Vào ngày 21 tháng 7 theo giờ địa phương, hơn 20 quốc gia bao gồm Vương quốc Anh, Pháp, Ý, Úc, Đan Mạch,… đã ra tuyên bố chung, kêu gọi chấm dứt ngay lập tức cuộc xung đột tại Gaza, đồng thời bày tỏ sẵn sàng thực hiện các hành động tiếp theo nhằm nỗ lực thúc đẩy giải pháp chính trị cho cuộc xung đột giữa Palestine và Israel.
Từ khi vòng xung đột mới giữa Palestine và Israel bùng phát vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, cho đến cuộc “Chiến tranh 12 ngày” ngắn ngủi nhưng có cường độ cao giữa Israel và Iran vào ngày 24 tháng 6 năm 2025, xung đột giữa Israel và “Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo về cơ bản đã hoàn thành một chu kỳ. Trong quá trình này, Israel – vốn đã trở thành một cỗ máy chiến tranh – đã tiến hành các cuộc tấn công luân phiên nhằm vào Hamas của Palestine, Hezbollah ở Lebanon, lực lượng vũ trang Houthi, Syria, cũng như Iran – trung tâm của “Vành đai kháng chiến”, gây ra tổn thất nghiêm trọng cho toàn bộ liên minh này. Trong xung đột với Iran, Israel thậm chí còn phối hợp cùng Mỹ thực hiện các đợt không kích quy mô lớn vào các cơ sở hạt nhân của Iran, qua đó đẩy Iran vào cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất kể từ sau cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Hiện nay, trong “Vành đai kháng chiến”, ngoại trừ các tổ chức dân quân Hồi giáo dòng Shiite ở Iraq tương đối giữ thái độ kín tiếng và chưa bị tổn thất nghiêm trọng, thì các lực lượng còn lại đều đã hứng chịu các đòn tấn công ở mức độ khác nhau và khó có khả năng phát động các cuộc tấn công mang tính đe dọa nghiêm trọng đối với Israel. Chỉ có lực lượng vũ trang Houthi vẫn tiếp tục cao giọng đấu tranh chống Israel, nhưng cũng khó có thể tạo thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với nước này. Điều đáng chú ý là, sau khi Israel hoàn tất đợt tấn công nhằm vào Iran, nước này lại quay trở về điểm khởi đầu của cuộc xung đột hiện tại – tức là xung đột Gaza – và tiếp tục không kích vào Hamas, khiến cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza trở nên trầm trọng hơn. Các vòng đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas đều lâm vào bế tắc.
Xung đột giữa Israel và “Vành đai kháng chiến” khởi đầu từ cuộc đối đầu giữa Hamas và Israel, trong đó Hamas kích động xung đột nhằm thể hiện sự phản đối mạnh mẽ đối với việc vấn đề Palestine bị gạt ra ngoài lề và chính sách cứng rắn mang tính cực hữu của Israel. Tuy nhiên, tính bi kịch của sự việc nằm ở chỗ: sau gần hai năm xung đột, bản thân Hamas và toàn bộ Palestine đã rơi vào một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn. Đồng thời, “Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo – một liên minh kỳ lạ được cấu thành từ các chủ thể nhà nước và phi nhà nước, lấy chủ nghĩa Hồi giáo làm hệ tư tưởng phản đối Israel – dường như cũng đã đi đến điểm kết thúc của vận mệnh lịch sử. Dưới tác động của vòng xung đột lần này, vấn đề Palestine–Israel, “Vành đai kháng chiến”, các mâu thuẫn cốt lõi trong khu vực Trung Đông, cũng như cục diện và trật tự của khu vực này đều đã trải qua những thay đổi sâu sắc. Không nghi ngờ gì, đây chính là năng lượng to lớn được giải phóng từ việc vòng xung đột mới giữa Palestine và Israel đã tiến hóa thành “Cuộc chiến Trung Đông lần thứ sáu”.
Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ sáu với tính chất đặc thù
Quy mô và ảnh hưởng của cuộc xung đột giữa Israel và “Vành đai kháng chiến” rõ ràng đã cấu thành Cuộc chiến Trung Đông lần thứ sáu, nhưng cuộc chiến này hiển nhiên khác biệt so với năm cuộc chiến Trung Đông trước đó.
Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ nhất năm 1948 là cuộc chiến do các quốc gia Ả Rập tập thể phản đối việc thành lập Nhà nước Israel mà phát động. Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ hai năm 1956 là cuộc chiến bùng phát giữa Israel, Anh, Pháp và Ai Cập xoay quanh khủng hoảng kênh đào Suez, với tính chất đặc biệt nằm ở chỗ đây là cuộc xung đột kép giữa Ai Cập với Israel, đồng thời với các cường quốc thực dân lâu đời, chứ không đơn thuần là một cuộc xung đột Ả Rập – Israel; Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ ba năm 1967 là thất bại nghiêm trọng nhất mà các quốc gia Ả Rập phải hứng chịu, kể từ đó chủ nghĩa dân tộc Ả Rập suy sụp hoàn toàn; Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ tư năm 1973 là cuộc chiến “lấy chiến tranh thúc đàm phán” của Ai Cập nhằm tiến tới đối thoại với Israel. Sau chiến tranh, Ai Cập và Israel từng bước tiến hành hòa giải và chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1979, về cơ bản Ai Cập đã rút lui khỏi xung đột Ả Rập – Israel. Các quốc gia Ả Rập cũng vì thế mà phân hóa thành hai phe: phái ôn hòa và mặt trận kháng chiến. Kể từ đó, không còn xảy ra cuộc chiến tranh nào mang ý nghĩa tập thể giữa các quốc gia Ả Rập với Israel nữa, và xung đột Ả Rập – Israel dần chuyển thành xung đột Palestine – Israel.
Cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ năm năm 1982 là cuộc chiến do Israel phát động nhằm tiêu diệt Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) đã chuyển căn cứ sang miền Nam Lebanon, và cuối cùng đã buộc PLO cùng các lực lượng vũ trang của tổ chức này phải rút khỏi tuyến đầu xung đột Palestine – Israel, chuyển sang các quốc gia Ả Rập châu Phi như Tunisia. Cuộc chiến này đánh dấu sự chuyển biến từ xung đột Ả Rập – Israel sang xung đột Palestine – Israel, đồng thời xác lập thực tế rằng khu vực Trung Đông khó có khả năng xảy ra cuộc chiến tập thể giữa các quốc gia Ả Rập và Israel trong tương lai. Mặc dù Syria và Lebanon cũng tham chiến, nhưng kể từ đó, xung đột Ả Rập – Israel đã chuyển hóa thành xung đột giữa Palestine và Israel, và hình thái của nó cũng đã có những thay đổi to lớn.
Kể từ khi phong trào khởi nghĩa quy mô lớn do Hamas lãnh đạo bùng nổ tại Palestine vào năm 1987, cùng với việc Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) tuyên bố thành lập Nhà nước Palestine vào năm 1988, và tiến trình hòa bình Trung Đông được khởi động trong những năm 1990, vấn đề Palestine – Israel và vấn đề Ả Rập – Israel ngày càng bị tách rời. Đặc điểm nổi bật của quá trình này là: dù là trong xung đột hay trong hòa bình, các quốc gia Ả Rập liên quan đều tiến hành đàm phán với Israel theo cách riêng rẽ, chẳng hạn như các cuộc đàm phán giữa Syria và Israel, Jordan và Israel, Lebanon và Israel, Palestine và Israel trở thành hình thức chủ yếu của tiến trình hòa bình Trung Đông. Các quốc gia Ả Rập hiện đã rất khó có thể hình thành một mặt trận tập thể để đối đầu với Israel.
Tuy nhiên, chính kể từ cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979, chủ nghĩa Hồi giáo đã trở thành hệ tư tưởng gắn kết các lực lượng như Hamas, Hezbollah… dưới sự lãnh đạo của Iran trong cuộc đấu tranh chống Mỹ và chống Israel. Mặc dù Syria – đồng minh của Iran – không theo chủ nghĩa Hồi giáo, nhưng lại đóng vai trò là trục trung tâm của “Vành đai kháng chiến”, trở thành hành lang để Iran thâm nhập vào Lebanon và Palestine. Kể từ đó, quá trình hình thành dần dần của “Vành đai kháng chiến”, cùng với sự tích tụ mâu thuẫn giữa lực lượng này với Israel và Mỹ, đã tạo nên một logic lịch sử dẫn đến sự bùng phát của vòng xung đột mới giữa Hamas và Israel, và từ đó lan rộng, cuối cùng phát triển thành cuộc chiến tranh toàn diện giữa Israel và “Vành đai kháng chiến”.
Do đó, trong một bài bình luận từ gần một năm trước, tác giả đã định tính cuộc xung đột này là Cuộc chiến Trung Đông lần thứ sáu, đồng thời nhấn mạnh tính chất đặc thù của nó so với năm cuộc chiến Trung Đông trước đây: Vòng xung đột mới giữa Palestine và Israel không chỉ là cuộc đối đầu khốc liệt bất thường giữa Israel và Hamas, mà còn thông qua sự lan rộng của các cuộc xung đột giữa Israel với Hezbollah ở Lebanon, lực lượng vũ trang Houthi ở Yemen, và thậm chí là với Iran, đã gây ra những tác động nghiêm trọng đối với cục diện Trung Đông. Đồng thời, cuộc chiến cũng dẫn đến sự đối đầu mang tính liên minh giữa “Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo và liên minh do Mỹ, Israel đứng đầu.
Tác động của Cuộc chiến Trung Đông lần thứ sáu đối với cục diện khu vực Trung Đông
Thứ nhất, “Vành đai kháng chiến” đã hứng chịu đòn tấn công mang tính hủy diệt; các lực lượng cấu thành của nó hoặc đang đối mặt với cuộc khủng hoảng sống còn, hoặc buộc phải tái định vị, hoặc rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Khả năng để “Vành đai kháng chiến” phục hồi và tái cấu trúc như một lực lượng thống nhất gần như đã trở nên vô cùng mong manh.
Trước hết, Hamas đã rơi vào cuộc khủng hoảng sống còn. Trong số các lực lượng thuộc “Vành đai kháng chiến”, Hamas hiện đang đối mặt với thời khắc sinh tử; ngay cả các kế hoạch tái thiết Gaza do các quốc gia Ả Rập đề xuất cũng đã loại Hamas ra khỏi tiến trình. Trong khi đó, Israel vẫn chưa từ bỏ mục tiêu tiêu diệt hoàn toàn tổ chức này. Do vậy, Hamas gần như không còn khả năng giành lại quyền kiểm soát tại Gaza, thậm chí sự tồn tại của chính tổ chức này cũng đang đứng trước một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.
Tiếp theo, Hezbollah ở Lebanon đã bị suy yếu nghiêm trọng, trong khi Lebanon ngày càng nghiêng về phía Ả Rập Xê-út – trung tâm của Hồi giáo dòng Sunni. Hiện nay, lực lượng vũ trang Hezbollah vừa phải hứng chịu các đòn tấn công nặng nề từ Israel, vừa đối mặt với sức ép buộc giải giáp vũ khí đến từ cả Israel lẫn nội bộ Lebanon, dẫn đến việc vị thế quân sự và chính trị của tổ chức này bị suy giảm kép. Xét từ cấp độ quốc gia, lực lượng Hồi giáo dòng Sunni ở Lebanon rõ ràng đang gia tăng ảnh hưởng, và trong phương hướng chính trị quốc gia, Lebanon đang ngày càng ngả về phía Ả Rập Xê-út và phương Tây.
Một lần nữa, Syria đã quay trở lại với thế giới Ả Rập, đồng thời nghiêng về phía Ả Rập Xê-út, Mỹ và phương Tây, thậm chí không loại trừ khả năng bình thường hóa quan hệ với Israel. Sau khi chính quyền Bashar al-Assad sụp đổ, chính quyền chuyển tiếp do Salah lãnh đạo đã từng bước rời xa Iran ở cấp độ khu vực, tích cực trở lại với thế giới Ả Rập và xích lại gần hơn với các quốc gia Ả Rập, đặc biệt là ngày càng phụ thuộc vào Ả Rập Xê-út; ở cấp độ quốc tế, Syria cũng nghiêng về phương Tây, và Mỹ đã dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với nước này. Các thế lực truyền thống từng có ảnh hưởng sâu rộng tại Syria như Iran và Nga hiện nay đã đánh mất vị thế, đặc biệt là vai trò trung tâm của Syria trong “Vành đai kháng chiến” sẽ không còn tồn tại.
Cuối cùng, Iran với vai trò là hạt nhân của “Vành đai kháng chiến”, hiện đang rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan trong việc có nên tái thiết “Vành đai kháng chiến” hay không. Iran đã bị suy yếu nghiêm trọng trong các cuộc xung đột với Israel và Mỹ, đồng thời đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trên các phương diện chính trị, quân sự, ngoại giao và xã hội. Cuộc khủng hoảng mà Iran đang trải qua phần lớn bắt nguồn từ mâu thuẫn và xung đột giữa “Vành đai kháng chiến” do họ lãnh đạo với Mỹ – Israel, đồng thời cũng bắt rễ sâu xa từ chính sách khu vực mang tính xuất khẩu cách mạng của họ. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, khả năng Iran tái thiết “Vành đai kháng chiến” trong tương lai cũng gần như không còn.
Thứ hai, các vấn đề cốt lõi và mâu thuẫn chủ yếu ở khu vực Trung Đông đã có sự thay đổi. Vấn đề Iran ngày càng trở thành vấn đề trung tâm của khu vực Trung Đông, mâu thuẫn giữa Israel với Iran và “Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo đã trở thành mâu thuẫn chủ yếu trong khu vực, và rất có khả năng sẽ bùng phát xung đột một lần nữa.
Trong thời gian dài, quá trình “Palestin hóa” xung đột giữa các nước Ả Rập và Israel (sự suy yếu của chủ nghĩa dân tộc Ả Rập, các quốc gia Ả Rập rút lui khỏi xung đột Ả Rập – Israel) – chuyển đổi từ xung đột dân tộc sang xung đột tôn giáo (sự gia tăng vai trò của yếu tố tôn giáo khiến Iran thông qua việc ủng hộ các tổ chức Hồi giáo can dự vào xung đột Palestine – Israel) – sự cấu trúc hóa mâu thuẫn giữa Israel và Iran (mâu thuẫn giữa Israel và “Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo chi phối xung đột Palestine – Israel) – và quá trình “Iran–Israel hóa” mâu thuẫn Mỹ–Iran (mâu thuẫn giữa Mỹ và Iran cùng mâu thuẫn giữa Israel và Iran tác động qua lại lẫn nhau), chính là căn nguyên sâu xa dẫn đến sự hội tụ giữa xung đột Palestine – Israel và vấn đề Iran, từ đó khiến xung đột Israel – Iran bùng phát và lan rộng, đồng thời buộc Mỹ phải tham chiến.
Cụ thể mà nói, vấn đề cốt lõi truyền thống của Trung Đông là vấn đề Palestine đã đan xen với vấn đề nóng mới nổi trong khu vực là vấn đề Iran, tức là sau Cách mạng Hồi giáo, chính sách đối ngoại của Iran – đặc biệt là chính sách “xuất khẩu cách mạng” thông qua việc ủng hộ chủ nghĩa Hồi giáo – đã khiến Iran gắn kết chặt chẽ với vấn đề Palestine bằng cách hậu thuẫn các lực lượng như Hamas, Hezbollah. Từ đó, vấn đề Palestine – Israel được ràng buộc với các vấn đề phức tạp thuộc “vấn đề Iran” như vấn đề hạt nhân Iran và cuộc đối đầu sâu sắc giữa Mỹ và Iran, dẫn đến việc hai vấn đề Palestine và Iran bị bó chung lại với nhau. Vấn đề Palestine – Israel trở thành nền tảng cho cuộc đối đầu giữa Israel và Iran, và cuối cùng đã vượt ra khỏi khuôn khổ xung đột Palestine – Israel để tiến tới cuộc xung đột quy mô lớn, trực tiếp giữa Israel và Iran hiện nay. Trong cuộc xung đột lần này, Mỹ buộc phải gây sức ép để Israel và Iran đạt được lệnh ngừng bắn, nhưng mâu thuẫn căn bản giữa hai nước cũng như vấn đề hạt nhân Iran vẫn chưa được giải quyết. Do đó, khả năng mâu thuẫn giữa Israel và Iran tiếp tục leo thang dẫn đến một cuộc xung đột mới, kéo theo sự can dự của Mỹ, vẫn hoàn toàn hiện hữu.
Thứ ba, sự hỗn loạn trong chính sách Trung Đông của Mỹ tiếp tục gia tăng tác động phá hoại đối với khu vực Trung Đông.
Kể từ khi Trump lần thứ hai bước vào Nhà Trắng, đặc điểm lớn nhất trong chính sách Trung Đông của Mỹ là vô đạo, vô trật tự và vô thường. Trước hết là “vô đạo”, chủ yếu thể hiện ở việc Mỹ đã từ bỏ các giá trị phổ quát như cứu rỗi Trung Đông và cải cách dân chủ từng được đề cao trước đây, thay vào đó chuyển sang chủ nghĩa thực dụng lấy lợi ích làm ưu tiên, coi trọng các giao dịch. Thứ hai là “vô trật tự”, chủ yếu thể hiện ở việc chính sách Trung Đông của Mỹ thiếu quy hoạch chiến lược có tính hệ thống, toàn cục và phối hợp, mà mang tính ứng phó chiến thuật đầy tính cơ hội và tùy tiện. Chính sách Trung Đông của Trump, ngoài việc tập trung vào lợi ích nước Mỹ, vừa thiếu mục tiêu chiến lược vĩ mô, lại vừa thiếu bố cục chiến lược có hệ thống, mà chỉ là một loạt hành vi mang tính đầu cơ vì lợi ích ngắn hạn. Cuối cùng là “vô thường”, chủ yếu thể hiện ở việc chính sách Trung Đông của Mỹ thiếu tính bền vững và lâu dài, thường là những sự răn đe thiếu độ tin cậy hoặc sau khi đưa ra những yêu sách quá mức không được đáp ứng thì bỏ cuộc giữa chừng, khiến uy tín chính sách Trung Đông của Mỹ ngày càng suy giảm. Điều này cũng được thể hiện cụ thể trong chính sách của Mỹ đối với xung đột Palestine – Israel, lực lượng Houthis, và vấn đề hạt nhân Iran.
Lấy chính sách của Mỹ đối với cuộc xung đột Israel–Iran lần này làm ví dụ: Trong quá trình đàm phán với Iran về vấn đề hạt nhân, Mỹ đã ngầm cho phép và dung túng việc Israel tiến hành các cuộc tấn công quân sự nhằm vào Iran; khi xung đột giữa Israel và Iran không ngừng leo thang, Mỹ lại ngang nhiên tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran; sau đó, lại ép buộc Iran và Israel đạt được một thỏa thuận ngừng bắn mong manh trong điều kiện thiếu sự giám sát và đảm bảo. Có thể thấy, cách xử lý khủng hoảng của Mỹ trong cuộc xung đột lần này là hành động bá quyền đơn giản, thô bạo và thiếu uy tín, không những không góp phần vào sự ổn định an ninh khu vực, mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín quốc tế và hình ảnh quốc gia của Mỹ, đồng thời sẽ tất yếu làm gia tăng sự suy thoái của bá quyền Trung Đông do Mỹ nắm giữ.
Ngoài ra, cùng với việc vai trò mang tính phá hoại của Mỹ ở Trung Đông ngày càng gia tăng, cũng như sự cạnh tranh giữa các cường quốc tại khu vực này ngày càng gay gắt, thì mức độ khó khăn trong việc phối hợp giữa các cường quốc để giải quyết các vấn đề nóng ở Trung Đông cũng không ngừng gia tăng — điều này đã được thể hiện cụ thể qua sự thất bại trong phối hợp giữa các cường quốc trong vấn đề ngừng bắn tại Gaza.
Thứ tư, quá trình tái cấu trúc cục diện khu vực Trung Đông đang được đẩy nhanh, ba tiểu khu vực chính ngày càng bị phân hóa nghiêm trọng, trong đó vị thế ưu thế của Ả Rập Xê Út và Thổ Nhĩ Kỳ trở nên nổi bật, còn ảnh hưởng của Israel và Iran lại đang suy giảm.
Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của hai cuộc xung đột Nga–Ukraine và xung đột Palestine–Israel cùng với sự lan tỏa của chúng, cũng như sự khác biệt trong lựa chọn chính sách đối ngoại của các quốc gia trong khu vực, cục diện quyền lực tại Trung Đông đang không ngừng được tái cấu trúc, khiến các cường quốc khu vực ở Trung Đông rơi vào những tình thế hoàn toàn khác biệt. Xét từ góc độ các cường quốc khu vực, vị thế của bốn cường quốc truyền thống là Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Israel đã có sự phân hóa rõ rệt.
Do chịu ảnh hưởng khác nhau từ các yếu tố như phát triển trong nước, chính sách đối ngoại, tình hình quốc tế và khu vực, Ả Rập Xê Út và Thổ Nhĩ Kỳ đang giữ vị thế tương đối thuận lợi trong cục diện khu vực, đặc biệt là vai trò trung gian điều hòa của họ đối với xung đột Nga–Ukraine và xung đột Palestine–Israel, cùng với tầm quan trọng chiến lược ngày càng gia tăng đối với Mỹ và phương Tây, tất cả đều góp phần thúc đẩy vị thế quốc tế và khu vực của họ không ngừng gia tăng. Mặc dù Israel có ưu thế nổi bật về an ninh quân sự, nhưng trên phương diện ngoại giao lại rơi vào tình thế khó khăn chưa từng có, và khó tránh khỏi số phận “thắng lợi chiến thuật, thất bại chiến lược”. Tình cảnh của Iran còn gian nan hơn, “vòng cung kháng cự” do nước này lãnh đạo đã chịu tổn thất nặng nề, ảnh hưởng và phạm vi lan tỏa trong khu vực bị thu hẹp đáng kể, đồng thời phải chịu áp lực to lớn từ phía Mỹ trong vấn đề hạt nhân.
Thứ năm, tính tự chủ chiến lược và tính đầu cơ chiến lược của các quốc gia trong khu vực đồng thời gia tăng.
Trong những năm gần đây, đặc biệt kể từ làn sóng hòa giải và phát triển tại Trung Đông không ngừng được thúc đẩy từ năm 2021, các quốc gia Trung Đông ngày càng coi trọng việc tự chủ lựa chọn con đường phát triển và xây dựng chiến lược phát triển quốc gia. Về đối ngoại, họ không đứng về phe nào, mà xuất phát từ lợi ích quốc gia để quyết định chính sách ngoại giao. Xét riêng các quốc gia Ả Rập, họ đã triển khai hợp tác đa dạng trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, an ninh với Mỹ, châu Âu, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ cũng như các quốc gia thuộc phương Nam toàn cầu rộng lớn hơn, đồng thời kiên trì giữ vững lập trường và giải pháp riêng của mình đối với các vấn đề khu vực như xung đột Palestine–Israel. Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện chính sách ngoại giao cân bằng giữa Mỹ, châu Âu và Nga một cách ngày càng linh hoạt. Là một đồng minh NATO của Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ dám đấu tranh và đối đầu với Mỹ, châu Âu và NATO trong các vấn đề liên quan đến lợi ích quốc gia, thậm chí còn áp dụng những chính sách trái ngược với Mỹ.
Tuy nhiên, do sự điều phối giữa các cường quốc suy giảm và ràng buộc quốc tế yếu đi, nên song song với việc tăng cường tính tự chủ chiến lược, động cơ và hành vi mang tính đầu cơ chiến lược của các quốc gia khu vực cũng không ngừng gia tăng. Trong số các quốc gia Trung Đông, Ả Rập Xê Út, Qatar, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập đều mang đặc điểm của các “quốc gia dao động”, đặc biệt là các hành vi mang tính đầu cơ của những nước này trong quan hệ với các cường quốc, lợi ích cốt lõi ngoài khu vực (như Đông Phi, Bắc Phi), cũng như đối với các vấn đề nóng bỏng trong khu vực, đều đã làm gia tăng cạnh tranh giữa các quốc gia và làm phức tạp thêm các vấn đề nóng của khu vực.
Tóm lại, điểm đặc thù của cuộc Chiến tranh Trung Đông lần thứ sáu nằm ở chỗ tuy khởi nguồn từ xung đột Palestine–Israel, nhưng chủ thể, tính chất và ảnh hưởng của cuộc xung đột này lại ngày càng lệch xa vấn đề Palestine. Hệ quả là không những tình cảnh của Palestine trở nên gian nan hơn, triển vọng giải quyết vấn đề Palestine–Israel càng thêm vô vọng, mà còn do xung đột giữa Israel và “vòng cung kháng cự” đã nảy sinh và ươm mầm những hậu quả phức tạp hơn, từ đó khiến cục diện Trung Đông một lần nữa bị bóp méo và biến dạng nghiêm trọng.
Biên dịch: Thu Trang
Tác giả: Giáo sư Lưu Trung Dân thuộc Viện Nghiên cứu Trung Đông, Đại học Ngoại ngữ Thượng Hải (Trung Quốc).
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
