Italy với tham vọng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương

Trong bối cảnh Washington đang thúc đẩy sự hỗ trợ của châu Âu ở Ấn Độ Dương -Thái Bình Dương, liệu Italy đã tỏ ra quá nhiệt tình trong việc xoay trục về phía Đông? Trước sự lựa chọn giữa việc trực tiếp ủng hộ các nỗ lực của Mỹ trong khu vực để chống lại Bắc Kinh hoặc tập trung nguồn lực để đối phó với các mối đe dọa mới nổi, Italy với tư cách là một trong những nước đóng góp tích cực nhất cho các sáng kiến quân sự do Mỹ hoặc NATO dẫn đầu, đã chọn cách thứ nhất. Không nghi ngờ gì nữa, Italy đã mở rộng sự hiện diện quân sự ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, bắt đầu hợp tác quan trọng với các nước trong khu vực và triển khai lực lượng hải quân ở khu vực này. Như Thủ tướng Giorgia Meloni đã tuyên bố gần đây, các nỗ lực như vậy sẽ được tăng cường vào năm 2024, khi Rome triển khai nhóm tấn công tàu sân bay của mình ở khu vực này.

Tuy nhiên, việc tham gia quân sự của Italy tại khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương có thể gặp phải nguy cơ phản tác dụng. Hiện nay, quân đội Italy là một trong những lực lượng vũ trang được triển khai nhiều nhất trong NATO. Lực lượng vũ trang Italy đang tích cực tham gia tại châu Phi, châu Á, vùng Bắc Cực, Trung Đông và Balkans. Họ cũng được triển khai mạnh mẽ tại Đông Âu, đóng góp vào các sáng kiến về sự răn đe của NATO. Tuy nhiên, mặc dù được xếp hạng là quốc gia đóng góp nhiều nhất vào các hoạt động của NATO, Italy lại chiếm vị trí thấp nhất về chi phí quân sự trong liên minh. Cho đến nay, Italy vẫn duy trì tình trạng này bằng cách duy trì một lực lượng quân đội khổng lồ và chi tiêu theo hướng ưu tiên cho nhân sự, hy sinh tất cả các lĩnh vực chi tiêu khác, đặc biệt là đào tạo và bảo trì. Tuy nhiên, những yếu tố này là phương tiện cơ bản để đảm bảo sự sẵn sàng hoạt động của các đơn vị, hoặc khả năng của lực lượng để cung cấp các kết quả mà họ được thiết kế. Trong bối cảnh này, quyết định tăng cường hoạt động ở nước ngoài có thể gây nguy hiểm hơn nữa cho mức độ sẵn sàng hoạt động vốn đã thiếu hụt của các đơn vị. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi xét về môi trường chiến lược thực tế của Rome.

Với chính sách xoay trục của Mỹ sang châu Á và sự tập trung mới của NATO vào sườn phía Đông của châu Âu, Italy hiện được kêu gọi đóng một vai trò tự chủ hơn trong khu vực Địa Trung Hải ngày càng bất ổn. Do đó, trừ khi Italy tăng đáng kể ngân sách quốc phòng, việc dành nguồn lực vốn đã khan hiếm cho các hoạt động quân sự mới ở phía Nam châu Âu có thể gây hại nhiều hơn là có lợi cho Italy và NATO.

Một đồng minh kiên định

Từ năm 1945, các chính sách của Italy luôn nhằm mục đích xác định Italy là một cường quốc ở Đại Tây Dương, là thành viên trung thành của NATO. Khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, những tham vọng này đã thúc đẩy Italy đưa ra một chính sách quốc phòng tích cực, chuyển từ vị thế người tiêu dùng an ninh thành một nhà sản xuất an ninh. Từ Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 đến các nhiệm vụ tại Balkans, từ Somalia đến Afghanistan, từ Iraq đến Lebanon và Libya, quân đội Italy đã tham gia vào mọi hoạt động quân sự quan trọng của Mỹ hoặc NATO. So sánh về mặt này, Italy dường như đã đóng góp nhiều hơn so với các quốc gia châu Âu khác như Pháp, Đức và Anh. Để minh họa, vào năm 2020, Italy là quốc gia đóng góp lớn thứ hai cho các hoạt động ngoài khu vực của NATO, sau Mỹ.

Có nhiều động lực khác nhau thúc đẩy việc thực hiện chính sách này. Các học giả đồng tình rằng bằng cách thể hiện Italy như một “người giữ gìn hòa bình quốc tế” đích thực. Các hoạt động quân sự đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hình ảnh toàn cầu của quốc gia. Các nhà hoạch định chính sách Italy coi sự tham gia của lực lượng vũ trang nước này trong các cuộc khủng hoảng khu vực là một công cụ để khẳng định uy tín và độ tin cậy của quốc gia ở nước ngoài, đảm bảo sự hội nhập của Italy trong cộng đồng quốc tế. Chính sách này cũng cung cấp một số biện pháp bảo vệ chống lại những lời chỉ trích rằng Rome đã không đáp ứng được mục tiêu của NATO là chi 2% tổng sản phẩm quốc nội cho quốc phòng. Cuối cùng, các hoạt động này tạo cơ hội cho các lực lượng vũ trang tăng cường khả năng tương tác với các đồng minh và trở thành động lực tuyển mộ, vì các quân nhân Italy thực hiện nhiệm vụ có thể nhận được một khoản trợ cấp đáng kể. Do những lý do này, lập trường chủ động của Italy với tư cách là “cảnh sát phương Tây” được ca ngợi là một đóng góp đáng chú cho chính sách đối ngoại của nước này. Và họ thường được hưởng lợi từ sự đồng thuận mạnh mẽ của lưỡng đảng, nhận được sự ủng hộ nhất quán từ cả hai phe chính trị cánh hữu và cánh tả. Do đó, không khó hiểu khi các sáng kiến mới ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, ngay cả khi được thực hiện ở khu vực xa Rome, không được đặt dấu hỏi tại Italy.

Nguồn lực và tham vọng của Italy

Vấn đề của quan điểm này là nó không tính đến tất cả các chi phí được ẩn sau các hoạt động. Ngoài các chi phí trực tiếp (vận chuyển, phụ cấp, bảo trì, v.v.), quyết định triển khai binh lính còn kéo theo chi phí cơ hội đáng kể. Những chi phí này phản ánh mối quan hệ giữa sự khan hiếm và sự lựa chọn. Tức là mỗi lựa chọn hoặc quyết định liên quan đến việc từ bỏ các lựa chọn khác hoặc đưa ra các quyết định khác. Trong trường hợp này, đầu tư vào các sáng kiến mới ở phía Đông đại diện cho sự đánh đổi trong việc sử dụng các nguồn lực quân sự vốn đã khan hiếm.

Đánh giá về các chi phí cơ hội có thể được thực hiện bằng cách xem xét có các lĩnh vực đầu tư nào đáng được ưu tiên hơn so với các hoạt động quân sự. Việc xác định tính cấp bách của việc đầu tư vào các lĩnh vực này là chủ quan. Tuy nhiên, nếu chúng ta lấy chi phí quân sự của các cường quốc châu Âu lớn khác như một tiêu chuẩn tham khảo, có thể cung cấp một số đánh giá tổng quát.

Theo Military Balance 2023, năm 2022, Italy chi 31 tỷ USD cho quốc phòng (chiếm 1,56% GDP), Đức 53,4 tỷ USD (1,33%), Pháp 54,4 tỷ USD (2,07%) và Anh 70 tỷ USD (2,19%). Rõ ràng là Italy chi tiêu ít hơn nhiều so với các nước khác. Tuy nhiên, con số tuyệt đối không có nghĩa gì trừ khi so sánh với số lượng nhân sự đang làm phục vụ. Năm 2022, tổng số lực lượng tại ngũ của Italy là 161.050, Đức là 183.150, Pháp là 203.250 và Anh là 150.350. Rõ ràng mặc dù ngân sách của Italy thấp hơn đáng kể so với các nước khác, lực lượng vũ trang của nước này tương đối lớn. Tuy nhiên, bằng cách chia ngân sách cho số lượng nhân sự, đã có sự chênh lệch đáng kể đầu tiên giữa Italy và các quốc gia châu Âu khác: Italy là quốc gia chi ít tiền nhất cho mỗi binh sĩ trong số các quốc gia được xem xét.

Hãy tiếp tục phân tích việc triển khai. Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, vào năm 2022, Italy triển khai khoảng 5.000 nhân sự ra nước ngoài. Cùng với những người tham gia hoạt động trong nước, tổng số nhân sự tham gia vào các hoạt động quân sự là khoảng 10.800. Vương quốc Anh triển khai khoảng 10.000 nhân sự, tất cả đều ở nước ngoài; Đức triển khai khoảng 1.741, tất cả đều ở nước ngoài. Pháp triển khai khoảng 18.000 nhân sự trong các hoạt động hoặc “sẵn sàng chiến đấu”, với khoảng 11.000 ở nước ngoài và 7.000 ở Pháp. Các lực lượng được triển khai trên lãnh thổ quốc gia hoặc lãnh thổ đồng minh, không bao gồm các địa điểm có sáng kiến răn đe của NATO.

Quan sát số lượng nhân viên triển khai ra nước ngoài, rõ ràng rằng Italy chủ yếu tuân thủ như các quốc gia châu Âu khác (Đức là ngoại lệ trong trường hợp này). Tuy nhiên, ngân sách của Italy thấp hơn nhiều so với các nước châu Âu khác. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là Italy làm thế nào để chi tiêu ít như vậy cho một lực lượng vũ trang lớn và được triển khai mạnh mẽ như vậy. Câu trả lời đầu tiên có thể là Italy trả mức lương thấp hơn cho nhân viên quân sự của mình. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng mức lương của nhân viên quân đội Italy, ngay cả khi tính đến sức mua, nằm trong mức trung bình châu Âu, nếu không muốn nói là cao nhất. Thay vào đó, câu trả lời nằm ở việc phân phối chi phí.

Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế không cung cấp dữ liệu so sánh về phân bổ chi phí. Dữ liệu phù hợp nhất để phân tích so sánh được cung cấp bởi NATO, tổ chức cũng cung cấp dữ liệu cho năm 2023. NATO chia chi phí quân sự thành bốn loại: nhân sự, vận hành và bảo trì và các chi phí khác, cơ sở hạ tầng và thiết bị chính, bao gồm cả chi phí liên quan đến nghiên cứu và phát triển. Phân tích so sánh cho thấy sự phân bổ chi phí của Italy lệch khá nhiều so với mức trung bình của châu Âu. Cụ thể, phân tích này cho thấy ba chênh lệch quan trọng so với các tiêu chuẩn do các cường quốc quân sự hàng đầu châu Âu đặt ra. Sự chênh lệch đầu tiên liên quan đến con người. Bảng so sánh cho thấy Italy đang chi hơn một nửa ngân sách (60%), tỷ lệ cao thứ hai trong NATO sau Bồ Đào Nha và gần gấp đôi so với Anh và Đức. Sự chênh lệch thứ hai liên quan đến hoạt động vận hành và bảo trì. Trong lĩnh vực này, Italy chi tiêu ít hơn một nửa so với  Anh và khoảng một nửa so với Pháp. Thậm chí cả Đức cũng không dành nhiều nguồn lực cho lĩnh vực này. Một dữ liệu đáng lo ngại khi xem xét đến tình trạng các đơn vị thiếu sẵn sàng “nghiêm trọng” được biết đến rộng rãi của Bundeswehr. Sự chênh lệch thứ ba liên quan đến cơ sở hạ tầng, nơi mà Italy chi tiêu chỉ bằng một nửa so với Đức và gần một nửa so với Pháp. Chỉ có chi phí cho thiết bị chính cũng như hoạt động nghiên cứu và phát triển được ổn định so với các quốc gia khác, mặc dù vẫn thấp hơn tất cả.

Dựa trên phân tích này, có thể kết luận rằng chính sách quốc phòng của Italy có vấn đề về nguồn lực và mục tiêu không nhất quán: Italy cố gắng duy trì một lực lượng quá lớn và được triển khai tích cực tương ứng với các nguồn lực sẵn có. Việc duy trì một lực lượng vũ trang quy mô lớn như vậy cho phép Italy triển khai nhiều nhân sự trong các chiến dịch. Tuy nhiên, việc duy trì chính sách này đòi hỏi phải điều tiết chi phí theo hướng có lợi cho nhân sự. Trong trường hợp này, chi phí phát sinh khi triển khai thêm binh lính trong một chiến dịch là khá lớn. Bởi vì tất cả các quỹ dành cho chiến dịch là tiền từ việc mất cân bằng hài hòa trong chi tiêu phối hợp. Đặc biệt, giải quyết những thiếu sót trong lĩnh vực vận hành và bảo trì có lẽ là vấn đề ưu tiên cấp bách nhất, vì lĩnh vực này đã đạt đến ngưỡng không thể chấp nhận được so với các cường quốc châu Âu khác.

Điều đáng lo ngại là theo các tài liệu chiến lược của Italy, các nguồn lực dành cho hoạt động vận hành và bảo trì sẽ giảm trong những năm tới. Thay vào đó, các nguồn lực dành riêng cho nhân sự sẽ tăng thêm. Điều đáng lo ngại hơn là quyết định gần đây của Italy về việc tăng cường tham gia quân sự hơn nữa. Năm 2024, Rome đã bổ sung 1.800 nhân sự vào lực lượng an ninh nội bộ. Ngoài ra, Bộ Quốc phòng Italy thông báo rằng quân đội nước này sẽ gửi các đơn vị hải quân và không quân, cử các tư lệnh đô đốc chỉ huy để góp phần vào nhiệm vụ hải quân ở Biển Đỏ của liên minh châu Âu.

Với nguồn lực hạn chế, nguy cơ Rome không thể triển khai lực lượng sẵn sàng chiến đấu bất cứ lúc nào không còn xa vời nữa. Vài tuần trước, Ủy ban Quốc phòng Anh đã công bố một báo cáo kết luận rằng quân đội Anh đã triển khai 7.000 quân vào cuối năm 2023, luôn ở trong tình trạng “quá căng thẳng” và thiếu chuẩn bị. Kết luận của báo cáo gây lo ngại cho Italy, quốc gia có chi tiêu quân sự ít hơn một nửa so với  Anh vào năm 2023 nhưng vẫn duy trì quân đội có quy mô tương tự và được triển khai với cường độ lớn hơn.

Môi trường chiến lược của Italy

Thừa nhận rằng quyết định của Italy mở rộng phạm vi tiếp cận quân sự ở phía đông liên quan đến việc hy sinh chi phí cho sự sẵn sàng hoạt động của các đơn vị. Việc đánh giá mức độ thực sự của chi phí cơ hội đòi hỏi phải hiểu được nhu cầu cấp bách của nước này đối với các lực lượng quân sự hiệu quả như thế nào. Điều này đòi hỏi một sự phân tích nhanh chóng về môi trường chiến lược của Italy.

Theo các tài liệu chiến lược của Italy, “vùng lợi ích chiến lược chính” của Italy  là Địa Trung Hải mở rộng, một khu vực bao gồm Balkan, Bắc Phi, Sahel, Sừng châu Phi và Trung Đông. Trong những năm gần đây, Italy đã nhiều lần cảnh báo về mối đe dọa an ninh phức tạp trong khu vực này. Những vấn đề này bao gồm khủng bố, bất ổn chính trị và kinh tế xã hội, nguồn cung cấp năng lượng mong manh và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Cuộc chiến giữa Israel – Hamas và cuộc khủng hoảng Biển Đỏ chỉ là sự kiện mới nhất trong một loạt sự kiện góp phần gây bất ổn trong khu vực. Trên thực tế, những tháng gần đây đã chứng kiến các cuộc đảo chính quân sự, nội chiến và các thảm họa thiên nhiên chưa từng có nối tiếp nhau làm trầm trọng thêm tình trạng mất an ninh ở Bắc Phi và Sahel. Thách thức nghiêm trọng hơn là Nga và Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng của họ ở Châu Phi và Trung Đông. Thông qua các hoạt động thông tin sai lệch để kích động cảm xúc chống phương Tây và chống lại NATO. Trong khi Trung Quốc dựa vào các hiệp định kinh tế và các dự án cơ sở hạ tầng, Nga lại tận dụng sự bất ổn hiện có, hình thành các thỏa thuận hợp tác an ninh, củng cố sự hiện diện quân sự và triển khai các công ty quân sự tư nhân ở nhiều quốc gia châu Phi. Bằng chứng cho thấy lính đánh thuê Nga tham gia vào các hoạt động quân sự và hành động bạo ngược chống lại thường dân. Ngoài ra, Nga đã trở thành nước xuất khẩu vũ khí hàng đầu sang châu Phi, chiếm 40% lượng nhập khẩu hệ thống vũ khí lớn từ năm 2018 đến năm 2022. Moscow cũng duy trì một trung đội hải quân hùng mạnh ở Địa Trung Hải, trang bị tàu ngầm tiên tiến và thường xuyên tổ chức các cuộc tập trận với các nước như Algeria và Ai Cập.

Trong khi đó, cùng với tình hình bất ổn ở miền Nam châu Âu ngày càng gia tăng, cam kết của NATO và Mỹ đối với khu vực này đã giảm đi. Điều này đặc biệt đúng sau cuộc tấn công của Nga vào Ukraine, điều chắc chắn sẽ hướng sự chú Italy của người châu Âu về phía Nga. Điều này có nghĩa là các đồng minh Nam Âu hiện buộc phải đóng vai trò tích cực hơn trong việc đảm bảo an ninh cho khu vực phía Nam của NATO. Là cường quốc quân sự chủ yếu của châu Âu đối mặt với Địa Trung Hải, Italy dự kiến sẽ đóng vai trò dẫn đầu trong nỗ lực này. Đây là vai trò chưa từng có đối với một quốc gia luôn thực hiện chính sách can thiệp quân sự ở nước ngoài với tư cách là “người đi theo”. Italy có thành công trong việc đảm nhận vai trò này và thúc đẩy ổn định khu vực Địa Trung Hải mở rộng hay không sẽ chủ yếu dựa vào các lực lượng vũ trang của họ và khả năng cung cấp hiệu quả các thiết kế của họ

Kết luận

Phân tích được thực hiện trong bài báo làm sáng tỏ hai khía cạnh then chốt trong việc đánh giá sự khôn ngoan trong quyết định của Italy nhằm mở rộng sự hiện diện quân sự của mình ra ngoài Địa Trung Hải. Thứ nhất là liên quan đến chính sách quốc phòng của Italy. Về vấn đề này, dữ liệu cho thấy sự không phù hợp giữa nguồn lực và tham vọng. Mặc dù Italy không có nguồn lực như các nước lớn khác ở châu Âu, nhưng nước này mong muốn có lực lượng vũ trang đông đảo và tham gia như nhau, nếu không muốn nói là nhiều hơn thế. Để duy trì những tham vọng này, Italy hướng về chi tiêu cho nhân lực. Do đó phải trả chi phí cơ hội cao về khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội. Thứ hai liên quan đến vai trò của Italy trong việc mở rộng Địa Trung Hải. Phân tích nhấn mạnh sự bất ổn ngày càng leo thang ở phía Nam của NATO và nhu cầu ngày càng tăng để Rome đóng vai trò chủ động tích cực hơn trong khu vực. Điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp bách của Italy về một lực lượng vũ trang được chuẩn bị đầy đủ và hiệu quả khi tác chiến trong khu vực.

Trong hoàn cảnh này, các động thái gần đây của Italy ở phía Đông sẽ gây ra nhiều lo ngại. Vì như trong Tài liệu Kế hoạch Quốc phòng mới nhất, Italy không có Italy định triển khai các khoản đầu tư đáng kể cho quốc phòng trong hai năm tới. Những sáng kiến mới này có nghĩa là các nguồn lực khác sẽ được tái sử dụng cho chiến đấu thay vì đào tạo và bảo trì. Mặc dù cách tiếp cận này không nhất thiết đặt câu hỏi về khả năng triển khai quân đội của Italy trong và ngoài Địa Trung Hải, nhưng nó đặt câu hỏi về khả năng triển khai lực lượng sẵn sàng chiến đấu của Italy. Điều này mang lại một rủi ro mà Italy và NATO ngày nay không thể gánh chịu được. Cả hai sẽ tốt hơn nếu các lực lượng vũ trang Italy giảm bớt tham vọng của họ, tập trung triển khai ít đơn vị quân sự hơn nhưng được chuẩn bị tốt hơn ở phía nam của NATO thay vì liên tục mở rộng sự hiện diện của họ ra nước ngoài và mạo hiểm điều động các lực lượng chưa sẵn sàng./.

Biên dịch: Nguyên Nguyễn

Matteo Mazziotti di Celso là nghiên cứu sinh tiến sĩ về an ninh và chiến lược tại Đại học Genoa (Italy), nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Địa chính trị. Ông cũng là một sĩ quan quân đội Italy.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Nghiên cứu Chiến lược. Mọi trao đổi học thuật và các vấn đề khác, quý độc giả có thể liên hệ với ban biên tập qua địa chỉ mail: [email protected]