Vào ngày 1 tháng 1 năm 2025, Ba Lan chính thức đảm nhiệm chức Chủ tịch luân phiên của Hội đồng Liên minh châu Âu (và sẽ giữ chức này cho đến ngày 30 tháng 6 năm 2025). Đây là chức Chủ tịch thứ hai của Ba Lan sau nhiệm kỳ đầu tiên của nước này vào năm 2011. Ba Lan là thành viên mở đầu cho bộ ba mới, cùng với Đan Mạch và Síp. Sau Ba Lan, Đan Mạch sẽ tiếp quản chức Chủ tịch vào ngày 1 tháng 7 năm 2025.[1]
Sơ lược về chức vụ Chủ tịch hội đồng EU, cứ sáu tháng, một trong các quốc gia thành viên EU sẽ đảm nhiệm chức Chủ tịch luân phiên của Hội đồng. Các quốc gia thành viên nắm giữ chức chủ tịch liên tiếp sẽ làm việc chặt chẽ với nhau theo nhóm gồm ba người (còn được gọi là bộ ba chủ tịch), đặt ra các mục tiêu dài hạn và chuẩn bị chương trình nghị sự chung về các vấn đề và vấn đề sẽ được Hội đồng giải quyết trong suốt 18 tháng tiếp theo. Trong năm 2025, Cộng hòa Ba Lan là một phần của bộ ba nước chủ tịch cùng với Vương quốc Đan Mạch và Cộng hòa Síp. Sử dụng chương trình nghị sự chung làm nền tảng, mỗi quốc gia thành viên sẽ xây dựng một chương trình chi tiết kéo dài sáu tháng.[2]
Vào ngày 3 tháng 1, tại lễ ra mắt nhiệm kỳ nửa năm của Ba Lan với tư cách là chủ tịch Hội đồng EU, Thủ tướng Donald Tusk đã phát biểu: “Châu Âu thật may mắn khi trong thời điểm đầy thách thức trong lịch sử, Ba Lan lại đảm nhiệm chức Chủ tịch EU”.[3]
Giải thích về điều này, ông Tusk cho biết: “Bởi vì chúng tôi, những người Ba Lan, hiểu rất rõ rằng chúng tôi phải tìm thấy sức mạnh, hy vọng và niềm tin vào khả năng của chính mình, rằng chúng ta phải khám phá lại ý nghĩa tự do, về mọi thứ mà châu Âu đại diện và những gì các quốc gia trên thế giới đang hoài niệm”.[3]
Sự thay đổi chủ tịch Hội đồng EU thường không phải là sự kiện thu hút sự chú ý đáng kể. Tuy nhiên, sự chuyển giao của Ba Lan được coi là bước ngoặt đối với Châu Âu. Nhiệm kỳ của nước này đi kèm với sự quan tâm đáng kể và kỳ vọng cao, đặc biệt là sau nhiệm kỳ gây tranh cãi của Hungary. Sự lãnh đạo của Ba Lan được coi là rất quan trọng đối với tương lai của EU trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và khủng hoảng nội bộ.
Ba Lan đảm nhiệm chức chủ tịch vào thời điểm xảy ra những cuộc khủng hoảng chưa từng có, gây căng thẳng cho sự đoàn kết và khả năng cạnh tranh của EU. Những thách thức này bao gồm cuộc xung đột ở Ukraine, khủng hoảng di cư, Donald Trump trở lại Nhà Trắng, sự trỗi dậy của các phong trào dân túy và suy thoái kinh tế.[3]
Bên cạnh đó, EU sau nhiệm kỳ của Hungary càng thể hiện vấn đề nội bộ sâu sắc như sự bất đồng giữa các quốc gia thành viên hay sự thiếu hoà hợp trong quan hệ Pháp – Đức. Ba Lan cũng phải đối mặt với những thách thức trong nước, bao gồm cuộc bầu cử Tổng thống vào tháng 5 năm nay.[3]
Nhiệm kỳ chủ tịch trước đó của Hungary, kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2024, được đánh dấu bằng các quyết định gây tranh cãi và thiếu tiến triển cụ thể. Hungary, dưới thời Viktor Orbán, đã theo đuổi một chương trình nghị sự được coi là công cụ phục vụ cho mục đích riêng của mình. Ngược lại, Ba Lan đang đặt ra những ưu tiên rõ ràng về an ninh và khả năng phục hồi kinh tế. Nhiệm kỳ chủ tịch của Ba Lan tập trung vào vấn đề an ninh, với phương châm “An ninh, Châu Âu!” (“Security, Europe!”). Quốc gia này đặt mục tiêu trở thành nước đi đầu trong quá trình chuyển đổi hướng tới một châu Âu dân chủ không còn chịu ảnh hưởng của Nga. Cụ thể, Ba Lan ưu tiên quốc phòng và an ninh, an ninh biên giới, an ninh số, an ninh kinh tế, an ninh năng lượng, an ninh y tế, đồng thời hướng đến một nền nông nghiệp châu Âu có sức cạnh tranh và khả năng phục hồi.[3]
Trong bối cảnh đó, thủ tướng Ba Lan đã thể hiện sự tự tin rằng Warsaw sẽ làm tốt nhiệm vụ trong thời gian giữ chức chủ tịch EU. Có nhiều hy vọng rằng Ba Lan có thể giải quyết được những thiếu sót của nhiệm kỳ chủ tịch trước và theo đuổi chính sách EU mạch lạc hơn. Các ưu tiên của Ba Lan phản ánh những thách thức hiện tại mà EU đang phải đối mặt và dự kiến sẽ tăng cường khả năng hành động hiệu quả của EU trong tương lai.[3]
Tầm nhìn và ưu tiên chiến lược
Với những thách thức về địa chính trị của sự xói mòn trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và tình hình bất ổn ở một số quốc gia thành viên EU, chức Chủ tịch của Ba Lan sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc đảm bảo và tăng cường năng lực hành động của EU. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi an ninh của EU được xác định là ưu tiên hàng đầu. Với khẩu hiệu “An ninh, Châu Âu!” và logo gợi nhớ đến phong trào chống cộng Solidarność, Ba Lan đang gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ. Giống như 45 năm trước, đất nước này đặt mục tiêu trở thành người khởi xướng và lãnh đạo quá trình chuyển đổi hướng tới một châu Âu dân chủ thoát khỏi ảnh hưởng của Nga.
Trong chương trình được trình bày vào ngày 10 tháng 12 năm 2024, với trọng tâm chính là “an ninh”, Warsaw tập trung vào bảy khía cạnh đan xen của an ninh: bên ngoài, bên trong, thông tin, kinh tế, năng lượng, thực phẩm và sức khỏe. Chương trình của Ba Lan dựa trên một số phần của chương trình kéo dài 18 tháng của bộ ba Ba Lan – Đan Mạch – Síp mà Ba Lan là thành viên đầu tiên.[1]
Trong chiều hướng an ninh bên ngoài, Ba Lan sẽ thúc đẩy khả năng sẵn sàng phòng thủ của châu Âu, bằng cách tăng chi tiêu quốc phòng và tăng cường hợp tác với NATO và các nước có cùng chí hướng. Ba Lan mong muốn hợp tác với Mỹ, Vương quốc Anh và Hàn Quốc để tăng khả năng phục hồi của mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương.[1] Vị trí địa lý của Ba Lan ở biên giới phía đông EU cũng khiến vấn đề này trở nên đặc biệt cấp bách. Mục tiêu chính của Ba Lan khi hợp tác với các quốc gia vùng Baltic là xây dựng East Shield – một phức hợp hiện đại dọc theo biên giới phía đông với Belarus và Nga, bảo vệ không chỉ biên giới quốc gia mà còn cả biên giới của EU và NATO. Một mục tiêu cụ thể khác là tăng chi tiêu quốc phòng trên toàn EU (riêng Ba Lan có kế hoạch chi gần năm phần trăm GDP cho quốc phòng trong năm nay, nhiều hơn bất kỳ thành viên NATO nào khác) và thiết lập sản xuất đạn dược chung trong EU để giúp Liên minh tự chủ hơn, có năng lực hơn và độc lập hơn với các nước thứ ba.[3]
Đối với xung đột Nga – Ukraine, Ba Lan là một trong những nước ủng hộ mạnh mẽ nhất đối với Ukraine, Ba Lan nhấn mạnh rằng việc ủng hộ quốc gia đang đấu tranh cho các giá trị mà EU chia sẻ là vì lợi ích hiện hữu của EU. Nhiệm kỳ Chủ tịch của Ba Lan sẽ nỗ lực tối đa hóa sự hỗ trợ cho Ukraine về mặt quân sự, kinh tế và chính trị, với nhiều điểm liên quan đến Ukraine được nêu ra trong một số lĩnh vực. Chủ tịch Hội đồng EU sẽ thúc đẩy mạnh mẽ các biện pháp trừng phạt tiếp theo đối với Nga cũng như việc sử dụng lợi nhuận từ các tài sản bất động của Ngân hàng Nga.[1]
Di cư và an ninh biên giới là một trọng tâm quan trọng khác. Ba Lan kêu gọi bảo vệ hiệu quả hơn các đường biên giới bên ngoài của EU, đặc biệt là liên quan đến các tuyến di cư qua Đông Âu, với biên giới Ba Lan – Belarus là điểm nóng trong nhiều năm. Mục đích của việc này không chỉ là hạn chế di cư bất hợp pháp mà còn góp phần vào an ninh và ổn định nội bộ của Liên minh.
Chủ tịch Ba Lan sẽ làm việc để giảm di cư bất hợp pháp, tăng cường hiệu quả của các chính sách hồi hương và ứng phó với các mối đe dọa hỗn hợp bao gồm việc sử dụng di cư làm công cụ. Chủ tịch sẽ làm việc để triển khai quan hệ đối tác với các quốc gia xuất phát và trung chuyển chính và thiết lập những nơi an toàn ở các quốc gia thứ ba để cung cấp cho người di cư một giải pháp thay thế an toàn cho việc đi du lịch bất hợp pháp vào EU.
An ninh kỹ thuật số là một ưu tiên khác. Ba Lan ủng hộ việc tạo ra các cơ sở hạ tầng mạnh mẽ chung để bảo vệ EU khỏi thông tin sai lệch và sự can thiệp từ bên ngoài. Mối đe dọa của các cuộc tấn công mạng và các chiến dịch thông tin sai lệch từ bên ngoài đặt ra một thách thức ngày càng tăng.[3] Nhiệm kỳ Chủ tịch dự kiến sẽ đấu tranh chống lại thông tin sai lệch trong các lĩnh vực như chính sách môi trường và khí hậu.[1]
Về an ninh kinh tế, Ba Lan hướng đến mục tiêu mở rộng thị trường chung và cắt giảm thủ tục hành chính. Là một trong những quốc gia năng động nhất về kinh tế ở Trung và Đông Âu, Ba Lan nhấn mạnh tầm quan trọng của khả năng phục hồi kinh tế đối với một Liên minh ổn định và cạnh tranh. Thuật ngữ “phi quy định” được nhấn mạnh nhiều lần trong bối cảnh này. Theo đó, nước này có ý định tiếp tục các chính sách gắn kết mạnh mẽ, khuyến khích tạo ra các ngành công nghiệp sáng tạo và cắt giảm thủ tục hành chính.[1] Đối với an ninh năng lượng, nước này coi quá trình chuyển đổi năng lượng sạch và giá năng lượng phải chăng là những yếu tố thiết yếu hơn nữa. Ba Lan ưu tiên đa dạng hóa các nguồn năng lượng và mở rộng năng lượng tái tạo để thúc đẩy sự độc lập chiến lược của EU. Để đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu an toàn và linh hoạt hơn, với kinh nghiệm của Ba Lan trong việc giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp năng lượng của Nga, chính quyền Ba Lan muốn ngừng hoàn toàn việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga, đồng thời cung cấp quyền tiếp cận nguồn năng lượng đủ dùng với giá thấp hơn vì mục đích cạnh tranh.[1] [3]
Nhiệm kỳ chủ tịch sẽ tập trung vào an ninh lương thực, thông qua các cuộc thảo luận về chính sách nông nghiệp chung khuyến khích thay vì ép buộc nông dân hạn chế biến đổi khí hậu. Trong thời điểm bất ổn toàn cầu, Ba Lan nhấn mạnh tầm quan trọng của Chính sách Nông nghiệp Chung được tăng cường để đảm bảo nguồn cung lương thực bền vững trong Liên minh và duy trì khả năng cạnh tranh của nền nông nghiệp châu Âu. Cụ thể, nhiệm kỳ này có ý định bảo vệ các ngành nông nghiệp dễ bị tổn thương, tăng khả năng phục hồi tổng thể và đảm bảo rằng các nhà sản xuất ngoài EU tuân thủ các tiêu chuẩn của EU về chất lượng, an toàn và tính bền vững của thực phẩm EU.[1] Chức vụ Chủ tịch sẽ làm việc để củng cố vị thế của nông dân trong chuỗi cung ứng thực phẩm, thúc đẩy khả năng cạnh tranh của đội tàu EU và đảm bảo quản lý nguồn cung bền vững.
Cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng, là an ninh y tế. Trọng tâm sẽ là tăng cường sự chuẩn bị của EU cho các dịch bệnh và khủng hoảng trong tương lai. Điều này bao gồm chuyển đổi số trong chăm sóc sức khỏe, cải thiện an ninh dược phẩm tại EU và sức khỏe tâm thần của trẻ em và thanh thiếu niên.[1]
Ngoài ra, trong nhiệm kỳ của mình, Chủ tịch Ba Lan sẽ bắt đầu thảo luận về khuôn khổ tài chính đa niên hậu 2027 (MFF) mới, hiện đang được chuẩn bị, mặc dù các cuộc đàm phán chính thức không được mong đợi sẽ bắt đầu trong nhiệm kỳ của mình. Vào tháng 2 năm 2025, họ sẽ tổ chức một hội nghị về MFF, bao gồm cả hệ thống nguồn lực riêng mới bao gồm tài trợ cho chi tiêu quốc phòng cao hơn.[3]
Về vấn đề mở rộng EU, Chủ tịch Ba Lan bày tỏ quan điểm ủng hộ, coi đây là một yêu cầu địa chính trị và là cơ hội để lan tỏa sự ổn định và tăng trưởng trên khắp lục địa. Chủ tịch có mục tiêu đạt được tiến triển trong quá trình mở rộng, cả về hướng Đông và liên quan đến Tây Balkan. Họ cũng sẽ duy trì đối thoại mang tính xây dựng với Thổ Nhĩ Kỳ.[3]
Tóm lại, việc chuyển giao Chủ tịch Hội đồng EU từ Hungary sang Ba Lan đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chính trường châu Âu. Trong khi Hungary thu hút sự chú ý trong sáu tháng qua do các quyết định gây tranh cãi và kết quả mơ hồ của Orbán, sáu tháng tiếp theo với Ba Lan nắm quyền lãnh đạo sẽ tràn ngập hy vọng. Các ưu tiên rõ ràng của Ba Lan về an ninh, khả năng phục hồi kinh tế và bảo vệ biên giới phản ánh những thách thức hiện tại của EU. Bằng cách ưu tiên hợp tác với NATO, chống lại thông tin sai lệch và thúc đẩy nền kinh tế cạnh tranh, Ba Lan có tiềm năng cung cấp sự lãnh đạo cần thiết để khôi phục sự thống nhất và khả năng hành động hiệu quả của EU.[3]
Những cơ hội của Ba Lan cho vị trí Chủ tịch Hội đồng EU
Đầu tiên, so với người tiền nhiệm trước đó, những ưu tiên của Ba Lan trở nên rõ ràng và mạch lạc hơn. Ba Lan đã thiết lập các ưu tiên tập trung vào an ninh, khả năng phục hồi kinh tế và bảo vệ biên giới. Những ưu tiên này đã trực tiếp giải quyết những thách thức hiện tại mà EU đang phải đối mặt.[1] Việc Ba Lan chú trọng vào an ninh – quốc phòng, đặc biệt là để ứng phó với xung đột Ukraine, có thể nhận được sự ủng hộ lớn đến từ các thành viên EU. Ba Lan đặt mục tiêu tăng cường hợp tác với và trong NATO, tăng chi tiêu quốc phòng và thiết lập sản xuất đạn dược chung trong EU. Trọng tâm này đặc biệt có liên quan trong bối cảnh địa chính trị hiện tại và cam kết của Ba Lan có thể dẫn đến những cải thiện rõ rệt trong cấu trúc quốc phòng và an ninh của EU.[4]
Thứ hai, sự rõ ràng của Chủ tịch Ba Lan trong việc duy trì các giá trị cơ bản của châu Âu, bao gồm pháp quyền, cả trong và ngoài nước, phù hợp với lợi ích của đa số thành viên EU. Việc nhấn mạnh vào vai trò của xã hội dân sự và phương tiện truyền thông đáng tin cậy trong việc bảo vệ pháp quyền, và những nỗ lực chống lại sự can thiệp và thông tin sai lệch của nước ngoài, có thể củng cố khả năng phục hồi dân chủ của EU. Chủ tịch Ba Lan cũng sẽ nỗ lực tăng cường phối hợp trong cuộc chiến chống thông tin sai lệch và cải thiện khả năng của EU trong việc ngăn chặn và giảm thiểu các hành động thù địch trên không gian mạng. Ưu tiên này có thể giúp EU tăng cường khả năng phục hồi của nền dân chủ, trong đó bao gồm những nỗ lực của Ba Lan về lĩnh vực giáo dục công dân, xây dựng khả năng phục hồi tâm lý của xã hội và hỗ trợ tính độc lập của các phương tiện truyền thông đáng tin cậy. Ba Lan cũng có kế hoạch hỗ trợ khả năng phục hồi dân chủ của các quốc gia ứng cử viên.[4]
Bên cạnh đó, Chủ tịch Ba Lan cũng đang chờ Ủy ban châu Âu đưa ra đề xuất về “lá chắn dân chủ” (Democratic Shield). Điều này cho thấy một cách tiếp cận chủ động nhằm tăng cường các thể chế và hoạt động dân chủ trong EU. Nhìn chung, chương trình nghị sự của chủ tịch Ba Lan phản ánh cam kết mạnh mẽ trong việc bảo vệ và thúc đẩy pháp quyền và khả năng phục hồi dân chủ, vốn được coi là thiết yếu đối với an ninh và sự ổn định của châu Âu. Phủ Tổng thống có kế hoạch thực hiện điều này thông qua nhiều hành động khác nhau bao gồm hỗ trợ xã hội dân sự, chống thông tin sai lệch và thúc đẩy tính minh bạch.[4]
Thứ ba, vai trò lãnh đạo của Ba Lan trong nhiệm kỳ chủ tịch EU có thể được tận dụng để thúc đẩy một cuộc đối thoại mang tính xây dựng hơn giữa EU và Mỹ. Quốc gia này có thể đóng vai trò là cầu nối giữa hai cường quốc, giúp thống nhất lợi ích của họ và giải quyết những thách thức chung. Ba Lan có mối quan hệ tốt với tổng thống Mỹ và đang có kế hoạch để tổng thống Mỹ mới đến thăm Ba Lan vào năm 2025, lý tưởng nhất là cho hội nghị thượng đỉnh Sáng kiến Ba Biển vào tháng 4 năm nay, đây không phải là sự kiện liên quan đến chức chủ tịch EU. Điều này có thể có lợi trong việc thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa Mỹ và Ba Lan và có khả năng là cả EU nữa. Hơn nữa, nhu cầu về tư duy và quan điểm mới ở châu Âu được công nhận, tạo cơ hội cho các nước có tiềm lực trung bình ngày càng phát triển. Do đó, Ba Lan có thể sử dụng vị thế của mình để mang lại cách tiếp cận mới cho quan hệ Hoa Kỳ – EU.[5]
Những thách thức của Ba Lan cho vị trí Chủ tịch Hội đồng EU
Đầu tiên, thách thức về cân bằng lợi ích quốc gia và lợi ích của toàn Liên minh. Là quốc gia nhận được hỗ trợ lớn nhất từ ngân sách EU, Ba Lan phải đối mặt với việc phải thuyết phục những người chỉ trích rằng các ưu tiên của nước này với tư cách là chủ tịch EU sẽ mang lại lợi ích cho toàn bộ khối, không chỉ riêng Ba Lan. Điều này đặc biệt quan trọng vì giới lãnh đạo Ba Lan có thể gặp nhiều trở ngại hơn nếu họ bị coi là đang theo đuổi lợi ích quốc gia của riêng mình trong khuôn khổ các mục tiêu của châu Âu, một chiến lược mà Đức và Pháp thường sử dụng. Thực tế là Ba Lan nhận được nhiều hơn đáng kể từ ngân sách EU so với số tiền họ đóng góp có thể dẫn đến sự chỉ trích chương trình nghị sự của họ. Do đó, Ba Lan phải tích cực chứng minh rằng các sáng kiến của mình nhằm mục đích tăng cường an ninh và ổn định của châu Âu nói chung, thay vì chủ yếu phục vụ lợi ích quốc gia của mình, để tránh những lời chỉ trích như vậy. Để chống lại những nhận thức này, Ba Lan sẽ cần tập trung vào các chương trình nghị sự của mình củng cố EU nói chung, thay vì chỉ tập trung vào lợi ích quốc gia của riêng mình.[4]
Thứ hai, sự giám sát chặt chẽ từ nguồn tài trợ của EU. Ba Lan là nước nhận ròng tiền của EU khiến nước này phải chịu sự giám sát đặc biệt trong thời gian giữ chức chủ tịch EU, có khả năng dẫn đến những chỉ trích liên quan đến chương trình nghị sự của Ba Lan. Điều này đặc biệt khó khăn vì Ba Lan nhận được nhiều hơn từ ngân sách EU so với số tiền họ đóng góp, có thể dẫn đến cáo buộc rằng chương trình nghị sự của họ được thiết kế để thúc đẩy lợi ích tài chính của riêng họ thay vì vì lợi ích chung của châu Âu.[4]
Trường hợp của Ba Lan không giống như của Đức và Pháp, những nước thường theo đuổi lợi ích quốc gia của mình trong khuôn khổ các mục tiêu của châu Âu mà không phải đối mặt với mức độ giám sát tương tự. Ba Lan phải chủ động chứng minh rằng các sáng kiến của mình nhằm mục đích tăng cường an ninh và ổn định của châu Âu nói chung, chứ không chỉ vì lợi ích quốc gia của riêng mình. Có thể kể đến một số sáng kiến như thúc đẩy tranh luận sâu rộng về tài trợ quốc phòng, đảm bảo rằng Thỏa thuận Xanh của Châu Âu khuyến khích nông dân thay vì buộc họ phải hành động và tập trung vào các chính sách di cư an toàn, tất cả đều cần được thể hiện sẽ đem lại lợi ích cho toàn bộ Châu Âu, không chỉ riêng Ba Lan. Do đó, Ba Lan cần áp dụng cách tiếp cận minh bạch và chủ động giải quyết các mối quan ngại để đảm bảo rằng nước này được coi là đang hoạt động vì lợi ích của tất cả các quốc gia thành viên EU, không chỉ riêng mình, nếu không Ba Lan sẽ gặp phải những rào cản đáng kể trong việc thúc đẩy chương trình nghị sự của mình.[5]
Thứ ba, thách thức đến từ nội bộ trong nước. Ba Lan đang chuẩn bị bầu cử tổng thống vào tháng 5 năm nay, điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến định hướng chính trị của đất nước. Sự chuyển đổi chính trị này gây ra sự bất ổn và có khả năng làm thay đổi trọng tâm hoặc các ưu tiên của chính phủ trong thời gian giữ chức Chủ tịch Hội đồng EU. Bên cạnh đó, nội bộ chính trị Ba Lan cũng chịu sự mâu thuẫn giữa Chính phủ và Tổng thống. Thủ tướng Donald Tusk, người đứng đầu Chính phủ và Tổng thống Andrzej Duda, người liên kết với đảng đối lập dân túy quốc gia PiS có những quan điểm chính trị tương phản nhau. Điều này này có thể cản trở những cải cách quan trọng vì các chương trình nghị sự chính trị khác nhau có thể tạo ra trở ngại trong việc thực hiện các chính sách hoặc đạt được sự đồng thuận về các vấn đề quan trọng.[5]
Những thách thức chính trị trong nước này đặt ra một trở ngại tiềm tàng đối với khả năng của Ba Lan trong việc thực hiện đầy đủ vai trò lãnh đạo của mình trong nhiệm kỳ Chủ tịch Hội đồng EU, bất chấp sự đồng thuận giữa các đảng về nhu cầu tăng cường năng lực quốc phòng của Ba Lan và EU. Trong khi các ưu tiên của Ba Lan được xác định rõ ràng, thì những căng thẳng chính trị nội bộ có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện chúng, làm dấy lên mối lo ngại về việc Ba Lan có thể giải quyết hiệu quả các thách thức của EU trong nhiệm kỳ của mình như thế nào.[3]
Thứ tư, thách thức trong quan hệ với chính quyền mới của Mỹ. Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức cùng những ưu tiên đàm phán thương mại song phương có thể tạo ra căng thẳng với EU, vì Ủy ban châu Âu là bên đàm phán duy nhất về các vấn đề thương mại cho EU. Chính sách này của Trump đối với các thỏa thuận song phương có thể làm suy yếu sức mạnh thương lượng tập thể của EU và tạo ra sự căng thẳng. Ba Lan sẽ cần đảm bảo rằng các quốc gia thành viên EU vẫn thống nhất và được thông báo về bất kỳ áp lực hoặc ưu đãi nào đến từ Washington. Điều này đặc biệt quan trọng để duy trì mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương bền chặt. Bất chấp những thách thức tiềm tàng, Chủ tịch Ba Lan vẫn cần thúc đẩy cam kết phối hợp EU – Mỹ nhằm đối phó với xung đột tại Ukraine và đối thoại về các vấn đề toàn cầu, bao gồm Khu vực láng giềng phía Đông, Trung Quốc, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, chính sách năng lượng, công nghệ mới và Chương trình nghị sự kết nối.[4]
Kết luận
Nhiệm kỳ chủ tịch EU của Ba Lan, với chủ đề “An ninh, Châu Âu!” được kỳ vọng sẽ có những đóng góp đáng kể cho EU bằng cách giải quyết các thách thức quan trọng về an ninh, kinh tế và xã hội, đồng thời thúc đẩy sự thống nhất giữa các quốc gia thành viên. Trọng tâm của chủ tịch là tăng cường an ninh châu Âu trên nhiều khía cạnh – bên ngoài, bên trong, thông tin, kinh tế, năng lượng, thực phẩm và sức khỏe – phản ánh cách tiếp cận toàn diện đối với các mối đe dọa phức tạp mà Liên minh châu Âu phải đối mặt. Bằng cách ủng hộ việc tăng chi tiêu quốc phòng, một ngành công nghiệp quốc phòng mạnh hơn và trách nhiệm lớn hơn của châu Âu đối với an ninh, Ba Lan đặt mục tiêu tăng cường khả năng ứng phó của EU với các mối đe dọa quân sự và hỗn hợp. Hơn nữa, Ba Lan tìm cách tăng cường an ninh nội bộ thông qua các chính sách di cư hiệu quả, bảo vệ biên giới và các biện pháp chống tội phạm có tổ chức, khủng bố và cực đoan hóa. Điều này cũng bao gồm việc tập trung vào khả năng phục hồi trước sự can thiệp và thông tin sai lệch của nước ngoài.
Cam kết của Ba Lan trong việc hỗ trợ Ukraine chống lại các hành động của Nga là một khía cạnh quan trọng khác trong nhiệm kỳ chủ tịch của nước này. Cam kết này bao gồm việc cung cấp hỗ trợ chính trị, quân sự và kinh tế nhất quán cho Ukraine, đồng thời nỗ lực tăng cường các lệnh trừng phạt của EU đối với Nga và Belarus, buộc họ phải chịu trách nhiệm về hành động của mình. Chủ tịch Ba Lan cũng thừa nhận tầm quan trọng của việc thúc đẩy các giá trị của EU như dân chủ, tự do và pháp quyền cả trong và ngoài nước thông qua nhấn mạnh vai trò của xã hội dân sự và phương tiện truyền thông đáng tin cậy trong việc duy trì các giá trị này. Chủ tịch cũng có ý định tập trung vào khía cạnh kinh tế của an ninh, nhằm mục đích đào sâu Thị trường chung, giảm gánh nặng hành chính và hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng để giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng của Nga.
Tuy nhiên, nhiệm kỳ chủ tịch của Ba Lan cũng phải đối mặt với những thách thức như quản lý mối quan hệ với chính quyền mới của Mỹ và đảm bảo rằng các ưu tiên của mình có lợi cho tất cả các thành viên EU. Để vượt qua những thách thức này, Ba Lan phải thúc đẩy sự thống nhất giữa các quốc gia thành viên, gạt bỏ những lợi ích quốc gia hẹp hòi vì lợi ích lớn hơn của Liên minh. Chủ tịch Ba Lan tìm cách thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội cân bằng thông qua chính sách gắn kết và cam kết mở rộng EU dựa trên thành tích, nhằm mang lại sự ổn định trên khắp lục địa. Nhìn chung, sự thành công của nhiệm kỳ chủ tịch này phụ thuộc vào khả năng của Ba Lan trong việc vượt qua những thách thức đã nêu, xây dựng sự đồng thuận và thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia thành viên. Chủ tịch Ba Lan cũng cần tìm cách giải quyết những thách thức liên quan đến quan hệ đối ngoại, đặc biệt là với Mỹ, bằng cách đảm bảo mặt trận thống nhất giữa các thành viên EU vì lợi ích của Liên minh.
Tác giả: Nguyệt Hằng
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
Tài liệu tham khảo
[1] “Priority dossiers under the Polish EU Council Presidency.” EPRS, 7 January 2025, https://epthinktank.eu/2025/01/07/priority-dossiers-under-the-polish-eu-council-presidency/.
[2] “Presidency of the Council of the EU.” Polish presidency Council of the European Union, https://polish-presidency.consilium.europa.eu/en/presidency/presidency-of-the-council-of-the-eu/.
[3] Švrčinová, Aneta. “European Union: Poland’s EU Council Presidency.” Friedrich Naumann Foundation, 22 January 2025, https://www.freiheit.org/central-europe-and-baltic-states/polish-eu-council-presidency-turning-point-europe.
[4] “Programme Of The Polish Presidency Of The Council Of The European Union.” https://polish-presidency.consilium.europa.eu/media/zkcno325/programme-of-the-polish-presidency-of-the-council-of-the-european-union.pdf.
[5] “Poland takes over EU Council presidency: what to expect?” European press roundup, 3 January 2025, https://www.eurotopics.net/en/331732/poland-takes-over-eu-council-presidency-what-to-expect#.
