
Cần từ bỏ “cái nhìn tự ti về lịch sử” (自虐史観) – bắt đầu xuất hiện trong sách giáo khoa sau Thế chiến II – và nuôi dưỡng ở trẻ tình yêu, sự tôn trọng đối với truyền thống dân tộc và đất nước.
Nhà nghiên cứu Vladimir Nelidov nhận xét rằng điểm cuối cùng trong chương trình giáo dục của Sanseito đặc biệt đáng chú ý. Những cách diễn đạt chung chung như vậy giúp tránh bị chỉ trích trực tiếp là theo chủ nghĩa xét lại (revisionism), nhưng ngay cả cách diễn đạt này cũng được coi là một cú “tát” mạnh vào hệ thống giáo dục hiện tại. Các điểm khác cũng khá mang tính cách mạng, điều này gắn liền với một đặc trưng của giáo dục Nhật Bản – hiện tượng gakureki (学歴), nghĩa là tầm quan trọng quá mức đối với danh sách các cơ sở giáo dục mà một người từng theo học. Điều này không chỉ liên quan đến việc chuyển cấp học mà còn ảnh hưởng đến việc làm.
Trong xã hội Nhật, rất quan trọng là một người phải liên tục đạt các cấp độ giáo dục mà không bị tách khỏi nhóm bạn cùng lứa. Những sinh viên trượt kỳ thi tuyển sinh thường bị gọi là ronin (浪人) – thuật ngữ trước thời Minh Trị dùng để chỉ các samurai không có chủ.
Năm 2016, các nhà nghiên cứu từ Tokyo Institute of Technology (từ tháng 10/2024 đổi tên thành Science Tokyo) đã chứng minh rằng sinh viên tốt nghiệp các đại học danh tiếng (có điểm khó vào cao nhất) thường xuyên trở thành nhân viên của các tập đoàn lớn hơn nhiều so với sinh viên từ các trường khác. Giá trị cao của giáo dục như vậy không chỉ đặc trưng cho Nhật mà còn ở các nước Đông Á khác, nơi vào đại học là một “thang máy xã hội” quan trọng định hình số phận mỗi người. Vì vậy, khi việc chạy theo điểm số quyết định nhiều thứ như vậy, lập trường của Sanseito không phải là điều tầm thường.
Nông nghiệp, y tế, môi trường
Cần đảm bảo cung cấp cho người dân thuốc men và thực phẩm sản xuất không sử dụng hóa chất, đồng thời củng cố hệ thống sản xuất không chất thải.
Kiểm soát chi phí y tế bằng cách phân bổ hợp lý nguồn lực y tế.
Hỗ trợ phát triển nông nghiệp và ngư nghiệp không dùng thuốc trừ sâu, phân bón hoặc các sản phẩm hóa chất khác, và sửa đổi luật ghi nhãn thực phẩm.
Thúc đẩy một phiên bản “phát triển bền vững” của Nhật, “kế thừa trí tuệ của tổ tiên”.
Điều đáng chú ý là trong lĩnh vực này, Sanseito gần như lặp lại các luận điểm của các đảng “xanh” ở châu Âu. Lý do có thể là vì Sanseito sử dụng nghị trình môi trường không ở tầm toàn cầu mà ở góc độ quốc gia – nghĩa là bảo vệ môi trường không phải là mục tiêu tự thân mà là cách phục vụ lợi ích của dân tộc Nhật.
Đảng này ủng hộ phát triển năng lượng tái tạo và giảm khí thải CO₂ để nâng cao vị thế cạnh tranh của Nhật Bản trên toàn cầu. Với năng lượng hạt nhân, họ không phản đối miễn là chưa có giải pháp thay thế tốt hơn. Lập trường này có thể gọi là “chủ nghĩa dân tộc môi trường” (ecological nationalism). Tuy nhiên, họ nhấn mạnh tầm quan trọng của “phiên bản Nhật” trong phát triển bền vững – mà đặc điểm cụ thể không được nêu rõ.
Bảo vệ đất nước
Cần tạo ra hệ thống ngăn chặn sự can thiệp của các thế lực nước ngoài vào quản trị quốc gia.
Mục tiêu là xây dựng một nhà nước dân tộc bảo vệ xã hội tự do khỏi logic của các cường quốc và chủ nghĩa toàn cầu quá mức.
Cần ban hành luật hạn chế vốn nước ngoài mua công ty hoặc đất đai ở Nhật.
Thay vì tiếp nhận người nhập cư, cần tập trung hỗ trợ việc làm và tăng thu nhập cho công dân Nhật.
Ở mảng này, có thể thấy rõ rệt diễn ngôn của một đảng cánh hữu chống toàn cầu hóa, kiên định chống lại ảnh hưởng nước ngoài và việc làm mờ bản sắc Nhật Bản.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng, cũng như các phong trào dân túy cánh hữu khác, Sanseito khai thác các thuyết âm mưu và sự suy đoán để thu hút sự ủng hộ từ những người bên lề xã hội. Nhưng liệu Nhật Bản thực sự đang đối mặt với làn sóng vốn ngoại và người nhập cư?
Vấn đề di cư và tình trạng nhân khẩu học
Vấn đề di cư gắn chặt với các chỉ số nhân khẩu học. Dự báo của Viện Nghiên cứu Dân số Quốc gia Nhật Bản cho thấy, do tỷ lệ kết hôn thấp, tổng tỷ suất sinh (Total Fertility Rate – TFR) sẽ vẫn thấp trong dài hạn. Theo kịch bản lạc quan, đến năm 2070, TFR đạt 1,64; kịch bản bi quan – 1,13; và kịch bản có khả năng nhất – 1,36. Đáng chú ý, trong dự báo năm 2023, con số này đã được điều chỉnh giảm so với dự báo năm 2017 (khi TFR dự kiến ở mức 1,44).
Trái ngược với dự báo về sinh suất, kỳ vọng về di cư thay đổi đáng kể. Năm 2017, người ta dự đoán rằng đến 2035, số di cư ròng (Net migrants) – tức chênh lệch giữa số người rời Nhật và số người đến Nhật – sẽ là 69.275 người. Trong nghiên cứu năm 2023, con số này được điều chỉnh tăng hơn gấp đôi, thành 163.791 người, và được giả định sẽ giữ nguyên hằng năm cho đến hết giai đoạn dự báo (2040).
Điểm nổi bật không chỉ là sự tăng gấp đôi của con số dự báo, mà còn là sự thay đổi so với các năm trước. Tuy vậy, ngay cả với mức tăng này, xu hướng già hóa và suy giảm dân số vẫn không thay đổi. Để duy trì mức gánh nặng dân số và quy mô dân số hiện tại, Nhật Bản sẽ cần dòng nhập cư khoảng 600.000 người mỗi năm. Để so sánh, ở Đức giai đoạn 2011–2023, trung vị số di cư ròng là 384.000 người.
Một thay đổi đáng kể khác được dự đoán là thành phần dân tộc. Năm 2020, người nước ngoài cư trú lâu dài ở Nhật chiếm khoảng 2,17% dân số. Với quy mô nhập cư dự kiến, đến năm 2027 con số này sẽ lên tới 10,8%, ngang với các nước như Tây Ban Nha, Ý và Na Uy hiện nay.
Lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với thực tế của một làn sóng nhập cư quy mô lớn tương tự châu Âu. Không có cơ sở nào để cho rằng việc hội nhập người nhập cư sẽ là nhiệm vụ dễ dàng. Thêm vào đó, văn hóa doanh nghiệp cũng sẽ gặp thách thức lớn. Các nỗ lực giải quyết vấn đề này vấp phải thái độ đặc thù của người Nhật đối với cư dân không có gốc Nhật – mà các nghiên cứu đã xác nhận là phần lớn mang tính tiêu cực.
Nghiên cứu về thái độ đối với nhập cư
Trong bài Views on immigration in Japan: identities, interests, and pragmatic divergence, hai nhà xã hội học Jeremy Davison và Ito Peng (Đại học Toronto) tìm cách xác định lý thuyết nào giải thích tốt nhất thái độ chống nhập cư ở Nhật.
Lý thuyết xung đột nhóm (Realistic Group Conflict Theory) cho rằng nguyên nhân chính là kinh tế: người bản địa lo ngại nhập cư “cướp” việc làm, tăng cạnh tranh, phá giá thị trường, gây bất ổn xã hội.
Lý thuyết bản sắc (Identity Theory) thì cho rằng nguyên nhân chính là văn hóa: người nhập cư bị coi là đe dọa các chuẩn mực, giá trị xã hội và làm mờ bản sắc dân tộc.
Kết quả nghiên cứu ủng hộ lý thuyết bản sắc.
Đáng chú ý, nhiều người tham gia khảo sát còn hỏi lại về khái niệm “người nhập cư” (imin 移民) và sự khác biệt với “lao động nước ngoài tạm thời” (gaikokujin rodosha 外国人労働者).
Với nhóm thứ hai (lao động tạm thời), thái độ nhìn chung là trung lập hoặc tích cực, vì được coi là biện pháp bất đắc dĩ do dân số già và giảm.
Nhưng với nhóm muốn định cư lâu dài, thái độ lại gần như hoàn toàn tiêu cực.
Một đoạn đối thoại điển hình:
Người tham gia 1: Khi nói về nhập cư, có một điều tôi không hiểu. Ý là những người yêu thích Nhật Bản và muốn sống ở đây, hay những người chỉ đến kiếm tiền một thời gian ngắn? Có sự khác biệt chứ?
Jeremy Davison: Ý tôi là những người đến đây và nhập quốc tịch Nhật.
Người tham gia 1: Nhập quốc tịch Nhật? Vậy là họ là người Nhật sao?
Qua phân tích, yếu tố văn hóa chiếm ưu thế hơn hẳn yếu tố kinh tế. Chỉ vài người lo lắng về việc mất việc hoặc ảnh hưởng xấu đến doanh nghiệp. Lý do chống nhập cư phổ biến là niềm tin rằng số lượng lớn “người không phải Nhật” sống thường trú sẽ dẫn đến mất mát văn hóa Nhật.
Hai trích dẫn minh họa:
Người tham gia 3: Có nhiều thứ quan trọng với chúng tôi, người Nhật, vì chúng mang tính Nhật. Chúng được truyền qua nhiều thế hệ, và nếu có nhiều người từ các quốc gia khác đến, tôi không nghĩ chúng tôi có thể giữ được.
Người tham gia 4: Nếu mở rộng hạn ngạch nhập cư, một thay đổi sẽ là thay đổi tư duy người Nhật. Tôi cũng nghĩ nếu có nhiều người nước ngoài đến, truyền thống và văn hóa Nhật có thể bị mất đi. Điều này khiến tôi lo ngại.
Việc tăng số lượng người nhập cư sẽ không thể tự động cải thiện thái độ của xã hội Nhật đối với họ. Điều này được chứng minh trong nghiên cứu History matters: the long-term impact of historical immigrant size on current xenophobia in Japan của hai nhà xã hội học Shenhua Wang và Xiong Gong.
Các tác giả giả định rằng tâm lý bài ngoại (xenophobia) của người Nhật có liên quan đến kinh nghiệm lịch sử tiêu cực trong quan hệ với người nhập cư. Nhật Bản là một ví dụ lý tưởng để kiểm chứng các lý thuyết giải thích sự tiến triển thái độ của người bản địa đối với nhập cư:
Lý thuyết tiếp xúc liên nhóm (Intergroup Contact Theory) cho rằng gia tăng số lượng nhập cư sẽ cải thiện thái độ, vì tiếp xúc nhiều giúp hiểu và cảm thông hơn.
Lý thuyết cạnh tranh sắc tộc (Ethnic Competition Theory) lại cho rằng điều ngược lại: số lượng nhập cư tăng sẽ làm tăng tâm lý bài ngoại do cạnh tranh về tài nguyên và vị thế xã hội.
Gong và Wang kết luận rằng, do kinh nghiệm lịch sử tiêu cực, việc tăng số lượng nhập cư sẽ chỉ làm gia tăng thái độ bài ngoại ở Nhật. Họ tìm thấy mối tương quan dương mạnh giữa mức độ phổ biến của quan điểm bài ngoại và quy mô cộng đồng nhập cư trong cùng một tỉnh (prefecture).
Khảo sát NHK về thái độ đối với người nước ngoài
Trong nghiên cứu How we changed over 45 years? do công ty truyền thông NHK (日本放送協会) thực hiện từ năm 1973, người ta theo dõi sự thay đổi quan điểm xã hội qua nhiều chủ đề. Kết quả mới nhất là năm 2018.
Ví dụ:
Năm 2003, 65,4% đồng ý với câu “Tôi muốn kết bạn với người nước ngoài”. Năm 2018, chỉ còn 58,2%.
Tỷ lệ không đồng ý tăng từ 29% lên 38%.
Bảng 1. Thay đổi thái độ của người Nhật đối với nước ngoài và người nước ngoài (2003–2018)
| Nội dung | Trả lời | 2003 | 2008 | 2013 | 2018 |
| Tôi muốn kết bạn với người từ các nước khác | Đồng ý | 65,4 | 62,6 | 62,9 | 58,2 |
| Không đồng ý | 29,1 | 31,1 | 32,3 | 38 | |
| Tôi muốn tham gia các hoạt động hỗ trợ người từ các nước nghèo | Đồng ý | 75,6 | 76,9 | 75,4 | 68,1 |
| Không đồng ý | 16,8 | 16,0 | 19,0 | 26,9 | |
| Nếu có cơ hội, tôi muốn học hoặc làm việc ở nước ngoài | Đồng ý | 43,0 | 39,6 | 37,1 | 33,0 |
| Không đồng ý | 51,5 | 54,9 | 57,9 | 63,5 |
(Nguồn: tác giả tổng hợp từ dữ liệu NHK)
Nhìn vào bảng trên, có thể thấy từ đầu thế kỷ XXI, thái độ của người Nhật đối với thế giới bên ngoài và người nước ngoài đã trở nên lạnh nhạt hơn.
Khi giải thích nguyên nhân, không thể bỏ qua yếu tố khách quan: người cao tuổi thường bảo thủ hơn và ít di động hơn, nên tỷ lệ giảm mong muốn ra nước ngoài có thể liên quan đến việc tăng tỷ lệ dân số trên 65 tuổi năm 2018 so với 2003. Tuy nhiên, đây không phải là nguyên nhân duy nhất. Dữ liệu một lần nữa khẳng định rằng việc tăng mạnh số lượng nhập cư – dự kiến trong những năm tới – chỉ làm gia tăng sự phản đối của xã hội Nhật đối với nhập cư.
Vì vậy, lập trường nhập cư của Sanseito phản ánh nguyện vọng và quan điểm của một bộ phận lớn xã hội Nhật. Có thể nói, đảng này đang nắm giữ vị trí đối lập cánh hữu với liên minh cầm quyền LDP–Komeito.
Quan điểm khác của lãnh đạo Sanseito
Người sáng lập và lãnh đạo hiện tại của Sanseito, Sohei Kamiya (47 tuổi), cũng nêu rõ lập trường của đảng ở các vấn đề khác:
Kịch liệt phản đối công nhận hôn nhân LGBT (tổ chức bị coi là cực đoan ở Nga).
Ủng hộ bãi bỏ Điều 9 Hiến pháp, vốn cấm Nhật sở hữu lực lượng vũ trang.
Ủng hộ chính sách tiền tệ cứng rắn và bãi bỏ thuế thu nhập lũy tiến.
Chấp nhận điện hạt nhân trong giai đoạn chuyển tiếp.
Sau khi một ứng viên của đảng, Saya, trả lời phỏng vấn Sputnik, đối thủ cáo buộc chiến dịch của Sanseito có liên hệ với Nga. Kamiya bác bỏ:
“Việc bắt đầu xung đột Nga–Ukraine, tất nhiên, là một bước tồi, nhưng ở Mỹ có những thế lực buộc Nga phải làm vậy. Có lần tôi nói rằng không thể nói Nga là kẻ có lỗi hoàn toàn, và khi đó người ta bắt đầu nói tôi thân Nga.”
Giờ cần làm rõ, làm thế nào một đảng có quan điểm cực đoan như vậy lại đạt được thành công. Trước hết, đây là kết quả của một chiến dịch tranh cử cân bằng, kết hợp ưu thế của quảng bá kỹ thuật số và phương thức vận động quyết liệt.
Trong lần bầu cử đầu tiên (năm 2022), đảng đã huy động từ hội viên nhiều tiền hơn bất kỳ đảng nào ở Nhật, kể cả LDP cầm quyền. Nguyên nhân là vì Sanseito cung cấp cho cử tri một hệ sinh thái thông tin cho phép thành viên nâng cao kỹ năng và tiếp cận nội dung độc quyền, như toàn bộ bản ghi hình các talk-show được đăng trên nhiều nền tảng. Mỗi ngày, họ nhận podcast dài 10 phút tóm tắt tin tức quan trọng, kèm lời mời tham gia sự kiện và mít-tinh.
Ngoài ra, hội viên còn có thể học tại DIY School của đảng – nơi cung cấp khóa đào tạo nhiều lĩnh vực từ lịch sử, tiếng Anh đến y học và kinh tế. Giảng viên gồm giảng viên đại học, doanh nhân, nhà phân tích nổi tiếng. Mục tiêu chính của trường (học phí 50.000–80.000 yên) là chuẩn bị ứng viên tranh cử.
Nhờ vậy, Sanseito tạo dựng một cộng đồng bền chặt giữa các hội viên, với sự hỗ trợ hằng ngày từ đảng và đồng chí. Phí hội viên thường là 1.000 yên/tháng, còn thành viên quản lý là 2.500 yên/tháng (được bỏ phiếu sơ bộ, tác động chính sách, tham gia tổ chức sự kiện lớn). So với Đảng Dân chủ Lập hiến (1.000 yên/năm, quyền lợi hầu như không đáng kể), đây là mô hình tạo gắn kết mạnh hơn.
Bên cạnh đó, Sanseito cũng vận động theo phương pháp truyền thống: các nhà hoạt động mặc màu cam đặc trưng rất nổi bật trên đường phố trong giai đoạn tranh cử. Kết hợp các yếu tố này giúp đảng chiến thắng, cùng với bối cảnh chính trị thuận lợi, đặc biệt là “khoảng trống” của phe hữu.
LDP trung hữu, cầm quyền từ thập niên 1950, trong quá trình đấu với cánh tả đã dịch chuyển sang trái, không chuẩn bị cho việc mất cử tri hữu sang đảng khác. Tình hình càng trầm trọng sau vụ ám sát cựu Thủ tướng Shinzo Abe, một lãnh đạo thuộc phe hữu trong LDP. Dù đã từ chức, Abe vẫn đóng vai trò gắn kết các phe phái trong liên minh cầm quyền.
Kamiya và Naoki Hyakuta – lãnh đạo tân đảng cực hữu Bảo thủ – (cả hai đều có quan hệ thân thiết với Abe) nhanh chóng cáo buộc chính phủ Fumio Kishida phản bội tầm nhìn của Abe, viện dẫn việc công nhận LGBT và ủng hộ Ukraine sau khi bắt đầu SVO. Cùng lúc đó, bê bối tham nhũng bùng phát, làm mâu thuẫn giữa thủ tướng đương nhiệm và phe hữu trong chính phủ càng sâu sắc. Nội các Shigeru Ishiba (được coi là còn “thiên tả” hơn cả Kishida) càng khiến cử tri hữu rời xa LDP.
Như vậy, Sanseito đã xuất hiện đúng thời điểm, chiếm lĩnh đúng khoảng trống. Một yếu tố nữa giúp Kamiya thành công là hệ thống bầu cử hỗn hợp ở Nhật, cho phép ứng viên có tỷ lệ ủng hộ nhỏ vẫn giành được ghế trong Quốc hội.
Kết luận
Trường hợp Sanseito phản ánh sự thay đổi trong cục diện chính trị nội bộ Nhật Bản. Các đảng cánh hữu dân tộc chủ nghĩa từng xuất hiện trước đây, nhưng thường chỉ là bàn đạp để sáp nhập vào LDP. Có thể Kamiya sẽ trở thành enfant terrible của Quốc hội, tập hợp chỉ trích chính phủ từ bên hữu.
Ngay cả nếu điều đó xảy ra, đây vẫn là ví dụ thành công của một đảng với diễn ngôn cực hữu bên lề ở Nhật. Sự hiện diện của Sanseito trong cơ quan lập pháp là một dấu hiệu quan trọng. Không thể loại trừ khả năng đảng sẽ mềm hóa lập trường trong tương lai – điều từng xảy ra với các nhóm cực đoan khác sau thắng lợi bầu cử.
Dù phe đối lập không thể đưa ra chương trình thay thế toàn diện, các vấn đề ý thức hệ đã trở thành tâm điểm đối đầu đảng phái ở Nhật. Tương lai của Sanseito và cán cân quyền lực ở Nhật sẽ rõ ràng hơn sau cuộc bầu cử Hạ viện tháng 10/2028 (*).
Biên dịch: Bùi Toàn
Tác giả: Tác giả: Vladimir Akhshotov, Khoa Chính trị và Kinh tế thế giới, Trường Đại học Nghiên cứu Quốc gia Higher School of Economics (NIU VShE)
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
[*] Стрельцов Д. В. Политический кризис в Японии 2023–2024 гг.: состоялся ли выход? – 2024 Streltsov D.V. *Khủng hoảng chính trị ở Nhật Bản 2023–2024: Liệu đã có lối thoát?* – 2024
