Hòa bình dường như đã được khôi phục giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Ngày 23 tháng 10 năm 2024, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc gặp song phương đầu tiên kể từ năm 2019. Tuyên bố từ các Bộ Ngoại giao của hai nước cho biết, “các vấn đề nảy sinh vào năm 2020” đã được giải quyết, ám chỉ đến cuộc khủng hoảng bắt đầu khi quân đội Trung Quốc tiến hành nhiều cuộc xâm nhập qua Đường Kiểm soát Thực tế (Line of Actual Control – LAC) – biên giới tranh chấp giữa hai nước – tại Ladakh. Theo thỏa thuận “rút quân” mới, Trung Quốc đã rút lực lượng khỏi các khu vực mà họ đã vượt qua vào năm 2020, và quân đội hai bên đã nối lại việc tuần tra ở các khu vực từng có trước các vụ xâm nhập.
Tuy nhiên, bất chấp việc căng thẳng giữa hai quốc gia dường như đã giảm bớt, cuộc khủng hoảng Ladakh từ năm 2020 đến 2024 sẽ để lại những hệ lụy dài lâu đối với an ninh và vai trò của Ấn Độ trong khu vực. Thời kỳ khủng hoảng này là một trải nghiệm học hỏi quan trọng cho cả hai bên: Trung Quốc có thể đã thu thập được những thông tin chiến thuật và chiến lược quan trọng về Ấn Độ, trong khi Ấn Độ cũng có được sự nhận thức mới về mối đe dọa từ Trung Quốc. Do đó, thỏa thuận tháng 10 không khôi phục được tình trạng như trước khủng hoảng – không có khả năng quay lại như ban đầu. Nhưng chính xác thì cuộc khủng hoảng đã ảnh hưởng như thế nào đến an ninh quốc gia của Ấn Độ trong dài hạn?
Ba khía cạnh tác động lâu dài của cuộc khủng hoảng Ladakh
Ảnh hưởng lâu dài của cuộc khủng hoảng Ladakh nên được đo lường trên ba khía cạnh. Thứ nhất, cuộc khủng hoảng buộc Ấn Độ phải tăng cường cân bằng quân sự dọc theo Đường Kiểm soát Thực tế, nhưng chưa rõ liệu điều này có tăng cường khả năng răn đe thông thường đối với Trung Quốc hay không. Thứ hai, cuộc khủng hoảng khiến Ấn Độ phải tập trung củng cố biên giới phía bắc, làm giảm đầu tư vào hiện đại hóa quân đội và khả năng triển khai lực lượng hải quân tại Ấn Độ Dương. Chưa rõ liệu sự thay đổi này có được đảo ngược hay không. Cuối cùng, cuộc khủng hoảng Ladakh làm rạn nứt quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc, đồng thời thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa Ấn Độ và Hoa Kỳ. Tương lai của mối quan hệ giữa Ấn Độ với cả Bắc Kinh và Washington vẫn là một câu hỏi mở.
Trên cả ba khía cạnh này, tác động của cuộc khủng hoảng giữa Ấn Độ và Trung Quốc bắt đầu từ năm 2020 sẽ được cảm nhận trong nhiều năm tới.
Giai đoạn mới của sự cạnh tranh dai dẳng
Cuộc khủng hoảng Ladakh bắt đầu vào tháng 5 năm 2020, khi Ấn Độ phát hiện nhiều vụ xâm nhập gần như đồng thời của quân đội Trung Quốc qua Đường Kiểm soát Thực tế và vào lãnh thổ Ladakh do Ấn Độ quản lý. Một cuộc đụng độ tại một điểm xâm nhập, thung lũng sông Galwan, đã khiến 20 binh sĩ Ấn Độ và một số lượng chưa xác định binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng – lần đầu tiên xảy ra thương vong trên biên giới trong gần nửa thế kỷ. Trong những tuần sau đó, hai bên liên tục tìm cách chiếm ưu thế thông qua một loạt động thái và phản ứng đối đầu. Các tuyến đầu đã được củng cố với sự tập trung quân đội lớn từ cả hai phía, súng cảnh báo đã được bắn, và căng thẳng gia tăng.
Ấn Độ hầu như đóng băng quan hệ song phương, đình chỉ hầu hết các cơ chế ngoại giao, cấm một số ứng dụng Trung Quốc trên điện thoại thông minh của người dân và thắt chặt các quy định về đầu tư của Trung Quốc vào Ấn Độ, đặc biệt trong các lĩnh vực nhạy cảm như viễn thông. New Delhi lập luận rằng mối quan hệ rộng lớn hơn không thể tiếp tục khi biên giới vẫn bị Bắc Kinh đe dọa. Sau đó, lùi một bước khỏi bờ vực, quân đội hai nước đã “rút quân” khỏi một số điểm xung đột từ năm 2020 đến 2022, và thiết lập các khu vực đệm mới để giữ khoảng cách giữa các binh sĩ.
Mặc dù đã rút quân một phần, đến nay, hệ quả từ hai vụ xâm nhập của Trung Quốc tại Depsang và Demchok vẫn không được giải quyết sau nhiều vòng đàm phán quân sự không kết quả. Thỏa thuận tháng 10 năm 2024 đã giải quyết hai điểm bế tắc cuối cùng này, với việc Ấn Độ và Trung Quốc đồng ý tháo dỡ các căn cứ được xây dựng từ năm 2020 và khôi phục quyền tiếp cận của nhau tới các điểm tuần tra từng bị chặn.
Những tác động cụ thể từ cuộc khủng hoảng Ladakh
Thứ nhất, đối với cán cân quân sự trên Đường Kiểm soát Thực tế – một yếu tố then chốt quyết định ảnh hưởng dài hạn của cuộc khủng hoảng Ladakh. Cả hai bên đã nhanh chóng củng cố các vị trí tiền tiêu, xây dựng hoặc nâng cấp cơ sở hạ tầng mới quan trọng như sân bay và đường sá, và giới thiệu một loạt công nghệ mới, từ máy bay không người lái đến bệnh viện dã chiến. Ấn Độ đã tái bố trí lực lượng từ các khu vực tập trung vào Pakistan sang Trung Quốc và điều chỉnh lại các đơn vị quân đội để đảm bảo an ninh biên giới.
Mặc dù vậy, việc tăng cường quân sự có thực sự cải thiện khả năng ngăn chặn của Ấn Độ hay không vẫn là câu hỏi mở. Một số sự kiện trong và trước cuộc khủng hoảng Ladakh cho thấy rằng mặc dù có những tiến bộ, Ấn Độ vẫn cần tăng cường khả năng răn đe và đối phó với các động thái của Trung Quốc trong tương lai.
Thứ hai, về ưu tiên chiến lược của Ấn Độ – cuộc khủng hoảng này sẽ buộc Ấn Độ phải phân bổ ưu tiên chiến lược như thế nào? Cuộc khủng hoảng đã buộc New Delhi tập trung nguồn lực cho biên giới phía bắc, dẫn đến sự đình trệ trong đầu tư hiện đại hóa quân đội và khả năng triển khai lực lượng trên biển. Trong khi đó, các đối tác khu vực như Hoa Kỳ và Úc mong muốn Ấn Độ đảm nhận vai trò lớn hơn trong việc đối phó với Trung Quốc tại Ấn Độ Dương. Thỏa thuận tháng 10 có thể mang lại cơ hội cho Ấn Độ cân bằng lại các ưu tiên chiến lược, nhưng điều này sẽ đòi hỏi những quyết định khó khăn từ phía lãnh đạo quốc gia.
Thứ ba, thách thức tạo ra đối với quan hệ song phương Ấn Độ – Trung Quốc. Cuộc khủng hoảng đã làm xói mòn niềm tin vốn mong manh giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Mặc dù thương mại song phương đã đạt mức kỷ lục trong giai đoạn khủng hoảng, nhưng New Delhi vẫn nghi ngờ sâu sắc về ý định chiến lược của Bắc Kinh. Ngược lại, quan hệ đối tác chiến lược giữa Ấn Độ và Hoa Kỳ đã được củng cố, đặc biệt trong lĩnh vực chia sẻ công nghệ và tình báo.
Trong tương lai, Ấn Độ sẽ phải cân bằng giữa việc tăng cường hợp tác với Trung Quốc để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đồng thời duy trì các biện pháp nhằm bảo đảm an ninh quốc gia. Điều này đòi hỏi một chiến lược quốc gia toàn diện để không làm suy yếu các mục tiêu đối ngoại và an ninh của đất nước.
Nhìn xa hơn cuộc khủng hoảng Ladakh
Cuộc khủng hoảng Ladakh từ năm 2020 đến 2024 sẽ để lại dấu ấn lâu dài đối với an ninh quốc gia và cách Ấn Độ nhìn nhận mối đe dọa từ Trung Quốc. Mặc dù thỏa thuận rút quân mới đây là một bước tiến tích cực, nhưng nó không giải quyết triệt để các thách thức dài hạn.
Tuy nhiên, thỏa thuận này mang lại cơ hội để Ấn Độ và các đối tác như Hoa Kỳ đánh giá lại và điều chỉnh chiến lược đối với khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Cách Ấn Độ xử lý các ưu tiên này sẽ quyết định tầm quan trọng lâu dài của cuộc khủng hoảng Ladakh và vai trò của quốc gia này trong khu vực chiến lược này./.
Biên dịch: Nguyên Nguyễn
Tác giả: Arzan Tarapore là nhà nghiên cứu tại Trung tâm An ninh và Hợp tác Quốc tế thuộc Đại học Stanford và là giáo sư thỉnh giảng tại Trung tâm Nghiên cứu Sức mạnh Lục quân Trung Quốc thuộc Học viện Chiến tranh Lục quân Hoa Kỳ.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
