Ấn Độ chắc chắn sẽ trở thành một cường quốc toàn cầu. Nhưng trong nhiều kịch bản phát triển của khu vực và toàn cầu trong tương lai, một siêu cường mới ở Nam Á sẽ như thế nào?
Cường quốc chuyển tiếp
Nirupama Rao
Ngoại trưởng Ấn Độ giai đoạn 2009 – 2011, nguyên Đại sứ Ấn Độ tại Trung Quốc và Mỹ.
Bài luận gần đây của Ashley Tellis, “Ảo tưởng cường quốc của Ấn Độ” (tháng 7/8 năm 2025), đưa ra lời phê phán gay gắt về lập trường chiến lược của nước này. Tellis lập luận rằng Ấn Độ đang đánh giá quá cao ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế trong khi lại thiếu sức mạnh kinh tế, tiềm lực quân sự và các liên minh để hỗ trợ cho tham vọng cường quốc của mình. Ông cảnh báo rằng việc Ấn Độ bám víu vào quyền tự chủ chiến lược và trật tự thế giới đa cực có nguy cơ khiến quốc gia này trở nên lạc lõng trong thế giới ngày càng có xu hướng đi theo trật tự lưỡng cực, khi sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ định hình nên tình hình địa chính trị thế giới.
Luận điểm này ngày được củng cố vững chắc bởi những điểm yếu dễ thấy trong tiềm lực của Ấn Độ, điều này cũng cho thấy sự đơn giản hoá trong chính sách đối ngoại của New Delhi. Đây là một lời phế bình tinh tế đòi hỏi phải hiểu Ấn Độ không phải là một cường quốc ảo tưởng mà là một “cường quốc chuyển tiếp”, một cường quốc đứng trên ngưỡng cửa địa chính trị, cố tình điều hướng sự mơ hồ để duy trì tính linh hoạt và tự chủ trong một trật tự thế giới không chỉ đơn thuần bị chia cắt thành hai mà còn đang bị rạn nứt theo những nghĩa phức tạp hơn.
Chính sách đối ngoại của Ấn Độ được hiểu rõ nhất thông qua lăng kính “chuyển tiếp”, trạng thái tồn tại giữa các nhóm quốc gia thay vì trong một vai trò cố định hoặc trong một khối. Ấn Độ không phải là một cường quốc theo nghĩa cổ điển, nhưng cũng không chỉ đơn thuần là một tác nhân khu vực. Ấn Độ là một gã khổng lồ còn trong kén, với nền kinh tế 4,1 nghìn tỷ đô la, năng lực quốc phòng đang mở rộng nhanh chóng và có ảnh hưởng lớn đối với nhiều quốc gia thuộc khối gọi là “Phương Nam toàn cầu” không phải là dấu hiệu của ảo tưởng, mà là một sự né tránh có ý thức các liên kết cứng nhắc. Tellis coi việc Ấn Độ theo đuổi một trật tự đa cực là một gánh nặng chiến lược. Thay vào đó, nó là một hình thức chủ nghĩa hiện thực thích ứng, một chiến lược xoay trục có chủ đích và bắt buộc do những hạn chế về mặt địa lý, lịch sử và cấu trúc trong hệ thống quốc tế.
Logic của việc đứng ở giữa
Chỉ riêng địa lý của Ấn Độ đã đủ để giải thích cho hành động cân bằng thận trọng này. Bị bao vây bởi hai đối thủ cạnh tranh sở hữu hạt nhân: Trung Quốc ở phía bắc và Pakistan ở phía tây. Ấn Độ không thể vừa liên kết quá chặt chẽ với Mỹ mà không có nguy cơ bị vướng vào các cuộc xung đột giữa các cường quốc hoặc bị trả đũa từ các đối thủ trong khu vực. Ấn Độ không được Đại Tây Dương Và Thái Bình Dương che trở như Mỹ. Thay vào đó, biên giới nước này là những đường đứt gãy phức tạp. Thực tế này đòi hỏi sự tương tác khéo léo với các đối thủ, đặc biệt là Trung Quốc. Mối quan hệ của Ấn Độ với Trung Quốc là một mối quan hệ luôn trong tình trạng “thận trọng”, được đánh dấu bằng cả sự hòa hoãn và răn đe, bằng một công thức tìm cách quản lý cạnh tranh mà không gây ra xung đột.
Tellis đã đúng khi nhận xét rằng tiềm lực quân sự của Ấn Độ, mặc dù đang được tăng cường, vẫn chưa mang lại cho nước này lợi thế trong việc răn đe Trung Quốc. Ấn Độ hiện cũng chưa triển khai lực lượng ra ngoài vùng biển gần. Tuy nhiên, điều ông đánh giá thấp là chiến lược “đòn bẩy phân tán” của Ấn Độ: sự kết hợp giữa hiện đại hóa quốc phòng, tìm kiếm nguồn cung đa dạng và tương tác khu vực. Ấn Độ không đứng yên; Ấn Độ đang tiến lên, không phải bằng cách bắt chước các cường quốc, mà bằng cách tận dụng chủ nghĩa tiểu đa phương, hợp tác trên quy mô nhỏ giữa một vài quốc gia và các liên minh tuỳ theo từng nhóm vấn đề. Những liên minh này bao gồm quan hệ đối tác an ninh được gọi là Bộ Tứ, gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ; quan hệ đối tác I2U2 với Israel, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Mỹ và sáng kiến ba bên với Pháp và UAE. Những nhóm này không phải là sự thay thế cho các liên minh mà là những lựa chọn thay thế mang lại lợi ích an ninh mà không ảnh hưởng đến quyền tự chủ của Ấn Độ. Đây không phải là ảo tưởng. Nó cung cấp một kiến trúc chiến lược phù hợp với tính chất “cường quốc chuyển tiếp” của nước này.
Tellis cũng chỉ trích thái độ chần chừ của Ấn Độ đối với các liên minh chính thức, cho rằng quyền tự chủ chiến lược khiến New Delhi không có đối tác đáng tin cậy nếu xảy ra khủng hoảng. Ở đây, bối cảnh cũng rất quan trọng. Chính sách đối ngoại của Ấn Độ mang một sự kế thừa từ thời kỳ hậu thuộc địa và trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh (phân biệt rõ với hậu Chiến tranh Lạnh), đặc biệt là khả năng duy trì quyền tự chủ giữa áp lực cạnh tranh của các siêu cường. Mong muốn đa cực hóa của Ấn Độ ngày nay không hề ngây thơ, mà tư duy này phản ánh cấu trúc đang thay đổi của hệ thống chính trị quốc tế . Mối quan hệ nhị nguyên Mỹ – Trung có thể định hình tình hình cạnh tranh quân sự toàn cầu, nhưng nó không hoàn toàn quyết định các cam kết tư tưởng và ưu tiên kinh tế của các chính phủ trên khắp thế giới. Việc Ấn Độ ưu tiên sự can dự linh hoạt phù hợp với tình hình thực tế phức tạp và định vị nước này như là một cường quốc chủ chốt, một cường quốc kết nối các khối chứ không phải tuân theo chúng.
Thật vậy, sức mạnh của Ấn Độ nằm ở vai trò là một cầu nối, chứ không phải là một mũi nhọn tấn công; Ấn Độ theo đuổi việc xây dựng sự đồng thuận và cải cách từ bên trong hệ thống hơn là chuyển đổi bằng vũ lực. Vai trò lãnh đạo của Ấn Độ ở Nam bán cầu, thể hiện qua nỗ lực đưa Liên minh Châu Phi vào G-20 năm 2023 và các cam kết tài chính khí hậu, cho thấy một hình thức lãnh đạo về mặt đạo đức và thể chế vượt ra ngoài các thước đo quân sự thông thường. Ấn Độ không tìm cách thống trị trật tự thế giới—mà đang cố gắng định hình lại trật tự này từ bên trong bằng cách lãnh đạo một liên minh các cường quốc trung bình và đang lên, những nước không thoải mái với cả chủ nghĩa độc tài của Trung Quốc lẫn chủ nghĩa gia trưởng của phương Tây. Chiến lược đó có thể chưa hoàn hảo, nhưng không phải là không mạch lạc.
Kiên nhẫn, Không Liên kết
Về mặt kinh tế, Tellis đã đúng khi cho rằng GDP bình quân đầu người, những hạn chế về cơ sở hạ tầng và chủ nghĩa bảo hộ thương mại của Ấn Độ đang kìm hãm sự trỗi dậy của nước này. Nhưng quỹ đạo phát triển mới là điều quan trọng. Những thành tựu gần đây của Ấn Độ trong sản xuất chất bán dẫn, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số phát triển nhanh chóng (ví dụ như India Stack, một nền tảng cung cấp cho toàn bộ người dân Ấn Độ các dịch vụ kỹ thuật số thiết yếu xử lý thông tin nhận dạng, dữ liệu cá nhân và thanh toán), và GDP dự kiến đạt 10 nghìn tỷ đô la vào năm 2040 cho thấy một sự chuyển đổi đang diễn ra. Giống như Mỹ, quốc gia chủ yếu vẫn là nông nghiệp cho đến giữa thế kỷ 19 và sau đó chuyển đổi trong giai đoạn công nghiệp hóa nhanh chóng và thành công trở thành một cường quốc toàn cầu trên hầu hết các lĩnh vực vào cuối thế kỷ 19, Ấn Độ đang xây dựng một nền tảng thể chế và vật chất cho một vai trò quyết định hơn trong trật tự quốc tế. Cho đến lúc đó, sự kiên nhẫn chiến lược mới là lựa chọn hợp lý, chứ không phải sự liên kết.
Lời cảnh báo của Tellis rằng Ấn Độ có thể không thể định hình trật tự quốc tế trừ khi họ chọn phe đã đưa ra một lập trường nhị nguyên mà Ấn Độ và nhiều quốc gia khác bác bỏ. Trong một thế giới ngày càng bị phân mảnh hơn là củng cố, khả năng thích ứng có thể là một lợi thế lớn hơn bất kỳ sự liên kết cố định nào. Việc Ấn Độ đi trên dây không phải là sự từ chối trưởng thành mà là sự thừa nhận rằng trong thế giới ngày nay, chính sợi dây căng thẳng có thể là nền tảng vững chắc duy nhất. Xét theo góc độ này, tính chất chuyển tiếp không phải là triệu chứng của sự kém hiệu quả, nó là một dạng quyền lực.
Tellis đã có một phát hiện vô cùng đắt giá trong khoảng cách giữa tham vọng và tiềm lực của Ấn Độ, cũng như những rủi ro đến từ việc quá tự tin ở New Delhi. Nhưng Ấn Độ không hề ảo tưởng về sức mạnh của mình, họ nhận thức sâu sắc về những hạn chế của mình và đang xây dựng một chính sách đối ngoại phù hợp. Thay vì hiểu lầm tính chất chuyển tiếp là sự thiếu quyết đoán, ông nên nhìn nhận nó như một mục đích rõ ràng và là sự từ chối bị gò ép vào khuôn mẫu của các cường quốc trong quá khứ. Thời khắc khẳng định toàn diện của Ấn Độ có thể vẫn còn ở phía trước, nhưng khả năng uốn cong mà không gãy đổ, tham gia mà không đầu hàng của họ không phải là dấu hiệu của thất bại chiến lược. Trên thực tế, đó có thể là sức mạnh lớn nhất của Ấn Độ.
Cường quốc linh hoạt
Dhruva Jaishankar
Giám đốc điều hành của Observer Research Foundation America
Tellis lập luận rằng Đại chiến lược của Ấn Độ đã hiểu sai môi trường quốc tế, rằng New Delhi đã sai lầm khi phấn đấu vì trật tự đa cực, và rằng họ đã thiển cận khi không muốn liên minh với Mỹ và ưu tiên quyền tự chủ chiến lược. Những khẳng định này đã mô tả sai lệch các mục tiêu và ưu tiên của Ấn Độ và đã mặc định không đề cập đến những nỗ lực của các chính phủ Ấn Độ kế tiếp nhau phản ánh chính xác hơn cách tiếp cận của Ấn Độ đối với các vấn đề quốc tế. Đáng ngạc nhiên hơn, Tellis đã bỏ qua thực tế rằng chính Mỹ hiện đang miễn cưỡng tham gia vào các cam kết giống như liên minh, không chỉ với Ấn Độ mà còn với hầu hết các đồng minh truyền thống lâu năm của mình. Washington đang xem xét lại các điều khoản bảo đảm an ninh của mình ở châu Âu, số lượng quân ở Hàn Quốc, việc phát triển quốc phòng cho Nhật Bản và chuyển giao công nghệ tàu ngầm cho Úc. Không giống như nhiều đối tác khác ở châu Á hoặc Trung Đông, Ấn Độ không tìm kiếm viện trợ, căn cứ hoặc quân đội từ Mỹ. Thật vậy, như Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Elbridge Colby đã viết vào tháng 9 năm ngoái, “Ấn Độ là một đồng minh theo nghĩa cũ, được coi là một đối tác độc lập và tự chủ. Chúng ta cần nhiều hơn nữa [những đồng minh] như vậy, thay vì [các đồng minh] phụ thuộc.”
Xét trên nhiều khía cạnh, Tellis đang gợi nhớ về một thế giới trong quá khứ. Thời kỳ Mỹ lãnh đạo trật tự đơn cực đã qua đi. Chắc chắn, Mỹ vẫn là cường quốc hàng đầu thế giới, với thị phần kinh tế toàn cầu duy trì ổn định ở mức khoảng 26% từ năm 1991 đến nay. Nhưng Washington hiện đang rất muốn thiết lập lại các điều khoản của toàn cầu hóa và đàm phán lại các cam kết của mình ở châu Âu và châu Á. Trung Quốc, hiện chiếm 17% thị phần nền kinh tế toàn cầu, đã trở thành đối thủ cạnh tranh gần như ngang hàng với Mỹ, và sự cạnh tranh giữa hai nước đang diễn ra trên hầu hết mọi lĩnh vực. Bất chấp sự gia tăng đáng kể về sản lượng quốc phòng ở châu Âu, hầu hết các nền kinh tế công nghiệp tiên tiến đều đang phải vật lộn với tình trạng dân số già hóa và suy giảm, bất đồng về nhập cư, áp lực lên hệ thống phúc lợi, trì trệ trong đổi mới và sự phụ thuộc quân sự vào Mỹ. Ngoài Mỹ, sáu thành viên khác của G-7 (Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản và Vương quốc Anh) đã chứng kiến thị phần kinh tế toàn cầu của họ giảm từ 42% xuống còn 18% kể từ năm 1991. Các hoạt động quân sự mạnh mẽ của Nga tại Ukraine và nền kinh tế bị chi phối bởi chiến tranh đã che giấu những điểm yếu của nước này và sự phụ thuộc ngày càng tăng vào Trung Quốc. Thế giới đang chứng kiến một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương ngày càng cạnh tranh, một Trung Đông ngày càng bạo lực với nhiều cường quốc khu vực có tiềm lực mạnh, và vô số quốc gia ở Châu Phi, Châu Á và Châu Mỹ Latinh đang dần khẳng định vị thế của mình.
Chiến lược cho bối cảnh thế giới hiện tại
Đây là bối cảnh toàn cầu mà Ấn Độ sẽ phải điều hướng khi vươn lên. Kể từ năm 1991, Ấn Độ đã tăng hơn gấp ba lần thị phần kinh tế toàn cầu lên bốn phần trăm, và đang trên đà trở thành nền kinh tế lớn thứ ba vào cuối thập kỷ này, mặc dù vẫn còn kém xa Mỹ và Trung Quốc trong tương lai gần. Ấn Độ có lực lượng lao động tương đối trẻ và đông đảo, ngay cả khi tổng tỷ suất sinh đã bắt đầu giảm xuống dưới mức thay thế. Môi trường địa chính trị của Ấn Độ, mặc dù biến động và bất ổn nhưng vẫn thuận lợi hơn nhiều so với những gì nước này đã phải đối mặt trong quá khứ, khi phải đối mặt với sự chia cắt trước và sau thời kỳ thuộc địa, sự phụ thuộc vào viện trợ từ các cường quốc phương Tây, các cuộc xung đột ly khai nội bộ và các cuộc chiến tranh lớn mà không có lợi ích về an ninh lương thực, răn đe hạt nhân hay tiếp cận thị trường toàn cầu. Ngoại trừ Trung Quốc và Pakistan, những nước có tranh chấp lãnh thổ đáng kể, Ấn Độ chủ yếu có quan hệ đối tác hợp tác với hầu hết các quốc gia và khu vực lớn, bao gồm Nhật Bản, Nga, Mỹ, Châu Âu và các nước đang phát triển.
Tuy nhiên, nước này còn phải đối mặt với rất nhiều thách thức. Đối với Trung Quốc, Ấn Độ phải đối mặt với một mối đe dọa kép bao gồm một đường biên giới đang tranh chấp và quân sự hóa, thâm hụt thương mại không bền vững, cạnh tranh ngày càng gia tăng ở tiểu lục địa Ấn Độ và khu vực Ấn Độ Dương, sự hỗ trợ quân sự và ngoại giao quy mô lớn của Trung Quốc dành cho Pakistan và sự phản đối kiên quyết tại các thể chế đa phương, bao gồm cả Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Đối với Pakistan, Ấn Độ tiếp tục phải đối đầu với các tổ chức bị cáo buộc là khủng bố và được cho là do nhà nước hậu thuẫn dưới chiếc ô hạt nhân Islamabad. Những diễn biến gần đây cũng đã định hình quá trình ra quyết định của Ấn Độ. Đại dịch COVID-19 đã phơi bày những điểm yếu trong chuỗi cung ứng y tế của quốc gia này. Các cuộc đụng độ biên giới năm 2020 với Trung Quốc đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập sự độc lập quy mô lớn hơn trong kinh tế khỏi Bắc Kinh. Cuộc xung đột ở Ukraine đã làm nổi bật những hạn chế trong chuỗi cung ứng của Ấn Độ liên quan đến sản xuất quốc phòng, an ninh năng lượng và lương thực. Những thách thức này đã khơi dậy những quyết tâm vàhành động có mục đích.
Để giải quyết những vấn đề này, Ấn Độ đã triển khai chiến lược sản xuất và đa dạng hóa trong nước nhằm tăng cường an ninh, cải thiện đời sống kinh tế và phúc lợi của người dân, đồng thời củng cố những lợi ích quốc gia quan trọng. Ấn Độ đã tăng cường nỗ lực công nghiệp hóa quốc phòng, dẫn đến sự gia tăng từ mức gần như không đáng kể lên 2,5 tỷ đô la xuất khẩu quốc phòng, bao gồm cả sang các quốc gia như Armenia và Philippines. Trên thực tế, điểm đến xuất khẩu lớn nhất của các mặt hàng quốc phòng là Mỹ. Ấn Độ cũng đã triển khai một chính sách công nghiệp bao gồm gần 50 tỷ đô la trợ cấp và tài chính do nhà nước hỗ trợ cho việc sản xuất và phát triển các công nghệ quan trọng và mới nổi. Điều này đã bắt đầu mang lại lợi ích trong việc xuất khẩu các linh kiện điện tử và hàng không vũ trụ, mặc dù các lĩnh vực quan trọng khác, chẳng hạn như pin xe điện, có thể khó phát triển hơn.
Trong chính sách ngoại giao của mình, Ấn Độ đã sắp xếp lại thứ tự ưu tiên cho các nước láng giềng, mở rộng các lợi ích tài chính, phát triển và thương mại sang các quốc gia Nam Á khác và khôi phục các thể chế khu vực hiệu quả hơn. Ấn Độ đã cố gắng hạn chế sự hỗ trợ của Pakistan cho các tổ chức được coi là khủng bố thông qua cả các biện pháp quân sự bằng cách tấn công cơ sở hạ tầng khủng bố ở Pakistan và các biện pháp phi quân sự, chẳng hạn như đình chỉ các đặc quyền thương mại và nguồn nước. Ấn Độ đã mở rộng hợp tác kinh tế, an ninh và kết nối với Trung Đông, đặc biệt là với Israel và các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh, bao gồm cả việc tham gia sáng kiến kinh tế mới được gọi là Hành lang Kinh tế Ấn Độ – Trung Đông – Châu Âu. Ấn Độ đang nỗ lực duy trì sự cân bằng quyền lực ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương bằng cách tăng cường hợp tác an ninh và ngoại giao, cả song phương và thông qua các tổ chức, với các cường quốc khu vực khác. Ấn Độ cũng tìm cách thúc đẩy các mục tiêu quản trị toàn cầu bằng cách nỗ lực khôi phục các tổ chức đa phương như Liên Hợp Quốc, xây dựng các thể chế mới như Liên minh Năng lượng Mặt trời Quốc tế, và hợp tác với các nước Phương Nam toàn cầu về các ưu tiên chung như cải cách các thể chế toàn cầu, an ninh lương thực, y tế, khí hậu và năng lượng. Đây là những nét chính trong các hoạt động quốc tế chủ chốt của Ấn Độ trong hơn một thập kỷ qua.
Tầm quan trọng của việc tự chủ
Trong hầu hết các trường hợp, những cam kết này hỗ trợ cho các mục tiêu của Mỹ. Ba vị thủ tướng Ấn Độ, những người đã lãnh đạo đất nước kể từ năm 1998, đã nỗ lực hết sức để tăng cường hợp tác với Mỹ. Quan hệ đối tác Mỹ – Ấn Độ hiện nay mở rộng sang hầu hết các lĩnh vực chính sách quốc tế, từ năng lượng và công nghệ đến quốc phòng và thương mại. Các đối tác toàn cầu thân cận nhất khác của Ấn Độ, ngoài Nga, đều là các đồng minh truyền thống của Mỹ, bao gồm Úc, Nhật Bản, Vương quốc Anh và Liên minh Châu Âu. Mối lo ngại hiện nay không phải là sự thiếu quyết đoán ở New Delhi, mà là sự thiếu quyết đoán đến từ Washington. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói rõ rằng trong một thế giới “Nước Mỹ trên hết”, mọi người đều vì lợi ích của chính mình. Bất chấp quan hệ đối tác Mỹ – Ấn Độ ngày càng mở rộng và sâu sắc, quyền tự chủ chiến lược ngày nay vừa là điều cần thiết vừa là lợi thế cho Ấn Độ.
Tương tự, đa cực là một khát vọng chính đáng của một Ấn Độ đang tìm cách thúc đẩy lợi ích của riêng mình trong một thế giới đầy rẫy cạnh tranh. Các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ không tìm thấy giải pháp thay thế khả thi nào: thế giới sẽ không quay trở lại trật tự thế giới đơn cực do Mỹ lãnh đạo; không có liên minh nào được đưa ra trong thế giới lưỡng cực gồm các khối cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, và một chế độ “chung sống” lưỡng cực giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ đẩy Ấn Độ ra ngoài lề. Đa cực cũng không nên bị nhầm lẫn với “quan hệ đối tác với tất cả các quốc gia nhưng không có mối quan hệ đặc quyền với bất kỳ quốc gia nào”, như Tellis đã mô tả. Điều đó có nghĩa là có mối quan hệ đặc quyền với nhiều quốc gia như là một phần của sự đa dạng hóa cần thiết. Các ưu tiên hiện tại của Ấn Độ thể hiện rõ trong hàng loạt hoạt động và thỏa thuận gần đây, bao gồm việc tham gia Hiệp định Artemis do Mỹ hậu thuẫn (về thăm dò không gian) và Đối tác An ninh Khoáng sản (về chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng) vào năm 2023 và ký kết hoặc thúc đẩy các hiệp định thương mại với Vương quốc Anh, Mỹ và Liên minh Châu Âu trong năm nay. Đây là một chiến lược lớn không dựa trên suy nghĩ viển vông mà dựa trên cách nhìn nhận thực tế về trật tự quốc tế đang phát triển.
Cường quốc của QUAD
Lisa Curtis
Giám đốc Chương trình An ninh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới.
Như Tellis đã chỉ rõ, chiến lược lâu nay của Ấn Độ nhằm thúc đẩy một trật tự thế giới đa cực đã trở nên phản tác dụng đối với New Delhi. Khái niệm về một trật tự đa cực hấp dẫn các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ, những người cho rằng Ấn Độ sẽ có ảnh hưởng lớn hơn nếu quyền lực toàn cầu được phân tán. Những tính toán như vậy có thể đã hợp lý nếu đặt trong bối cảnh 25 về năm trước, khi Ấn Độ, với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, dường như sẵn sàng thách thức ảnh hưởng của Trung Quốc ở châu Á. Tuy nhiên, trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã nới rộng đáng kể khoảng cách quyền lực với Ấn Độ, cả về kinh tế lẫn quân sự. Sự chênh lệch đó đồng nghĩa với việc tầm nhìn của Ấn Độ về một trật tự đa cực, trong đó quyền lực được phân bổ đồng đều giữa một số ít quốc gia, không còn thực tế nữa. Tệ hơn nữa, việc tìm kiếm một trật tự như vậy giờ đây lại hoàn toàn nằm trong tay Trung Quốc. Cả Trung Quốc và Nga đều thúc đẩy một thế giới đa cực để lật đổ các chuẩn mực và thể chế quốc tế vốn đã phần lớn duy trì hòa bình ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trong 50 năm qua. Thay vì hỗ trợ sự trỗi dậy của Ấn Độ, “đa cực” ở đây sẽ chỉ khẳng định quyền bá chủ của Trung Quốc ở châu Á và khiến Ấn Độ dễ bị tổn thương hơn trước những hành động độc đoán (nếu có) đến từ Trung Quốc.
Một chính sách khôn ngoan hơn sẽ giúp Ấn Độ tái khẳng định tầm quan trọng của trật tự thế giới dựa trên luật lệ do Mỹ dẫn dắt tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Bất chấp khoảng cách kinh tế ngày càng gia tăng giữa Ấn Độ và Trung Quốc, New Delhi vẫn có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình các xu hướng địa chính trị và trở thành đối trọng với Bắc Kinh. Cách chủ yếu để Ấn Độ vừa có thể kiềm chế Trung Quốc vừa đảm bảo ổn định khu vực là thông qua quan hệ đối tác Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hiện có, được gọi là QUAD (Đối thoại Tứ giác An ninh).
Bốn người cùng thắng
Đối thoại Tứ giác An ninh (QUAD), bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ, lần đầu tiên được đề xuất vào năm 2007 nhưng sau đó đã được hiện thực hóa vào năm 2017 dưới thời chính quyền Trump đầu tiên nhằm khuyến khích hợp tác chặt chẽ hơn trong việc đối phó với những thách thức từ một Trung Quốc đang trỗi dậy. Kể từ đó, nhóm này đã trở nên quan trọng đối với cấu trúc an ninh và tình trạng ổn định của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương khi quan hệ đối tác này nỗ lực duy trì một khu vực tự do và cởi mở, nơi các quốc gia không phải chịu sự ép buộc của Trung Quốc. Ấn Độ cần tiếp tục đầu tư xây dựng quan hệ đối tác bằng cách hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến kinh tế của QUAD và sẵn sàng hỗ trợ nhiệt tình hơn nữa các hoạt động liên quan đến an ninh của QUAD, đặc biệt là những hoạt động nhằm đảm bảo tự do hàng hải ở Ấn Độ Dương và Biển Đông. New Delhi không cần phải hy sinh quyền tự chủ chiến lược của mình để hợp tác chặt chẽ với QUAD, nhưng nên dành cho nhóm này một vị trí đáng có trong chính sách đối ngoại của mình và tăng cường quan hệ chiến lược và an ninh với cả ba quốc gia tham gia.
Bất chấp những gián đoạn đối với hệ thống thương mại toàn cầu và sự thiếu rõ ràng trong việc hỗ trợ an ninh châu Âu, chính quyền Trump cam kết thúc đẩy Đối thoại Tứ giác An ninh trở thành trọng tâm trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của mình. Quyết định tổ chức cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao Đối thoại Tứ giác An ninh ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức của Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã gửi một tín hiệu tới Trung Quốc về thiện chí của chính quyền nước này trong việc hợp tác với các đồng minh và đối tác để giải quyết các thách thức ở châu Á. Vào tháng 7, các bộ trưởng ngoại giao của nhóm này đã tổ chức một cuộc họp khác, trong đó họ công bố các sáng kiến nhằm đảm bảo và đa dạng hóa chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, cải thiện hợp tác thực thi pháp luật hàng hải, huy động đầu tư của chính phủ và tư nhân cho các dự án cơ sở hạ tầng cảng biển, củng cố các chính sách và quy định liên quan đến cáp ngầm dưới biển, và lên kế hoạch ứng phó với các tình huống khẩn cấp về y tế toàn cầu.
Ấn Độ đã có thiện cảm với QUAD trong 5 năm qua, đặc biệt là sau các cuộc đụng độ biên giới với Trung Quốc năm 2020. Ấn Độ vẫn còn ngần ngại thúc đẩy các hoạt động quân sự của QUAD, và không giống như Úc và Nhật Bản, Ấn Độ không phải là đối tác liên minh của Mỹ. Tuy nhiên, Ấn Độ nên làm nhiều hơn nữa. Các kết nối chạy qua Ấn Độ là cầu nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. New Delhi cũng mang lại sức nặng kinh tế và uy tín khu vực cho mối quan hệ đối tác này. Các thành viên khác của Đối thoại Tứ giác An ninh nên thừa nhận rằng Ấn Độ cảm thấy dễ bị tổn thương trước Trung Quốc do tranh chấp biên giới đang diễn ra giữa hai nước; do đó, New Delhi không muốn QUAD trở thành bất cứ thứ gì giống như một hiệp ước an ninh. Tuy nhiên, nhóm này vẫn có thể âm thầm tham gia vào việc lập kế hoạch ứng phó khủng hoảng, cũng như tăng cường các sáng kiến an ninh hàng hải, giúp kiềm chế tham vọng của Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp ở Biển Đông và các nơi khác. Phái đoàn Quan sát Tàu của Đối thoại Tứ giác An ninh trên Biển, vừa khởi hành từ Palau đến Guam, là một ví dụ về cách bốn nước có thể hợp tác để kiểm soát các hoạt động hàng hải bất hợp pháp và hung hăng.
Lựa chọn tốt nhất của Ấn Độ
Ấn Độ sẽ có cơ hội tốt hơn để đạt được tham vọng trở thành cường quốc nếu từ bỏ ảo tưởng rằng một trật tự thế giới đa cực sẽ phù hợp hơn với sự trỗi dậy của mình. Các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ cần nhận thức rằng một trật tự thế giới đa cực chỉ đơn thuần là sự trỗi dậy của Trung Quốc và Nga, làm suy yếu ảnh hưởng và quyền lực toàn cầu của Mỹ. Thay vì ủng hộ quá trình này hoặc đứng nhìn nó diễn ra, Ấn Độ nên giúp Mỹ ngăn chặn nó. Cách tốt nhất để Ấn Độ bù đắp cho việc không theo kịp tốc độ tăng trưởng kinh tế và sức mạnh quân sự của Trung Quốc là cam kết toàn diện hơn với một trật tự dựa trên luật lệ mà Ấn Độ có thể góp phần định hình nhưng khó có thể dẫn dắt. Điều này đồng nghĩa với việc xích lại gần Mỹ hơn và đầu tư mạnh mẽ vào Đối thoại Tứ giác an ninh.
Phàn hồi của Tellis
Trong bài viết “Ảo tưởng cường quốc của Ấn Độ”, tôi cho rằng Ấn Độ đã có những bước tiến đáng kể để trở thành một cường quốc kể từ khi tăng trưởng kinh tế nhanh chóng sau cải cách năm 1991. Tuy nhiên, thành tích này vẫn chưa thể đáng khen bằng thành tích hậu cải cách của Trung Quốc, khiến cho khi cả hai nước đến ngày kỷ niệm 100 năm ngày thành lập quốc gia hiện đại vào khoảng giữa thế kỷ, New Delhi vẫn sẽ yếu hơn đáng kể so với Bắc Kinh. Vì Mỹ, ngay cả với những giả định bảo thủ và bất chấp tình trạng bất ổn hiện tại, sẽ vượt trội hơn cả hai gã khổng lồ châu Á, nên việc New Delhi củng cố mối quan hệ đối tác đặc quyền với Washington để cân bằng quyền lực với Trung Quốc là rất thuyết phục. Tuy nhiên, nỗi ám ảnh của New Delhi trong việc theo đuổi nhiều liên minh chiến lược để hiện thực hóa đa cực toàn cầu đang làm suy yếu việc hình thành một thỏa thuận như vậy với Mỹ, một thỏa thuận sẽ cải thiện an ninh của Ấn Độ và nâng cao vị thế của nước này trong những thập kỷ tới.
Do đó, tuyên bố của Dhruva Jaishankar rằng tôi né tránh “thực tế là Mỹ hiện nay đang miễn cưỡng tham gia vào các cam kết giống như liên minh, không chỉ với Ấn Độ mà còn với hầu hết các đồng minh hiệp ước lâu năm của mình” có thể cho thấy một sự hiểu lầm ngây thơ. Bài viết của tôi tập trung vào quỹ đạo dài hạn của sức mạnh của Ấn Độ và Trung Quốc và những tình huống khó khăn mà nước này có thể gây ra cho New Delhi. Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện tại chắc chắn đang coi thường các liên minh và quan hệ đối tác của Mỹ. Nhưng đây là nhiệm kỳ cuối cùng của ông, và những thách thức mà tôi đã nêu bật đối với cả Ấn Độ và Mỹ sẽ tiếp tục hiện hữu sau khi Trump hết nhiệm kỳ. Hơn nữa, thực tế cho thấy trong thế kỷ 21, các chính quyền Mỹ liên tiếp kể từ thời Tổng thống George W. Bush, bao gồm cả chính quyền đầu tiên của Trump, đã tìm kiếm một mối quan hệ giống như liên minh với Ấn Độ. Tuy nhiên, chính New Delhi luôn ngần ngại vì những lý do dễ hiểu nhưng không phải lúc nào cũng có thể giải thích được, đặc biệt là khi các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ nên quan tâm đến cán cân quyền lực trong tương lai ở châu Á.
Điều này khiến câu hỏi Ấn Độ nên làm gì vẫn chưa có lời giải đáp. Ở đây, Nirupama Rao trả lời rằng Ấn Độ, “một gã khổng lồ trong kén”, không thể tự ràng buộc mình với bất kỳ cường quốc nào, do lịch sử và tham vọng của mình. Thay vào đó, Ấn Độ phải “vượt qua sự mơ hồ để duy trì tính linh hoạt và quyền tự chủ trong một trật tự toàn cầu không chỉ đơn thuần bị tách thành hai mà còn bị rạn nứt theo những nghĩa phức tạp hơn”. Nhưng Trung Quốc đã trỗi dậy như một siêu cường thù địch ngay sát Ấn Độ, và Ấn Độ không thể tự bảo vệ mình bằng cách dựa vào các thể chế quốc tế hoặc nguồn lực của chính mình. Thực tế, Ấn Độ có thể là một gã khổng lồ trong kén, nhưng họ đang phải đối mặt với một gã khổng lồ hơn, hung hăng hơn mà họ không thể tự mình ngăn chặn. Chỉ riêng điều này thôi cũng đã đủ thúc đẩy New Delhi tạo thành một liên minh địa chính trị mới với Washington bởi vì Washington cũng đang bị Bắc Kinh đe dọa, mặc dù vì những lý do khác nhau và theo những cách khác nhau.
Ông Rao bảo vệ quan điểm của Ấn Độ về sự phản đối một liên minh như vậy bằng cách tuyên bố rằng nước này “không thể vừa liên kết quá chặt chẽ với Mỹ mà vừa không dễ bị vướng vào các cuộc xung đột giữa các cường quốc hoặc bị các đối thủ trong khu vực trả đũa” và do đó, “tìm cách quản lý cạnh tranh mà không gây ra xung đột”. Mặc dù những lo ngại này là dễ hiểu, nhưng lập luận của Rao lại bỏ qua thực tế rằng Trung Quốc (cùng với Pakistan) đã và đang tham gia vào các hoạt động thù địch đi ngược lại với lợi ích của Ấn Độ, đe dọa biên giới của nước này, làm suy yếu tăng trưởng kinh tế và cô lập Ấn Độ trong tiểu lục địa. Do đó, điều New Delhi cần là sự răn đe. “Lợi ích an ninh” mà Rao cho rằng có thể đến từ tăng trưởng kinh tế và công nghệ của Ấn Độ, cùng với các quan hệ đối tác nước ngoài đa dạng của nước này sẽ không thể ngăn chặn Trung Quốc; chỉ có sự hội tụ địa chính trị rõ ràng, tạo ra các hình thức hợp tác phòng thủ mới với Mỹ, mới cho phép Ấn Độ ngăn chặn sự hung hăng cường độ cao của Trung Quốc. (nếu có).
Và đúng vậy, Washington vẫn có đủ năng lực và sự quan tâm, bất chấp những hạn chế hiện tại của Trump trong việc tìm kiếm một thỏa thuận tương tự như vậy. Bởi vì cạnh tranh Mỹ – Trung sẽ kéo dài hơn nữa, qua nhiệm kỳ tổng thống của Trump và sẽ vẫn tiếp diễn ngay cả khi chủ nghĩa Trump vẫn còn tồn tại sau khi ông rời nhiệm sở, các chính quyền dân tộc chủ nghĩa tương lai của Mỹ chắc chắn sẽ hướng đến các chiến lược liên minh nhằm vô hiệu hóa Bắc Kinh. Hợp chúng quốc Mỹ, hiện tại và trong tương lai, vẫn là hy vọng tốt nhất của Ấn Độ để thành công trong việc ngăn chặn Trung Quốc.
Những phản biện cuối cùng
Jaishankar phản bác lập luận này ngay từ những dòng đầu bằng cách mô tả vô số nỗ lực của Ấn Độ nhằm hiện đại hóa nền kinh tế, cơ sở quốc phòng và đa dạng hóa quan hệ đối tác quốc tế. Dù ấn tượng đến đâu, những nỗ lực này cũng không thể sánh bằng những thành tựu của Trung Quốc. Và đó chính là điểm mấu chốt: Ấn Độ không thể cân bằng Trung Quốc, dù chỉ dựa vào sức mạnh của chính mình hay hợp tác với các đối tác chiến lược khác (ngoại trừ Mỹ). Sau đó, Jaishankar lập luận rằng New Delhi đã và đang hợp tác với Washington theo những cách chưa từng có trong lịch sử, dẫn chứng bằng vô số sáng kiến hiện tại.
Nhưng bài viết này đã bỏ qua lời phê bình cơ bản của tôi. Bởi vì Ấn Độ, ngay cả khi củng cố mối quan hệ với Washington, vẫn theo đuổi “mối quan hệ đặc quyền với nhiều bên” (theo lời Jaishankar), bao gồm cả với các đối thủ cạnh tranh khác của Mỹ, nên Mỹ bị cản trở trong việc hỗ trợ Ấn Độ một cách toàn diện. Mặc dù Washington đã tuyên bố ý định đối xử với New Delhi ngang hàng với các đồng minh, nhưng lịch sử của một phần tư thế kỷ qua cho thấy có những giới hạn nhất định về hỗ trợ chính trị, chuyển giao công nghệ và chia sẻ thông tin tình báo. Mỹ sẽ không bao giờ vượt qua giới hạn đó vì Ấn Độ thường xuyên qua lại với các đối thủ của nước này. Việc nhấn mạnh nhiều kế hoạch mà Washington và New Delhi đã công bố như một phần trong tuyên bố dài dòng về “Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Toàn cầu” đã bỏ qua thực tế rằng Mỹ đang miễn cưỡng, và sẽ tiếp tục miễn cưỡng một cách chính đáng trong việc hỗ trợ Ấn Độ đến chừng nào New Delhi coi Washington là một đối tác được ưu tiên hơn tất cả những đối tác khác.
Lisa Curtis đã nhấn mạnh ý kiến này một cách sâu sắc khi bà nhận định rằng mong muốn của Ấn Độ trong việc tạo ra “một trật tự thế giới đa cực chỉ đơn thuần là sự trỗi dậy của Trung Quốc và Nga, gây tổn hại đến ảnh hưởng và quyền lực toàn cầu của Mỹ”. Washington sẽ không im lặng đứng nhìn Ấn Độ theo đuổi những chính sách như vậy. Đồng thời, các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ, vốn là những người theo chủ nghĩa hiện thực, không nên mong đợi Mỹ hỗ trợ đất nước của họ trong quá trình họ thúc đẩy mục tiêu này. Ấn Độ không thể mong đợi giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc khi Mỹ không ủng hộ New Delhi vì nhiều chính sách của Ấn Độ đi ngược lại lợi ích của Mỹ.
Thỏ và chó săn
May mắn thay, vẫn còn một con đường dài phía trước, nhưng con đường này đòi hỏi Ấn Độ phải xem xét lại một số yếu tố trong đại chiến lược của mình, đặc biệt là thói quen muốn chạy theo thỏ trong khi muốn săn mồi giống chó săn. Các cường quốc nổi bật với khả năng đưa ra những lựa chọn khó khăn, do đó, những quốc gia muốn trở thành cường quốc cũng phải đưa ra những lựa chọn khó khăn. Việc liên tục đi trên dây theo “có thể là nơi duy nhất ổn định” theo lời Rao có thể chỉ hiệu quả khi sợi dây còn vững.
New Delhi nên được động viên rằng một mối quan hệ đặc biệt với Washington không đòi hỏi một liên minh tập trung vào phòng thủ tập thể. Curtis nhấn mạnh rằng một cam kết vững chắc với Đối thoại Tứ giác an ninh đã là một bước đi đáng giá ngay từ ban đầu. Tuy nhiên, Ấn Độ vẫn tiếp tục phản đối việc mà họ gọi là “an ninh hóa” liên minh này mặc dù Mỹ và các đối tác đang vật lộn để cân bằng quân sự với Trung Quốc. Giải pháp lâu dài có thể nằm ở việc xây dựng “một hiệp ước phòng thủ tập thể ở châu Á”, như Ely Ratner đã lập luận gần đây trên trang. Suy cho cùng, nếu cân bằng quân sự thất bại, thì những gì QUAD và các nước khác làm cũng chẳng còn mấy ý nghĩa.
Nhưng cho đến khi một hệ thống tương trợ lẫn nhau như vậy ở châu Á được thể chế hóa, Ấn Độ có thể hợp tác nghiêm túc với Mỹ để thực hiện một chiến lược tập trung vào hợp tác phòng thủ nhằm kiềm chế sự hung hăng của Trung Quốc, giải quyết khủng hoảng và ngăn ngừa chiến tranh. Đáng tiếc là hiện nay, bất chấp tất cả những chuyển biến trong quan hệ song phương trong vài thập kỷ qua, Ấn Độ vẫn còn ngần ngại dấn thân vào con đường này, khiến họ trở nên dễ bị tổn thương trước Trung Quốc.
Biên dịch: Duy Hưng.
Các tác giả: Nirupama Rao ; Dhruva Jaishankar ; Lisa Curtis ; Ashley J. Tellis
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
