Vào ngày 23 tháng 1 năm 2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos bằng hình thức trực tuyến và đưa ra một loạt thông báo về các chính sách kinh tế trong tương lai. So với quan điểm của ông khi lần đầu xuất hiện tại diễn đàn vào năm 2018, bài phát biểu này cho thấy lập trường cứng rắn và cực đoan hơn, nêu bật những thay đổi sâu sắc trong môi trường kinh tế toàn cầu cũng như trong các chính sách của Mỹ. Sự khác biệt giữa hai bài phát biểu của Trump không chỉ bộc lộ những điều chỉnh chính sách của ông mà còn phản ánh những thay đổi mạnh mẽ trong bối cảnh kinh tế toàn cầu, đặc biệt là những thách thức trong quan hệ Trung-Mỹ, trật tự thương mại quốc tế và thị trường năng lượng toàn cầu. .
Sự thay đổi của Trump qua hai bài phát biểu tại Davos
Năm 2018, khi Trump tham dự Davos lần đầu tiên, nền kinh tế toàn cầu đang trong thời kỳ tăng trưởng và nền kinh tế Mỹ đang trong giai đoạn phục hồi mạnh mẽ nhờ cắt giảm thuế, kích thích tài chính, thị trường chứng khoán hoạt động tích cực và tỷ lệ thất nghiệp đạt mức thấp kỷ lục. Trump đã đưa ra khái niệm “Nước Mỹ trên hết” một năm trước đó, nhấn mạnh việc sử dụng bảo hộ thương mại và gây áp lực kinh tế bên ngoài để thúc đẩy sự phục hồi kinh tế của Mỹ, đồng thời tuyên bố rằng Mỹ sẽ xem xét lại các quy tắc kinh tế quốc tế.
Có một khoảng cách lớn giữa môi trường kinh tế toàn cầu và lập trường của Trump ở thời điểm năm 2018, và lời nói của Trump vào thời điểm đó chỉ tạo ra các áp lực ban đầu. Ngược lại, vào năm 2025, nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt với nhiều thách thức như xung đột Nga-Ukraine, khủng hoảng năng lượng và lạm phát, bài phát biểu của Trump có vẻ thực tế và quyết liệt hơn, thể hiện rõ mối quan ngại của ông về tình trạng hiện tại của nền kinh tế Mỹ cũng như của nền kinh tế toàn cầu. Trump đã có lập trường chính sách cứng rắn hơn và nỗ lực định hình lại cấu trúc kinh tế toàn cầu thông qua chủ nghĩa đơn phương và chủ nghĩa bảo hộ.
Năm 2018, chính sách thuế quan của Trump chủ yếu cố gắng tạo ra áp lực đối với các công ty nước ngoài đầu tư vào Mỹ bằng cách tăng thuế và đưa hoạt động sản xuất trở lại nước này. Tuy nhiên, đến năm 2025, Trump đã hiểu “rõ ràng” hơn về hoàn cảnh khó khăn của nền kinh tế Mỹ, đặc biệt là những tác động bất lợi của chính sách lãi suất cao và giá năng lượng tăng cao. Ông chỉ trích chính phủ tiền nhiệm đã không quản lý hiệu quả thâm hụt tài chính và các vấn đề cung cấp năng lượng, đồng thời đề xuất kích thích phục hồi kinh tế bằng cách hạ giá dầu và giảm lãi suất. Ông không còn hài lòng với áp lực thương mại mà đang chú ý nhiều hơn đến cách đảm bảo sự độc lập của nền kinh tế Mỹ thông qua những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu và thị trường năng lượng. Điều này đặc biệt nổi bật trong bài phát biểu năm 2025 của Donald Trump.
Một thông điệp quan trọng được Trump gửi đi trong bài phát biểu năm 2025 là ông đổ lỗi sự bất công của nền kinh tế toàn cầu cho hệ thống thương mại quốc tế hiện nay, đặc biệt là chính sách thuế quan cao của EU đối với Mỹ. Ông tuyên bố rằng nếu các công ty toàn cầu không sản xuất tại Mỹ, họ sẽ phải đối mặt với “hàng trăm tỷ hoặc thậm chí hàng nghìn tỷ đô la” tiền thuế. Lời tuyên bố cực đoan này rõ ràng vượt xa mối đe dọa ban đầu vào năm 2018 và phản ánh cam kết mạnh mẽ của ông trong việc tái cơ cấu nền kinh tế toàn cầu. Ông không chỉ thể hiện sự cứng rắn với EU và Trung Quốc mà còn nhấn mạnh sự cần thiết phải buộc chuỗi công nghiệp toàn cầu quay trở lại Mỹ thông qua thuế quan và rào cản thương mại, làm suy yếu thêm khả năng cạnh tranh của các nền kinh tế khác. Chủ nghĩa đơn phương cực đoan này có nghĩa là trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump, các đề xuất chính sách của ông sẽ tiếp tục được chuyển từ chiến lược lớn thành các biện pháp thực tế cụ thể hơn.
Về quan hệ Mỹ-EU, những lời chỉ trích của Trump đã dần chuyển từ bất mãn trong năm 2018 sang đối đầu công khai. Năm 2018, mặc dù chỉ trích chính sách thương mại của EU nhưng ông vẫn giữ thái độ tích cực đối với hợp tác; đến năm 2025, lời lẽ của ông trở nên sắc bén và trực tiếp hơn, đặc biệt là về giá năng lượng và chính sách thương mại, ông đe dọa sẽ đáp trả hành vi không công bằng của EU bằng những biện pháp cứng rắn hơn. Sự thay đổi này phản ánh chiến lược ứng phó của Trump trước những khó khăn kinh tế của Mỹ không còn giới hạn trong một cuộc chiến thương mại đơn lẻ mà ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu thông qua sự can thiệp toàn diện vào thị trường năng lượng, thậm chí thay đổi các quy tắc thương mại quốc tế.
Chính sách Trung Quốc của Trump cũng sẽ có cái nhìn phức tạp hơn vào năm 2025. Mặc dù một lần nữa nhấn mạnh mối quan hệ cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ, đồng thời đề xuất các biện pháp như áp thuế bổ sung để thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử, ông cũng bày tỏ sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc trong một số lĩnh vực (như an ninh toàn cầu, vấn đề năng lượng, v.v.). Khác với thái độ “trò chơi có tổng bằng 0” năm 2018, Trump thể hiện rõ ý định hợp tác thực dụng hơn trong bài phát biểu năm 2025, đặc biệt là trong tiến trình hòa bình để giải quyết xung đột Nga-Ukraine. Ông hy vọng Trung Quốc có thể phát huy ảnh hưởng của mình. nỗ lực xoa dịu tình hình. Loại tuyên bố này có thể giúp làm dịu trò chơi chiến lược giữa Trung Quốc và Mỹ và khai thác tiềm năng hợp tác trong các vấn đề toàn cầu.
Bất ổn do “Tuyên bố 2025” của Trump tạo ra
Rõ ràng, bài phát biểu tại Davos năm 2025 của Trump sẽ có tác động sâu sắc đến bối cảnh kinh tế toàn cầu. Chính sách thuế quan cứng rắn và các rào cản thương mại có thể buộc các công ty toàn cầu phải điều chỉnh trong cấu trúc chuỗi cung ứng của họ, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn kinh tế toàn cầu. Sự chỉ trích đơn phương của ông đối với trật tự kinh tế toàn cầu có thể làm gia tăng sự hỗn loạn của các quy tắc thương mại quốc tế và thách thức xu hướng toàn cầu hóa hiện nay. Ngoài ra, mặc dù sự can thiệp của Trump vào thị trường năng lượng toàn cầu có thể làm giảm áp lực lạm phát trong nước ở Mỹ trong ngắn hạn nhưng nó cũng có thể gây ra những biến động nghiêm trọng về giá năng lượng toàn cầu và làm tăng sự bất ổn của thị trường.
Đối với Trung Quốc, tuyên bố Davos của Trump sẽ tạo ra những thách thức lớn hơn trong 4 năm tới nhưng cũng chứa đựng những cơ hội để chuyển đổi và nâng cấp. Rào cản thuế quan gia tăng và việc chuyển hoạt động sản xuất về Mỹ có thể làm suy yếu vị thế của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao, đồng thời nguy cơ bị phong tỏa công nghệ ngày càng gia tăng. Nhưng điều này cũng mang lại cho Trung Quốc cơ hội đẩy nhanh quá trình chuyển đổi và tăng cường đổi mới độc lập. Trung Quốc có thể giảm sự phụ thuộc vào thị trường và công nghệ bên ngoài bằng cách tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển khoa học cũng như tối ưu hóa và nâng cấp chuỗi công nghiệp của mình.
Trước những đề xuất chính sách cứng rắn của Trump, Trung Quốc có thể sẽ tính tới phương án duy trì trọng tâm chiến lược và phản ứng tích cực. Một mặt, tiếp tục tăng cường đầu tư đổi mới khoa học công nghệ, đặc biệt là lĩnh vực công nghệ cao, để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài; mặt khác, tiếp tục đẩy mạnh hợp tác kinh tế toàn cầu thông qua các cơ chế hợp tác khu vực như: “Sáng kiến Vành đai và Con đường” và các nước Nam toàn cầu, tăng cường quan hệ với các nền kinh tế khác, thực hiện trách nhiệm của một nước lớn và giảm sự phụ thuộc vào thị trường chung. Đồng thời, việc tăng cường hợp tác với Liên minh châu Âu, Đông Nam Á và các nền kinh tế khác để hình thành mô hình hợp tác quốc tế đa dạng hơn nhằm đối phó với những thách thức do chính sách đơn phương của Trump và những người ủng hộ ông đặt ra cũng sẽ là một lựa chọn đáng cân nhắc đối với Trung Quốc.
Nói tóm lại, thông báo tại Davos của Trump đã tiết lộ một sự chuyển đổi sâu sắc trong bối cảnh kinh tế toàn cầu. Các nước trên thế giới và đặc biệt là Trung Quốc sẽ phải đối mặt với cả áp lực từ các chính sách của Mỹ lẫn cơ hội đẩy nhanh cải cách và đổi mới. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn ngày càng gia tăng, các quốc gia cần tích cực ứng phó với các thách thức bên ngoài và đạt được sự phát triển chất lượng cao ổn định và bền vững hơn bằng cách đi sâu cải cách, thúc đẩy đổi mới công nghệ và tăng cường hợp tác quốc tế./.
Biên dịch: Hoàng Hải
Tác giả Yu Xiang là chuyên gia cao cấp tại Viện Nghiên cứu Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc, đồng thời là chuyên gia đặc biệt của Trung tâm Nghiên cứu An ninh và Chiến lược Đại học Thanh Hoa.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
