Quá trình hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc cả về chất và lượng đã được tăng tốc trong những năm vừa qua. Gần đây nhất, các chuyên gia Mỹ ước tính rằng Trung Quốc hiện sở hữu khoảng 500 đầu đạn hạt nhân và nhiều đầu đạn khác đang được sản xuất để trang bị cho các hệ thống phóng tên lửa trong tương lai. Trung Quốc hiện được cho là có một trong những kho vũ khí hạt nhân phát triển nhanh nhất trong số 9 cường quốc hạt nhân.
Trong 5 năm qua, Trung Quốc đã mở rộng đáng kể chương trình hiện đại hóa hạt nhân đang diễn ra, trang bị nhiều chủng loại và số lượng vũ khí hạt nhân hơn bao giờ hết. Tính riêng năm 2023 vừa qua, Trung Quốc tiếp tục xây dựng các cứ địa cho 3 đơn vị tên lửa mới, xây dựng 330 bệ phóng cho tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) nhiên liệu rắn, mở rộng xây dựng các hầm chứa mới cho tên lửa DF-5 sử dụng nhiên liệu lỏng. Theo các nhà khoa học Mỹ, các loại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa mới cũng như các phương tiện vận tải chiến lược tiên tiến có khả năng được sản xuất số lượng lớn. Và sau khi được triển khai, Trung Quốc có dư thừa khả năng chuyển trạng thái trực chiến cho toàn bộ số phương tiện cũng như số lượng đầu đạn cho chúng.
Trung Quốc cũng đã tăng cường lực lượng tên lửa đạn đạo tầm trung lưỡng dụng DF-26, dường như đã thay thế hoàn toàn tên lửa hạt nhân tầm trung DF-21 lạc hậu hơn. Trên biển, Trung Quốc đang có những điều chỉnh đối với các tàu ngầm tên lửa đạn đạo Type 094 để mang SLBM JL-3 tầm xa hơn. Ngoài ra, Trung Quốc gần đây đã phát triển khả năng thực hiện sứ mệnh hạt nhân đối với các máy bay ném bom của mình và đang phát triển một tên lửa đạn đạo phóng từ trên không có thể mang đầu đạn hạt nhân. Nhìn chung, việc mở rộng năng lực hạt nhân của Trung Quốc là một trong những chiến dịch hiện đại hóa lớn nhất và nhanh nhất trong số 9 cường quốc hạt nhân.
Các chuyên gia Mỹ ước tính rằng Trung Quốc đã sản xuất khoảng 440 đầu đạn hạt nhân để trang bị cho các tên lửa đạn đạo và máy bay ném bom phóng từ mặt đất và trên biển. Người ta tin rằng khoảng 60 đầu đạn nữa đã được sản xuất và nhiều đầu đạn khác đang được sản xuất để trang bị thêm cho các ICBM và MRBM cơ động. Báo cáo năm 2023 của Lầu Năm Góc gửi Quốc hội nêu rõ kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc hiện có hơn 500 đầu đạn. Lầu Năm Góc ước tính kho vũ khí của Trung Quốc sẽ tăng lên khoảng 1.000 đầu đạn vào năm 2030, nhiều trong số đó có thể sẽ được “triển khai ở mức sẵn sàng cao hơn” và hầu hết “được bố trí trên các hệ thống có khả năng vươn tới lục địa Bắc Mỹ”.
Nếu việc mở rộng kho vũ khí hạt nhân tiếp tục với tốc độ hiện tại, Trung Quốc có thể có khoảng 1.500 đầu đạn hạt nhân vào năm 2035. Tuy nhiên, một số ước tính của chính phủ Mỹ về sự gia tăng kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc trước đây đã được chứng minh là không chính xác. Dự báo mới nhất của Lầu Năm Góc dường như chỉ áp dụng thuật toán tốc độ tăng trưởng tương tự cho số lượng đầu đạn mới được bổ sung vào kho vũ khí từ năm 2019 đến năm 2021 và được sử dụng để dự báo cho đến năm 2035.
Cơ sở và phương pháp đánh giá
Thực tế, báo cáo về năng lực hạt nhân của Trung Quốc năm 2024 này được thực hiện dựa trên các cơ sở thông tin từ dữ liệu chính phủ cũng như phi chính phủ và dữ liệu hình ảnh phân tích từ vệ tinh.
Phân tích và đánh giá lực lượng hạt nhân của Trung Quốc là một nhiệm vụ phức tạp, đặc biệt trong bối cảnh rất hạn chế về dữ liệu. Giống như hầu hết các cường quốc hạt nhân khác, Trung Quốc chưa bao giờ công khai quy mô kho vũ khí hạt nhân hoặc phần lớn cơ sở hạ tầng có liên quan của nước này. Mức độ mơ hồ tương đối này khiến việc định lượng kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc trở nên khó khăn, đặc biệt vì đây là kho vũ khí phát triển nhanh nhất thế giới. Trung Quốc có thể trở nên minh bạch hơn về lực lượng hạt nhân của mình trong thập kỷ tới nếu nước này tăng cường tham gia vào các cuộc tham vấn kiểm soát vũ khí, cuộc tham vấn đầu tiên diễn ra vào tháng 11/2023. Tuy nhiên, đây vẫn là một lộ trình phức tạp.
Bất chấp sự mơ hồ này, vẫn có thể ghép lại một bức tranh hoàn chỉnh hơn về kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc ngày nay so với vài thập kỷ trước bằng cách nghiên cứu các video, hình ảnh chính thức của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) về các cuộc duyệt binh, nội dung các tài liệu chiến lược khác, và dữ liệu nhận được từ các vệ tinh thương mại. Mức độ tương đối về cấu trúc và chuẩn hóa giữa các quân chủng khác nhau của PLA cũng cho phép các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về cấu trúc và nhiệm vụ của các đơn vị tên lửa. Theo các chuyên gia Mỹ, tên gọi mang tính “bình phong” của một đơn vị chiến đấu có thể cung cấp manh mối về vị trí của đơn vị này, quy mô của nó cũng như mục đích của căn cứ và đơn vị trực chiến.
Truyền thông phương Tây thường xuyên đăng tải những đánh giá định lượng về lực lượng hạt nhân của Trung Quốc. Tuy nhiên, loại thông tin này phải được xác minh vì nó có thể bị thổi phồng. Phân tích của các tổ chức tư vấn và các chuyên gia phi chính phủ cũng có thể rất hữu ích trong việc đưa ra các đánh giá: tính minh bạch về lực lượng tên lửa của Trung Quốc nói riêng đã được nâng cao đáng kể trong những năm gần đây nhờ nhiều công trình nghiên cứu. Điều quan trọng là phải phê phán phân tích các tài liệu này, vì chúng có nguy cơ sai lệch trích dẫn tương đối cao. Và đôi khi chúng có thể huyễn hoặc người đọc, gây ra những hiểu lầm về năng lực thực sự của Trung Quốc.
Do thiếu dữ liệu chính thức hoặc đáng tin cậy, hình ảnh vệ tinh thương mại đã trở thành nguồn tài nguyên đặc biệt quan trọng để phân tích lực lượng hạt nhân của Trung Quốc. Hình ảnh vệ tinh cho phép các chuyên gia Mỹ xác định các căn cứ không quân, các đơn vị tên lửa và hải quân. Hình ảnh vệ tinh đã được không ít các chuyên gia sử dụng để ghi lại quá trình xây dựng các hầm chứa tên lửa mới ở Trung Quốc vào năm 2021. (Bao gồm cả các tác giả cung cấp thông tin cho báo cáo này).
Các “chuẩn hóa” của PLA cũng cho phép các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về các sự kiện tại các căn cứ quân sự của Trung Quốc, vì động lực lập kế hoạch và xây dựng hiện nay thường tuân theo các mô hình tương tự. Xem xét tất cả các yếu tố này, đánh giá về năng lực hạt nhân của Trung Quốc có mức độ tin cậy tốt hơn so với các trường hợp khác như: Pakistan, Ấn Độ, Israel và Triều Tiên. Tuy nhiên, ước tính về lực lượng hạt nhân của Trung Quốc vẫn có thể có sai số đáng kể so với ước tính của các quốc gia minh bạch hơn về hạt nhân (Mỹ, Anh, Pháp và Nga).
Năng lực sản xuất nhiên liệu phân hạch
Dự trữ của Trung Quốc có thể tăng bao nhiêu và nhanh đến mức nào sẽ phụ thuộc vào trữ lượng plutonium, uranium được làm giàu cao (HEU) và cả tritium. Hội đồng Quốc tế về Vật liệu Phân hạch ước tính rằng vào cuối năm 2022, kho dự trữ của Trung Quốc có khoảng 14 tấn Uranium làm giàu ở cấp độ vũ khí và khoảng 2,9 tấn plutonium cấp độ vũ khí. Dự trữ hiện tại đủ để đảm bảo có thể tăng gấp đôi số đầu đạn của Trung Quốc trong 5 năm qua. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc ước tính, việc sản xuất thêm hơn 1.000 đầu đạn vào năm 2035 sẽ đòi hỏi phải sản xuất thêm nhiên liệu phân hạch. Lầu Năm Góc ước tính rằng Trung Quốc đang mở rộng và đa dạng hóa khả năng sản xuất tritium. Trung Quốc cũng được cho là đã bắt đầu vận hành hai nhà máy làm giàu với các máy ly tâm lớn hiện đại mới vào năm 2023. Đồng thời, nước này cũng đạt được những bước tiến đáng kể trong việc phát triển năng lực sản xuất plutonium trong nước.
Việc sản xuất plutonium cấp độ vũ khí của Trung Quốc được cho là đã chấm dứt vào giữa những năm 1980. Tuy nhiên, thông qua năng lực công nghiệp lưỡng dụng của họ, Bắc Kinh hoàn toàn có thể thu được trữ lượng plutonium đáng kể bằng cách sử dụng các lò phản ứng dân sự của mình, bao gồm hai lò phản ứng nhanh BN-600 làm mát bằng natri, hiện đang được xây dựng tại Hà Phố ở tỉnh Phúc Kiến. Rosatom, công ty năng lượng hạt nhân thuộc sở hữu nhà nước của Nga, đã hoàn thành việc cung cấp nhiên liệu cho đợt nạp nhiên liệu đầu tiên tại các lò phản ứng này vào tháng 12/2022. Hình ảnh vệ tinh vào tháng 10/2023 đã cho thấy hơi nước tỏa ra từ tháp giải nhiệt của các lò phản ứng. Điều đó có thể dự đoán các lò phản ứng đã bắt đầu hoạt động. Vào tháng 12/2023, Hội đồng Quốc tế về Vật liệu Phân hạch báo cáo rằng lò phản ứng đầu tiên bắt đầu vận hành ở mức năng lượng thấp vào giữa năm 2023, mặc dù tính đến tháng 10 năm 2023, nó vẫn chưa được kết nối với lưới điện và chưa bắt đầu phát điện. Lò phản ứng thứ hai dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2026.
Để tách plutonium khỏi nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, Trung Quốc đã gần hoàn thành việc xây dựng nhà máy tái chế dân sự đầu tiên tại Khu công nghiệp công nghệ hạt nhân Cam Túc của Tập đoàn hạt nhân quốc gia Trung Quốc (CNNC), dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2025. Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng nhà máy thứ hai trên cùng địa điểm, dự kiến sẽ đi vào hoạt động trước cuối thập kỷ này. Một nhà máy có công suất tái xử lý nhiên liệu đạt 200 tấn/năm và công suất tái xử lý nhiên liệu 50 tấn/năm tại nhà máy còn lại. Công suất này có thể đáp ứng nhu cầu plutonium cho hai lò phản ứng BN-600, đặc biệt khi lò phản ứng đầu tiên trong số này sẽ bắt đầu hoạt động bằng nhiên liệu uranium được làm giàu ở mức độ cao – HEU, thay vì nhiên liệu oxit hỗn hợp – MOX (UO2 & PuO2) theo thỏa thuận với Nga.
Sự mơ hồ về các loại đầu đạn hạt nhân của Trung Quốc và sự không chắc chắn về lượng nhiên liệu phân hạch chính xác cần thiết cho mỗi thiết kế đầu đạn khiến việc ước tính số lượng đầu đạn mà Trung Quốc có thể sản xuất từ kho dự trữ HEU và plutonium cấp độ vũ khí hiện có trở nên khó khăn. Khi cả hai lò phản ứng đi vào hoạt động, chúng có khả năng sản xuất số lượng lớn plutonium và theo một số ước tính, sẽ cho phép Trung Quốc mua hơn 330 kg plutonium cấp vũ khí hàng năm để sản xuất đầu đạn mới, điều này sẽ hợp lý với những dự báo sau này của Lầu Năm Góc.
Trong khi việc sản xuất và tái xử lý nhiên liệu phân hạch của Trung Quốc phù hợp với những nỗ lực và tiêu đạt được chu trình nhiên liệu hạt nhân khép kín, Lầu Năm Góc gợi ý rằng:“Có khả năng Bắc Kinh có ý định sử dụng cơ sở hạ tầng này để sản xuất nhiên liệu cho các đầu đạn hạt nhân của họ trong tương lai”. Từ năm 2017, Trung Quốc đã không báo cáo kho dự trữ plutonium cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, khiến mức độ minh bạch liên quan đến các hoạt động sản xuất nhiên liệu hạt nhân của họ giảm đi đáng kể.
Đánh giá và nhận định của chuyên gia Mỹ về lực lượng hạt nhân Trung Quốc
Khi đánh giá những dự đoán hiện tại của Mỹ về quy mô tương lai của kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc, cần phải tính đến những dự đoán trước đó, một số trong đó chưa thành hiện thực. Trong những năm 1980 và 1990, các cơ quan chính phủ Mỹ đã công bố một số dự đoán về số lượng đầu đạn hạt nhân của Trung Quốc. Một nghiên cứu của Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ năm 1984 đã ước tính sai rằng Trung Quốc có từ 150 đến 360 đầu đạn hạt nhân và dự đoán rằng con số này có thể tăng lên hơn 800 vào năm 1994. Hơn một thập kỷ sau, một nghiên cứu khác của Cơ quan Tình báo Quốc phòng công bố năm 1999 dự đoán rằng Trung Quốc có thể có hơn 460 vũ khí hạt nhân vào năm 2020. Mặc dù dự báo này cuối cùng đã tiến gần hơn đến ước tính số lượng đầu đạn do Lầu Năm Góc công bố vào năm 2020, nhưng nó vẫn cao hơn gấp đôi so với ước tính ở ngưỡng 200 đầu đạn mà Lầu Năm Góc công bố.
Vào tháng 11/2021, Báo cáo Sức mạnh Quân sự Trung Quốc (CMPR) hàng năm của Lầu Năm Góc gửi Quốc hội dự đoán rằng Trung Quốc có thể có 700 đầu đạn trực chiến vào năm 2027 và có thể lên tới 1.000 đầu đạn vào năm 2030. Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2022 đã củng cố thêm cho dự đoán này, rằng kho dự trữ đầu đạn hạt nhân “đang hoạt động” của Trung Quốc đã vượt quá 400 và có khả năng sẽ đạt khoảng 1.500 đầu đạn vào năm 2035. Và gần nhất, CMPR 2023 nêu rằng, tính đến tháng 5/2023, Trung Quốc “có hơn 500 đầu đạn hạt nhân đang hoạt động” và như đã đưa tin trước đó, sẽ có hơn 1.000 đầu đạn hạt nhân hoạt động vào năm 2030. Tuy nhiên, cơ cấu lực lượng tác chiến được quan sát không đủ để chứng minh được có 500 đầu đạn trực chiến (báo cáo này ước tính khoảng 440), trừ khi Lầu Năm Góc ước tính rằng tất cả các bệ phóng DF-26 đều có đầu đạn hạt nhân (điều này có vẻ khó xảy ra) và trừ khi vài chục hầm chứa mới đã có tên lửa và đầu đạn trực chiến (điều này có thể xảy ra, nhưng hình ảnh vệ tinh thương mại vẫn chưa cho thấy bằng chứng về hoạt động nạp đạn trên quy mô lớn) hoặc đánh giá bao gồm các đầu đạn mới đang được sản xuất cho tên lửa mới. Về vấn đề này, báo cáo này ước tính rằng kho dự trữ của Trung Quốc có khoảng 500 đầu đạn; tuy nhiên, ước tính có vài chục chiếc trong số đó vẫn chưa được triển khai và có khả năng đã được sản xuất (hoặc đang được sản xuất). Điều thú vị là báo cáo năm 2023 không lặp lại dự báo về 1.500 đầu đạn vào năm 2035.
Sau khi công bố CMPR 2022, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc, Đại tá Tan Kefei, đã phản ứng bằng cách nói rằng Lầu Năm Góc đang “bóp méo chính sách quốc phòng và chiến lược quân sự của Trung Quốc bằng cách suy đoán một cách vô căn cứ về sự phát triển quân sự của Trung Quốc”. Năm sau, đến lượt phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm chỉ trích ước tính của CMPR năm 2023, nói rằng chúng “phóng đại và giật gân hóa về ‘mối đe dọa quân sự Trung Quốc’ vốn không tồn tại”. Cả hai đại diện đều không thừa nhận – hay phủ nhận – việc mở rộng lực lượng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa cơ động hoặc việc xây dựng ba bãi phóng tên lửa lớn mới.
Không có gì ngạc nhiên khi mức tăng dự kiến đã làm dấy lên hàng loạt suy đoán về ý định hạt nhân của Trung Quốc. Vào năm 2020, các quan chức chính quyền Trump cho rằng “Trung Quốc không còn có ý định duy trì khả năng răn đe tối thiểu” và thay vào đó đang tìm kiếm “vị thế hạt nhân ngang bằng với Mỹ”. Những tuyên bố này đã được Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ ủng hộ vào tháng 8/2021, người đã tuyên bố: “Sẽ đến một điểm, một điểm bùng phát, khi số lượng các mối đe dọa do Trung Quốc đặt ra sẽ vượt quá số lượng các mối đe dọa mà Nga hiện đang đặt ra”, đồng thời lưu ý rằng điểm này có thể sẽ đạt được “trong vài năm tới”. Vào tháng 4/2022, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ, Đô đốc Charles Richard, gọi việc Trung Quốc mở rộng lực lượng chiến lược và hạt nhân là “ngoạn mục”, và sau đó tuyên bố rằng Trung Quốc có ý định tạo ra “một quân đội đẳng cấp thế giới vào năm 2030 và khả năng quân sự để chiếm Đài Loan bằng vũ lực nếu họ chọn vào năm 2027”. Vào tháng 3/2023, Tư lệnh Bộ Chỉ huy Chiến lược Mỹ, Tướng Anthony Cotton, cũng bày tỏ quan điểm tương tự khi cho rằng: “Trung Quốc cố gắng sánh ngang hoặc ở một số lĩnh vực vượt quá sự ngang bằng về số lượng và chất lượng với Mỹ về vũ khí hạt nhân. Năng lực hạt nhân của Trung Quốc đã vượt quá mức yêu cầu của chính sách “răn đe tối thiểu” được tuyên bố từ lâu, nhưng khả năng của Trung Quốc vẫn tiếp tục phát triển ở mức đáng báo động.
Trên thực tế, vấn đề về các con số thực tế trong kho vũ khí chiến lược của các bên vẫn tiếp tục gây ra nhiều tranh cãi.
Thử nghiệm hạt nhân
Dự báo về sự gia tăng kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc cũng phụ thuộc vào kích thước và thiết kế đầu đạn của nước này. Chương trình thử nghiệm hạt nhân của Trung Quốc vào những năm 1990 đã hỗ trợ một phần cho việc phát triển loại đầu đạn mới có công suất 200-300 kt, hiện được sử dụng cho tên lửa đạn đạo xuyên lục địa DF-31. Đầu đạn này cũng có thể được sử dụng cho ICBM nhiên liệu lỏng DF-5B với công nghệ đầu đạn hồi quyển đa mục tiêu (MIRV), thay thế đầu đạn lớn hơn nhiều được sử dụng trên DF-5A. DF-41 và JL-3 lớn hơn có khả năng sử dụng cùng đầu đạn có công suất thấp hơn 90-100kt. Lầu Năm Góc tin rằng Trung Quốc có khả năng đang phát triển đầu đạn hạt nhân có sức mạnh nhỏ hơn cho DF-26, nhưng không rõ liệu điều này có hàm ý việc sản xuất loại đầu đạn mới này hay không. Đầu đạn DF-31 và DF-41 được cho là có sức mạnh hạn chế hơn so với đầu đạn được triển khai trên DF-5A.
Mỹ gần đây đã công khai bày tỏ quan ngại về hoạt động tại bãi thử hạt nhân Lop Nur (La Bố Bạc) của Trung Quốc. Một báo cáo vào năm 2023 của Bộ Ngoại giao Mỹ đã bày tỏ quan ngại về các hoạt động tại Lop Nur. Tuy nhiên, báo cáo không đổ lỗi rõ ràng cho Trung Quốc về việc tiến hành các cuộc thử nghiệm, cũng như không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào cho thấy điều đó. Báo cáo này không cung cấp thông tin cập nhật về các hoạt động của Trung Quốc tại bãi thử Lop Nur và nó một lần nữa ngụ ý rằng Trung Quốc có thể đang chuẩn bị vận hành bãi thử Lop Nur của mình “quanh năm”, nhưng không có thông tin mới mẻ nào khác.
Một phân tích về hình ảnh vệ tinh nguồn mở cho thấy Trung Quốc dường như đang mở rộng địa điểm thử nghiệm Lop Nur với việc xây dựng khoảng chục tòa nhà bê tông cạnh sân bay của địa điểm thử nghiệm, cũng như ít nhất một đường hầm mới ở địa điểm phía bắc của bãi thử. Hình ảnh vệ tinh cho thấy nhiều cơ sở hạ tầng khác đã được xây dựng. Ngoài hoạt động mới tại địa điểm thử nghiệm đường hầm phía bắc, hình ảnh vệ tinh cũng cho thấy hoạt động tại địa điểm thử nghiệm Lop Nur mới ở phía đông. Mặc dù công việc xây dựng có quy mô rất rộng nhưng điều đó không nhất thiết chứng tỏ Trung Quốc đang lên kế hoạch cho nhiều vụ nổ hạt nhân hơn tại địa điểm này. Nếu Trung Quốc tiến hành vụ thử hạt nhân quy mô hạn chế tại Lop Nur, nước này sẽ vi phạm nghĩa vụ của mình theo Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện mà họ đã ký nhưng không phê chuẩn.
Học thuyết và chính sách hạt nhân
Kể từ vụ thử hạt nhân đầu tiên vào năm 1964, Trung Quốc đã duy trì lập trường nhất quán về mục đích của vũ khí hạt nhân. Câu chuyện này gần đây đã được tái khẳng định trong Chính sách Quốc phòng Quốc gia cập nhật của Trung Quốc cho năm 2023:
“Trung Quốc luôn cam kết thực hiện chính sách hạt nhân không bao giờ là nước đầu tiên sử dụng vũ khí hạt nhân trong bất kỳ trường hợp nào và không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại các lực lượng phi hạt nhân. <…> các quốc gia có vũ khí hoặc khu vực không có vũ khí hạt nhân, vô điều kiện. <…> Trung Quốc không tham gia vào bất kỳ cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân nào với bất kỳ quốc gia nào khác và duy trì khả năng hạt nhân ở mức tối thiểu cần thiết cho an ninh quốc gia. Trung Quốc đang theo đuổi chiến lược tự vệ hạt nhân, mục đích là duy trì an ninh chiến lược quốc gia bằng cách ngăn chặn các nước khác sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại Trung Quốc.”
Bất chấp chính sách đã nêu của mình thiên về “phòng thủ”, Trung Quốc chưa bao giờ xác định mức độ năng lực “tối thiểu” là bao nhiêu hoặc những hành động nào cấu thành một “cuộc chạy đua vũ trang” và chính sách đã nêu của nước này dường như không cấm việc mở rộng quy mô lớn. Quan điểm này dường như nhằm mục đích “thích ứng với tình hình chiến lược toàn cầu đang phát triển”, một phần trong đó bao gồm “sự tích hợp hữu cơ giữa khả năng phản công hạt nhân và khả năng tấn công thông thường”.
Những khả năng như vậy đòi hỏi phải đầu tư các nguồn lực đáng kể để đảm bảo khả năng sống sót của kho vũ khí hạt nhân trước một cuộc tấn công đầu tiên bằng hạt nhân hoặc thông thường, bao gồm cả việc huấn luyện “các bài tập sống sót sau cuộc tấn công hạt nhân” để đảm bảo rằng quân đội vẫn có thể tiến hành một cuộc phản công hạt nhân trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công vào Trung Quốc. Điều này cũng giả định“cải thiện các hệ thống cảnh báo sớm trên không gian và khả năng ngụy trang của việc triển khai hạt nhân để chúng có thể tránh bị kẻ thù phát hiện.”
Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc duy trì cái mà họ gọi là mức độ sẵn sàng “vừa phải” cho lực lượng hạt nhân của mình và lưu trữ hầu hết các đầu đạn trong các cơ sở địa phương và cơ sở lưu trữ an toàn nằm ở dãy núi Tần Lĩnh. Báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 đã xác nhận quan điểm này, cho rằng Trung Quốc ủng hộ“Một phần đơn vị của họ đang trong tình trạng báo động cao, phần còn lại ở trạng thái thời bình với các bệ phóng, tên lửa và đầu đạn riêng biệt.”
Nhưng báo cáo cũng nêu rõ rằng các lữ đoàn của Lực lượng Tên lửa (PLF) vẫn tiến hành các bài tập “sẵn sàng chiến đấu”, bao gồm việc chỉ định một tiểu đoàn tên lửa thực hiện bài tập sẵn sàng đưa tên lửa từ trạng thái thời bình sang trạng thái chiến đấu nhanh chóng.
Vào đầu năm 2024, sự sẵn sàng của lực lượng tên lửa hạt nhân của Trung Quốc đã bị đặt dấu hỏi sau khi có thông tin phản ánh tình hình tham nhũng trong PLA đã dẫn đến sự xói mòn niềm tin vào khả năng tổng thể của lực lượng này. Hơn nữa, các cuộc diễn tập sẵn sàng không nhất thiết yêu cầu lắp đặt đầu đạn hạt nhân trên tên lửa hoặc bằng chứng cho thấy chúng được lắp đặt vĩnh viễn, mặc dù vậy, vẫn không thể loại trừ khả năng này.
Một cuộc tấn công hạt nhân vào Trung Quốc khó có thể xảy ra đột ngột và rất có thể sẽ xảy ra sau một thời kỳ căng thẳng gia tăng, có lẽ là một cuộc chiến tranh thông thường sẽ cho phép các đầu đạn được đưa lên các tên lửa. Vào tháng 4/2019, phái đoàn Trung Quốc tại Ủy ban trù bị cho Hội nghị đánh giá Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân năm 2020 đã đưa ra mô tả chung về khả năng sẵn sàng chiến đấu và các giai đoạn mà lực lượng hạt nhân Trung Quốc sẽ trải qua trong trường hợp xảy ra khủng hoảng.
Trong thời bình, lực lượng hạt nhân được duy trì ở mức “cảnh giác trung bình”. Phù hợp với các nguyên tắc phối hợp trong hòa bình và chiến tranh và luôn sẵn sàng chiến đấu bất cứ lúc nào, Trung Quốc đang tăng cường hỗ trợ cho việc sẵn sàng chiến đấu để đảm bảo phản ứng hiệu quả trước các mối đe dọa và tình huống khẩn cấp quân sự. Nếu đất nước phải đối mặt với mối đe dọa hạt nhân, Quân ủy Trung ương sẽ ra lệnh cho nước này nâng cao tình trạng cảnh giác và chuẩn bị phản công hạt nhân nhằm ngăn chặn kẻ thù sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại Trung Quốc.
“Nếu một quốc gia bị tấn công hạt nhân, quốc gia đó sẽ tiến hành một cuộc phản công quyết định chống lại kẻ thù”.
Trong thời bình, “trạng thái cảnh giác trung bình” có thể bao gồm một số đơn vị nhất định được triển khai trong tình trạng báo động cao với đầu đạn hạt nhân được lắp đặt hoặc tại các cơ sở lưu trữ gần đó – dưới sự kiểm soát của Quân ủy Trung ương – có thể nhanh chóng được chuyển giao cho đơn vị nếu cần thiết. Trung Quốc đang xây dựng nhiều cơ sở dưới lòng đất tại một số địa điểm mới.
Lầu Năm Góc đánh giá rằng việc Trung Quốc xây dựng các địa điểm hầm chứa mới và mở rộng lực lượng ICBM nhiên liệu lỏng cho thấy ý định của nước này có thể tăng cường khả năng chuyển trạng thái chiến đấu khi cần thiết của nước này. Lầu Năm Góc cho rằng, điều đó sẽ dựa vào các cảm biến không gian và mặt đất nhằm cảnh báo về một cuộc tấn công tên lửa của kẻ thù, giúp Trung Quốc có thời gian phóng tên lửa trước khi chúng bị phá hủy. Trong báo cáo năm 2023, Lầu Năm Góc ước tính rằng Trung Quốc “có thể có ít nhất ba vệ tinh cảnh báo sớm trên quỹ đạo” nhằm hỗ trở khả năng phản ứng nhanh của họ kể từ giữa năm 2023.
Ngoài ra, PLA còn đặc biệt chú trọng đến việc huấn luyện thực thi nhiệm vụ trong trạng thái sự tồn vong của lực lượng hạt nhân trên mặt đất bị đe dọa. Điều này bao gồm việc huấn luyện binh sĩ thực hiện được đa nhiệm vụ bổ sung ngoài vai trò chính của họ. Có nghĩa rằng, mỗi binh sĩ hoàn toàn có thể thực hiện được tất cả các nhiệm vụ trong trường hợp không có sự hỗ trợ của đồng đội. Trong cuộc diễn tập vào tháng 11/2021, đơn vị tên lửa được thông báo sẽ bị “tiêu diệt” bởi một cuộc tấn công bằng tên lửa của đối phương sau 5 phút nữa. Thay vì cố gắng sơ tán, chỉ huy tiểu đoàn đã ra lệnh cho quân của mình tiến hành nhanh chóng phóng tên lửa đạn đạo của họ trước khi tên lửa của đối phương bắn trúng vị trí của đơn vị. Mặc dù báo cáo không nêu rõ liệu đơn vị này đang thực hiện vai trò tấn công hạt nhân hay thông thường, nhưng kết quả của cuộc tập trận cho thấy PLA đã thực hành phóng tên lửa trong kịch bản chính họ có khả năng bị tiêu diệu.
Tuy nhiên, những dữ liệu này không nhất thiết cho thấy sự chuyển đổi chính thức sang chính sách hạt nhân tích cực hơn. Chúng có thể được thiết kế để cho phép Trung Quốc phân tán lực lượng và nếu cần thiết có thể triển khai nhanh chóng trong bối cảnh khủng hoảng, từ đó bảo vệ lực lượng của mình khỏi một cuộc tấn công phủ đầu thông thường hoặc hạt nhân bất ngờ. Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc đã triển khai các ICBM DF-5 đặt trong hầm chứa và các ICBM cơ động có thể được trang bị trong trường hợp khủng hoảng với ý định phóng chúng trước khi chúng bị phá hủy. Trung Quốc có khả năng duy trì chiến lược hiện tại ngay cả khi có nhiều boongke mới và hệ thống cảnh báo sớm được cải tiến.
Đáng chú ý, cả Mỹ và Nga đều có số lượng lớn tên lửa nhiên liệu rắn và hệ thống cảnh báo sớm để có thể phát hiện các cuộc tấn công hạt nhân và phóng tên lửa trước khi chúng bị phá hủy. Cả hai nước cũng khẳng định lập trường như vậy là cần thiết và ổn định. Có vẻ hợp lý khi cho rằng Trung Quốc sẽ tìm kiếm một tư thế tương tự để bảo vệ khả năng tấn công trả đũa của chính mình. Hệ thống cảnh báo sớm của Trung Quốc cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến trong tương lai. Báo cáo mới nhất của Lầu Năm Góc về khả năng quân sự của Trung Quốc lưu ý rằng Trung Quốc đang phát triển hệ thống phòng thủ tên lửa HQ-19 (ở Mỹ gọi là CH-AB-X-02), cũng như hệ thống phòng thủ tên lửa tầm trung, một hệ thống đánh chặn có khả năng đánh bại tên lửa đạn đạo tầm trung và có thể cả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, mặc dù loại tên lửa này vẫn sẽ mất nhiều năm để phát triển. Trung Quốc đã có một số radar mảng pha lớn trên mặt đất góp phần nâng cao năng lực cảnh báo sớm của nước này. PLA tiếp tục đầu tư và cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng tình báo, giám sát và trinh sát (ISR) và được cho là đang đạt được tiến bộ trong việc phát triển khả năng cảnh báo sớm trên không gian.
Việc hiện đại hóa hạt nhân của Trung Quốc – đặc biệt là việc xây dựng hàng trăm hầm chứa tên lửa nhiên liệu rắn và phát triển chiến lược “phản công nhanh” – đã làm dấy lên cuộc tranh luận đáng kể về chính sách lâu dài của Trung Quốc về việc không sử dụng vũ khí hạt nhân trước. Mặc dù có nhiều tranh luận ở Trung Quốc về quy mô và mức độ sẵn sàng của kho vũ khí hạt nhân của nước này cũng như thời điểm áp dụng chính sách không sử dụng lần đầu, nhưng có rất ít bằng chứng cho thấy chính phủ Trung Quốc đã đi chệch khỏi chính sách đó, điều này cũng đã được xác nhận vào năm 2023 trong Chiến lược Quốc phòng của Bắc Kinh.
Hiện vẫn chưa rõ hoàn cảnh nào sẽ buộc giới lãnh đạo Trung Quốc ra lệnh sử dụng vũ khí hạt nhân. Trước đây, các quan chức Trung Quốc từng nói riêng rằng Trung Quốc bảo lưu quyền sử dụng vũ khí hạt nhân nếu lực lượng hạt nhân của nước này bị tấn công bằng vũ khí thông thường. Ngoài ra, vào năm 2023, báo cáo thường niên của Lầu Năm Góc nêu rõ rằng “Chiến lược hạt nhân của Trung Quốc có thể bao gồm việc xem xét tấn công hạt nhân để đáp trả một cuộc tấn công thông thường hoặc tấn công hạt nhân có thể đe dọa đến khả năng tồn tại của lực lượng hạt nhân Trung Quốc”.
Hiện đại hóa lực lượng hạt nhân có thể dần dần ảnh hưởng đến chiến lược hạt nhân và chính sách được công bố của Trung Quốc trong tương lai, đưa ra những cách hiệu quả hơn để triển khai, ứng phó và đáp trả bằng cách sử dụng lực lượng hạt nhân hoặc lực lượng lưỡng dụng. Đánh giá tình hình hạt nhân năm 2022 của Mỹ cho biết xu hướng mở rộng và cải thiện kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc có thể “…để cung cấp cho Trung Quốc những khả năng mới, trước và trong một cuộc khủng hoảng hoặc xung đột, để sử dụng vũ khí hạt nhân cho các mục đích giải quyết mối đe dọa, bao gồm cả các hành động khiêu khích quân sự chống lại các đồng minh và đối tác của Mỹ.”
Cũng cần lưu ý rằng, vũ khí thông thường tiên tiến cũng có thể mang lại khả năng tấn công chiến lược, đạt được hiệu quả tương tự như lần đầu tiên sử dụng vũ khí hạt nhân. Điều này đặt ra câu hỏi liệu Trung Quốc có sử dụng vũ khí hạt nhân trong chiến lược “chống can thiệp” nhằm hạn chế sự hiện diện của Mỹ ở Biển Hoa Đông, Biển Đông và đạt được sự thống nhất với Đài Loan hay không.
“Có quan điểm rằng Trung Quốc sẽ không tấn công trừ khi họ bị tấn công, nhưng Trung Quốc chắc chắn sẽ phản công nếu bị tấn công”. Trung Quốc sẽ kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ của mình, đồng thời kiên quyết ngăn chặn sự can thiệp của các thế lực bên ngoài và các hoạt động ly khai vì “độc lập của Đài Loan”.
Bất kể ranh giới đỏ cụ thể là gì, chính sách không sử dụng lần đầu của Trung Quốc có thể có ngưỡng cao. Nhiều chuyên gia tin rằng có rất ít kịch bản trong đó Trung Quốc sẽ đạt được lợi ích chiến lược từ cuộc tấn công đầu tiên, ngay cả trong trường hợp xảy ra xung đột thông thường với một cường quốc quân sự như Mỹ. Lầu Năm Góc cũng tin rằng PLA có thể ưu tiên giảm leo thang xung đột khi xem xét các mục tiêu tấn công hạt nhân và có thể sẽ tìm cách tránh một loạt các cuộc trao đổi hạt nhân kéo dài chống lại một đối thủ mạnh hơn.
Tên lửa đạn đạo phóng từ mặt đất
Trung Quốc tiếp tục hiện đại hóa lâu dài các lực lượng tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân trên đất liền. Tốc độ và quy mô của những nỗ lực này đã tăng lên đáng kể với việc xây dựng khoảng 350 hầm chứa tên lửa mới và một số căn cứ mới cho các hệ thống tên lửa cơ động.
Nhìn chung, các chuyên gia của FAS ước tính PLA hiện có khoảng 350 bệ phóng tên lửa phóng từ mặt đất có thể mang đầu đạn hạt nhân. Trong số những tên lửa đó, gần một nửa – khoảng 135 quả – có thể vươn tới lục địa Bắc Mỹ. Hầu hết các bệ phóng tên lửa đạn đạo của Trung Quốc là tên lửa tầm ngắn và tầm trung được thiết kế cho các nhiệm vụ trong khu vực và hầu hết không được thiết kế để thực hiện các cuộc tấn công hạt nhân. Khoảng 108 tên lửa được trang bị đầu đạn hạt nhân được phân loại là tên lửa khu vực.
PLARF, có trụ sở chính tại Bắc Kinh, gần đây đã trải qua một số thay đổi lãnh đạo: vào tháng 7/2023, chỉ huy và chính ủy của PLARF, cùng với một số sĩ quan cấp cao khác, đã bị cách chức sau một cuộc điều tra chống tham nhũng. Đáng chú ý, hai quan chức cấp cao của PLA đã được thay thế bởi các tướng lĩnh bên ngoài PLA: tư lệnh mới và chính ủy lần lượt đến từ Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLAN) và Lực lượng Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLAAF), tương ứng.
PLA kiểm soát chín căn cứ được đánh số riêng: sáu căn cứ dành cho các hoạt động tên lửa phân bổ khắp Trung Quốc (căn cứ từ 61 đến 66), một căn cứ để giám sát kho vũ khí hạt nhân trung tâm (căn cứ 67), một căn cứ để duy trì cơ sở hạ tầng (căn cứ 68) và một căn cứ dự kiến được sử dụng cho huấn luyện và thử nghiệm tên lửa (Căn cứ 69). Mỗi căn cứ tên lửa bao gồm từ 6-8 lữ đoàn tên lửa, với số lượng bệ phóng và tên lửa được giao cho mỗi lữ đoàn tùy thuộc vào loại tên lửa.
Để đáp ứng lực lượng tên lửa ngày càng tăng, tổng số lữ đoàn tên lửa Trung Quốc cũng tăng lên. Sự gia tăng này phần lớn là do kho tên lửa thông thường ngày càng tăng của nước này, nhưng nó cũng là sản phẩm của chương trình hiện đại hóa hạt nhân của Trung Quốc. Theo các chuyên gia của FAS, PLA hiện có 45 lữ đoàn tên lửa được trang bị bệ phóng ICBM, MRBM và tên lửa hành trình tầm xa. Trong số các lữ đoàn này, 30 lữ đoàn có bệ phóng tên lửa đạn đạo mang đầu đạn hạt nhân hoặc đang được nâng cấp vũ khí hạt nhân.
Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa
Theo ước tính của Mỹ, Trung Quốc hiện có 134 bệ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, có thể mang khoảng 240 đầu đạn tới các mục tiêu. Diễn biến đáng kể nhất gần đây trong kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc là việc xây dựng khoảng 320 hầm chứa tên lửa mới ở ba vùng sa mạc phía bắc Trung Quốc và xây dựng 30 hầm chứa tên lửa mới ở ba khu vực miền núi miền trung Trung Quốc – Đông Trung Quốc.
Trong suốt quá trình xây dựng, mỗi cơ sở tại ba khu phức hợp mới ở miền bắc Trung Quốc đều được bao phủ bởi một mái vòm khí bơm hơi để bảo vệ khu vực khỏi tác hại của môi trường cũng như con mắt tò mò của các nhà phân tích hình ảnh vệ tinh. Những vòm không khí này đã được dỡ bỏ khỏi tất cả các hầm chứa ở ba khu vực vị trí mới vào cuối năm 2022, cho thấy rằng các giai đoạn xây dựng quan trọng nhất đã được hoàn thành vào thời điểm đó. Bộ Quốc phòng lần đầu tiên tuyên bố hoàn thành vào cuối năm 2022.
Tại mỗi khu vực trong số ba khu vực có hầm chứa mới, các hầm nằm cách nhau khoảng 3 km dọc theo một mạng lưới hình tam giác gần như hoàn hảo. Các bãi mìn nằm sâu bên trong Trung Quốc hơn bất kỳ căn cứ ICBM nào khác được biết đến và nằm ngoài tầm bắn của tên lửa hành trình hạt nhân và thông thường của Mỹ. Các cơ sở này bao gồm các khu vực của căn cứ Yumen, Hami và Yulin.
Căn cứ Ngọc Môn (Yumen)
Yumen, nằm ở tỉnh Cam Túc thuộc Quân khu phía Tây, có diện tích khoảng 1.110 km2 và được bao quanh toàn bộ khu phức hợp bởi hàng rào an ninh. Nơi này có 120 hầm phóng riêng lẻ. Ngoài ra còn có ít nhất 5 trung tâm điều khiển nằm rải rác, được kết nối với các hầm bằng cáp ngầm. Các chuyên gia Mỹ ước tính các hầm phóng đang được xây dựng có thể chịu được áp lực 500kg/cm2, hoặc cao hơn. Ngoài 120 hầm phóng, căn cứ Yumen còn có hàng chục cơ sở hạ tầng và công trình phòng thủ khác. Chúng bao gồm: cổng an ninh ở phía bắc (40,38722°N, 96,52416°E) và phía nam (40,03437°N, 96,69658°E), tối thiểu có 23 cơ sở hỗ trợ và khoảng 20 tháp quan sát hoặc tháp vô tuyến. Ngoài ra, căn cứ Yumen bao gồm ít nhất 5 lô cốt bê tông xung quanh chu vi của khu phức hợp, có thể được sử dụng cho các hệ thống phòng không và tên lửa.
Việc xây dựng bắt đầu vào tháng 3/2020 và vòm bơm hơi có chức năng bảo vệ và ngụy trang cuối cùng đã được tháo dỡ vào tháng 2/2022. Điều đó cho thấy rằng công việc quan trọng nhất trên mỗi hầm phóng đã được hoàn thành. Việc xây dựng các hầm phóng ở Yumen được phát hiện lần đầu tiên bởi Decker Eveleth, là khu vực xa nhất về mặt địa lý trong ba căn cứ tính từ lãnh thổ Mỹ.
Căn cứ Hami
Căn cứ Hami, nằm ở Quân khu phía Tây và ở phía Đông Tân Cương, có diện tích khoảng 1.028 km2, tương đương với Yumen, đồng thời cũng có hàng rào an ninh bao quanh toàn bộ khu phức hợp. Hami có 110 hầm phóng, đang ở giai đoạn xây dựng, có phần kém tiến bộ hơn so với “Yumen”. Việc xây dựng được cho là bắt đầu vào đầu tháng 3/2021, sau 1 năm so với Yumen. Mái vòm bơm hơi che phủ trên Hami, được phát hiện lần đầu tiên bởi Matt Korda, đã bị dỡ bỏ vào tháng 8/2022.
Giống như Yumen, căn cứ Hami bao gồm ít nhất ba lớp an ninh – một ở phía bắc (42,46306°B, 92,34831°Đ) và hai ở phía đông (42,34269°N, 92,79957°E và 42,25023°N, 92,73585°E) – cùng với ít nhất 15 tháp quan sát hoặc tháp vô tuyến, một số trung tâm điều khiển phóng tiềm năng và một số bệ phòng không, tương tự như những bệ được phát hiện tại căn cứ Yumen.
Ngoài ra còn có một khu phức hợp có hàng rào riêng biệt nằm cách hàng rào phía đông của hầm chính khoảng 10 km, bao gồm một số đường hầm có khả năng được sử dụng để lưu trữ đầu đạn.
Căn cứ Yulin
Yulin nằm ở phía tây Ordos, nhỏ hơn hai khu vực vị trí còn lại và có diện tích 832 km2. Nó bao gồm 90 hầm phóng, ít nhất 12 cơ sở phụ trợ, cũng như một số trung tâm điều khiển phóng và cơ sở phòng không. Không giống như căn cứ Hami và Yumen, căn cứ Yulin đang trong giai đoạn đầu xây dựng. Việc xây dựng trên Căn cứ Ngọc Lâm, được báo cáo đầu tiên bởi Roderick Lee, bắt đầu ngay sau khi xây dựng Căn cứ Hami (vào tháng 4 hoặc tháng 5/2021) và có cách bố trí khác so với Yumen và Hami.
Không giống như hai căn cứ còn lại, các hầm phóng tại khu vực vị trí Ngọc Lâm có thiết kế tương tự 15P018M của Liên Xô, mặc dù hầu hết các hầm phóng vẫn được đặt cách nhau khoảng 3 km, giống như ở các căn cứ khác. Ngoài ra, các mái vòm bơm hơi được dựng lên trong quá trình xây dựng tại căn cứ Yulin có hình tròn, không giống như các mái vòm hình chữ nhật được thấy ở khu vực vị trí Yumen và Hami, mặc dù điều này có thể là do lý do hậu cần hoặc xây dựng và không có sự khác biệt rõ ràng giữa các thiết kế hầm phóng.
Cơ cấu lực lượng ICBM của Trung Quốc
Tổng cộng, Trung Quốc đang xây dựng 320 hầm chứa mới cho tên lửa đạn đạo xuyên lục địa nhiên liệu rắn tại ba căn cứ Yumen, Hami và Yulin, không bao gồm khoảng 15 hầm huấn luyện tại địa điểm thử nghiệm Jilantai. Ngoài ra, Trung Quốc đang hiện đại hóa và xây dựng các hầm chứa mới cho ICBM DF-5 sử dụng nhiên liệu lỏng, đồng thời tăng số lượng hầm chứa cho mỗi lữ đoàn. Điều này dường như bao gồm việc tăng gấp đôi số lượng hầm chứa trong ít nhất hai lữ đoàn DF-5 hiện có và bổ sung thêm hai lữ đoàn mới, mỗi lữ đoàn có 12 hầm chứa. Sau khi các hầm chứa mới hoàn thành, số lượng DF-5 sẽ tăng từ 18 lên 48. Hình ảnh vệ tinh cho thấy vị trí của 30 hầm chứa mới đang được xây dựng cho ICBM nhiên liệu lỏng DF-5 ở miền đông Trung Quốc.
Tổng hợp lại, những nỗ lực ICBM đặt trong hầm chứa này thể hiện quy mô xây dựng kho vũ khí hạt nhân lớn nhất từ trước đến nay của Trung Quốc – 350 hầm chứa mới của Trung Quốc đang được xây dựng vượt quá số lượng ICBM đặt trong hầm chứa do Nga vận hành, khoảng 3/4 về số lượng ICBM của Mỹ.
Ngoài việc xây dựng cơ sở hạ tầng cho lực lượng ICBM mới, còn có sự không chắc chắn về số lượng ICBM mà Trung Quốc hiện đang vận hành. Báo cáo năm 2023 của Bộ Quốc phòng Mỹ về an ninh ở Trung Quốc lưu ý rằng tính đến tháng 10/2023, Trung Quốc có trong kho vũ khí của mình 500 bệ phóng ICBM và MRBM, trong đó 350 bệ phóng ICBM cố định và cơ động. Một báo cáo năm 2022 trước đó đã liệt kê 300 bệ phóng với số lượng tên lửa tương đương tính đến cuối năm 2021.
Sự gia tăng đáng kể về số lượng bệ phóng chỉ trong hai năm cho thấy Bộ Quốc phòng Mỹ hiện đang dựa trên việc xây dựng các hầm chứa mới ở Trung Quốc để ước tính về số lượng bệ phóng ICBM. Tuy nhiên, khó có khả năng hầu hết các hầm chứa mới này đều được nạp tên lửa kể từ tháng 10/2023. Phân tích hình ảnh vệ tinh cho thấy công việc xây dựng vẫn tiếp tục ở cả ba căn cứ mới, cho thấy rằng chúng có thể vẫn còn vài năm nữa mới đi vào hoạt động đầy đủ.
Trong báo cáo năm 2023, Lầu Năm Góc đánh giá rằng ba căn cứ mới “có khả năng mang cả ICBM DF-31 và DF-41”, nhưng lưu ý rằng, Trung Quốc “có thể đã bắt đầu triển khai phiên bản DF-41”.
Nếu mỗi hầm chứa mới chứa đầy ICBM DF-31 đầu đạn đơn, tổng số đầu đạn trong lực lượng ICBM của Trung Quốc có thể đạt tới 648 đầu đạn trong những năm 2030, nhiều hơn gấp đôi số lượng hiện nay. Ngoài ra, nếu tất cả các hầm chứa mới đều được triển khai ICBM DF-41 (mỗi hầm có khả năng mang tối đa ba đầu đạn), lực lượng ICBM đang hoạt động của Trung Quốc có khả năng mang theo hơn 1.200 đầu đạn sau khi cả ba căn cứ được hoàn thành. Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa rõ Trung Quốc sẽ vận hành các hầm chứa mới như thế nào – liệu chúng sẽ chỉ được nạp ICBM DF-31 hay DF-31A và DF-41; tất cả các hầm phóng sẽ được lấp đầy; và mỗi tên lửa sẽ mang theo bao nhiêu đầu đạn. Bất kể loại tên lửa nào được đưa vào mỗi hầm chứa, số lượng hầm chứa có thể sẽ có tác động đáng kể đến kế hoạch tấn công Trung Quốc của Mỹ, vì chiến lược nhắm mục tiêu của Mỹ thường nhằm mục đích đe dọa các mục tiêu hạt nhân và quân sự khác.
Ở giai đoạn xây dựng này, không rõ hàng trăm hầm chứa mới này sẽ thay đổi cơ cấu tổ chức hiện có của lực lượng tên lửa Trung Quốc như thế nào. Hiện tại, mỗi lữ đoàn tên lửa ICBM của Trung Quốc có từ 6 đến 12 bệ phóng. Liên quan đến sự gia tăng đáng kể của lực lượng ICBM, Lực lượng Tên lửa PLA đang được tổ chức lại tương tự như Lực lượng Tên lửa Chiến lược của Nga – ba đội quân tên lửa mới đang được thành lập trên ba căn cứ mới: Các đơn vị tên lửa số 63, 64 và 65, mỗi đơn vị sẽ bao gồm từ 9 đến 12 lữ đoàn tên lửa. Mặc dù Trung Quốc đã triển khai tên lửa đạn đạo xuyên lục địa trong các hầm chứa từ đầu những năm 1980, nhưng việc xây dựng các hầm chứa tên lửa quy mô lớn thể hiện sự thay đổi đáng kể trong chính sách hạt nhân của Trung Quốc. Quyết định làm như vậy có thể được thúc đẩy không phải bởi bất kỳ sự kiện hay vấn đề đơn lẻ nào, mà là bởi sự kết hợp giữa các mục tiêu chiến lược và hoạt động, bao gồm bảo vệ khả năng tấn công trả đũa từ cuộc tấn công đầu tiên, khắc phục hậu quả tiềm ẩn của hệ thống phòng thủ tên lửa, cải thiện sự cân bằng của lực lượng ICBM (cả cơ động và cố định), sự gia tăng khả năng sẵn sàng hạt nhân và khả năng tấn công hạt nhân tổng thể của Trung Quốc là một phần của sự trỗi dậy của nước này, trở thành một cường quốc quân sự đẳng cấp thế giới.
Hiện tại có hai phiên bản ICBM DF-5 đang được sử dụng: DF-5A (CSS-4 Mod 2) và DF-5B được trang bị MIRV (CSS-4 Mod 3). Kể từ năm 2020, báo cáo thường niên của Lầu Năm Góc trước Quốc hội đã lưu ý rằng DF-5B có thể mang tới 5 đầu đạn MIRV. Các chuyên gia FAS ước tính rằng 2/3 số DF-5 hiện được trang bị MIRV. Trong báo cáo thường niên năm 2023, Lầu Năm Góc chỉ ra rằng có phiên bản thứ ba của DF-5, gọi là DF-5C với công suất mạnh, hiện đang được đưa vào biên chế. Đồng thời, phiên bản DF-5B cũng có khả năng đang được nâng cấp.
Năm 2006, Trung Quốc giới thiệu ICBM cơ động sử dụng nhiên liệu rắn đầu tiên, DF-31 (CSS-10 Mod 1), có tầm bắn 7.200 km, nghĩa là nó không thể vươn tới lục địa Mỹ từ các khu vực triển khai ở Trung Quốc. Kể từ đó, Trung Quốc đã phát triển và sản xuất các phiên bản mới của tên lửa DF-31A và DF-31AG với tầm bắn tăng lên. Kể từ tháng 10/2023, những biến thể mới này dự kiến sẽ thay thế hoàn toàn tất cả DF-31 cũ trong kho vũ khí của Trung Quốc. DF-31A (CSS-10 Mod 2) là phiên bản của DF-31 với tầm bắn mở rộng 11.200 km, DF-31A có thể vươn tới hầu hết lục địa Bắc Mỹ từ hầu hết các khu vực triển khai ở Trung Quốc.
Trước đây, mỗi lữ đoàn DF-31A chỉ có 6 bệ phóng cơ động nhưng gần đây đã mở rộng lên 12 bệ phóng. Trung tâm Tình báo Hàng không và Vũ trụ Quốc gia của Không quân Mỹ (NASIC) ước tính số lượng bệ phóng DF-31A sẽ vượt quá 15 chiếc vào năm 2020. Tuy nhiên, dựa trên số lượng căn cứ được quan sát có bệ phóng, Trung Quốc hiện đã triển khai tổng cộng 24 tổ hợp tên lửa DF-31A cho hai lữ đoàn.
Trong lời điều trần trước Quốc hội vào tháng 3/2023, tướng Cotton, chỉ huy STRATCOM của Mỹ, cho rằng ICBM DF-31A có thể mang MIRV. Điều này khác với đánh giá năm 2020 của NASIC rằng DF-31A chỉ được trang bị một đầu đạn cho mỗi tên lửa, cũng như báo cáo thường niên năm 2022 của Lầu Năm Góc về Trung Quốc, trong đó đề cập đến DF-41 là “tên lửa liên lục địa có cả hai phiên bản cơ động và cố định đầu tiên của Trung Quốc được phát triển dựa trên khả năng trang bị MIRV” – cũng có nghĩa rằng, DF-31A không được trang bị MIRV.
Hiện vẫn chưa rõ liệu sự khác biệt này có thể được giải thích bằng thông tin tình báo cập nhật, tuyên bố không chính xác của chỉ huy ủy ban chiến lược Mỹ hay sự khác biệt trong giả định của các bộ phận khác nhau trong cộng đồng tình báo. Cũng chưa rõ làm thế nào ICBM DF-31 có thể mang MIRV, trừ khi Trung Quốc phát triển đầu đạn cho MIRV với trọng lượng và kích thước đủ nhỏ để đáp ứng trọng lượng ném 700 kg. Việc bổ sung thêm đầu đạn cũng sẽ làm giảm tầm bắn của tên lửa do trọng tải nặng hơn. Vì những lý do này và do không có thêm thông tin, người Mỹ cho rằng DF-31A được triển khai ở phiên bản đơn khối.
Theo báo cáo gần đây của Lầu Năm Góc, truyền thông Trung Quốc cho rằng một biến thể DF-31B có thể đang được phát triển, nhưng không có thông tin bổ sung nào về hệ thống này được cung cấp và không được đưa vào báo cáo Trung Quốc 2023 của Lầu Năm Góc.
Kể từ năm 2017, nỗ lực hiện đại hóa ICBM cơ động của Trung Quốc đã tập trung vào việc bổ sung và có thể thay thế các phiên bản DF-31 ban đầu bằng DF-31AG mới hơn và tăng số lượng căn cứ triển khai liên quan. Bệ phóng DF-31AG tám trục mới được cho là mang tên lửa giống như bệ phóng DF-31A, nhưng có khả năng cơ động nhiều địa hình. Báo cáo về tên lửa NASIC của Không quân Mỹ năm 2020 chỉ ra rằng DF-31AG có số lượng đầu đạn “không xác định” trên mỗi tên lửa, không giống như DF-31A được liệt kê chỉ có một đầu đạn. Điều này cho thấy phiên bản AG có thể có trọng tải khác. Tuy nhiên, vì những lý do tương tự như DF-31A, DF-31AG cũng sẽ được triển khai với một đầu đạn duy nhất.
Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2022 lưu ý rằng số lượng bệ phóng trong các đơn vị ICBM cơ động đang tăng từ 6 lên 12.
Mặc dù tất cả các ICBM DF-31 của Trung Quốc theo truyền thống đều là tên lửa cơ động, nhưng một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 lưu ý rằng Trung Quốc hiện có thể vận hành phiên bản sử dụng cho các hầm phóng. Mục đích của biến thể tên lửa này vẫn chưa được biết.
Giai đoạn tiếp theo trong quá trình hiện đại hóa ICBM của Trung Quốc là tích hợp ICBM DF-41 (CSS-20) vốn được chờ đợi từ lâu. Quá trình này được phát triển bắt đầu vào cuối những năm 1990. 18 ICBM phóng cơ động DF-41 đã được trình diễn tại cuộc duyệt binh kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 70 của Trung Quốc vào tháng 10/2019. Có thông tin cho rằng 18 bệ phóng được trưng bày thuộc về hai lữ đoàn. Vào tháng 4/2021, chỉ huy Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ đã điều trần trước Quốc hội rằng DF-41 “được đưa vào sử dụng vào năm 2020 và Trung Quốc đã triển khai ít nhất hai lữ đoàn”. Căn cứ thứ ba dường như đã hoàn thành và một số căn cứ tên lửa khác cũng có thể được xây dựng lại để tiếp nhận các hệ thống ICBM cơ động DF-41. Số lượng hầm trú ẩn bảo vệ tại các căn cứ cho thấy 28 bệ phóng DF-41 cơ động có thể được triển khai ở đó.
Báo cáo hạt nhân trước đây chỉ ra rằng ICBM DF-41 có thể mang tới ba đầu đạn MIRV, điều này dường như đã được xác nhận trong Báo cáo Trung Quốc của Lầu Năm Góc năm 2023. Hiện chưa rõ liệu tất cả DF-41 sẽ được trang bị MIRV hay một số sẽ chỉ có một đầu đạn duy nhất để tăng tầm bắn. Lầu Năm Góc cho biết ngoài các bệ phóng cơ động của Trung Quốc, “dường như đang xem xét các phương án phóng bổ sung cho DF-41, bao gồm cơ động trên đường ray và bắn từ các giếng phóng”.
Trung Quốc dường như cũng đang phát triển một loại tên lửa mới có tên DF-27 (CSS-X-24), một loại tên lửa liên lục địa có tầm bắn giới hạn từ 5.000 đến 8.000 km. Loại tầm bắn này có phần dư thừa cho một nhiệm vụ tấn công hạt nhân, vì những khoảng cách này có thể dễ dàng được bao phủ bởi các ICBM tầm xa của Trung Quốc. Do đó, tên lửa đạn đạo DF-27 có thể được sử dụng như một đòn tấn công thông thường. Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 chỉ ra rằng Trung Quốc “có thể khám phá khả năng phát triển các hệ thống tên lửa xuyên lục địa nhưng được vũ trang thông thường”, có khả năng bao gồm DF-27. Tuy nhiên, thông tin về DF-27 rất mơ hồ; một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 cho biết tên lửa này “đang được phát triển ”. Hơn nữa, một đánh giá tình báo của Mỹ vào tháng 2/2023 lưu ý rằng “các biến thể trên bộ và chống hạm của DF-27 có thể được triển khai với số lượng hạn chế vào năm 2022”, trong khi vào tháng 5/2023 tờ South China Morning Post đưa tin rằng DF-27 đã đi vào hoạt động từ năm 2019, dẫn nguồn tin quân sự Trung Quốc. Tháng 6/2021, truyền thông nhà nước Trung Quốc đã phát sóng một đoạn video về một cuộc tập trận quân sự được đồn đại có sự tham gia của DF-27, gần giống với DF-26 với một thiết bị bay siêu thanh hình nón (HGV) được gắn vào. Nó tương tự như DF-17 đại diện cho DF-16 có gắn phương tiện bay siêu thanh. Vào tháng 2/2023, tình báo Mỹ ước tính rằng Trung Quốc đã tiến hành các cuộc thử nghiệm phát triển “thiết bị lượn siêu thanh đa chức năng” cho DF-27, bay khoảng 2.100 km trong 12 phút. Báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 lưu ý rằng “Trung Quốc có thể đang phát triển các phương tiện mang vũ khí hạt nhân tiên tiến như phương tiện bay siêu thanh chiến lược và hệ thống bắn phá quỹ đạo phân đoạn (FOB).”
Tính đến tháng 10/2023, Trung Quốc đã thử nghiệm từng hệ thống này ít nhất một lần. Vào tháng 7/2021, Trung Quốc đã thử nghiệm hệ thống FOB mới được trang bị phương tiện bay siêu thanh, một sự kiện được mô tả là thành tựu chưa từng có đối với một quốc gia có vũ khí hạt nhân. Theo Lầu Năm Góc, hệ thống này đã gần đạt được mục tiêu sau khi bay vòng quanh thế giới và “đã chứng minh tầm bay xa nhất (~40.000 km) và thời gian bay dài nhất (khoảng trên 100 phút) so với bất kỳ loại vũ khí tấn công mặt đất nào của Trung Quốc cho đến nay.”
Hệ thống FOB/HGV hiện tại sẽ gây ra vấn đề cho các hệ thống theo dõi tên lửa và phòng thủ tên lửa vì về mặt lý thuyết, nó có thể quay quanh Trái đất và bất ngờ giải phóng các đầu đạn cơ động của mình với rất ít thời gian phát hiện. Vào năm 2023, Lầu Năm Góc ước tính rằng hệ thống FOB đang được phát triển ở Trung Quốc có khả năng được thiết kế để thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân.
Tên lửa đạn đạo tầm trung
Trong nhiều thập kỷ, dòng tên lửa DF-21 là hệ thống tên lửa tầm trung chính của Trung Quốc có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. DF-21A (CSS-5 Mod 2) là tên lửa đạn đạo tầm trung cơ động nhiên liệu rắn (MRBM) hai giai đoạn với tầm bắn khoảng 2.150 km. Kể từ năm 2016, PLA đã đưa vào biên chế phiên bản mới của loại tên lửa này, CSS-5 Mod 6, được gọi là DF-21E. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một số lữ đoàn DF-21 đã được tái trang bị – hoặc đang trong quá trình tái trang bị – tên lửa tầm xa DF-26 hoặc tên lửa đạn đạo xuyên lục địa DF-31AG. Lần đầu tiên, báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 không đưa DF-21 giữ vai trò hạt nhân, rõ ràng ngụ ý rằng tất cả các DF-21 còn lại hiện chỉ đóng vai trò vũ khí tấn công thông thường.
Sau khi rõ ràng đã từ bỏ sứ mệnh hạt nhân DF-21, sứ mệnh hạt nhân khu vực hiện được thực hiện độc quyền bởi tên lửa đạn đạo tầm trung DF-26 (CSS-18). Tên lửa DF-26 có mục đích kép và dựa trên bệ phóng cơ động sáu trục. Với tầm bắn khoảng 4.000 km, DF-26 có thể tấn công các căn cứ quan trọng của Mỹ ở Guam và khắp Ấn Độ. Trong báo cáo thường niên, Lầu Năm Góc cho biết lực lượng IRBM DF-26 đã tăng từ 16 bệ phóng vào năm 2018 lên 250 bệ phóng với 500 tên lửa vào tháng 10/2023.
Dựa vào cách Lầu Năm Góc tính toán các hệ thống tên lửa của Trung Quốc, những ước tính này cũng có thể bao gồm cả các bệ phóng đang được sản xuất. Hiện có 216 bệ phóng đang được sử dụng trong 6 lữ đoàn tên lửa, cùng với một số lữ đoàn khác có thể được nâng cấp để sử dụng DF-26.
Có vẻ như tất cả các MRBM DF-26 có mục đích kép đều không có nhiệm vụ hạt nhân. Hầu hết có thể được thiết kế cho các nhiệm vụ thông thường, với đầu đạn hạt nhân chỉ được sản xuất để sử dụng cho một số bệ phóng. Riêng Lữ đoàn 646 ở Korla được giao nhiệm vụ tấn công cả hạt nhân và thông thường. Loại nhiệm vụ kép này lần đầu tiên được xác nhận năm 2022. Để hoàn thành nhiệm vụ kép này, DF-26 được cho là có khả năng hoán đổi đầu đạn nhanh chóng, thậm chí có thể sau khi tên lửa đã được nạp đạn.
Khi vai trò hạt nhân của DF-21 chấm dứt, có khả năng một nửa số bệ phóng DF-26 hiện đang đảm nhận vai trò hạt nhân trong khu vực. Vai trò kép của DF-26 đặt ra một số vấn đề gai góc về chỉ huy và kiểm soát, cũng như nguy cơ xảy ra thông tin sai lệch trong một cuộc khủng hoảng. Việc chuẩn bị phóng – hoặc thực sự phóng – một quả tên lửa DF-26 được trang bị vũ khí thông thường vào một căn cứ của Mỹ trong khu vực có thể bị hiểu sai là một vụ phóng vũ khí hạt nhân và kích hoạt một cuộc tấn công trả đũa bằng hạt nhân – hoặc thậm chí là một cuộc tấn công hạt nhân phủ đầu của Mỹ. Trung Quốc là một trong số nhiều quốc gia (bao gồm Ấn Độ, Pakistan và Triều Tiên) kết hợp năng lực tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung thông thường và hạt nhân
Trích dẫn các ấn phẩm của ngành công nghiệp quốc phòng, bình luận truyền thông chính thức và các bài báo quân sự của Trung Quốc, Bộ Quốc phòng Mỹ ước tính vào năm 2023 rằng DF-26 cuối cùng có thể được sử dụng để “triển khai đầu đạn có đương lượng nổ nhỏ hơn trong tương lai gần”. Những tuyên bố trước đây rằng DF-17 có thể có mục đích kép vẫn chưa được xác nhận. Báo cáo năm 2022 của Lầu Năm Góc về Trung Quốc lưu ý rằng “Mặc dù DF-17 chủ yếu là một vũ khí thông thường nhưng nó có thể được trang bị đầu đạn hạt nhân”. Những nhận định này đã bị xóa khỏi báo cáo năm 2023, trong đó chỉ mô tả DF-17 là vũ khí thông thường.
Tàu ngầm và tên lửa đạn đạo phóng từ biển
Trung Quốc hiện có lực lượng tàu ngầm gồm 6 tàu ngầm tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSBN) thế hệ thứ hai lớp Jin (Type 094) đóng tại Căn cứ Hải quân Á Long gần Longposan trên đảo Hải Nam. Hai SSBN mới nhất được cho là phiên bản cải tiến của thiết kế ban đầu của Type 094. Một số tạp chí Trung Quốc gọi nó là Type 094A, nhưng điều này chưa được Lầu Năm Góc hay chính phủ Trung Quốc xác nhận. Những SSBN này có phần nhô ra nổi bật hơn, điều này ban đầu dẫn đến một số suy đoán về việc liệu chúng có thể mang tới 16 tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) thay vì 12 tên lửa thông thường hay không. Tuy nhiên, hình ảnh vệ tinh sau đó đã xác nhận rằng các tàu ngầm mới được trang bị 12 ống phóng mỗi chiếc. Những nâng cấp này sau đó được phát hiện có liên quan đến việc giảm tiếng ồn.
Theo báo cáo mới nhất của Lầu Năm Góc về sức mạnh quân sự của Trung Quốc, Trung Quốc đã trang bị cho các SSBN lớp Jin của mình loại SLBM JL-2 (CSS-N-14) tầm bắn 7.200 km hoặc loại JL-3 (CSS-N-20) tầm xa hơn, và Trung Quốc có thể đã bắt đầu thay thế JL-2 bằng JL-3 trên cơ sở luân phiên, với mỗi tàu ngầm quay trở lại cảng để bảo trì và sửa chữa định kỳ. Tầm bắn của JL-2 đủ để tiến hành một cuộc tấn công tên lửa nhằm vào Alaska, Guam và Hawaii từ vùng biển gần Trung Quốc, nhưng không thể tấn công lục địa Bắc Mỹ – trừ khi tàu ngầm đi sâu vào Thái Bình Dương để phóng tên lửa. Do tầm hoạt động lớn hơn khoảng 10.000 km của JL-3, tàu ngầm sẽ có thể tiến hành các cuộc tấn công tên lửa nhằm vào các mục tiêu ở bất kỳ đâu trên lãnh hải Trung Quốc. Không giống như JL-2, JL-3 được cho là được trang bị MIRV và có thể mang “nhiều đầu đạn” cho mỗi tên lửa. Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân đã tiến hành thử nghiệm JL-3 đầu tiên vào tháng 11/2018 và dường như đã tiến hành ít nhất hai và có thể thêm ba cuộc thử nghiệm nữa kể từ đó.
Mặc dù SSBN lớp Jin tiên tiến hơn SSBN thử nghiệm đầu tiên của Trung Quốc, chiếc Xia (Type 092) duy nhất và hiện không thể hoạt động, nhưng nó có thiết kế ồn ào hơn các tàu ngầm tên lửa hiện tại của Mỹ và Nga. Người ta nghi ngờ rằng Type 094 vẫn có độ ồn lớn hơn gấp hai lần so với các SSBN tốt nhất của Nga hoặc Mỹ. Vì lý do này, Trung Quốc sẽ tiếp tục phải đối mặt với những hạn chế và thách thức trong việc sử dụng lực lượng SSBN của mình trong các tình huống xung đột. Do đó, có vẻ như Trung Quốc sẽ ngừng sản xuất sau khi sáu chiếc tàu này đã được đóng và sẽ tập trung nỗ lực phát triển SSBN thế hệ thứ ba (Type 096) êm ái hơn, dự kiến bắt đầu đóng vào đầu những năm 2020. Tuy nhiên, một báo cáo của Lầu Năm Góc gửi Quốc hội năm 2023 cho biết Trung Quốc tiếp tục đóng thêm SSBN lớp Jin và cho rằng điều này có thể là do sự chậm trễ trong quá trình phát triển lớp 096.
Việc hoàn thành một cơ sở xây dựng mới tại Hồ Lô Đảo, nơi chế tạo các tàu ngầm của Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân, cho thấy rằng công việc đóng Type 096 sẽ sớm bắt đầu, dự kiến sẽ lớn hơn và nặng hơn Type 094. Hình ảnh vệ tinh cho thấy các phần thân tàu rộng hơn tại Hồ Lô Đảo, cho thấy rằng việc sản xuất một tàu ngầm lớn hơn có thể đã bắt đầu, mặc dù không rõ liệu điều này tương ứng với một tàu ngầm tấn công mới hay SSBN Type 096 lớn hơn. Giống như tất cả các mẫu tàu mới, Type 096 sẽ êm hơn so với phiên bản tiền nhiệm. Một số người thậm chí còn tin rằng nó có thể hoạt động yên tĩnh như các SSBN lớp Borei mới của Nga, mặc dù đây sẽ là một bước nhảy vọt về công nghệ đáng kể đối với Trung Quốc. Một số nguồn tin quốc phòng giấu tên cho rằng Type 096 sẽ mang theo 24 tên lửa, nhưng chưa có nguồn chính thức nào xác nhận thông tin này. Kho tên lửa hiện tại và dự kiến dường như chỉ ra rằng SSBN có thể sẽ mang từ 12 đến 16 tên lửa. Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2023 tuyên bố rằng SSBN Type 096 “được cho là sẽ được trang bị SLBM tầm xa hơn” và những SLBM này có thể sẽ được trang bị MIRV.
Do SSBN của Trung Quốc dự kiến có thời gian phục vụ khoảng 30-40 năm, Bộ Quốc phòng Mỹ nhận định rằng Type 094 và Type 096 sẽ hoạt động đồng thời. Nếu được xác nhận, điều này có khả năng dẫn tới việc hình thành một hạm đội gồm 8 đến 10 SSBN trong tương lai. Tất cả sáu SSBN của Trung Quốc và một số tàu ngầm tấn công đều đóng tại Căn cứ Hải quân Á Long trên đảo Hải Nam, nơi các bức ảnh vệ tinh cho thấy các cầu tàu đang được mở rộng để chứa nhiều tàu ngầm hơn.
Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2022 chỉ ra rằng vào năm 2021, Trung Quốc đã bắt đầu “các cuộc tuần tra hàng hải gần như liên tục bằng cách sử dụng sáu SSBN lớp Jin”. Thuật ngữ “tuần tra gần như liên tục” ngụ ý rằng hạm đội SSBN không tuần tra liên tục mà định kỳ có ít nhất một SSBN thường xuyên trên biển. Thuật ngữ “tuần tra răn đe” có thể ám chỉ rằng một tàu ngầm trên biển có mang theo vũ khí hạt nhân, mặc dù các quan chức Mỹ chưa nêu rõ điều này. Việc chuyển đầu đạn hạt nhân cho các tàu ngầm được triển khai trong thời bình sẽ là một sự khác biệt đáng kể so với chính sách đã tuyên bố của Trung Quốc và là một thay đổi đáng kể đối với Quân ủy Trung ương Trung Quốc, vốn có lịch sử miễn cưỡng chuyển giao đầu đạn hạt nhân cho quân đội.
Để phát triển đầy đủ một hệ thống răn đe hạt nhân trên biển khả thi, Trung Quốc dường như đang cải thiện hệ thống chỉ huy và kiểm soát của mình để đảm bảo liên lạc đáng tin cậy với SSBN khi cần thiết và ngăn chặn thủy thủ đoàn phóng tên lửa mang đầu đạn hạt nhân trái phép. Hơn nữa, hạm đội SSBN cần hoạt động an toàn trong các khu vực tuần tra mà từ đó tên lửa của nó có thể tiếp cận các mục tiêu đã định. Các quan chức quân sự Mỹ đã tuyên bố riêng rằng Mỹ, Nhật Bản, Úc và Anh “đã cố gắng theo dõi chuyển động của các tàu ngầm tên lửa Trung Quốc như thể chúng được trang bị vũ khí đầy đủ và đang tuần tra răn đe.”
Bất cứ khi nào SSBN của Trung Quốc ra biển ở khu vực này, chúng thường được lực lượng chống ngầm hộ tống, bao gồm tàu mặt nước và máy bay chống ngầm, cũng như các tàu ngầm tấn công có khả năng theo dõi tàu ngầm đối phương. Với mức độ ồn của SSBN, có khả năng Trung Quốc sẽ giữ các tàu ngầm bên trong một “pháo đài” được bảo vệ ở Biển Đông trong trường hợp xảy ra xung đột.
Nhưng ngay cả với SLBM JL-3, SSBN sẽ không thể tấn công lục địa Mỹ từ Biển Đông. Để làm được điều này, họ sẽ phải đi xa về phía bắc. Ngay cả khi họ tuần tra Biển Bột Hải, tên lửa cũng chỉ có thể bắn trúng khu vực phía tây bắc lục địa Mỹ chứ không thể bắn trúng Washington, DC.
Máy bay ném bom
Trung Quốc đã phát triển một số loại bom hạt nhân và tiến hành 12 vụ thử hạt nhân từ năm 1965 đến năm 1979 như một phần của chương trình thử nghiệm hạt nhân. Tuy nhiên, sứ mệnh hạt nhân của Lực lượng Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLAAF) sau đó bị lu mờ khi lực lượng tên lửa đạt mức hiệu quả chiến đấu cao nhất và các máy bay ném bom tầm trung cũ khó có thể hữu dụng hoặc hiệu quả trong trường hợp bị tấn công. Tuy nhiên, thật hợp lý khi cho rằng Trung Quốc đã giữ lại một kho dự trữ bom nhỏ – có lẽ lên tới 20 quả – để sử dụng cho các trường hợp dự phòng từ máy bay. Tuy nhiên, chính thức vào năm 2017, Bộ Quốc phòng Mỹ tính toán rằng “Lực lượng Không quân của Quân đội Giải phóng Nhân dân hiện không thực hiện các nhiệm vụ hạt nhân.”
Trùng hợp với sự nhấn mạnh mới vào hiện đại hóa hàng không hạt nhân, Bộ Quốc phòng Mỹ đã tuyên bố vào năm 2018 rằng Lực lượng Không quân của Quân đội Giải phóng Nhân dân “đã được giao lại nhiệm vụ hạt nhân”. Nhiệm vụ mới này dường như hiện đang tập trung vào máy bay ném bom H-6 Badger (theo phiên bản Tu-16) hiện tại của Trung Quốc. Phiên bản nâng cấp của H-6K là phiên bản tầm xa của máy bay ném bom H-6 nguyên bản, được truyền thông Trung Quốc mô tả là “máy bay ném bom ‘kép’ (thông thường và hạt nhân)”. H-6N là một biến thể khác khác với máy bay ném bom H-6K ở chỗ có cần tiếp nhiên liệu ở mũi để tiếp nhiên liệu trong khi bay và thân máy bay được điều chỉnh mà Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết có thể chứa một tên lửa đạn đạo phóng từ trên không (ALBM) được trang bị đầu đạn hạt nhân. ALBM, có vẻ giống với IRBM DF-21 của Trung Quốc, được Mỹ đặt tên là CH-AS-X-13. Có khả năng tồn tại một biến thể chống hạm thông thường tương tự như biến thể DF-21D. Nó được thử nghiệm lần đầu tiên vào tháng 12/2016 và ít nhất năm lần phóng thử nghiệm đã được thực hiện tính đến tháng 4/2018. Năm 2019, một nguồn tin cộng đồng tình báo Mỹ nói với The Diplomat rằng tên lửa này sẽ sẵn sàng triển khai vào năm 2025. Điều này phù hợp với ước tính đầu năm 2020 của Bộ Quốc phòng Mỹ rằng “tên lửa sẽ được nghiên cứu và phát triển trong 10 năm”. Theo ước tính của Lầu Năm Góc, một khi việc phát triển hoàn tất, ALBM “sẽ lần đầu tiên cung cấp cho Trung Quốc một ‘bộ ba’ phương tiện hạt nhân khả thi phóng từ trên đất liền, trên biển và trên không.”
Một trong những đơn vị máy bay ném bom đầu tiên nhận được khả năng hoạt động hạt nhân với ALBM có thể là Lữ đoàn 106 tại Căn cứ Không quân Neixiang ở phía tây nam tỉnh Hà Nam. Căn cứ đã được sửa đổi đáng kể, với những đường hầm lớn dẫn vào ngọn núi gần đó đủ rộng để chứa một máy bay ném bom H-6. Video dân sự được quay vào tháng 10/2020 cho thấy một máy bay ném bom H-6N đang bay, có thể mang một ALBM mới, gần Căn cứ Không quân Neixiang.
Để thay thế H-6 đã cũ, Trung Quốc đang phát triển máy bay ném bom tàng hình với tầm bay xa hơn và khả năng được cải tiến. Lầu Năm Góc cho biết máy bay ném bom mới, được gọi là H-20, sẽ có cả khả năng hạt nhân và thông thường, đồng thời có tầm hoạt động hơn 10.000 km. Nó có thể được giới thiệu trong thập kỷ tới. Lầu Năm Góc ước tính rằng nếu máy bay ném bom được trang bị khả năng tiếp nhiên liệu trên không thì nó có khả năng có tầm bay xuyên lục địa.
Tên lửa hành trình
Thỉnh thoảng, nhiều ấn phẩm quân sự của Mỹ tuyên bố hơi mơ hồ rằng một hoặc nhiều tên lửa hành trình của Trung Quốc có thể có khả năng hạt nhân. Ví dụ, một tờ thông tin về hiện đại hóa hạt nhân do Lầu Năm Góc công bố cùng với Đánh giá tình hình hạt nhân năm 2018 tuyên bố, nhưng không nêu tên, rằng Trung Quốc có cả tên lửa hành trình hạt nhân phóng từ trên không và trên biển. Kể từ đó, Lầu Năm Góc không chứng minh tuyên bố này. Tuy nhiên, một tài liệu quốc phòng Nhật Bản năm 2023 tuyên bố rằng máy bay ném bom H-6 “được coi là có khả năng mang tên lửa hành trình tấn công hạt nhân tầm xa”.
Hiện vẫn chưa có thông tin về loại tên lửa này có thể là gì. Do đó, người ta thường tin rằng mặc dù Trung Quốc có thể đã phát triển các thiết kế đầu đạn có tiềm năng sử dụng cho tên lửa hành trình nhưng hiện tại nước này không có tên lửa hành trình hạt nhân trong kho vũ khí đang hoạt động của mình. Có thể nhưng chưa được xác nhận, H-20 trong tương lai có thể được trang bị tên lửa hành trình hạt nhân./.
Lược dịch: Hoàng Hải
Nhóm tác giả:
Hans M. Kristensen là Giám đốc Dự án Thông tin Hạt nhân, Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ tại Washington, DC.
Matt Korda, Eliana Johns, Mackenzie Knight là các nhà nghiên cứu, cộng tác viên nghiên cứu của Dự án Thông tin Hạt nhân, Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ.
Các trích dẫn tham khảo trong bài đăng gốc đã được lược giản.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Vui lòng không sao chép khi chưa được phép. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]
