Donald Trump đã không áp đặt bất kỳ mức thuế quan thương mại mới nào vào ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, như các thị trường lo ngại, nhưng tổng thống Mỹ đã trình bày bản kế hoạch chính thức cho “Chính sách Thương mại nước Mỹ trên hết”.
Một bản ghi nhớ của tổng thống yêu cầu các cơ quan liên bang khắc phục “các hành vi thương mại không công bằng” và xác định “những quốc gia thao túng tiền tệ”. Các hiệp định thương mại với Trung Quốc, Canada, Mexico và tất cả các đối tác khác đều được đưa vào diện xem xét.
Thông điệp là: chính quyền Trump sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp để tái cấu trúc các dòng chảy thương mại theo hướng có lợi cho Mỹ. Dưới đây là 5 điểm chính rút ra từ những phát súng mở đầu trong chương trình nghị sự thương mại của Trump.
Cam kết rõ ràng về thời điểm áp thuế quan
Trump chỉ đề cập đến thuế quan ba lần trong bài phát biểu nhậm chức, điều này đã trấn an các nhà đầu tư và đối tác thương mại, những người trước đó được cảnh báo rằng có thể phải đối mặt với các mức thuế ngay “ngày đầu tiên”. Tuy nhiên, ông đã vạch ra kế hoạch thành lập một Cơ quan Doanh thu Ngoại thương (External Revenue Service) để thu thuế, cho thấy ý định nghiêm túc trong việc tăng nguồn thu từ thương mại.
Josh Lipsky, giám đốc cấp cao tại tổ chức tư vấn Atlantic Council, cho biết các quyết định về thuế có khả năng bị trì hoãn, nhưng không bị bỏ qua. “Tổng thống lo ngại về phản ứng của thị trường vào thứ ba và không muốn điều đó làm hỏng ngày đầu tiên của nhiệm kỳ.”
Bản ghi nhớ “Chính sách Thương mại nước Mỹ trên hết” của ông Trump đã cung cấp một khung chính sách cho chương trình nghị sự mới, thông báo một loạt các cuộc rà soát về các hành vi thương mại không công bằng, lý do dẫn đến thâm hụt thương mại của Mỹ và liệu các đối thủ cạnh tranh có thao túng tiền tệ và đánh thuế không công bằng đối với doanh nghiệp Mỹ hay không.
Trump gia tăng giọng điệu cứng rắn và lặp lại các lời đe dọa áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, mặc dù hai quốc gia này có hiệp định thương mại tự do với Mỹ. Khi được hỏi về khả năng áp dụng thuế phổ quát đối với bất kỳ quốc gia nào kinh doanh với Mỹ, tổng thống trả lời: “Có thể! Nhưng chúng tôi chưa sẵn sàng cho điều đó.”
“Bài học từ nhiệm kỳ đầu tiên là hãy chuẩn bị, bởi sớm muộn gì cũng sẽ áp thuế”, Lipsky cảnh báo, đồng thời lưu ý rằng chính quyền vẫn chưa có đội ngũ kinh tế hoàn chỉnh và muốn thiết lập các cơ sở pháp lý vững chắc trước khi hành động.
Tập trung vào các nước láng giềng trước tiên
Trump dường như ưu tiên hành động với các đối tác thương mại gần gũi nhất của Mỹ, tuyên bố rằng ông đang chuẩn bị áp thuế lên Canada và Mexico, có thể thực hiện ngay từ ngày 1 tháng 2.
Trong nhiệm kỳ đầu, Trump không ngần ngại áp thuế lên các đồng minh của Mỹ, viện dẫn lý do an ninh quốc gia để đánh thuế lên thép và nhôm nhập khẩu. Tuy nhiên, việc công khai nhắm vào Canada khiến các nhà phân tích cho rằng ông đang phát đi thông điệp rằng không quốc gia nào an toàn trước “người đàn ông thuế quan” tự nhận này.
Bản ghi nhớ thương mại của Trump yêu cầu xem xét lại các mối quan hệ thương mại với Canada và Mexico trước ngày 1 tháng 4 (một mốc thời gian khác với cảnh báo thuế quan của Trump, điều mà tổng thống không giải thích). Sau đó, sẽ bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc rà soát toàn diện về hiệp định thương mại USMCA vào tháng 7 năm 2026.
Một ưu tiên được nhấn mạnh trong bản ghi nhớ thương mại là quyết tâm của Trump trong việc giải quyết vấn đề “di cư trái phép và dòng chảy fentanyl”, đặc biệt từ Mexico và Canada.
Nhiều chuỗi cung ứng cho các nhà sản xuất Mỹ, đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô, phụ thuộc vào hoạt động ở cả ba quốc gia. Các doanh nghiệp này có thể gây áp lực buộc Trump rút lại các mối đe dọa của mình.
Hôm thứ Ba, Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết nước này đang “nghiêm túc” xem xét các đề xuất của Trump và sẽ đáp trả nếu thuế quan được áp dụng. Trong khi đó, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết nước này sẽ tập trung vào “các sắc lệnh thay vì những lời phát biểu”.
Một cuộc cải tổ toàn diện, bao gồm cả với Trung Quốc
Các phần khác trong chính sách của tổng thống bao gồm các biện pháp nhằm tạo điều kiện cho một sự thay đổi toàn diện trong cách Washington xử lý mối quan hệ với các đối tác thương mại của mình.
“Tôi không mong đợi những điều chỉnh nhỏ ở các khía cạnh bên lề,” Kelly Ann Shaw, một đối tác tại công ty luật Hogan Lovells và cựu cố vấn thương mại của chính quyền Trump, cho biết. “Mà đúng hơn là một cuộc rà soát toàn bộ các công cụ thương mại và kinh tế, dẫn đến những hành động đáng kể.”
Phạm vi rộng lớn của các sáng kiến được khởi động bởi bản ghi nhớ bao gồm cả việc điều tra thao túng tiền tệ. Trước đây, Trump đã cáo buộc Trung Quốc hạ giá đồng nhân dân tệ để tăng giá trị xuất khẩu.
Tổng thống cũng đã chỉ đạo đại diện thương mại của mình, Jamieson Greer, xem xét lại các thỏa thuận thương mại của Mỹ, bao gồm cả thỏa thuận hạn chế được ký kết trong nhiệm kỳ đầu tiên của chính quyền Trump, nhằm thúc đẩy xuất khẩu sang Trung Quốc.
Nhiều phần trong bản ghi nhớ yêu cầu các quan chức kinh tế Mỹ xem xét mối quan hệ kinh tế của Mỹ với Trung Quốc trên diện rộng hơn, bao gồm cả việc rà soát lại các mức thuế hiện hành đối với hàng hóa Trung Quốc.
Greer cũng được yêu cầu xác định các thỏa thuận mới tiềm năng với khả năng tiếp cận thị trường đáng kể cho “người lao động, nông dân, chủ trang trại, nhà cung cấp dịch vụ và các doanh nghiệp khác của Mỹ,” cho thấy chính quyền Trump 2.0 có thể sẵn sàng xây dựng các thỏa thuận thương mại mới.
“Đây là một vấn đề khá lớn. Điều này khiến tôi nghĩ rằng vào một thời điểm nào đó sẽ có một dự luật thương mại được đưa ra Quốc hội,” Everett Eissenstat, một đối tác tại công ty luật Squire Patton Boggs ở Washington, nhận xét. “Khi các dự luật thương mại bắt đầu được thúc đẩy, chúng thường rất đáng kể và các điều luật liên quan không thường xuyên thay đổi.”
Vũ khí hóa thương mại để đạt các mục tiêu khác nhau
Trump đã liên kết thuế quan với các mục tiêu chính sách khác, ngoài việc giảm thâm hụt thương mại.
Ông hứa sẽ áp thuế lên các sản phẩm của EU trừ khi các thành viên của khối này mua thêm dầu và khí đốt từ Mỹ. Vào thứ Hai, Trump cũng gợi ý rằng thuế quan đối với Trung Quốc có thể phụ thuộc về một thỏa thuận về quyền sở hữu TikTok. Ông tuyên bố sẽ áp thuế lên tới 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc nếu Bắc Kinh không đồng ý với một thỏa thuận bán ít nhất 50% ứng dụng này cho một công ty Mỹ.
Anahita Thoms, trưởng bộ phận thương mại quốc tế tại công ty luật Baker McKenzie ở Đức, nhận định rằng Trump đang sử dụng mối đe dọa thuế quan để tối đa hóa lợi thế của mình. “Tôi không nghĩ ông ấy chỉ đang hù dọa, mà ông ấy đang sử dụng điều này như một công cụ đàm phán,” bà nói. Hiện tại, “mỗi quốc gia sẽ biết họ phải nhượng bộ gì để duy trì mối quan hệ tốt.”
Những mối đe dọa này tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại ngoài dự kiến. “Thuế quan sẽ làm tăng lạm phát,” Thoms cho biết, đồng thời nhấn mạnh rằng Trump sẽ không “muốn làm điều gì đó có tác động tiêu cực đến vấn đề lạm phát.”
Thuế quan “toàn cầu” và những tác động toàn cầu
Lượng hàng nhập khẩu vào Mỹ từ các quốc gia như Việt Nam và Mexico đã tăng lên trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. Điều này phản ánh xu hướng các nhà sản xuất Trung Quốc tìm cách né tránh thuế quan của Mỹ bằng cách xuất khẩu sang Mỹ thông qua các nước thứ ba.
Đội ngũ thương mại của Trump đã nhận ra điều này. Bản ghi nhớ của ông kêu gọi Greer xem xét các điều chỉnh thuế quan bổ sung để giải quyết vấn đề “né tránh thông qua các nước thứ ba.”
Bản ghi nhớ yêu cầu các quan chức xem xét liệu một “thuế bổ sung toàn cầu” có thể được sử dụng để khắc phục tình trạng thâm hụt thương mại hàng năm “lớn và dai dẳng” của Mỹ hay không. Điều này cho thấy một loại thuế toàn diện tương tự như loại thuế phổ quát mà Trump đã hứa trong chiến dịch tranh cử có thể vẫn sẽ xuất hiện.
Những lời đe dọa của ông cũng có thể thúc đẩy các quốc gia khác tăng cường thương mại với nhau. Chỉ từ tháng 12 đến nay, EU đã đạt được các thỏa thuận với nhóm Mercosur gồm các quốc gia Nam Mỹ và Mexico, đồng thời khởi động lại các cuộc đàm phán với Malaysia sau hơn một thập kỷ. Trao đổi với Financial Times, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho rằng hệ thống thương mại toàn cầu sẽ vượt qua “cú sốc ban đầu” từ các rào cản thương mại của Trump./.
Biên dịch: Bảo Trâm
Nhóm tác giả: Andy Bounds (Pháp), Aime Williams (Mỹ) và Alan Smith (Anh). Bài viết được đăng trên tờ Thời báo Tài chính.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
